Het Reinaertraadsel:
pastoor De Wilde legt link
naar Cauwerburg in Temse...
Nieuw KLJ-lokaal in de
Kiemerstraat te Sint-Niklaas
Stond Zeger III model voor Reinaert de Vos?
Tien jaar Revalidatiecentrum
Sint-Niklaas: eindelijk betere
huisvesting?
Boek over
de Wase markten
De Voorpost-5.10.1984- 11
Het Revalidatiecentrum voor minder valide kinderen in Sint-Niklaas viert volgend
jaar zyn tiende verjaardag. Er komt een symposium, een officiële plechtigheid,
maar de grote wens van elke medewerker en alle ouders is, dat in 1985 een
definitief plan tot uitbreiding van het centrum kan voorgesteld worden.
De huidige huisvesting in de Kasteelstraat barst uit haar voegen. Meer dan vierhonderd
Wase kinderen krijgen dankzij het Revalidatiecentrum een grotere kans op zelfontwikke
ling en ontplooiing. Maar vierhonderd kinderen is teveel voor het huidige gebouw,
eigenlijk twee versmolten burgerhuizen.
Waar het op aan komt is geld! Kon men vroeger rekenen op een overheidsbetoelaging ten
belope van zestig procent van de bouwkosten, dan rekende de nationale besparingswoede
af met die regeling. «Dan maar de liefdadigheid», aldus direkteur Hugo Casteleyn,
«Bedrijven en de stedelijke overheid spreken we aan om de uitbreiding te sponsoren».
De uitbreiding is een noodzaak voor vele mindervalide kinderen. Een kleuterschool
verbonden met het centrum moet er komen, wil men niet vele kinderen en hun ouders terug
in de kou zetten.
De ouders beseffen het probleem zeer goed, twee onder hen brachten op eigen initiatief
een bezoek aan de stedelijke beleidsmensen om hun verlangers eens duidelijk uiteen te
zetten.
De direktie van het revalidatiecentrum streeft ernaar, de braakliggende gronden in de
Kasteelstraat, naast het huidige centrum, in te nemen.
Ook al leveren de bouwplannen in 1985 nog geen konkreet resultaat op, het zal de
medewerkers van het centrum niet weerhouden om het tienjarig bestaan luisterrijk te
Men organiseert een symposium met als grote gespreksonderwerp: «Revalidatie van
mindervalide kinderen is niet alleen een therapeutisch-medische en gezinsaangelegenheid,
maar tevens voor de hele omgeving.
In een brochure heet het nogal wetenschappelijk «het kreëren van integratiebereidheid».
Populair uitgedrukt klinkt het zo: «het opnieuw opvoeden van de omgeving».
In 1985 vindt ook een feestviering en officiële plechtigheid plaats en bij de ouders en
medewerkers borrelen momenteel ook initiatieven op om van het tienjarig bestaan een
groot feest te maken. p
Het celibaat
Pastoor Jozef De Wilde uit Sint-Niklaas is aan de eindredaktie toe van z'n boek over de
Reinaert, dat in de loop van '85 zou verschijnen (Iv)
men in noordelijk Waasland, enz. schreef,
vond in de dorpsgeschiedenis inspiratie voor z'n
Reinaertspcurwerk. Duizenden kilo's archief
stukken zou hij doorpluizen, in 't Gentse
archief bewaarde bundels en dokumenten die
in 't Waasland onderdak kregen. Hij is nu bijna
rond met z'n imposante onderzoek. Hij is aan 't
(her)schrijven. Volgend jaar moet z'n boek
over de Reinaert verschijnen. Naar verluidt
zou het provinciebestuur van Oost-Vlaanderen
- onder impuls van député Etienne De Cuy-
per - De Wildes Reinaert willen uitgeven. Een
rèke optie, want volgend jaar is 't Reinaert jaar
in Sint-Niklaas en verre omgeving en 't verhaal
van de Wilde kabbelt ook elders in de pro
vincie.
Volgens De Wilde werd de Reinaert in Gent
gekoncipieerd, maar voor een groot deel speelt
de story zich in 't Waasland af Omomwonden
stelt pastoor De Wilde dat voor Reinaert model
heeft gestaan Zeger lil, burggraaf van Gent.
