Buggenhoutenaar Jozef Tilley:
Schrijven en tekenen
om het verleden te bewaren
ewaagde scènes veroorzaken kortsluitingen in Aalsterse toneelmiddens
JOS
DRIESMANS
De Voorpost -11.1.198^. - 13
lakt.
»n ge:
ider
nterei is van de Buggenhoutse heemkring «Ter Palen» krijgt elk jaar, rond
dezewisseling, een present in de bus. Eind '83 en '84 ontvingen de leden van
ënacnjzonder aktieve kring «Ter Palen» publiceert een driemaandelijks
5oom5pift bulkend van heemkundige informatie, laat elk jaar een even
ari t jaarboek verschijnen en wekt aldus heel wat belangstelling, zowel
omd: als buiten de gemeentegrenzen, samen met de beste wensen voor het
'erdièl jaar, telkens ook twaalf prentbriefkaarten.
ïiten' geenszins doordeweekse prentkaarten. Wel pareltjes van tekeningen
lilderlhand van «Ter Palen» - ondervoorzitter Jozef «Jos» Tilley, die via deze
jm ziigen de tijd van toen in de bos gemeente in herinnering brengt en
tal vast legt.
festeerde. Dendermonde-
naar Georges Dierickx had
toen overigens net een
woordenboek van zijn dia-
lekt op de markt gebracht.
En omdat het plaatselijk
dialekt één van de facetten
was, die in «Ter Palen» nog
niet aan bod was gekomen,
ben ik ermee begonnen.
verhaaltjes vooraf aan een
jong kernlid van de kring
lezen. Die stipt dan de onbe
kende woorden aan en die
voorziet Jos Tilley dan van
een verklarende noot.
Let wel, voegt hij er meteen
aan toe. Ik ben de eerste om
te beklemtonen dat ieder
van ons het Algemeen Ne-
,ey is trouwens nog
ander vlak in de
•ing aktief. Haast
indelijks publiceert
ier het pseudoniem
l Pitters Dollef», een
e «Oep sen Bigge-
een verhaaltje in
lekt van zijn geboor-
ïhoutenaar
;et Jos Tilley, die mo-
1 van zijn pre-pen-
eniet (een zalige tijd,
jen zeggen), uiteen.
i van «Ter
nu tien jaar gele-
s ik niet betrokken,
ikelijk was ik uit-
jl lid. Tevoren was er
k specifieke interesse
heemkunde overi-
i sprake. Wel had
bgs telling, maar wie
e niet, voor alles wat
t verleden te maken
d van de heemkundi-
in 1979 werd hij
ondervoorzitter
nam de interesse
y echter toe.
n periode als heem-
i aanbrak, was Jo-
y zowat vijftien jaar
i het Rode Kruis.
Zowel op plaatselijk vlak,
waar hij de Buggenhoutse
Rode Kruisafdeling uit de
grond hielp stampen, als op
gewestelijk hij was ja
renlang gewestelijk koördi-
nator en op provinciaal
hij was hoofd van de
Provinciale Hulpdienst
vlak. Zijn drukke werk
zaamheden in de schoot van
het Rode Kruis ondermijn
den uiteindelijk echter zijn
gezondheid, zodat hij ver
plicht werd zijn funktie
neer te leggen. Toen, blikt
hij terug, heb ik besloten
het rustiger aan te gaan
doen. Aan heemkunde doen
leek me daartoe een gepast
middel. Maar heb ik me ver
gist. Ook nu heb ik het im
mers erg druk.
Inderdaad, bevestigd Jos
Tilley, ik ben een geboren
Buggenhoutenaar. Wel
bracht ik zeventien jaar van
mijn jeugd in Dendermon-
de door. De Tilley's waaruit
ik stam, bewoonden oor
spronkelijk Vlassenbroek.
In 1630 kwamen zich in de
huidige Roestraat te Baas
rode, maar die maakte
doendertijd deel uit van
Vlassenbroek, een familie
Tilley vestigen. Van die
stam ben ik één van de
nazaten.
