De Wazenaren kennen
nu beslist de weg
naar Sint-Pals
Een fel feest n..a.v. 750 jaar
parochiegemeenschap
6 - 17.8.1984 - De Voorpost
tasloor
rechts z'n zoon
Sint-Pauwels zien en sterven? Zo'n (uit)vaart hoefde het
niét te lopen, maar het was een must, dat bezoekje aan de
rurale parochie, aan die gezellige gemeenschap die in dat
doorgangsoord tussen Sint-Nikiaas en Stekene resideert,
ter kerke en ter herberg gaat. Een dorp door het dolle
heen, een tot in de puntjes verzorgd feest. Langgerekt,
opgewekt. Akademisch, kreatief, spontaan, uitbundig,
volks, voornaam. Ik vind niet genoeg adjektieven om het
gehalte van de jubelviering aan te duiden, ik zou een en
ander in de allerovertreffendste trap moeten stellen. En
dan nog. Je hoorde erbij te zyn, vrijdagavond in de
turnzaal van de gemeenteschool, zaterdag op de Dries of
aan de Potterstraat en zeker in en om de molen, zondag bij
de eucharistieviering of op het trajekt dat de stoet volgde.
Sint-Pals speelde niét vals. Het ging z'n eigen gang,
kroonde zichzelf met koddigheden en kreativiteit. Het
wroette in al z'n geledingen naar het weekend van 10 tot
12 oogst toe. Het dorp overtrof zichzelf. Want dit feest en
de voorbereidingen daartoe, de ongetwijfeld lange en lieve
nasleep ervan, het heeft banden gesmeed. Deze vlek van
nog geen vierduizend inwoners schitterend zonder hautain
te doen, deze superbe samenscholing van boeren, inwijke
lingen, jongelui, huisvrouwen, kerkelijke en bestuurlijke
gezagsdragers verbaasde het hele Land van Waas. Niet
dat het Meerdonkse massaspel of dat van Kallo niet mooi
was, maar dit totaalfeest van Sint-Pals was anders.
Ongekunsteld, authentiek toch ook en vooral. Was het
Kennedy die uitriep: «Ich bin ein Sint-Palser!»? Gaudea-
mus! Want het koor van ter plekke zong van vreugde,
vrijdagavond. En Drieske danste zo kundig, zo kloek op
de dries. En de groepen van in de stoet rekapituleerden
Sint-Pals' historie op zo intense wyze. Van de Grauwe
Steen tot aan D'Hettingen, van de Bagonie tot de Vossel-
wijk voorbij leefde men mee, zwierig, zalig. Zeggen de
hierbij afgedrukte foto's voldoende? Ze drukken véél uit,
maar niet alles. Daarom deze geschreven impressie.
Stoetendorp, dat Sint-Pauwels.
ik schreef het al eerder in De
Voorpost. In 1899 was er al
een, want de zondagschool be
stond dan uitgerekend 65 jaar
en dat moest gevierd worden.
Stoet bij de bevrijding, stoet
ook t.g.v. de Bermijnfeesten
in 1954. Opnamen van al die
optochten vind je in 't nieuwe
fotoboek van vader en zoon
Van Mele, dat overigens zater
dagnamiddag in de bibliotheek
van Sint-Pauwels werd voorge
steld. De optocht van zondag
namiddag was een weelderige
retrospektieve, legde opnieuw
flarden historie bloot. Kom
mer en ellende werd uitge
beeld door niks dan plaatselij
ke groeperingen: de pest heeft
lelijk huisgehouden in de zes
tiende eeuw. Hoe de welvaart
dit dorp deed gonzen van de
aktiviteit: het vlas, het oog
sten, de klompenmakerij.
Sint-Pauwels retro, anno 1900
en vroeger. Sint-Pauwels van
nu ook in de vaak kontrastvol-
le stoet. Ik verwijs naar de
foto's. Maandagmorgen al kon
je bij een fotograaf aan de
Dries momentopnamen ver
krijgen. Kwiek reageren, heet
dat.
Pauwel en Pieter
De herinnering aan het verle
den voedt ons beschavingsbe
sef. noopt tot overpeinzingen
750 jaar Sint-Pauwels. Feestkomitévoorzitter Roger Roggeman aan het woord op de
akademische zitting van vrijdagavond. Op de achtergrond het plaatselijk Sint-Gregorius-
koor (Iv)
750 jaar Sint-Pauwels. Pro
fessor Herman Van der Wee
hield vrijdagavond de feest
rede tijdens de akademische
zitting (Iv)
van zowel sociaal-ekonomi-
sche aks kulturele aard. Met
dat verleden van ups en downs
haast twee etmalen en méér
voor ogen hebben de inwoners
van Sint-Pauwels feestgevierd.