Zeger is een notabele (geweest) uit een adellij
ke dynastie die later Vilain zou gaan heten. Die
Vilains hadden in die tijd bezittingen in Bor-
nem en Sint-Jansteen. Goederen van hen wer
den, rond 1100, aan de familie de Coudarborch
overgemaakt. Zo legt De Wilde een link naar
o m. Temse. Want Couderborch, ook Kouden-
burg en later (nu) Cauwerburg geheten, zou tot
een behoorlijk machtige heerlijkheid uitgroei
en, met bezittingen in Bazel, Ticlrode, Elverse-
le, Haasdonk, Sinaai en zelfs Lokeren.
De Vilains. Wie ook maar rakelings enige
interesse betoont voor de Wase wordingsge
schiedenis weet dat dit geslacht, met name aan
de Scheldckant, een rol van betekenis heeft
gespeeld. Ze waren heren van Burcht en Tem
se, duiken in Zwijndrecht op, bezaten een
kasteel in Kruibekc. En in 1316 werd in Rupel-
monde vermoord Jean Vilain, heer van Sint-
Jansteen
Dat de heren van Gent zich Vilain zouden gaan
noemen (vilain staat voor gemeen, van kleine
afkomst) duidt er volgens De Wilde op dat ze
de zaken wisten te relativeren. De Vilains
aldus De Wilde werden rijk door te werken,
het waren geen vechtersbazen. En Zeger III
dan, om wie het in essentie gaat, had wel macht
maar die werd door de graaf van Vlaanderen
gefnuikt.
graaf zelf. En Cuwaert, dat moet volgens De
Wilde geweest zijn de heer van Inglosenberge
(van Sint-Janstcen).
Het epos steekt vol van dubbelzinnigheden, is
één langgerekte kamouflage. De graaf krijgt
heel wat verwijten toegestuurd en wie zich
zoiets veroorloofde riskeerde in de middeleeu
wen strenge straffen. Dus moest, zegt De
Wilde, de auteur heel orpzichtig te werk gaan
Hij zegt in z'n inleiding dat hij bij de Roman de
Renart te rade is gegaan, in de Waalse boeken
dus, maar transponeert het verhaal nadien naar
Vlaanderen. Hoe verder het verhaal opschiet,
hoe meer 'steken onder water' de schrijver
geeft.
Vossenberg
Willem die Madoc maakte. Over dat éne zinne
tje werden al boeken geschreven. Een Madoc-
boek werd nimmer teruggevonden, wel wordt
Madoc in verband gebracht met de Arthur-
romans. Toch was de legende gekend en in
1400 b.v. stond in Gent een huis dat Madoc
heette.
Het werkwoord maken onder de loep van De
Wilde. Betekende in de middeleeuwen ook
spelen, uitbeelden. Volgens De Wilde is het niet
enkel uitbeelden, maar ook en vooral kamoufle-
ren. Nooit zegt de auteur wie Reinaert precies is,
wél geeft hij aan waar Reinaert op pad geweest
is. En die inlichtingen zijn naar het oordeel van
e h. De Wilde vrij precies De gerechtsplaats
moet op Boksluar in Lokeren gesitueerd wor
den, Hulsterloo is beslist Nieuw-Namen (Kiel-
drecht). Dal van het Nonhenbos in Lokeren
mag je vergeten, zegt De Wilde nu, het begint
maar in 1215 en dat is in de hele kontekst te laat.
Centraal in De Wildes betoog staat Maupertuus,
het kasteel van Reinaert, dat door hem in
Destclbergen gesitueerd wordt. De vorser vond
een charter uit 1348 waarin staat dat de abdij
van Groene Briel een rente krijgt op het
Maperteeus-goed, 17 bunder groot en eigen
dom van de Gentse Sint-Pietersabdij. De Wilde
heeft de geschiedenis van Maupertuus gevolgd
tot 1860.
In een verkoopakte is sprake van de grote en
kleine vossenberg. Een natuurlijke hindernis
waar Bruin de beer overigens heen moest.
Bruins spoor wordt door De Wilde nauwkeurig
Jozef De Wilde werd in da jaren vijftig niet
alleen door Jef Goossènaerts aangepord om
dieper op de Rcinaert-thematiek in te gaan,
ook de aan de universiteit van Amsterdam
verbonden professor Hellinga (die nu in Enge
land woont) trad met hem in diskussie.
