ADERDE VELDLOOP- WEEKEND
VAN SPARTA RORNEM
Een beetje geschiedenis van de schoolstrijd te Aalst en omgeving
JEAN JANSSEN
- TERUG IN GELE SHIRT!
"«'«ZONDAG: HERENVELDLOOP
De Voorpost - 1.2.1985 - 43
-Deel 1
ield
larc Het onderwijs was in de eerste helft van
ard de 19de eeuw zo goed als onbestaande,
eet Allereerst waren onze gewesten gebrand-
b-ischat door verschillende vreemde mo-
iaej eendheden en de burgerij was verfranst.
v/nsOnder het Oostenrijks bewind was er wel
mi een opbloei van het volksonderwijs ge
dweest bij zover dal velen konden
lezen en schrijven en in het beste geval
ook nog wat «cijferen».
I'liAlhoewel er in 1817 te Lier een kweek-
ieerschool voor onderwijzers opgericht was,
ich-toch zou de kennis van onze kinderen
rusi nog vele jaren afhankelijk zijn van het
jojtjntelligentium van kosters, kleermakers,
-4) Wevers en zelfs van herbergiers. De
,erjvoorlopers van onze moderne scholen
(jj waren dus de werkplaats, de keuken of
He,,de herbergzaal en het meubilair bestond
)0~geenszins uit schoolbanken. Integendeel,
•tbjide kinderen zaten op stoelen, kisten of
jee| op de grond met een houten boekentas
op de knieën die als lessenaar gebruikt
werd. De betaling aan de lesgever - een
bijverdienste - gebeurde ofwel door de
22gemeente ofwel door de pastoor, maar in
i yÈommige gevallen ook door de ouders.
2fjHet kon ook zijn dat giften in natura
j;aanvaard werden.
jj Ook tijdens het Hollands bewind was
j\men geïnteresseerd in het lager onder
lijs. De geleverde inspanningen stuitten
Achter op verzet van de geestelijkheid
■omdat de houding van de koning inzage
5vrijheid van godsdienst en onderwijs be-
Avistbaar war. Volgens deze geestelijk
heid was het onverenigbaar dal een pro-
'estanise regering zich met het katholiek
inderwijs in onze gewesten zou bemoei-
7-3 >,1 Long zou deze toestand niet duren
-invant na de omwenteling in 1830 riep de
mBelgische Grondwet de vrijheid van on-
i2-ierwijs uit. Alle beperkingen werden
net ingedaan gemaakt en het was aan ieder-
1-2, ren toegelaten een school te openen ook
e ill had men nooit onderwijsopleiding
jenoten. Maar de geestelijkheid zou aan
lit euvel verhelpen door de oprichting
■livan zeven normaalscholen en elke paro-
\en:hie kreeg zijn kosteloze lagere katolieke
hn 'tchool. Dit war in eerste instantie niet om
!m.jronbevoegden» uit te schakelen maar
vooral om het lager onderwijs te beheer
sen. Pas na het monopoliseren van het
onderwijs beseften de liberalen hoe zij
met hun eigen wetten het episkopaat
bevoordeligd hadden. Een feit war ze
ker: men zat opgescheept met twee
grondwettelijk evenwaardige schoolwet
ten, een openbaaren een «konventio-
neel» want enerzijds was het onderwijs
«vrij» en anderzijds was het onderwijs
gegeven op staatskosten geregeld bij de
wet».
Zo ontstond een «neutraal» staatsonder
wijs en een «vrij katoliek» onderwijs.
