De speurtocht
naar Reinaerts pleisterplekken
in Waas en omstreken
iaat onverdroten verder
ïjrrjsrsïtjs
Dohument
De Voorpost
SSWïhSriÏÏE Snï'k'n"
s/=dS..ss,Nm:
©llïia©P§
Signalement
van een charmante vorm
van chauvinisme
Ifl E
na Sinksen in 1955 werd met veel zwier een
laertpad ingehuldigd, van Hulst door 't Waasland
Gent toe. Kultureel-toeristische konsekratie van veel
loedens en stellingen dat Reinaert in deze streek moet
Igezworven hebben, leuke konfirmatie ook van eigen-
nooit spijkerhard bewezen thesissen. De folklore, het
"ibesef en soortgelijke gevoeligheden konden er maar
by hebben. Dan immers al was Reinaert volop
list door zowel de Waaslanders als die van Hulst en
;ving. Al van rond de eeuwwisseling waren door
•gen en letterkundigen, heemkundigen en volksken-
reken verrukkelijke veronderstellingen geformuleerd, en
link m n kon dat nog enigermate staven ook: zelfs indien de
;eur van Reinaert de Vos (ik hou het bij die verwoor-
g, maar Van den Vos Reynaerde is korrekter, natuur-
géén Wazenaar was, kon toch «aangetoond» worden
het verhaal zich in het Waasland en/of nabije omge-
ng heeft afgespeeld.
aks zijn we 1985, het Reinaertpad van Streuvels,
lossenaerts e.a. krijgt dan ongetwijfeld opnieuw (jubi-
un)aandacht en de Hamse Belselenaar Jaak Van der
eid v 1st mag, op wat herfstdagen, de tweede editie van het
i van inaert-massaspel in Sint-Niklaas regisseren. Reinaert-
3S- irkt, Reinaerthappenings alom dra in 't Land van Rlk Van Daele voortreffelijke verhandeling over Reinaert-
s| aas. Want dit gewest affirmeert zich sedert decennia als plaatsbepalingen.
Vaasla kiaertland, het komt toeristisch en kultureel goed uit. grafische hlilrveiH ia»
de moedermelk Ujkt de Wazenaar ingelepeld te zijn S,ekenaar Maurits Nonnoman. SSfT de ™°ata d" ^o^Vkto™ Se!
0 hU «tn t soete land. woont. Een zoelhoudertJe? !n de molenkenner vooral, famil.e- Kon. Oudheidkundige Knng Roomse Rijk en he" F?aïsè
van b Inaert staan de bewijzen... vorser en heemkundige, aehtte van het Land van Waas (1902) Ri.k het Umd van Waas was
vojer voor psychologenis waarom die van Stekene, (196S) hoogstwaarschijn- een bijdrage in die zin. Hellin- de speelbal voor de Europese
Goossenaerts (1959) en Theo
Penneman (1971); Bazel bij
Rupelmonde volgens L. Pee-
ters (1974), want daar vond
een historische bijeenkomst
plaats tussen de Dampierres en
de Avesnes; Belsele bij Sint-
Nildaas volgens o m. Stracke, Drie Wase vossenjagers. V.l.n.r. Stekenaar Maurits Nonneman, de Kemzeekse Sint-
en Nonneman Niklazenaar Willem Melis en de Gentse Sint-Niklazenaar Jozef De Wilde. Enkel pastoor
Rik Van Daele schuift de inte- De Wilde is nog in leven, hij zou overigens binnenkort met een nieuwe visie over Reinaert
ressante thesis van Leopold (of de plaatsbepaling van dat epos) op de proppen komen archieffoto
Peeters, hoogleraar uit Am-
periode waarin Margaretha, de
zuster van de gravin Joanna
van Vlaanderen, tegen Willem
II van Holland optomen
moest. Margaretha, die in 1252 Nonneman b.'
