Amelie Van Gerwen: onze Jacky
leefde het leven van alledag op de boerderi)
Zesde meiboomplanting te Buggenhout
Buggenhoutse Vrije openbare Bib
maakte balans op
De Nazi-Duitse oplossing: de «Endlösung»
16 - 3.5.1985 - De Voorpost
Op een moment dat op diverse plaatsen in Europa het
einde van de Tweede Wereldoorlog herdacht wordt, o.a.
de bevrijding van de koncentratie- en uitroeiingskampen
gememoreerd wordt die gebeurtenissen liggen inder
daad al veertig jaar in het verleden dringen, mede door
een intensievere interesse van de kant van de media, de
mensonterende gruwelpraktijken, waarmee Nazi-Duits-
land o.a. de joden definitief van de kaart wilde vegen,
sterker dan ooit tot ons door.
Bij het begin van de Tweede Wereldoorlog, mei 40 dus,
telde ons land zowat 41.000 joden van Belgische nationali
teit. Daarnaast verbleven echter nog zowat 62.000 joden,
uit het oosten gevlucht voor de Nazi-terreur, binnen onze
landsgrenzen. Ongeveer 9000 onder hen slaagden erin uit
te wijken naar neutrale of geallieerde landen. De overigen
stond een ware verschrikking te wachten.
Reeds in oktober 1940 werd begonnen met de identifikatie
van deze mensen. Slechts 43.000 onder hen lieten zich
echter inschrijven in het «Jodenregister». De overigen
doken onder in een naamloos bestaan.
Vrij vlug daarna werden maatregelen uitgeschreven en
verbodsbepalingen opgelegd, die de reeds beknotte vrij
heid van de joden nog sterker aan banden legden: joden
mochten geen openbaar ambt meer bekleden, winkels en
ondernemingen moesten duidelijk maken dat hun zaak
«joods» was, ze mochten nog uitsluitend Antwerpen,
Brussel, Charleroi of Luik bewonen, ze werden verplicht
hun radio in te leveren.
Voornoemde beperkingen kulmineerden in de zgn. «Jo-
denwetten» die in 1942 uitgevaardigd werden. Alle goede
ren eigendom van de joden werden daarbij in beslag
genomen, hun handelszaken werden opgedoekt, ze wer-
Buggenhout. In 1973 kwam Jacky terug voor een bezoek. Het werd een blij weerzien, zeggen mijnheer en mevrouw
Huck-Van Gerwen (c)
Buggenhoutenaars redden joden van de Endlösung (1)
(vijfde
den verplicht een gele ster te dragen... De diskriminatiez
bereikte een climax. Of toch niet, want ook de «Endlö-
sung», het wegvoeren van de joden naar de uitroeiings-
kampen, stond nog op het programma. zond
Op 22 juli 1942 voerden SS en Gestapo, gelijktijdig te^ fees
Antwerpen en te Brussel een eerste razzia uit. En twee voor
weken later, op 4 augustus, verliet een eerste konvooi vanuit de
1.000 joden ons land richting Auschwitz. Naam die
achteraf synoniem zou worden voor vernedering, ver-u ver:
schrikking en dood. r in e
Op 31 juli 1944, twee jaar later, vertrok reeds het 29enzich
konvooi vanuit de Dossin-kazeme te Mechelen. In totaal ;jn he
werden 32.650 joden, waaronder 4.700 kinderen, als veej men:
naar Duitsland gevoerd. doi
Al bij al slaagden tijdens Wereldoorlog II zowat 32.500 e|s di<
joden erin een geheim onderkomen te vinden in ons land. gt ziji
Toch werden in '43 en '44, jaren tijdens dewelke de petijtl
Duitsers onophoudelijk klopjachten organiseerden, nogfschot
8.000 van hen gegrepen. Trieste cijfers die anderzijds ook paap
aangeven dat bij de Belgische bevolking begrip leefde jjcrege
voor de dramatische problematiek waarmee het joodse parta
volk tijdens WO II gekonfronteerd werd. Heel wat van fje va
onze landgenoten boden de joden dan ook een helpende at we
hand aan, gaven ze onderdak, verborgen ze voor een.eZete
langere of kortere tijd. jt vi<
Op welke manier en onder welke omstandigheden dit met d
gebeurde lees je in nevenstaand relaas. Een verhaal Zo<
waaruit gelukkig, ook blijkt dat boven alle onmenselijk-(tée.
heid en bestialiteit heen, mensen in die donkere jaren ook eSp,
getuigenis aflegden van hulpvaardigheid en medemense-1 je n
lijkheid. s je 0
Pierre Van Rossem na;
Da
Een boogscheut verwijderd van de spoorweglijn Dendermonde-Mechelen, even bezijden
de Spoorwegstraat te Buggenhout, staat het «Neerhof», bewoond door de familie L.
Huyck-Van Gerwen.