Ook hierin zou verandering komen toen
op 23 september 1842 de eerste organieke
schoolwet ingevoerd werd. Door deze
wet kreeg het lager onderwijs eigenlijk
zijn bestendig en officieel karakter. Uit
deze wet putten we enkele belangrijke
artikelen, nodig om enige klaarheid te
brengen in het hoe en het waarom de
strijd zo hevig gevoerd werd: - Er zal in
elke gemeente van het Rijk, waar het
partikulier onderwijs niet voldoende
wordt gegeven minstens één school wor
den opgericht, waarvoor een bestaande
partikuliere school als dusdanig kan er
kend worden; de arme kinderen, wier
ouders zulks verlangen en waarvan het
aantal door het gemeentebestuur en het
Bureel van Weldadigheid zal worden
vastgesteld, zullen kosteloos onderwezen
worden, hetzij in de gemeenteschool,
hetzij in gelijk welke andere onderwijsin
stelling; het toezicht over de scholen zal
worden uitgeoefend door het gemeente
bestuur en een schoolopziener; de onder
wijzers zullen door de gemeente be
noemd worden en deze kan slechts voor
de duur van drie maanden ontslagen
worden; hij zal minimum 200 frank loon
ontvangen en de gemeente moet zorgen
voor een woning die tevens schoolhuis
zal zijn.
In 1843 zal de minister een einde stellen
aan de wilde inplanting van scholen want
hij verbiedt dat er nog zou school gehou
den worden in een herbergzaal en het
jaar daarop, op 11 juni 1844, wordt een
nieuw besluit uitgevaardigd waarbij het
niet meer toegelaten is aan herbergier,
beenhouwer, barbier, metselaar, winke
lier, omroeper, notarisklerk en schatter,
het beroep van onderwijzer uit te oefe
nen. Uitzondering werd voorlopig nog
gemaakt voor de koster, organist,
kerkzanger, postmeester, gemeentesek-
retaris en landmeter. Welke maatstaf in
deze indeling gebruikt werd is onduide
lijk alhoewel zowel in de eerste groep als
in de tweede, mensen met een zekere
graad van intelligentie vertegenwoordigd
zijn.
Reeds in 1848, op het liberaal kongres,
eiste men voorrang voor het staatsonder
wijs om... alle kinderen tot goede staats
burgers op te leiden. Het ongenoegen
groeide en jarenlang zouden de liberalen
strijd voeren om «hun scholen» zoveel
mogelijk op de voorgrond te brengen.
In 1878 behaalden de liberalen een dui
delijke electorale overwinning wat leidde
tot de werkelijke eerste schoolstrijd. In
1879 werd, op voorstel van Pierre Van
Humbeeck, een wet gestemd die bepaal
de dat elke gemeente een openbare lagere
school moest bezitten waar het gods
dienstonderricht alleen op uitdrukkelijk
verzoek van de ouders, buiten de norma
le lesuren, door geestelijken mocht wor
den gegeven. Godsdienstonderwijs werd
dus eenvoudigweg uit de lijst van de
verplichte leen'akken geschrapt.
Weinig later bekwam de regering dat
overal in het land rijksscholen opgericht
werden. Minister P. Van Humbeeck be
gon aan een renovatie in het onderwijs en
voerde nieuwe vakken in als aardrijks
kunde, geschiedenis, natuurwetenschap
pen e.a. Niet daarom woedde de school
strijd op dat ogenblik zo hevig. De
oorzaak was vrijwel uitsluitend te zoeken
in het afschaffen van de godsdienstles
sen. Meteen verscheen een herderlijke
brief van het episkopaat en hieruit werd
een slagzin genomen die maandenlang
geskandeerd werd: «Van scholen zonder
God, en van schoolmeesters zonder ge
loof, bevrijd ons, Heer!» Maar toch zal
men met leedwezen hebben moeten vast
stellen dat elk dorp een gemeenteschool
moest bezitten of oprichten en dat als
gevolg daarvan het katoliek monopolie
van het lager onderwijs doorbroken
werd. De katoliek gezinden reageerden
bijgevolg op een manier zoals nooit te
voren en dat hel er soms fel aan toeging
bewijzen de vele klachten van onderwij
zers die allerhande plagerijen moesten
ondergaan. Zij werden gehinderd in hun
werkzaamheden, zelfs door officiële ge
meentelijke instanties, en indien sommi
gen wilden behulpzaam zijn, werden ze
op allerhande manieren gewraakt.