De vroegere ambachtelijkheid
en de machtsbastions die de
heerlijkheden waren als lei
draad, de gedachtenis aan veel
agrarisch vernuft als houvast.
Ambachtelijk weekend avant-
la-lettre hier, het kasteelleven
op Voorde in de stoet, de
Spanjolen in deze niet-karna-
valeskc ommegang, het gemo-
lenwiek van Rooman, de sfeer
van weleer.
Flarden historie van Sint-Pals
reeg vrijdagavond Herman
Van der Wee aaneen tot een
koherent verhaal van vallen en
opstaan. Een erudiet man, de
ze 56-jarige uit Lier afkomstige
en in Sint-Pauwels wonende
hoogleraar aan de Leuvens
universiteit. Kreeg een jaar of
vijftien geleden nog van de
Koninklijke Akademie van
België de Stassartprijs voor na
tionale geschiedenis, werd in
1980 bedacht met de Solva-
prijs, kreeg verder nog de Full-
bright-Hayes Award. Het ver
raadt veel belezenheid, inter
nationale geschooldheid. Maar
ook een ekonomist van deze
allure, van dit welhaast mon
diale formaat kan zich verrij
ken door diep te wortelen in de
gemeenschap waar hij elke dag
bij vertoeft. Van der Wee de
monstreerde vrijdagavond op
de akademische zitting dat hij
allerminst vervreemd is van de
regio, van het dorp: zijn lezing
van wel vijftig minuten was
danig goed uitgebalanceerd,
de professor peilde naar eve
nementen en stromingen die
Sint-Pauwels gemaakt hebben
tot wat het nu is.
De ietwat vulgarizerende kur-
susles van Van der Wee kon de
pakweg drie vierhonderd
toehoorders in de turnzaal van
de gemeenteschool uitermate
boeien. Sint-Pauwels gesi
tueerd binnen de Wase kon
tekst, getoetst aan toponymi
sche gegevenheden, geslingerd
van oorlog naar welvaart. Sint-
Pauwels is een alledaags Waas
dorp eigenlijk. Hoewel, dade
lijk wat meer over het eigene,
het aparte van de gemeente.
Waarom heette dit dorp plots,
750 jaar geleden, Sint-Pau
wels? De Gentse Sint-Pieters
abdij zwaaide de scepter over
deze kontreien en prof. Van
der Wee vermoedt dat Pau
wels, precies omdat hij vaak in
één adem genoemd met Pieter,
een voor de hand liggende
keuze is geweest van de abdij
die hier patronaatsrechten uit
oefende.
De kreatieve boer
Archeologische vondsten wij-
750 jaar Sint-Pauwels. Een aanwinst voor Sint-Pauwels (of voor Herleving?), deze voet- zen op een Galloromeinse be-
t ■itfriÊtËÊËWMUÊ *,aan Kemzeke-Belsele was
jJMy, - L een oude heirbaan. En heel
wat plaatsnamen duiden erop
/jéjtftSf r(. L dat Sint-Pauwels ook een laat-
-~ü. Y 0" Germaanse nederzetting was.
w' j&Êk I i1È$ Jm f*c villae van de Romeinen
T VlËP tIW*Jl' BP evolueerden tot middeleeuwse
ft Aft Mij''. $y f ff I f heerlijkheden, aan het hoofd
Ht Ssjft& y 'f gr' van waarvan in den beginne
B a^B'^ 0 jl:< V-.b fc ambtenaren werden geplaatst:
4 tl &jm, A Voorde, ter Aast, Grauwe
flS Herman der Wee
v BBIpI^^BXK it - ovcr 'wee kernen waaruit de
B0ÊÊËP 'atere parochie groeide: Clap-
ffk- dorp (gesloten bewoning) en
WWm, I Lijkveïde (open bewoning).