in de pauselijke ban werd ge
slagen, is te vereenzelvigen
met Reinaert. Ze was eerst
met een Avesnes gehuwd, la
ter met een Dampierre. Vol
gens Peeters duidt de rivaliteit
tussen de Avesnes en de Dam-
verwisselen, de story overèl si-
Die van Stekene munten toch tueren kan.
uit in chauvinistisch geschrijf,
vindt ook Rik Van Daele.
stelde «Pola- Spelletjes
nen» gelijk met Poliaan of Pol- Als je dat allemaal gelezen
lijk dat Maupertuus gelijk- ga (1952) dan weer was van
t van Destelbergen en Beervelde wat verderop in Oost- ,ond met de Baudelo-abdij en oordeel dat de schrijver uit het
lederen, die van Huls, en Sin.-jansteen in Zeen»,- naThfrn"^, dÓÓ? d" "3: 2?
„ers aanderen zo hardnekkig de Reinaert als een kreatie van plaats aan de Burchtakker
,en c n streek of stad of dorp blijven claimen. «Ondanks zyn bij de Alvinusberg te situeren,
bileui Dederige moordpartijen, zijn 'felle' streken en zyn grove Depriorij
groten en in Rupelmonde (bij
Bazel) hadden de Avesnes en
de Dampierres dus een histori
sche bijeenkomst. 'Besele'
wordt in die optiek dus Bazel,
maar volgens Peeters kan ook
seling, die aan een Gentse
stadsklerk als auteur dacht,
schreef dat Reinaert een here- Iliaar Voieen
•i van de Zwarte Non- miet of prior uit Kluize was die dan Willem van Rai.rtr.ir.
van igens wil men de vos zo dicht mogelijk by de eigen deur "en moest volgens e.h. Jozef kippen ging roven in Sa- H D g
-n e< ueren. Een kluif voor volkskundigen», schrijft Rik Van De Wllde .bet Nonnenbos in legem ust de auteur van de Reinaert
filed'iele. Deze Sint-Niklazenaar realizeerde onlangs een J-0'ter®n1. z'Jn (1954) en broe-
zo^ rhandeling ter verkryging van de graad van licentiaat in dacht„(1?55) in de'
zijn geweest.
Mtl.0"?* de Leuvense universiteit VmlaTHukifrtfo"^"'''"'
geeft
Kriekeputte, Tromp De Notax-groep
'Een borne, heet Kriekepitl Heel interessant in het proef-
d. n meesterwerk, omdat daarin op kritische wyze, heel aanleidingtoïtedSkr'sneu
en va indig en gedokumenteerd, de tot nu toe geformuleerde laties. Ter hennnering: Int staet int suutwest niet verre'da- schrift van Rik Van Daele is
gewal nes i.v.m. de plaatsbepalingen in de Reinaert onder- oost ende van Vlaendren staet/ nen" Kriekeput. Kriekepit? het hoofdstuk over de zgn.