Om al de misbruiken te onderzoeken
werd een speciale kommissie opgericht
die op 16 juni 1880 een tweetalig manifest
verspreidde en waaraan de meeste rucht
baarheid gegeven werd. Men voerde pro
paganda op grote schaal want het mani
fest werd zelfs opgenomen in het Staats
blad, medegedeeld in alle nieuwsbladen
van het land, overgemaakt aan alle ge
meentebesturen, armenkamers, burger
lijke godshuizen, onderwijzers en aan
alle geestelijken. Allen werden hierin
aangespoord om alle drukkingsfeiten,
misbruiken van gezag of macht en beris
pelijke daden kenbaar te maken in een
daartoe speciaal opgesteld formulier.
Ook werden deze «inlichtingsbulletins»
gestuurd naar de politieke verenigingen
en de Kamerleden. Sommigen beant
woordden de oproep positief, maar an
deren zoals Ch. Woeste liet in een open
brief bekend maken «dat zijne vrienden
en hij besloten hadden, geen deel te
nemen aan het onderzoek». Meer nog,
de klerikale pers bestreed de maatregelen
en werkte het onderzoek tegen door de
mensen aan te sporen niet te getuigen.
Ondanks de geweldige propaganda tegen
het onderzoek, kon de kommissie op vrij
korte tijd heel wat inlichtingen inza
melen.
De zittingen, die reeds in augustus
geopend werden, vonden plaats in het
vredegerecht van elk kanton, werden op
voorhand aangekondigd en de gemeen
tebesturen moesten aan de inwoners
plaats, dag en uur van de zittingen
bekend maken. De getuigen zelf waren
in het begin door een deurwaarder
gedagvaard, maar aangezien het groot
aantal werden zij gewoon per post uitge
nodigd om op de zitting te verschijnen.
Er werden 88 kantons uitgekozen om het
onderzoek in te stellen en zowat ruim
5.000 getuigen kwamen opdagen, waar
onder ook personen om grieven tegen te
spreken of te bepleiten.
In het kanton Aalst werden bijna hon
derd getuigen verhoord uit de verschil
lende gemeenten in het omliggende. Wij
zullen hier enkele getuigenissen integraal
laten volgen en het is typisch hoe eenvou
dig maar kleurrijk de wantoestanden
weergegeven werden. Als men nagaat
wat er allemaal op een dorp gebeurde en
aan welke maatregelen ze bloot stonden
is het verbazingwekkend dat de getuigen
nog zo talrijk durfden opkomen om de
grieven officieel kenbaar te maken.
In Bavegem beklaagt de 70-jarige land
bouwer, Karei Deporre, er zich over dat
de pastoor, neef van de burgemeester,
erg tegen de nieuwe wet gepreekt heeft en
de parochianen bang maakt door ze te
bedreigen geen absolutie te geven als ze
hun kinderen naar de gemeenteschool
durven sturen. Volgens hem, kan de
onderwijzer, de koster, van de vrije
school maar weinig bekwaam zijn want
hij is niet gediplomeerd.
Getuige nummer 31 komt uit Hofstade.
Het is de gemeenteonderwijzer Frans
Meerschman, die een lang relaas doet en
het loont werkelijk de moeite om zijn
verklaring in haar geheel weer te geven,
des te meer omdat er te Hofstade meer
strijd geweest is dan in de andere dorpen
van het land van Aalst.
«Vóór den eersten Juli 1879, werden er
reeds door den pastoor van Hofstade
voetstappen aangewend, om te bekomen
dat ik het officieel onderwijs zou verlaten
hebben, hetgeen ik verstooten heb. De
wet is afgekondigd. Dan heeft men mij
gevraagd (de pastoor) mijne plaats te
behouden, maar niets te doen en de zaak
te laten varen. Ik zou mijne jaarwedde
ontvangen hebben zonder iets te doen. Ik
heb dit aanzien als een verraad en heb
het verworpen. Dan heeft de heer
pastoor mijne hulponderwijzers onder
nomen, en daar hij van hen niets be
kwam, heeft hij de ergste bedreigingen
aan 't geheel huisgezin toegesproken. Hij
zegde namelijk aan de moeder, die reeds
ziekelijk war, terwijl zij omringd was
van hare vijf kinderen, dat indien hare
kinderen in het officiëel onderwijs ble
ven, zij, met geheel hare familie, zouden
geëxcommuniëërd worden en uit de ge
meenschap der Heilige Kerk gebannen.