Bnn» Na de kerkelijk reorganisatie
door de bisschop van Doornik
jn 11J7 werd Kemzeke een
750 jaar Sint-Pauwets. Een beeld van de opening van de braderie, zaterdagmorgen (Iv) autonpme parochie en in 1234
Het Land van Waas was de
wieg van de agrarische (r)evo-
lutie in Europa, van heel wat
agrarische innovaties, aldus
Van der Wee. Door het in
koepelvorm aanleggen van de
akkers loste men het afwate
ringsprobleem op. De bodem-
opbrengst kon worden ver
groot door extra bemesting.
Raap en klaver werden op ra
tionele wijze geteelt, als voe
dinggewassen. Door de inten
sieve vlasteelt kon het Waas
land in de vijftiende eeuw de
vlashaard van Vlaanderen
worden.
Sint-Pauwels betekende al wat
in 1551. Toen werd de vier
schaar gesplist en Kemzeke-
Stekene enerzijds en Sint-Pau
wels anderzijds vormden de
nieuwe juridische entiteiten.
Maar in 1594 werd die eigen
vierschaar alweer afgeschaft.
De Tachtigjarige Oorlog 750 jaar Sint-Pauwels. Tijdens de optocht: de misdienaar in gesprek met grootmoeder...
schokte onze gewesten. Er (lv)
werd volop ge plunderd, er
was hongersnood. Maar na en
kele ronduit zwarte episoden
(1579 tot 1590, 1638 tot 1646)
worstelde het Land van Waas,
worstelde ook Sint-Pauwels er
zich opnieuw bovenop. Het
Wase vlas bleek immers het
beste ter wereld te zijn. En in
de achttiende eeuw werd de
aardappelteelt geïntroduceerd.
Een grote bloeitijd volgde
voor het Waasland, de ekono-
mische welvaart leidde tot een
intensivering van het kulturele
leven en tot het ontstaan van
de ambachten. Eén van die
florerende ambachten, de
klompenmakerij, zou nog voor
een ferme tewcrkstellingsim-
puls zorgen in de negentiende
StatkmiT kantelde6' hel 750 SüU-Pauwds. Zaterdagnamiddag werd in de bibliotheek het fotoboek ran dt\
ÏÏEÏÏrX' geweten, en Van Md* voorgesteld. Links naast burgemeester De Mey ziet u Werner Van Mele.
derhalve ook Sint-Pauwels, za
ten in de zorgen. En hoe de
voorbije honderd jaar allemaal
in z'n werk ging weet u zo
ongeveer. Prof. Van der Wee
rondde z'n zeer gedegen expo
sé dan ook aan 't eind van de
negentiende eeuw af.
Vastberaden
Vrijdagavond nog had ook
schepen Roger Roggeman
voorzitter van het feestkomité,
even de honderden toehoor
ders toegesproken. Pastoor
Michel De Kerpel, één week
slechts in Sint-Pauwels en naar
eigen zeggen nog wat onwen
nig, hield een toffe speech («ik
ga niet te lang spreken hoor, ik
spreek niet gemakkelijk», zei
hij, maar het klonk vlot en uit
het hart). Feestleider Remi Au-
denaert leidde de akademische
zitting vakkundig. De inter
mezzi door het Sint-Gregorius-
koor («Gaudeamus igitur».
«Lied van mijn land» en een
lichtjes aangepaste versie van
«Harbalorifa» werden stijlvol
vertolkt. Jan Coethals diri
geerde) kaderden uitstekend
in dit min of meer officiële
gebeuren.
Burgemeester Omer De Mey
zei vrijdagavond dat dit feest
voor Sint-Pauwels een nieuwe
start is. Sint-Pauwels is een
veilige parkeerplaats voor de
mensen, een goeie woonge
meenschap. Hier en daar moge
zich dan al enige bekommernis
om wat straks komen moet
manifesteren, op vastberaden
wijze ziet Sint-Pauwels de toe
komst tegemoet. De Mey ci
teerde e.h. Leo Vercruyssen,
zieleherder van Meerdonk, en
had het over drie elementen
die, ook naar zijn oordeel, be
waard en gekoesterd horen te
worden in een dorp als dit: hel
magische, het menselijke, het
gelovige. Want. aldus De Mey,
je offert geluk en schoonheid
niét aan doelmatigheid op.