Hellinga kwam zo rond 1950 de 'boerenpaster'
opzoeken. De (Friese) professor speelde de
grote moraalridder, vond het vreemd dat de
Vlaamse pastoor een toch eerder antiklerikale
held als Reinaert onder z'n hoede nam. Maar
De Wilde zette zich schrap, voerde aan dat
Reinaert in plaats van onkerkelijk of antikerke
lijk integendeel hyperklerikaal was of is. Rei
naert als verdediger van het celibaat, aldus De
Wilde. Want de priester uit het epos werd met
z'n bijzit «betrapt» en moest daarom gestraft
worden. Van pornografie is dan ook géén
sprake, en in dat verband is de opinie overigens
geëvolueerd, men is veel toleranter geworden.
In het kader van de aktiviteiten rond Reinaert
die men in 1985 in Sint-Niklaas organizeren wil
is het stadsbestuur vast van plan hulde te
brengen aan het werk van stadsgenoot e.h.
Jozef De Wilde. Deze heemkundige schreef al
stapels zinnige dingen bijeen in verband met
het Waasland, maakte ook de tekst voor o m.
het Waaslandlied van F. Van Durme. Een
eresaluut van Sint-Niklaas voor deze verdien
stelijke vorser is dan ook op z'n plaats.
Bijdragen over De Wildes Reinaertspeurwerk
verschenen recentelijk nog in de bladen van De
Standaardgroep en zelfs in het Nederlandse
Algemeen Dagblad. Eerlang zal in het gerepu
teerde kulturele tijdschrift Ons Erfdeel aan de
Wildes Reinaertvisie ruchtbaarheid worden
verstrekt. Het boek dat De Wilde binnenkort
zal laten uitgeven mag zeker beschouwd wor
den als bekroning van de ijver die de pastoor
aan de dag heeft gelegd op heemkundig en
tegelijk historisch gebied. Als bekroning van
een loopbaan ook. «Een leven in dienst van de
Reinaert», zal men wel uitgalmen op een of
andere akademische zitting. Ach, De Wilde is
een autoriteit geworden, mettertijd, dat wel.
Maar hij blijft bescheiden. Het 'pasterke' heeft
z'n best gedaan. Suggestie: De Wilde Wase
«figuur van het jaar»?
Wouter Vloebergh
Toen in 1955, op een Sinksendag, een Rei-
naertpad werd ingehuldigd in Waas en omstre
ken, vatte de pastoor van Semmerzake in
Belsele post op een bank bij een boom en mét
hem vlijde Stijn Streuvels zich neer. De schrij
ver uit 't Lijsternest is al een hele wijl dood en
ook al lang overleden is de initiatiefnemer tot
het aanleggen van dat kultureel-folkloristische,
maar al bij al «schimmige» trajekt, dr. Jef
Goossenaerts. Maar 't toenmalig «pasterken»
van Semmerzake leeft nog, is met z'n 78 lentes
kwiek gebleven, laat zich niet uit z'n lood slaan
door al die zo verschillende visies omtrent het
Reinaertverhaal die de laatste jaren opgeld
maakten. Pastoor De Wilde, uit het Gentse
(Sint-Amandsberg) afkomstig en na wat om
zwervingen in Oost-Vlaanderen en vooral het
Land van Waas (hij was onderpastoor in Doel,
Vrasene en de Sint-Niklase OLVrouw-paro-
chie) in de Broedersstraat in Sint-Niklaas aan
geland, is al een jaar of tien met pensioen.
Maar rusten doet hij niet. Of nauwelijks. Vele
jaren al is hij in de ban van Reinaert. Hij vorste
en vond. Hij bladerde in eeuwenoude paperas
sen, ontcijferde. En legde verbanden. Van dier
naar mens. Het Reinaertepos gaat op authen
tieke feiten terug, aldus De Wilde. Die ook
namen noemt. Van machtshebbers en lieden
die hun macht wat zagen afbrokkelen. Namen
van plaatsen ook.
Geeft Reinaert dan, mede dank zij De Wilde,
eindelijk z'n geheim(en) prijs?
De Vilains
Jef Goossenaerts zette De Wilde op het spoor.
Hij kwam eens, in de jaren vijftig, een lezing
geven in de Sint-Niklase bibliotheek. Hij viel
de stelling als zou de Reinaert een Waas
verhaal zijn aan. Hij daagde De Wilde dus uit.
Maar Jozef De Wilde trapte niét in de «val» van
Goossenaerts en kwam tot de konklusie dat er
in verband met het epos géén tegenstelling
hoefde te bestaan tussen Gent en 't Waasland.
Ook al omdat het Land van Waas omzeggens
gekolonizeerd werd door de Gentenaars.