dit worden. De studie is een syntheze en een analyze Een bosch, ende heet Hulster- Cryckenput? Krekelput? In Notax-groep, een tros onder-
nstati gelyk, wekt de speurlust op, noopt tot nadenken. Van '00'- °P het eerste gezicht zou Kieldrecht hebben ze hun zoekers, een 'klub' als het wa-
mklai le|e? nochtans een Waaslander in hart en nieren, slaagt JC aan Huls' denken- en pater zwembad Kriekepitte ge- re die op het kasteel Notax,
in de voor vorsers noodzakelijke skepsis te bewaren ook ^,r.ack,?_ deed,. zul}s, (1914); ^oe^d- _Terecht misschien, eigendom van F. Saverijs._in
It dciV""ral "ls '"j1 •afkomt op het wettigen van de Wase S^'huIm'" ÏÏLT3ÜÏ
Ïe veSmdên1"3"1 hY 'iTfe' <1966> Maa' Isidoor Tcirlinck
ook iverhandeling, op het raakvlak van literatuurgeschie- duidde rond 1900 Hulsterloo
>cl i nis en -kritiek en taalkunde of taalgeschiedenis en met aan op het gehucht Kouter in
rinke tr en daar een knipoog naar heem- en volkskunde, komt of bij Kieldrecht, een stelling
Wasp haar tijd. En het dunkt mij dat het nu het ogenblik is die het meeste aanhangers
i er aandacht aan te besteden: in Hulst zetten ze dezer heeft en °°k door Rik Van
s'aud 8en (opnieuw) de ommegang ter ere van Reinaert op het Dae'.f geloofwaardig wordt
touw en aan dat internationale evenement Izie b.v. de f/",! ™LS°°SS"°5"SI0S
i?1*1»'"-uitzending) ging vooraf het markeren van het voor Kiddrecht en broeder
tlnaertpad, naar analogie met wat in 1955 geschiedde: in Alois (1955) dacht aan het Ko-
nt-Niklaas wordt intens toegewerkt naar een waaier van ningswoud, beslist in het
liviteiten die in 't Reinaertjaar moeten plaatsvinden «oostende» van Vlaanderen,
et massaspel dus, een fietstocht misschien, een samen- Hulsterloo, Nieuw-Namen nu,
tfTen wellicht ook van mensen die met een Reinaerdiaan- was in de middeleeuwen een
naam als De Vos, Coppens, Nobels, etc. werden ^ermaard bedevaartoord waar
dacht). Ik pluk uit de dissertatie wat in m'n Wase
aatsfraam te pas komt, niet echter zonder te benadrukken dat
verhandeling tot verg
e meerd worden voor i
lragt 1
kundige ook, vindt het «een
spelletje voor intellektuelen»,
en daar zal hij wel wat gelijk in
hebben. Maar Penneman zou
Penneman niet zijn indien hij
niet óók met een (nieuwe) vi
sie over de Reinaert voor de
dag kwam (in 1971): de auteur
was te zoeken in de Gentse
Sint-Baafsabdij.
Zo zie je maar; iederéén wil
z'n zegje hebben. Wie heeft nu
gelijk, wie heeft nu 't méést
gelijk? Niet zo belangrijk wel
licht, als het speuren maar ver
dergaat. Wanneer komt ie
mand bewijzen dat 'Polanen'
een verschrijving is van de ou
de heerlijkheid Pontrave in
Waasmunster, in de buurt van
de Rozenbergabdij? En wat
met dat raadselachtige Ver-
mendois?
De suggestie van Rik Van
Daele om de Reinaert eens
grondig te vergelijken met an
dere werken uit de middeleeu
wen is ernstig en waardevol.
Zoals z'n héle verhandeling
trouwens. Een brok studie
werk die afgerond wordt met
een door de auteur aangevulde
toponymielijst, een zéér nutti
ge gids. Anderhalve eeuw na
dat Jacob Grimm z'n «Reineke
1-uchs» (Beriijn, 1834) schreef
en daarmee de Reinaertre-
noemd. Terecht
maar de meningen over de lo- Destelbergen vergaderde"! Tot D search een ferme inmuls eaf
kalizering van die plaats lopen deze groep hoorden o m. Jef De Keinaertrage woedt al een hele poos in 't Land van heeft Van Daele een voortref
Ulteen- Goossenaerts, Jozef De Wilde, Wam. Daarvan getuigt o.m. de foto van een penning uit felijke balans opgemaakt.