750 jaar Sint-Pauwels. Plaatselijke jeugdbewegingen van de partij op c
lekkers was te verkrijgen (lv)
750 jaar Sint-Pauwels. Drieske Nijpers op het Driesplein, met de beiaard op del
achtergrond. Het werd een onvergetelijk gebeuren met dans en veel sfeer (lv)
750 jaar Sint-Pauwels. Bisschop van Gent monseigneur Van Peteghem was aanwezig op
het Driesplein. In aanwezigheid van de burgemeester en van de leden van schepenkollege
en feestkomité luisterde hij zondag naar de beiaardklanken (lv)
Paling dood
Het was zalig in Sint-Pauwcis.
Uren kon je zaterdagnamiddag
wandelen in de verkeersvrij
gemaakte dorpskern. De bra
derie in de Potterstraat was één
van de indrukwekkendste die
ik ooit zag. Kreativiteit vierde
hoogtij. Hoeveel 'goktenten'
waren er? Tien, twintig? Elke
financiële instelling van ter
plekke deed z'n duit in het
zakje, je kon bijna steeds gra
tis je kans wagen en een prijsje
bemachtigen. De modeshow
van Samson zorgde voor een
overrompeling in de smalle
Potterstraat, de vele stands
van verenigingen en midden
standers waren stuk voor stuk
origineel.
Met blijdschap namen de be
zoekers kennis van het bestaan
van b.v. de Sint-Vincentstich
ting, een vzw die wijnmaken
en bierbrouwen wil stimule
ren. Een drukkerij uit 1879
had heel wat bekijks en ook
oude «zeispreuken» vielen in
de smaak. Bij de sjotters van
Herleving Sint-Pauwels kon je
een voetbal door een autoband
mikken. De Sint-Ambrosius-
gilde liet de bijtjes zoemen.
Op een andere plaats werd
maïs gepoft.
Aan de Beekstraat sloeg menig
wandelaar de weg naar de mo
numentale molen in. Daar, na
bij de Dries, was 't plezant en
charmant. Je kon jc kans wa
gen aan een oude vogelpik en
nog een prijs behalen ook, je
werd gekonfronteerd met pie
pjonge dwergstruisvogels uit-
Amerika en ik heb me door de
standhouder in kwestie laten
wijsmaken dat de dieren ogen
hebben als Marlène Dietrich.
Drieske Nijpers danste op de
Dries, die overigens was afge
boord met openbare toiletten
(men had echt aan alles ge
dacht). Tante Lieve en Nonkel
Wally speelden poppenkast en
lieten een papegaai «lelijke
woorden» spreken. Origineel
waren de ouwe spelletjes:
meetjesschieten, paling grab
belen, enz. Fluks tastten heel
wat jongelui in een met water
gevulde emmer naar de aal-
gladderd en soms hadden ze
beet. Maar zaterdag tegen vie
ren was de paling al doodge
knepen. Té enthousiast feest
vierend volk van Sint-Pals?
De Roomanmolen dan. Tot
wel zeven hoog zijn wij en vele
anderen geklauterd. Wat
waaghalzerij soms, maar een
sensatie toch. Het was de eer
ste keer sedert twee jaar dat de
wieken wentelden. Deskundig
werden wij in 't molcnvak weg
wijs gemaakt door een vrien
delijke jongedame. Wat een
volk! Het belooft veel voor het
ambachtelijke weekend van
25-26 oogst als de «reus van
Sint-Pauwels» opnieuw danig
veel toeschouwers naar Sint-
Pauwels zal lokken. In de zo
fraaie tuin rondom de molen
zat de familie Van Dorpe een
biertje, een limonade te slur
pen. De kindertjes konden
hun hartje ophalen bij al die
klim- en wiptocstanden die op
het grasperk stonden opge
steld.
Moeders met tien kinderen
Ergens tussen de stand van
schoenmaker Krispijn («van
lapper Krispijn draagt ge
schoenen zonder pijn») en de
winkel van Valentijn (haar-
kapper, Belgische Kampioen
1984) de bibliotheek, waar za
terdagnamiddag het boek
«Mijn dorp» van Werner en
Willy Van Mele werd voorge
steld.
Tweede retroboek op enkele
jaren tijd van vader en zoon
Van Mele, want eind 1982
kwam op de markt een histori
sche schets van Sint-Pauwcis.
De nieuwe uitgave, ook weer
fraai gedrukt bij Ducrinck-
Krachtcn in Kloosterzandc, is
een bundeling van foto's van
vroeger en nu. Het werk van
een heel mensenleven», zei
burgemeester Omer De Mey
bij de voorstelling. «Dit boek
werd het heiligdom van de 85-
jarigc Werner Van Mele, ja
renlang heeft hij dit gekoes
terd en dank zij zoon Willy
werd het uitgegeven».