De heemkundige begon z'n interesseveld wat te
verleggen, wat uit te breiden. De Wilde, die
lange tijd sekretaris was van de Kon. Oudheid
kundige Kring van het Land van Waas en
publikaties over Voorhout, de Slag van Kallo,
de priorij Kluize in Sint-Gillis, watertoponie-
Jozef De Wilde ziet géén tegenstelling lussen de Wase en Gentse visies op de Reinaertlegende
(Iv)
Aanklacht
Dat afzwakken, inperken van de macht van de
heren van Gent is ongetwijfeld de inspiratie
bron geweest tot het schrijven van de Reinaert
van leer.
De schrijver, vermoedelijk Wilhelmus Physi-
cus, een magister (een wetenschapper, filozoof,
geleerde), stond blijkbaar in dienst van Zeger
III. Wilhelmus hielp overigens mee een akte
ondertekenen i.v.m. een transaktie in de streek
van Bomem, waar Zeger III een kasteel bezat.
Reinaert mocht dan al wat gekortwiekt worden
in z'n macht, hij behield toch enig vermogen.
Hij «Zeger III kon mensen doen exekute-
ren, had justitiebevoegdheid en bezat een kas
teel in Destelbergen. Zeger III of Reinaert
wordt ten tonele gevoerd als opposant van dc
heer van Beveren (de wolf Isegnm) an de heer
van Gavere (de kater Tibeert). Isegrim wordt
echter niet immer geïdentificeerd met de heer
van Beveren. af en toe staat hij gelijk met de
gevolgd. De beer springt in Destelbergen aan
een Scheldebocht in het water en laat zich een
halve mijl drijven, Reinaert ziet hem. Bruin
laat zich weer drijven en kruipt dan uit de
Schelde. Het is volgens De Wilde heel precies
te lokalizeren. Bruin wordt gevat, gevangen in
de honingboom die eigendom is van timmer
man Lamfreyt. De timmerman roept en tiert en
de dorpelingen komen via de kerk aangelopen.
En Bruin ziet de mensen (van Destelbergen)
uit het zuiden komen.
Welke Vlaamse graaf?
Reinaert ondernam na het vinden van de schat
een samenzwering om Bruin op de troon van
Aken te hijsen. Da's gefantazeerd, zegt De
Wilde. Maar Kriekepitte is écht, te situeren bij
De Klinge of het Nederlandse Clinge, in de
buurt van de Goudekinsberg, le petit mont d'or.
Over de schat nog dit. Reinaert wordt gekon-
fronteerd met de schat van Ermenric, en ko
ning Ermenric was zowat de stichter van Gent;
deze legendarische gothische koning komt in de
mythologie voor met een grote schat.
De schat van Ermenric is synoniem met de
schal van Gent en met de inkomsten van 'het
kasteleinschap. De graaf verwerft die, en in ruil
wordt Zeger bedacht met enkele heerlijkhe
den: in de Reinaert heten die kompensaties de
schoenen van Isegrim en de tasjes die uit het
vel van Bruin werden gemaakt.
Ik peil bij De Wilde naar de identiteit van de
graaf van Vlaanderen die door hem wordt
bedoeld. De Wilde ziet drie mogelijkheden:
ofwel Filips van den Elzas, ofwel Boudewijn
van Henegouwen, ofwel Philippe le Noble
graaf van Namen en regent van Vlaanderen.
Het is volgens De Wilde duidelijk dat de
schrijver van de Reinaert in dienst stond van
Zeger III. In die hoedanigheid heeft hij veel
met eigen ogen gezien en was hij in staat, de
plaatsen nauwkeurig aan te duiden. In verband
met Maupertuus, schuiloord, refuge, is het
volgens De Wilde allemaal zonneklaar Het is
dan wel wat wonderlijk dat Isidoor Teirlinck zo
rond 1900 in z'n Reinaert-namenoverzicht
Maupartuus wel vermeldde, maar er verder
niet op in ging.
let die wel enigermate in de
smaak viel. De transaktie werd
gesloten.
Begin augustus werden de han
den duchtig uit dc mouwen
gestoken. En hoe! Fundering
graven, steengruis halen, be
ton gieten, etc. Eind augustus
zat de KLJ «op het droge».
Men was aan de afwerking toe:
schilderen, elaktriciteit aan
brengen, waterleiding. Zater
dag 29 september was men in
de Kiemerstraat aan de open
stelling toe.
