Verwonderd
over vervreemding
24 - 12.10.1984 - De Voorpost
Walter Brems kreeg
«Prijs van Kortenberg voor Tekenkunst»
In de Gemeentelijke Feestzaal te Meerbeek werd op zaterdag 29
september de Prijs van Kortenberg voor Tekenkunst uitgereikt. Bijna
moesten de organisatoren het zonder laureaat Walter Brems stellen
omdat die verplichtingen had in de Dendermondse akademie, waar hij
leraar is, maar gelukkig kon toch een oplossing voor dit probleem
worden gevonden.
Ingeweken Dendermondenaar Brems kwam nog net op tijd om te
horen dat zijn werk werd gekozan uit 158 ingestuurde tekeningen.
Merkwaardig is wel dat de jury eenparig de laureaat heeft aangeduid.
Deze prijs bestaat van in 1967 en was oorspronkelijk bedoeld voor
plaatselijke kunstenaars. Vanaf 1969 kreeg hij een nationaal karak
ter en werd hij voorbehouden voor zwart-wit tekeningen. Spijtig
genoeg is deze winnende tekening zo subtiel dat zij vrijwel onmogelijk
op dit krantenpapier kan weergegeven worden.
Naar aanleiding van de
ze onderscheiding gin
gen we met Walter
Brams praten in zijn ge
zellige begijnenhuisjes
aan de Begijnhoflaan te
Dendermonde.
Zijn echtgenote keek wel
even verbaasd toen hij
van zijn interieur. Bij de
gezallige open haard
kan niets de indruk ver
storen dat dit eigenlijk
een kloosterafdeling is,
een vleugel van de abdij
zoals abt Füips die kon
gedroomd hebben. On
danks de overheersend
dermonde geeft hij teke
nen van zogezegde
«antieke koppen» en
naar levend model. Dat
schept geen problamen
want Walter was in zijn
beginfaze een gewaar
deerd protrettakenaar.
Walter Brems is echter
Een ets uit de suite vervreemding
haar een tiental jaar ge
leden vertelde dat hij een
«klein werkmanshuisje»
had gekocht te Dender
monde. Daarmee kwam
er een einde aan het
zwerversbestaan van de
Bremsen Walter werd
trouwens leraar tekenen
aan de akademie van
Dendermonde, waar hij
vroeger reeds leraar was
aan de akademie van
Sint-Niklaas en er ook
de Galerij «Graph-x»
had in de Vermorgen
straat.
Gedurende twee jaar
werd er aan het huisje
gewerkt. Het resultaat
is eerlijk gezegd impo
nerend. Vooral nu hij
twee huisjes tot één ge
heel heeft kunnen ma
ken. Witgepleisterde
muren, grote planten,
antieke houten sculptu
ren en natuurlijk enkele
werken van hamzelf vor
men de ingrediënten
koel-blauwe tinten van
zijn eigen werken
twee hangen er in de zit
kamer is het er aan
trekkelijk en zelfs be
haaglijk. Zijn echtgeno
te serveert gegratineer
de mosselen met een
zweem van look. «Het
koken en het driedimen-
sionele is haar terrein»,
zegt Walter en daarmee
bedoelt hij dat hij zich
niet toelegt op beeldhou
wen. Zijn echtgenote
wel.
Hij heeft immers al in
teressesferen genoeg.