In «Mijn dorp», dat tot stand
kwam m.m.v. Romain Dhol-
lander, Robert Mossu, Mare
Vereecken en nog een stel an
deren, opnamen van verdien
stelijke dorpelingen (van bijna
iederéén dus in Sint-Pauwels)
van het huisje van de bareel
wachter, het Sint-Jozefge
sticht, de zondagschool, van
moeders met tien kinderen en
meer. De O.L. Vrouw-van-Fa-
tima-kapel staat erin en ook de
nu honderdjarige Sint-Jozcfka-
pel («jammer dat daar een
clektricitcitspaal voorstaat»,
zo werd zaterdag gezegd)
Ook al ligt het niveau van dit
boek wat onder bij soortgelij
ke uitgaven over b.v Elversele
of Nieuwkerken (Het Strcek-
boek), men moet veel waarde
ring opbrengen voor het mon
nikenwerk dat diende gepres
teerd met het oog op dc sa
menstelling van dit album. Het
was bovendien werken naar
het weekend van 10 oogst toe.
Maar wie interesse heeft voor
foto's van gouden bruiloftvie
ringen, wie er géén graten in
ziet dat op méér dan twintig
foto's van gedekorcerden tel
kens ook voormalig burge
meester Rcimond de Waepe-
naert prijkt, wie permanent
een foto van zijn straat of laan
bij de hand wil hebben of wie
een indruk wil opdoen van hoe
dc werkmanswoningen er
vroeger en nu uitzagen/uitzien,
die kan gerust zijn gading vin
den in het boek Mijn dorp-.
Het kost 750 frank en is ver
krijgbaar bij Werner Van Me
le, Potterstraat 13, 2778 Sint-
Pauwels.
Gezond
«Sint-Pauwels is een dorp mid
den een groot park tussen
groen, talrijke bomen, strui
ken en bossen, doorsneden
door talrijke moderne wegen
en zonder fabrieken en water-1
lopen die dc lucht verpesten,!
Het is er gezond om leven», zo
staat in het nawoord van het
fotoboek.
De ontspanning die men twee, j
drie dagen bijna heeft voorge-j
schotcld in het jubileumdorp j
was al evenzeer van het gezon-1
de slag. Rustige beiaardklan-
ken van Jos en Geert D'Hol-j
lander, een resem tentoonstel-]
lingen, dc zo sfeervolle brade-j
rie en dc tot in dc puntjes!
verzorgde stoet, de oude kledij j
waarmee heel wat mensen zich
hadden uitgedost, enz.
Wie moet ik het allcrhoogsi
prijzen en loven? De getalen-j
teerde animator Luc Vcrcaute-
ren deed uitermate z'n best, dc 1
inzet van lieden als Roger]
Roggeman, Remi Audcnaert,]
Willy Van Mele en Albert Bcr-j
mijn was niet gering. Arnold
Van Dorpe heeft een groot
aandeel in het sukses. Paul
Vereecken leverde klankrijk
vakwerk af, kunstenaars Dan-i
ny Van Bogaert, Dirk Blom-j
maert, Hubert De Pacpe en i
Joris Temmermans zetten hun j
beste beentje voor en dat de- j
den al evenzeer Robert Mossu,
Mare Vereecken en Romaioi
D'Hollandcr. Het is echter
zonneklaar dat achter het wel- j
slagen van dit unieke feest de!
inzet van een hele dorpsge-j
meenschap steekt, van van de'
schooljeugd tot de fanfarevan
de volleybalklub tot dc KVLV.
Nog immer omklemt Sint-Pau-J
lus z'n zwaard stevig,
steeds staan de molen en de
kerk overeind. Het gaat goed
met Sint-Pauwels, te oordelen'
althans naar het spektakel dat
het voorbije weekend ver
toond werd. De herinnering j
aan dc pestepidemies die zo-!
wel in 1488 als in de periode j
1584-1586 heersten, is vervlol
gen. Sint-Pals heeft zich in z'n
fraaiste gedaante getoond, gaf
een staaltje van ongehoorde
vitaliteit, feestte met stijl, de
monstreerde wat het volk in
z'n mars heeft. De grootsheid
van een kleine, kwieke ge
meenschap
Wouter VLOEBERGH