Dat zij, in geval van overlijden, in de
gewijde aarde niet zou begraven worden.
Deze vrouw, die zes maanden nadien
gestorven is, heeft mij dikwijls gezegd
dat zij, door de aanspraak van den
pastoor, zoo diep getroffen was geweest,
dat zij sedert dit oogenblik geen gezond
uur meer gehad heeft. De pastoor zegde
ook dat het huis waarin zij woonde en
winkel hield, aangekocht war door de
heeren Mathys, die de stichters zijn der
vrije school, om deze er in op te richten.
Hij zegde dat zij vier dagen tijd hadden
om zich te beramen en te beslissen of zij
tot het vrij onderwijs zouden overgaan.
Twee dagen nadien kwam de heer Sil-
vain Mathys, een der eigenaars, haar
hetzelfde zeggen.
Er is niets bijzonders gedaan tegen mijne
school, tenzij 3 of 4 dagen vóór de
prijsuitdeling van 26" Augustus 1879.
Maar dan is er eene bijzondere drukking
gebeurd op de ouders van de kinders, die
eene rol moesten spelen in de stukjes, ter
prijsuitdeeling uit te voeren, na den
avond van dien dag. Zelfs war er eene
groote betooging, een groot getal studen
ten van het college van Aalst, waarbij
zich eene hoeveelheid ingezetenen onzer
gemeente gevoegd hadden, waaronder
de twee schepenen, vormden zich in eene
bende, gingen mijn huis vvoorbij al
schreeuwende en gebaren makende. Zij
zongen namelijk een lied dat sedert in
groot gebruik gekomen is:
«Wij willen van geen geuzen niet meer
weten,
Slaat ze dood, stampt ze dood.
Dien dag zijn er nochtans geene bijzon
dere gewelddaden gepleegd.
(vervolgt)
Iet derde veldloopweekend is qua organisatie en het slijk en als slijkduivel achter zich voor de tweede
Tjj lassaopkomst een spektakel geworden van de bo- nr. 1 kwam Geerinck Dany plaats. Hier eindigde de
enste plank. De afwezigen hadden ongelijk. We als primus over de eindmeet plaatselijke atleet. De Cock
15 ïogen gerust een proficiat wensen aan de vele gelop®n. Guy verdienstelijk achtste.
Httedewerkers van atletiekklub Sparta Bomem, maar B., de kad.M.n 1971 stond er Voo, de plooisel,,ke atleet
,,F i c, geen maat op de zegednit Van den Abbeel Theo
- parcourbouweren duivel-doet-al Seps H. ïon Claus Ignace. Hij ging scheen op de bewuste 27
7 ht is geen bloem van OKB alleen, maar van veel met 2o seconden voorsprong januari 1985 rond het kasteel
7 ïtleten die we hebben gesproken het afgelopen Kahan Nathan vooraf. d'Ursel eindelijk de zon.
treekend. Om de woorden van Theo Van den Abbeel Bij de oudste kadetten 1970 Want Theo liep op een schit-
Ie herhalen «Sparta Bomem heeft laten zien dat het was Florus Patrick de snel- terende manier naar zijn
v de kinderschoenen ontgroeid is. Ze zullen zeker ste vóór Bayens Chritian en eerste seizoenzege (en zeker
verder doen! «Maar nun iets meer over de veldloop- de plaatselijke Bomem at- zijn laatste niet). De wijze
Wedstrijden zelf. Met een fantastisch aantal inschrij- leet V™ die,hier" ,wa"op aP'oskl. ^delen.