Hij blijft aktief in het
sociale van de kunstwe
reld als lid van
kunstkring 't Getij en de
Wase Kunstkring, als
lid van de adviesraad
van het internationaal
Ex Libri8centrum te
Sint-Niklaas en daarbij
zetelt hij af en toe in
verschillende jurys. In
de akademie van Den
een schilder, die de ver
worvenheden van zijn
schilderkunst ook ge
bruikt in andere domei
nen. Vooral die van de
grafiek dan. Geen tech
niek is hem vreemd. In
tegendeel, hij heeft
waarschijnlijk een
zwerftocht gehouden
doorheen de mogelijkhe
den die elke discipline te
bieden heeft en dat is
tekenend voor Brems die
wil doordringen op alle
terrainen van het piktu-
rale. Daaruit volgt dat
ieder werk technisch
perfekt is, uitgevoerd
met de beste materialen
en gedragen door een
diepe kennis van de
grondstoffen die ge
bruikt worden. Hij ont
werpt bijvoorbeeld zijn
kaders zelf en laat die
maken in samenspraak
met een specialist. De
kader is trouwens een
wezanlijk deel van het
Een typische Brems-kompositie: het gepolijste hoofd, de ontwijkende ogen en
enkele lijnen en arceringen die uiteindelijk een opmerkelijk werk vormen.
werk, als het ware een
uitdeinen ervan.
Al zijn de techniek en
het materiaal voor
Brems zeer belangrijk,
toch mogen wij ons niet
blindstaren op deze toch
bijkomende faktoren.
Het zijn vooral zijn ta
lent en zijn geestesge
steldheid die bepalend
zijn voor de resultaten.
Wat kan die man teke
nen! Soms met enkele
lijnen als vage contou
ren, soms minutieus uit
gewerkt, af en toe een
detail benadrukkend en
de rest in het ijle latend.
Zijn realistische teke
ningen van vooral vrou
wen want Brems
houdt duidelijk van
vrouwen vroeger
naakten en nu vrijwel
alleen nog hoofden, wor
den aangevuld met ele
menten uit een ander
circuit. Een libel bijvoor
beeld, zoals op de teke
ning waarmee hij de
prijs van Kortenberg
won, of beelden uit de
wiskunde; pijltjes, meet
kundige figuren en zelfs
wiskundige grafieken
zijn veel voorkomende
elementen.
De kombinatie van deze
faktoren zouden ons
kunnen doen denken
aan een surrealist, maar
dat is Brems niet. Hij is
een symbolist, een den
ker, die zijn steeds evo
luerend wereldbeeld wil
uitdrukken in zijn wer
ken, ook als die in op
dracht worden gemaakt.
Zo evolueert ook zijn
werk, naarmate zijn vi
sie op het leven veran
dert. Beet hij zich vele
jaren geleden vast in een
droom-doodsbeeld
waarin doodshoofden en
skeletten geregeld figu
reerden, dan houdt hij
het nu bij gladde, bijna
gepolijste hoofden die
vrijwel nooit in de rich
ting van de kijker ogen.
Als er verschillende
hoofden op één werk
staan dan ontwijken die
mekaars blik, erger
nog, ze hebben blijkbaar
van eikaars aanwezig
heid geen benul of ze
nemen er geen notitie
van.
De vervreemding
«Het meest opvallende in
deze maatschappij is het
gebrek aan kommunika-
tie», zagt hij. Ondanks
alle middelen die we via
techniek, wetenschap en
zelfs zielkunde hebben
uitgedacht om tot elkaar
door te dringen, blijven
we vervreemd van el
kaar en van de dingen
rondom ons. Wij staan
machteloos om die ver
vreemding te door
breken»
Dat is wat straalt uit de
ogen van de verfijnd ge
tekende hoofden; ver
vreemding en machte
loosheid tot kommuni-
katie. Soms wordt het
zelfs angst voor wat bui
ten gebeurt of voor het
onbekende in de "mens
zelf. Angst voor de een
zaamheid, maar ook
voor het onverwachte,
het niet voorspelbare.
Angst voor een plotse
beweging, een woord
Soms lijkt Brems wel
zijn figuren te willen
blinddoeken, of de mond
te snoeren, dan weer te
kent hij ogen die het al
lemaal al gezien hebben,
die zelfs niet meer ver
wachten.
De figuren staan alleen,
hebben vrijwel geen om
geving, tenzij enige
kleur of het hoekige ras
terwerk dat Brems blijk
baar graag overheen al
les gooit. Lijn- en raster
werk komen veel voor en
doen ons denken aan de
tralies van een cel, waar
in de eenzame veroor
deelde zit opgesloten.