Fierheid
Rita Van Raemdonck, één van
dc steunpilaren van dc KLJ in
Sint-Niklaas, bracht de perike
len, de wordingsgeschiedenis
van het heem zaterdag nog
eens in herinnering.
Met fierheid sprak ze over wat
gerealizeerd werd, al is het nog
niet helcmèèl af. Aan de tot
standkoming van het lokaal
werkten heel wat mensen mee.
Rita betuigde de oprechte
dank van de KLJ aan de vzw
Parochiale Werken van Tcrc-
ken: eerwaarde heren Ver-
De Wazenaren die hart, raap en Reinaert op de juiste
plaats dragen en een beetje interesse hebben voor de
achtergronden op historisch vlak vart het gewest, weten
dat een stad als Sint-Niklaas heel wat te danken heeft aan
het feit dat er al vele eeuwen lang een markt gehouden
wordt. Sint-Niklaas ontstond als 'kruispunt van wegen', als
marktplaats ten dele. en het kon zich als ekonomisch
trefpunt als dusdanig ontwikkelen. Voor heel wat andere
gemeenten, o.m. Lokeren. Kieldrecht, Beveren. Temse
ook, zorgt het marktgebeuren voor belangwekkende kom-
merciéle impulsen.
De wordingsgeschiedenis van de Wase markten gaat ook
Erwin De Meirleir, nijvere p.r.-verantwoordelijke van de
Wase Marktkramersvereniging, zeer ter harte Erwin.
Temsenaar. brengt nu een deel van z'n vrije tijd door met
het snuisteren in de archieven (van o.m. de Wase Oud
heidkundige Kring). Over een jaar ongeveer hoopt hij
klaar te zijn met een boek over de Wase markten, een
terugblik, een aktuele schets tegelijk. Een goed geïllus
treerde publikatie natuurlijk. Een boek waar in diverse
middens met belangstelling wordt uitgekeken. Wellicht
zou het door de Wase Marktkramersvereniging in eigen
beheer worden uitgegeven.
W.V.
In Sint-Niklaas werd aan de Kiemerstraat een KLJ-heem ingezegend. Dit is de ploeg die
zich dapper inzette voor deze realisatie (Iv)
De KLJ (Katholieke Landelijke jeugd) van Sint-Niklaas is Frans Van Houtte. Zijn ver-
de jongste jaren meer dan eens verhuisd. Het stadsbestuur trouwen in de jongelui bete
wees lokalen aan, huizen-ip-de-ry. Na wat pleisteren op kende een grote steun. Ook de
Tereken verzeilde men in de Leopold Il-laan, tegenover ouders van de leden staken de
nür">en "It ri<» nwiiuon S.rq
het station. Maar vongjMr ,n »ptember »erd gemeld hat VarTRaemdonck
het pand tegen begin januari '84 moest verlaten worden. verder dc ouders dje hun ZQ,
De jeugdbeweging stond op straat. Er werd volop verga- nen en dochters toelieten om
derd. De noodzaak werd aangevoeld, een definitief onder- mee te bouwen aan het lokaal,
dak te vinden. Een 'huis van de stad' was géén ideale De leden, de bestuursleden
oplossing, ook al omdat dat soort woningen zich veelal in van KLJ-Sint-Niklaas werkten
de stadskern bevonden, wat niet helemaal strookt met de eendrachtig samen ten bate
toch landelijke inspiratie van de KLJ. S"1„ee.n„h"', "«vol projekt.
v K En Piet Maes leverde de bouw-
De vzw Parochiale Werken cruyssen. Van Houtte en Ve- stenen, zonder zijn inbreng
van Tereken bracht redding, keman, de heren Weyers, Der- was dit tehuis nooit tot stand
De instantie stelde een grond de, enz. Zij hebben het terrein kunnen komen,
ter beschikking in de Kiemer- ter beschikking gesteld. Archi- Pastoor Vercruyssen zegende
straèt, nabij de Sint-Lutgart- tekt Weyers maakte de bouw- na deze goed geïnspireerde
kerk aan de E3. Een heuse plannen in orde, ook hij kreeg toespraak van Rita het lokaal
zoektocht naar caravans en zaterdag een bedankje. in.
chalets werd ondernomen. In Speciaal in de bloemen gezet
Ruisbroek vond men een cha- werd zaterdag KLJ-proost
Nieuw KU-heem aan de Kiemerstraat in Sint-Niklaas. Twee meisjes van het
stuursteam, Rita Van Raemdonck en Kristien Van Kerckhove (Iv)