In Buggenhout staat Jos
Tilley ook bekend als «Zjef
va Pitters Dollef». «Pitters»,
verklaart hij de oorsprong
van zijn-bijnaam; woonde
op de «Heuvel». Waar Diep-
meerstraat, Kamerstraat
en Weiveldstraat mekaar
ontmoeten, bevond zich een
«estaminet». «In den ba
reel» heette de afspanning,
een plaats bovendien waar
een tol voor het gebruik van
de wegen geheven werd. De
weggebruikers kwamen er
dus vaak wat drinken en
konden er zich bovendien,
in de mandenmakerij, man
den aanschaffen om hun
goederen te transporteren.
In die pleisterplaats hebben
mijn overgrootvader,
grootvader en vader altijd
gewoond.
Buggenhouts dialekt
In 1979 begon Jos Tilley in
het «Ter Palen»-tijdschrift
verhalen in het Buggen
houtse dialekt te schrijven.
Waarom? Precies weet hij
de oorzaken van dat initia
tief niet te bepalen. Mis
schien, zet hij uiteen, om
dat er zich toendertijd her
en der flink wat belangstel
ling voor het dialekt mani-
Buggenhout. Zo tekende Jos Tilley een hofstede uit de Brandstraat.
•andere boeg gegooid. Geen
verhaaltje deze keer. Wel
een speurtocht naar de uit
drukkingen en zegswijzen
die wat met «gat», en
«kont» te maken hebben.
En die zijn er flink wat,
voegt hij er lachend aan
toe Ook een artikel om
trent de dialektnamen die
de Buggenhoutenaars aan
de dieren (bos!) meegeven,
staat nog op het pro
gramma.
Wat Jos Tilley het meeste
problemen bezorgt, is de
weergave van de dia-
lektklanken in letters. Het
schrijven dus. Lang niet
makkelijk, geeft hij toe. Ik
kan me trouwens voorstel
len dat ook het lezen van
een tekst in het dialekt niet
van de poes is.
Tekeningen
Hoewel Jozef Tilley nooit
enige teken- of schilderop
leiding genoot, toch blijkt
hij geenszins van tekenta
lent gespeend. Dat bewijzen
zijn tekeningen van oude
Buggenhoutse gebouwen,
die de leden van «Ter Pa
al twee jaar, in de
vorm van prentbriefkaar
ten bij de jaarwisseling
aangeboden krijgen.
Tekenen heb ik altijd graag
gedaan, geeft hij toe. En
toen de kring besloot aan de
leden eens wat anders te
schenken dan getekende
kopies van foto's van oude
gebouwen, besloot ik op
nieuw aktief te gaan teke
nen. En tegelijk de oude
gebouwen die de gemeente
nog telt, met pen en stift op
papier vast te leggen.
Neen, ontkent hij, het his
torisch belang van het ge
bouw speelt niet de minste
rol bij de keuze van mijn
onderwerpen. Ik rijd ge
woon met de fiets de ge
meente rond en wat me in
teressant lijkt, wordt via
een schets op papier gezet.
Waar ik wel op toekijk is
dat gebouwen uit de diverse
wijken van de gemeente -
Centrum, Opstal, Opdorp,
Briel - aan bod komen.
Thuis werk ik de schets uit
tot een volwaardige teke
ning. En dan pas treedt on
ze voorzitter Petrus Servaes
een autoriteit overigens
op het gebied van de heem
kunde1in aktie. En graaft
hij naar het verleden van
het gebouw.
Ik streef er evenmin naar,
voegt Jos Tilley er nog aan
toe, het gebouw te tekenen
zoals het er momenteel uit
ziet. Eerder zal ik trachten
het uitzicht en de sfeer van
vroeger in mijn tekeningen
te vatten. Daarom ook in
formeer ik bij de huidige of
vroegere bewoners of bij de
buren, naar de toestand van
het gebouw ettelijke decen
nia geleden.
De sfeer van toen dus. Zo
dat wij, mensen van van
daag, vertrouwd blijven
met de levens- en woonom
standigheden van onze
voorgangers. Dat is inder
daad (een van de facetten
van de) heemkunde, waar
aan Jozef Tilley, samen met
de overige werkende leden
van «Ter Palen», zijn hart
verpand heeft. En waarvan
zij de talrijke leden van de
ze Buggenhoutse heem
kundige kring telkens
weer laten genieten.