Dan wordt vervreem
ding eenzaamheid, on
macht om te begrijpen.
Brems speelt met deze
ideeën, wentelt en koes
tert ze en drukt ze na
dien uit in een bijna on
werkelijke perfektie.
een schoonheid die zo
broos is dat men bang is
ze te kwetsen.
Als Walter je meetroont
naar zijn atelier om zijn
werken te bekijken, dan
ben je geneigd om te
zeggen: 'Laat maar zit
ten', omdat je de irreële
stilte niet wil doorbre
ken die er omheen
hangt. Anderzijds ge
raak je toch geboeid
door deze wereld vol
symbolen, door deze
grafisch perfekte uitin
gen van een gevoelswe
reld.
Via een houten draai-
trap kom je in zijn ate
lier Eerst móet je een
biljart voorbij. «Een gril,
zegt hij, maar ik heb er
toch al plezier aan be
leefd».
Brems is een zeer traag
werker, vooral bij het
schilderen; er zijn dan
ook niet veel eigen wer
ken te zien. Grafiek gaat
natuurlijk sneller. Ter
wijl hij ons zijn mate
riaal, zijn tekentafel en
zijn pers laat zien,
steeds begeleid met de
nodige uitleg, krijgen
we een idee van zijn leef
wijze. Op kleine papier
tjes schrijft hij zijn
ideeën op, technische
hoogstandjes soms of
nieuwe onderwerpen.
Korte nota's zijn het die
echter veel verraden
over de mens Walter
Brems.
Dat leek ons immers het
moeilijkste. Hij is geen
man van woorden. Lijkt
eerder een beetje uit zijn
evenwicht door zoveel
gedoe rond zijn persoon.
Hij spreekt over zich
zelf, zijn kunst, de ande- Walter Brems: gebrek aan kommunikatie.
ren en de wereld op een-
«She» noemt Brems dit werk uit 1981. Let op de lijnen en de gesnoerde mond.
zelfde, ietwat gelijkma
tige maar wél ironise
rende manier. Je weet
nooit goed of hij wel
meent wat hij zegt en je
vermoedt dat hij er zelf
ook aan twijfelt. Stilaan
ontpopt hij zich toch tot
aen gezellig causeur,
een hartelijk mens die
bezorgd is om wat er
rondom hem gebeurt.
Al lijkt zijn kunst cere
braal, toch is het ons
meer een weergeven van
een vermoeden, een aan
voelen hoe het is, zijn
zeer individuele realiteit
dus.
Brams werken zijn mooi
in de zuiverste betekenis
van het woord, enigs
zins afstandelijk, ge
groeid uit de vervreem
ding, zij wekken ver
wondering en zijn dus
boeiend, zij trekken ons
aan omdat wij ze niet
kunnen vatten en zij
ontvluchten ons. De
ogen van Brems figuren
kijken je niet aan, vol
gen je niet. De afzonde
ring wordt tot het uiter
ste gedreven, gekoes
terd. Er is zelfs geen
hang meer naar kom
munikatie.
Ondertussen vertelt
Walter alles over het et
sen, over het schilderen
en zelfs het zeefdruk
ken, welke technieken
hij gebruikt om een of
ander effekt te bereiken,
welke'materialen hij het
liefst heeft en hoeveel
werk hij wel heeft.
Dat dit werk geappre
cieerd wordt, leren wij
uit de lange lijst prijzen
die Brems op zijn palma
res mag schrijven: zilve
ren medailla op het in
ternationaal salon «Aca
démie Européenne» te
Charleroi (1970), prix
d'honneur Torriani voor
schilderkunst te Valen
ciennes (1971), laureaat
C.S.C. prijs voor schil
derkunst te Sint-Ni-
klaas, laureaat van de
Rotaryprijs voor gra
veerkunst, laureaat van
de eerste nationale ex li-
detail uit een 50x50 olieverfpaneel uit het