Keinaert zou toen al zevenhonderd jaar bestaans- A propos. Reinaert kan «in
recht hebben verworven in 't Waasland, maar uit 1382 is Waas» gekomen zijn, maar
ons enkel bekend dat toen, door de Gentenaars, de ook °'n waerts». Een eeuw of
Baudelo-abdij geplunderd werd. Volgens heemkundige zeven' acht ?eleden waren er
Maurits Nonneman zou Baudelo te identificeren zijn met nog geen echte wegwlJzers
Maupertuus (archieffoto) Wouter VLOEBERGH
Vrouw vereerd werd en vanaf
clketjerh.?"dt'linf; verplich"'lckluur zou f"*1™ 8eP™k- Kape^cn'kïooster^werdetMii
meerd worden voor al wie zich met de Reinaert«vor- 1578 door de beeldenstormers
ig» bezighoudt, in binnen- en buitenland. verwoest. Hulsterloo. het zou
kunnen duiden on een h™ in ",v"' CA^Nlc lat de kasteelbewoners uit De mensen van Hulst en om-
- w 9 w 9 k dc buurt van Huist óf eeliik- 12 km van^T/0?"^ Dalbergen hun goed in 1348 geving zitten wellicht goed als
anneer. Wie. Waar. schappen ontstonden, maar staan met Hulsterloe bii Kiel- sterlnn s i, 3 u i nocmden Maperteeus. Pittig ze Absdale uit de Reinaert in
^og steeds is een essentiële °°k en dat is toch opvallend drecht waar je moeren hos Hrrhaiv» k- n va". Hulsl' detail; de familie Van der Cau- het Hulsterse (Sint-Jansteen)
8t^ ?agiv.m„Reinaert nict °P- X.hCtl,Wat ,kloos'ers °f ab- sen en'weiden vond. L" LSL-'PJJ? d«borch-de Belsele -van Rys- situeren, maar ook zij willen
Te° helderd. En wel deze: wan- dflen Dit is. kronologisch. het Aanvankelijk dacht men voor nmJ ^°Cr' h"k ^?cke* selberghe bewoonde dat kas- nogal eens chauvinistisch
ér kwam het verhaal tot rijtje: 1105, de kluizenaar Ger- Hulsterloo aan een Dlck ereens LI r«! dc buurI ''Bien teel (Belsele!). Het voor de doen. En dat geldt ook voor
L ind? Even wezenlijk, maar
win „ich, de kloosiergemeen- S'^SZlSr^SS Reina»' be'a"grijke Mau- o,m. de ond.„8oek.n ui, Aar-
orlopig al even onbeant- schap JGuize (Sint-Gillis), de ncgcnticndc-ceuwse fiamin- de Reinnert^h i h T Pertuus (of Malpertuus) wordt denburg, over wie ik het al
.9 >ord gebleven, is de vraag waar m 1123 een kapel wordt gam Jan-Kans wZms he^Tj d^inaertschal begraven kon door broeder Alois en dr. had.
hee ie de auteur mag geweest opgericht; 1136, Iwein van nadien z'n meninc en zou voor en 8f1o<n\SUg8esl!fGo°ssanaerts met het Destel-
(e™ n Aalst, heer van Waas, sticht GTOssenaerts (!959) en De
ken in Stekene. Toch heeft hebt dan kan je bezwaarlijk
ook Nonneman verdiensten anders dan vaststellen dat de
i.v.m. de Reinaert«vorsing», al speurtocht naar Reinaert veel
was het maar omdat hij, de weg heeft van een immens de-
eminente molenkenner, de tectivefeuilleton, een uiterst
molen uit de Reinaert als die boeiende snuffelarij. Sugges-
van Coudenbom (Moerbekd) ties en hypothezen schieten als
Isidoor Teirlinck (rond 1900) de Limburgse Wazenaar broe- aanduidde (over de molen in paddestoelen uit de grond. Zo
dacht aan een krekenput of de der Alois (Jaak Van der Vee), de Reinaert is nog té weinig nu en dan komt een brokje van
krekelmuit in Kieldrecht (de Marcellijn Dewulf en Louis geschreven, in dat verband «de waarheid» aan het licht,
huidige kreek De Geule of een Laevaert. dringt zich ook volgens Rik
deel er»an) Paler Slracke E.H. Jozef De Wilde ontdekte Van Dacle meer resea«t' °P>-
wam in 1914 met een exakte dm de kasteelbewoner* uit De mensen van Hulst en om-
als een of ander hand
schrift uit de katakomben
Rik Van Daele - Kritische
bibliografie van de studie van
de plaatsbepalingan in Van den
vos Reynaerde (1833-1983)»,
K. U. Leuven, mei 1984. Licen
tiaatsverhandeling, met als pro
motor prof. N. De Paepe.