Pierre Van Rossem
buggenhout. Jozef Tilley, een man met heel wat
kunstzinnige talenten (c)
wihout. Aan zijn werktafel is Jozef pas helemaal in zijn sas. (c)
Vanzelfsprekend speelde
ook de bekommernis het
«plat-Biggenaats», dat stil
aan verdween, niet voor al
tijd verloren te laten gaan.
Toen al bestond het pure
Buggenhoutse dialekt niet
meer. Ook nu zet de aftake
ling van de specifieke
streektaal, overigens niet
alleen in Buggenhout, zich
door. Meer en meer wordt
door velen immers een «ver
algemeend en gekuist dia
lekt» gesproken. Eigenlijk
mossel noch vis.
De jongeren van vandaag
hebben het trouwens moei
lijk sommige plat-Buggen-
houtse woorden en uit
drukkingen te begrijpen.
Om ook de jongere lezers
van «Ter Palen» de kans te
geven van zijn dialektstuk-
jes te genieten, laat de au
teur momenteel elk van zijn
derlands perfekt zou moe
ten beheersen. Aan de an
der kant zou ik het echter
jammer vinden dat het dia
lekt, toch een belangrijk
element van onze eigen
heid, zou verdwijnen.
Wat de aard van het Bug
genhoutse dialekt betreft,
is Jos Tilley het niet eens
met de dialektatlas, die het
Buggenhouts rangschikt
onder het «Aalsters». Dat is
geen geval, aldus de Bug
genhoutenaar. Ik zie en
hoor eerder gelijkluidende
klanken in de Lebbeekse en
de Baas rood se gewesttaai.
Kwa onderwerpen voor zijn
driemaandelijkse bijdra
gen, maakt Zjef va Pitters
Dollef zich geen problemen.
Ik volg gewoon mijn inval
len, legt hij uit. Wat de vol
gende bijdrage betreft heeft
hij het trouwens over een
Buggenhout. Jozef Tilley met twee van zijn zeven kleinkinderen (c)
nt. Anton Cogen: een machtsgreep? (arch.)
en
2o*e Aalst het Mekka van het amateurstoneel noemen, slaan we de bal niet
Hoeveel Vlaamse gemeenten kunnen immers bogen op een twintigtal
in? Het is niet altijd koek en ei tussen deze verenigingen en nu
ig^nt er heel wat deining ontstaan te zijn. Er wordt nogal heen en weer
agen, tot onder de gordel toe en zo worden er natuurlijk veel halve en hele
°aarheden verspreid.
ipronkelijk zou «Het Op deze vraag ant- lende Pactspelers in het
Jon» van Genet door woordde Cogen dat er bij stuk zaten,
jpr Taal en Vrijheid» op «Pact» een aantal mensen
planken gebracht wor- hun rol hadden ingeleverd, hebben Mach-
EW voor de regie werd be- onder wie Machteld De tetd De Rauw en enkele an-
gedaan op Anton Co- Rauw. de hoofdrolspeel- deren hun rol ingeleverd?
zowat de huisregis- ster In dit late stadium nog Nogal bespottelijk, ant-
van de andere vereni- rollen vervangen, en dan woordt Cogen. Alles begon
Later zag zeker een hoofdrol, leek met een diskussie over lied-
Taal en Vrijheid» van niet meer verantwoord, ook jesteksten, waarmee Mach-
al wegens tijdsgebrek, teld zich niet kon verzoe-
Daarom werd «La Dame de nen. Banale dingen, die je
een la- aan de toog van elk café
tere datum verschoven en kan horen, Machteld had
O'deau gepland, doch dit gezien «Het Balkon» bij trouwens reeds andere din-
k werd verschoven naar «Voor Taal en Vrijheid» ook gen op de scène gedaan.
al niet doorging, besloot Denk maar aan «De Fami-
«Pact» dit stuk over te ne- lie» en «Breendonk»...