j mee zijn konditie aantoon- in de eerste roinde bleven
ringen (zeshonderd atleten) mag men gerust spre- d„ Wlj'verwachte„ hem één de gelederen gesloten en zo-
ken van een reuze-sucvces. van deze weken nog enkele doende kreeg Theo het op
Dnder die zeshonderd atleten bevonden zich tal van plaatsjes hoger. zijn heupen. Met een rustige
bekende namen en veel 2de klas atleten d.w.z. q Peerlinck Luc stond er in foulé liep hij van zijn tegen-
jrtleten die geen startpremie moeten hebben om aan de kateaorie scholieren standers we9 en bouwde
iet vertrek te komen. 1968-69 geen maat. Hij ging ™s,igzijn v1°orsPro,ng, op'
zegevierend over de eind J™ Bad de
lij de pupillen 1975 kwam spurt Van Damme Peter. In meet met bijna zestien se- jPCL a a ee, ruim vieren
votet tot een duel tussen Van deze reeks eindigde de conden voorsprong op de er ,ig ^,OIJ en
'ujten Broeck, De Visscher en Sparta atleet, Muyshondt tweede de Lyra atleet Huy- 2P e. 6 se ,ee, 1,n
mi'7an de Perre. Van den Bosch Geert, verdienstelijk vijfde, gen Stefaan. jPruY em *9 0 ^er
rands was de snelste in de Voor de miniemen 1973 zorg- Met bijna vijftien seconden ien er y op JujL, .J
print. Minnebo Jurgen ein- de De Prins Johan bijna voor voorsprong wist Govaerts 00CO1} 0 °°r 00 1
.igde verdienstelijk veer- een thuisoverwinning maar Peter er in de juniores met °Pe 1J e s ar an
moest slechts Blommo.tt het eremetaal vandoor te J?10 'T
"Ij de pupillen 1974 stond er Bart laten voorafgaan. gaan. Van Geyte Bruno liet wedstrijd voor de
op Lambrecht De miniemen 1972 ploeter- De Keyser Wim met eenen- rw«. i,„_
versloeg in de den met grote snelheid door dertig seconden voorsprong crosscuP- a
SPORTA
EN DOPING
Naar aanleiding van het do-
pingdebat in de tv-uitzending
Extra-Time van maandag 7 ja
nuari, feliciteert het dagelijks
bestuur van Sporta vzw dokter
M. Debackere en dokter Rog
ge voor de beginselvastheid
waarmee zij de dopingsproble-
matiek hebben benaderd.
Sporta vzw staat achter de visie
die beide dokters tot uiting
brachten. Sporta ijvert immers
al jaren voor een zuivere sport,
bedreven op een «cleane» en
gezonde basis en verwerpt elke
poging op doping te liberali
seren.
TIEN JAAR
FALOS KEUR
Falos Keur is één van de top-
ploegen uit de KWB-Liefheb-
berskompetitie. Met een he-
renploeg in de hoogste en een
in de tweede reeks, een dames-
ploeg in de Hamse Liefheb
berskompetitie, is Falos de
grootste liefhebbersklub uit de
streek. In maart 1985 is Falos
tien jaar jong. Daarvoor wor
den allerlei organisaties op het
getouw gezet. Men denkt daar
bij vooral aan de spelers en
speelsters. Sportief denkende
mensen kunnen een volleyba'
schenken aan de klub en in rui
daarvoor worden die uitgenc
digd op het jaarlijks privé-ba
uiteraard gratis!
Geïnteresseerden kunnen kor
takt opnemen met Willy D
Cocker, Korte Dijkstraat 48
Dendermonde, tel.: 05;
21.52.67, na 18 uur. De prü
van een volleybal bedraag
1300 fr. en dat bedrag kat
gestort worden opnr. 088
0756410-96.
Luk Peerlinck (Hamme) win
naar bij de scholieren (evr)
Theo rekening moeten ge
houden worden.
Als klap op de vuurpijl zorg
de, begeleider en trainer
van Theo Van den Abbeel,
Mon Van Ranst, nog voor
een tweede Sparta Bomem-
overwinning. Hij liep schit
terend naar zijn tweede sei
zoenzege. We hadden ach
teraf een gesprek met Mon
Van Ranst. Hij was zeer ge
lukkig met zijn overwinning
voor eigen volk, maar zeker
met de pracht organisatie
en de massa deelname der
atleten. Hij achtte zich zeer
gelukkig in zo'n een dyna
misch bestuur te zetelen.