1 na,3i\ 1"cc' van waas- sncni Kieldrecht onteren Terecht Ü/Tmwioo'^ l-'u'' u"" ber8se kasteel gelijkgesteld, al
Gysseling stelde voorop dat een k'oostcrgemeenschap in volgens Rik Van Daele e (1983) hialden het ook zou volgens broeder Alois ook
ir.nni,»;,nMia,i k., Saleeem iVraseneV I1SA het '"'S6™ van uacie. bij de Goudekinsberc. d/-.t:_„
:nw n Gentse stadsklerk het ver- Salegem (Vrasene); 1156. het ZTla over hetluUurschoo
al rond 1730-1740 maairte priorklooster Hulsterloo Kiel- g at °ver ne' auteurschap
bij de Goudekinsberg.
Jcsaja
ncPZ't' Gybing De studie van Rik Van Daele
'iU°dndpeSsi®«e7de"ti 'dooi ÏÏWÏIÜS!*!? 9Z2J"mll.e"!" itï'f
t i 1250, maar inmiddels won "tonniken uit Drongen; 1197,
Willems dacht (1833) aan Wil-
~r— ttiiti auII Iici ivcmacu-
niet verre Jonsteen (Hulst) eq Stekenaar speurwerk, althans op gebied
Boiidp«Hin'van^RnchfKtlem Utenhovc, een geestelijke danen» Ging het met «tromp» onneman vond Baudelo, na- van de plaatsbepalingen. Stuk f
dertiende van d°é aS) oSbnHn 'Cr""S uil Vlaanderen 'e vinden zijn, zo tel-
de twaalfde i
ontstonden de meeste L°keren; 1238, in Waasmuns-
moest gaan. Broesc cn Groe-
■I d°r^P.Pa'«h;cs"Ru" Sticht"" dC Ro"nbergabdi' ReïnaSVe1ïg aLSb -
ïlmonde (bij Bazel; L. Pee- gesticht toevallig weer de woonnlvits
houdt staande dat Bazel De meeste van deze religieuze van dc mensen die dit zegden
;c!a ^oeld wordt met 'Belsele') entiteiten spelen een rol in de onls(ond Maar dan kwa
«IJ ccn bciangnjkc plaats! »p ntcn St'Z cn TcTrli^ï dS?e
ak speelden zich daar krijgs- gering van Rozenberg omdat Lcnnen pavpn ti.„ ,i„ ail„,lir
ferclen af Parochiegemeen- Waasmunster buiten het geo- hc, Land van Waas afkomstjg
lOUl
CONFftRfcNTIïZAAL RFINAERTZAAL
den pater Stracke (1914),
broeder Alois (1955, Voorhout
in Kemzeke) en Willem Melis
(1971).
Over 'Besele' in de Reinaert
werden een drietal verschillen
de visies naar voren gescho
ven. Dc plaats Belzele bij
Evergem (Gent) volgens o.m.
Met de Notax-klub zitten we
stellingen besproken, geinter-
tcn westen van 't Land van preteerd, getoetst. Veel op-
Waas, maar toch nog ten dele zoekingen vergde dat, heel wat
erin. Volgens De Wilde was achtergronden dienen gekend
Zeger III, burggraaf van Gent, zijn als je aan zo'n ondeme-
Reinaert himself en waren ming begint.