men omdat dezelfde Cogen Machteld De Rauw is ech-
'at is er eigenlijk aan de daar met de regie klaar was ter een gans andere mening
ld? en omdat er reeds verschil- toegedaan. «Om even dui-
lu£ "Pact»
is ®r T
B produktie af en nam
•t die prompt over.
re£t" zelf had eerst «La chez Maxims»
e |Pe de Chez Maxima»
(Pber 1985 als openings-
van het komend
delijk te zijn,» zegt ze,
«Vooreerst had Cogen me
beloofd deze teksten zo
vroeg mogelijk te bezorgen,
zodat ik de tekst kon instu
deren. De beloofde brochu
re kreeg ik echter nooit en
de liedjesteksten slechts op
de repetitie, nadat het eer
ste bedrijf reeds neergezet
was. Toen ik die teksten
gelezen had, ben ik naar
Cogen gestapt om hem te
zeggen dat ik daar niet kon
achter staan. De teksten
waren vulgair-goedkoop en
pasten niet in het stuk. Ik
meende zelfs dat ze eraan
afbreuk deden.»
Waren deze teksten dan
zo schunnig?
Ze waren ons vooraf be
loofd om ons van de banali
teit ervan te vergewissen,
doch later kwam 'men' op
deze beslissing terug en be
sloot «Pact» om de brochu
res niet vooraf vrij te geven.
Het gaat er echter omdat ik
geen schunnigheden wil
staan brullen op de scène.
Choqueren mag van mij,
maar het mag niet vulgair
en plat worden. Dan doe ik
niet meer mee.
Zien we Machteld dan
niet meer op de scène van
-Pact-?
«Luister, zegt ze. Ik heb
na de rol in «La dame de
chez Maxims» ook mijn rol
in «Schuld en Boete» terug
gegeven. Vooral roddels
waren de oorzaak van deze
beslissing. Toen ik niet ak
koord ging met «La da
me...» heeft men mij voor
gesteld de zaak te bespre
ken met de mensen van de
vzw Pact. De ben daarop
niet ingegaan omdat ik
meende dat dit een zaak
was tussen Cogen en mij
zelf. Die was toen bereid tot
een gesprek, maar hij bleek
vooral niet bereid om een
duimbreed toe te geven. Dat
gesprek had geen resultaat
en men is allerlei dingen
gaan vertellen en vooral
verdraaien. Ik wil dat men
mijn mening respekteert,
zonder dat men ermee ak
koord moet gaan,» aldus
Machteld De Rauw.
Ulrich DUaese is ook van
nabij betrokken in deze
zaak, dus vroegen we ook
z^jn mening.
■Eigenlijk moet ik onge
veer hetzelfde vertellen als
Machteld, zegt hij. Reeds
vooraf had ik mijn mening
over «La Dame...». Voor mij
hoefde dat stuk niet, voor
Cogen echter wel. Denk nu
niet dat ik achter «La cage
aux folies» sta, maar het
grote sukses dat «Pact»
hiermee vorig seizoen ken
de. zat Cogen blijkbaar
hoog Hij wou daar onmid
dellijk «La Dame» tegen
over zetten. Dat het stuk
echter zou gekanteld zijn
omdat een paar spelers hun
rol binnenga ven, laat mij
lachen. Er was niet eens
een volledige bezetting.
Eerst had Cogen, zelf een
zware rol op zich genomen,
maar hij heeft ingezien dat
het niet kon. Hij zocht een
vervanger maar vond die
niet.
Ook heb ik hem uit prin
cipe voorgesteld mijn eigen
tekst te censureren, maar
dat kon niet volgens Cogen.
Ik ben van dezelfde mening
als Machteld. Choqueren
mag, Feydeau doet het zélf
in zijn stuk, maar hij doet
het fijn, pikant».
Krijgen we Ulrich niet
meer te zien in -Pact-?
«Als men mij nodig heeft,
besluit Ulrich, morgen
reeds. Maar dan enkel als
ik het zelf wil. Anders niet.
Ook problemen bij «Voor
Taal en Vrijheid»?