Zijn vooruitzichten voor de
nabije weken en maanden,
nog eens meedingen naar
de provinciale titel, geen
deelname aan het Belgisch
kampioenschap eind maart
omdat dan veel te lang de
konditie moet worden aan
gehouden. Hij wil zich nog
eens extra inspannen dit
jaar op de piste en ook oefe
nen voor de marathon van
Amsterdam half mei. Even
aan lezers eraan herinneren
dat Mon Van Ranst de 6
april 47 jaar woprdt en
spreekt of hij juist zijn eerste
seizoen gaat starten. Met zo
veel motivatie is het niet
moeilijk om de jonge Sparta
Bornem atleten naar goede
prestaties te leiden. Wat we
hem zeker toewensen!
Sisse
Sportlaureaten in Aalst. Louis De Pelsmaecker
presenteerde de laureaten (ad)
VAN PUY VEL
DE KNAP
TEGEN
BORNEM
De Zeelse doelman Danny
Van Puy velde, binnenkort
twee weken geschorst wegens
zijn uitsluiting op Izegem,
deed het bijzonder goed tegen
Bornem. In de moeilijkste pe
riode, toen de bezoekers het
zwaar te verduren kregen on
der de druk van de thuisploeg;
bleef hij overeind. Hij legde in
feite de basis van de mooie
Zeelse zege.
nd i
DAMHOEVE DUIZEND
KRIJGT MOTORRIJDERS
NIEUWE MANEGE NAAR AALST
Goed nieuws voor de paarden
liefhebbers. De diensten van
volksgezondheid, stedebouw
en de gemeenteraad hebben
hun goedkeuring verleend aan
de oprichting van een nieuwe
overdekte manége voor de
Damhoeve in de Damstraat te
Sint-Niklaas. De werken
moesten normaal aangevat
worden op 15 januari en zullen
vermoedelijk teneinde zijn op
1 maart.
Op 19, 20 en 21 april organi
seert Motor en toerisme klub
Cobras Groot-Aalst een mo
torrijdersbijeenkomst, het
achtste Cobrastreffen. Er wor
den meer dan duizend deelne
mers verwacht uit binnen- en
buitenland. De organisatoren
zijn nu dringend op zoek naar
elke vorm van sponsoring.
Voor financiële giften kan men
terecht op nr. 001-0991138-68
met vermelding steun Cobras
treffen 1985.
Wat niemand in Bornem of elders had kunnen
dromen is toch waar. Sinds april 1984 niet meer
in kompetitieverband verschenen, heeft de
Raad van Beheer van S.V. Bomem Jean Janssen
gevraagd om de rest van het huidige seizoen de
gele shirt van Bornem toch terug aan te doen.
Jean Janssen had immers nog altijd een spe-
lerskaart van Bomem en kan alzo onmiddellijk
opgesteld worden.
We vroegen aan Louis Leysen wanneer Jean in
het elftal zou opgesteld worden. Het antwoord
was kort en bondig: nu zondag tegen Merchtem,
want we moeten geen man binnenhalen om
hem eerst nog enkele weken te laten proefsto-
chi men bij de reserven. Jean zal zondag zeker aan
de aftrap staan of het zou moeten zijn dat Jean
zegt van niet. Doch zijn ingesteldheid kennen
de, staat hij er zeker, evenals Raoul Van Trim-
pont, zo hij geen last heeft van zijn oude
kwetsuren, zondag het doel van S.V. Bornem
zal verdedigen. Ik heb Raoul zaterdag een helft
zien keeperen en die jongen heeft zelfvertrou
wen, maar vorige zondag was het nog iets te
vroeg. Ik moest eerst weten hoe hij na lange
afwezigheid deze match heeft verwerkt en dat
is zo op het eerste zicht uitstekend.
Dus voor zondag tegen Merchtem twee grote
wijzigingen: Jean Janssen en Raoul Van Trim-
pont terug in de basiself van S.V. Bornem. Voor
de trainer geen gemakkelijke opdracht, maar
alle spelers moeten weten dat het allemaal
gebeurt in de hoop van het behoud in derde. En
dat is S.V. Bomem echt gegund!
Jean Janssens, terug van weggeweest