Grimbeert en Reinaert op pad Gaat de Reinaert al dan niet
in het Lokerse, in het Nonnen- terug op échte feiten, is het
bos b.v., en op Bokslaar in fiktie of wat? Volgans Jozef
Lokeren moest het hof van De Wilde is het verhaal gro-
koning Nobel te vinden zijn. tendeels een rekonstruktie en
Gysseling, die Destelbergen zit er slechts voor twintig pro
dus kompleet afwijst, ontmas- cent fantazie in. Ook aan Rik
kert Reinaert als Raas V. heer Van Daele wou (de dezer da-
van Chièvres en Eksaarde. De gen 78 jaar geworden) De Wil-
familie Van Gavere beheerst de z'n nieuwste visie op de
overigens de geschiedenis van Reinaert-toponymie niét
Eksaarde, ze monopolizeerde kwijt, deze vorser behoudt de
lange tijd het ambt van bottel- primeur voor aan een heel bin-
gier nenkort te verschijnen boek.
Jef Goossenaerts, op wiens ini- Van Daele haalt ook de thesis
tiatief het Reinaertpad in 1955 van Luc Wenselecrs aan die
tot stand kwam. gaf als z'n Reinaert identificeert met
mening te kennen dat Reinaert Hendrik de Leeuw van Saksen
niks met het Waasland te ma- Het zou kunnen. Mevrouw E.
ken heeft. Hij kwam door toe- Cramer - Peeters uit Zeeland
a t j-. /-> i boorteplaats tracht te situeren
iB .en aokument is dit. Op deze opname staat zo ongeveer iedereen die in het Land van Waas faam heeft verworven of situeert. Zo vreselijk moei-
tzoxe Reinaertspeurwerk: André Stoop, Maurits Nonneman, Willem Nelis, Jozef De Wilde, Marcellijn Dewulf ook. 'uk 's dat niet; je kan menige
•nkele voor het Waasland en voor Vlaanderen belangrijke kunstenaars herkent u wellicht ook; Karei Aubroeck, Achiel sterke redenaring opbouwen.
an Sassenbrouck, Ignace De Sutter, Anton Van Wilderode (archieffoto) cr z'in vee' gelijkluidende
jvvl4<ia Zoals al werd gemeld in De Voorpost werd onlangs in het
doen van professor Duverger ziet in de auteur van het epos Provinciaal domein Puyenbroeck te Wachtebeke een 2,10
en Jozef Dc Wilde in Gent een zelfs een Catalaans baron m- boog Reinaertbeeld van de Sint-Nilclase kunstenaar
huis op het spoor dat Madoc Langs 'alternatieve wegen' ook Albert De Smedt geplaatst, nabij het restaurant van dat
heette... En nog volgens probeerde Van Daele 'de rekreatiedomein. De provincie kocht dat in gekleurde
Goossenaerts mag je 't ko- waarheid' over Reinaert te kwarts vervaardigde beeld aan. Albert De Smedt die aan
mngshof beslist mèt in Dak- achterhalen. Hij handelt over de Dendermondsesteenweg 107 in Sint-Niklaas woont is
nam situeren (wat broeder Hellinga en verdiept zich in de maker van n m her hJtlA
Alois dan weer wél deed). diens «taalspelletjes van scab- hltTn J e J Padre de G™dae da' 'n
reuze aard,.. Hij brengt ook de JC' h"? an /'"'S" C«y«aarvan zich «n kopie
boeiende doetoraatsverhande- °P h" Fratersplem in Gent. Ook in de Wase
Chauvinisme ling van G.H. Arendt (Kaulen. Werkplaats, aan het Sint-Niklase Reinaertpark, in het
1965) in de belangstelling. Die gouvernementsgebouw in Gent, enz. vind je werk van De
Uit een en ander is al duidelijk trekt een parallel tussen de Smedt (wv)
dat ieder de Reinaert het liefst
eigen woonstee of ge-