Omtrent de moeilijkhe
den die er gerezen zijn bij
«Voor Taal en Vrijheid»
hadden we een gesprek met
Jo Maes, (gewezen) onder
voorzitter van de vereni
ging-
«Om een duidelijk beeld
te krijgen van de deining
die er onstaan is, wil ik
eerst enkele zaken op een
rijtje zetten, aldus Jo Maes.
Na de perikelen met een
paar spelers heeft Gaby Lie-
vens, zowel de ondervoor
zitter als de penningmees
teres aan de deur gezet en
het bestuur in eigen han
den genomen. Hij zag 84-
85 als hét Cogen-jaar. Na
dien werd ik als ondervoor
zitter voorgesteld en met al
gemeenheid van stemmen
aanvaard. Wij zouden in re
gie van Cogen «Het Balkon»
brengen. Op de eerste ver
gadering met de regisseur
en de spelers werd het stuk
uitgelegd. Hij waarschuw
de ons dan wel dat enige
taboes van «Voor Taal en
Vrijheid» moesten wegval
len. Cogen werd er wel op
gewezen dat de kring niet
rijp genoeg was om al te
gewaagd te gaan doen. Op
deze vergadering kreeg
speelster Van Vossole de fa
meuze rol van het hoertje
toegewezen en ikzelf zou de
bisschop spelen. De rollen
werden verder verdeeld en
de repetities konden begin
nen. Bij gebrek aan eigen
mensen zag de regisseur
zich verplicht om enkele
«Pact»-spelers binnen te ha
len. Na enkele «propere» re
petities begonnen de moei
lijkheden. Van Vossole en
Van de Maele zouden één
van de drie inleidingsfazen
spelen, waarin hij «de rech
ter» en zij «het hoertje» wa
ren. Hierin kwamen sug
gestieve scènes voor die
werkelijk niet door de beu
gel konden. Dat hebben zo
wel Van Vossole als Sedeyn
mij verteld. Ondertussen
had Cogen aan mij verteld
dat mijn scène nog choque-
render zou zijn. Dan ben ik
met Lievens gaan praten en
samen met Sedeyn zijn we
bij voorzitter Bourlon ge
gaan, die mij opdracht gaf
om Cogen tot andere gevoe
lens te brengen of het stuk
af te gelasten. Samen met
Lievens ben ik bij Cogen
geweest, doch deze weiger
de verder te doen indien hij
een scène moest afzwak
ken. Dan heb ik mijn ver
antwoordelijkheid geno
men en heb beslist het stuk
niet te spelen omdat ik er
van overtuigd was dat onze
vereniging anders zware
schade zou berokkend
worden.
Op de volgende vergade
ring echter heeft Lievens
Cogen wél uitgenodigd en
mij verhinderd er aanwezig
te zijn. Speelster Van Vos
sole en ik werden ontsla
gen. Ook voorzitter Bour
lon had inmiddels ontslag
genomen.
Om het stuk te redden
heeft Lievens dan een week
end belegd met Cogen en de
resterende spelers waarop
«Het Balkon» verder zou in
geoefend worden. Van een
repetitie is echter weinig in
huis gekomen. Het was zo
moeilijk geworden voor
Lievens dat die ook al met
ontslag dreigde».
Op de beschuldiging van
Anton Cogen dat Jo Maes
zelfs zo ver ging dat hij een
bediende (Lieve Sedeyn)
ontsloeg, antwoordt Maes
ons dat een direkteur van
een firma niet zomaar met
ontslagen kan zwaaien,
maar dat er andere oorza
ken waren. Het dossier van
een bediende kan hij niet
aan iedereen prijsgeven,
zegt hij. Uiteindelijk ko
men al deze intriges het
Aalsterse amateurtoneel ze
ker niet ten goede. Blijven
de schade berokkenen kan
toch niemands bedoeling
zijn?
P. Van San
Kunstgalerij PALET
Fr. Courtensstr. 33
9330 DENDERM.
Tel. 052/21.46.10
UITNODIGING
Kunstschilder
van 4 januari 1985
tot 17 januari 1985
Weekdagen van 9 tot 19 uur
Zondag van 10 tot 12 uur en van
15 tot 19 uur