Tweeënveertig jaar geleden, van de huidige nieuwbouw was toen vanzelfsprekend nog
geen sprake, werd de boerdery gerund door Sooiken Van Gerwen, vader van de huidige
boerin, Amelie. Bij de Van Gerwens gebeurde het vaker dat stadskinderen, die dringend
aan een zuivere luchtkuur toe waren én dagelijks een portie stevige kost best konden
gebruiken, gedurende enige tijd op de boerderij logeerden. Dat gebeurde in dat
oorlogsjaar ook weer. Slechts weinigen wisten echter dat het donkerharige jongetje dat
op zekere dag op de boerderij verscheen, een joods knaapje was. Jacky Borzikowsky
heette hjj. Tot na het eind van de oorlog zou hy er verblijven en er samen met het
echtpaar Van Gerwen en hun beide dochters, Amelie en Maria, het dagdagelijkse leven
op de boerderij delen.
Mevr. Amelie Huyck-Van
Gerwen en haar zuster zus
ter Maria-Desirée die bij de
Missiezusters te Lebbeke haar
apostolaat verricht werden
samen met Amelies echtgeno
te en de burgemeesters van
Buggenhout en Lebbeke ont
vangen in de residentie van de
h. J. Hadass, ambassadeur van
Israël in ons land. Hulde werd
daar gebracht aan de gehele
familie Van Gerwen, die tij
dens de oorlog, door haar on
baatzuchtige, menslievende en
moedige daad. het leven van
een kind redde.
Via Brugge...
In 1942, blikt Amelie Van
Gerwen terug, vertrekt vanuit
de Mechelse Dossin-kazeme
een transport van Belgische jo
den, dat in het kader van de
«Endlösung» het vernietigings
kamp «Auschwitz» als bes
temming heeft. Van het trans
port maakt ook mevr. Borzi-
kovsky deel uit. Zich wellicht
bewust van welk verschrikke
lijk lot haar te wachten staat,
slaagt ze erin haar vierjarig
zoontje Jacky in de armen van
een toevallige voorbijgangster
te duwen.
Asjeblief, smeekt ze. Zorg
voor mijn zoontje!
De jonge vrouw begrijpt, maar
vraagt zich af waar ze met het
jongetje heen moet. Uiteinde
lijk besluit ze het naar haar
broer in Brugge te brengen.
Daar is Jacky verplicht het le
ven van een verstekeling te
leiden. Uit angst dat de kinde
ren uit het gezin hun mond
voorbijpraten, mag Jacky de
kast waar hij verborgen wordt
gehouden enkel verlaten wan
neer de vier kinderen op
school zijn. Vanzelfsprekend
tast dergelijke levenswijze de
gezondheid van de kleine Jac
ky aan. Hij heeft dringend be
hoefte aan gezonde lucht en
stevig voedsel Via Caritas Ca-
tholica wordt bij de Buggen-
houtse pastoor E.H. De Wolf
geïnformeerd of hij geen on
derduikadres kent voor Jacky
Borzikowsky.
De Buggenhoutse pastoor
weet wel raad. Hij gaat bij
Sooike Van Gerwen op be
zoek, vraagt of hij een joods
knaapje wil opnemen en Sooi-
kes antwoord is even prompt
als kenmerkend voor diens
menslievenheid: Laat hem
maar komen. Waar eten is
voor vier kan ook een vijfde
mondje gevuld worden.
naar Buggenhout
Ik was toen vijftien, herinnert
Amelie Van Gerwen zich. Jac
ky weldra zouden we hem
«onze Jacky» noemen zag er
inderdaad helemaal onderko
men uit, vel over de benen.
Vrij spoedig ging hij echter
openbloeien. Hij leefde het le
ven van alledag op de boerde
rij, ging gewoon met ons mee
naar het veld. Vanzelfspre
kend zagen we erop toe dat hij
zich niet te ver van de boerde
rij verwijderde. Heel wat fami
lieleden waren niet eens op de
hoogte dat wij onderdak ver
schaften aan een joods jonge
tje. Jacky heel eenvoudig
was dat was het zoveelste
jongetje in de rij dat bij ons op
krachten kwam.
Na het einde van de oorlog
trok Jacky Bozikowsky zelfs
naar de Buggenhoutse jon
gensschool Op school deed
zich op zekere dag een incident
voor. Toen de onderwijzer het
tijdens de les over het doopsel
had en vroeg wie gedoopt was,
barste Jacky in tranen uit.
Al wenend is hij die middag
toen thuisgekomen, vertelt
Amelie. Een kind van die leef
tijd spreekt immers rechtuit.
Kan onmogelijk veinzen.
Dat de meester van toen, wel
licht nieuwsgierig van aard,
zijn leerling allesbehalve op
een fijngevoelige manier aan
gepakt had. moet ook Sooiken
Van Gerwen gedacht hebben,
want diezelfde middag nog
toog hij naar de onderwijzer
van «zijn Jacky» om hem onge
zouten zijn mening te zeggen.
Dat doopsel zou al bij al het
einde inluiden van Jacky's ver
blijf op het «Neerhof». Want
toen overwogen werd Jacky te
laten dopen, werd op advies
van de verantwoordelijke van
Caritas Catholica het doopsel
nog uitgesteld. Wachten, luid
de de boodschap. Iemand van
de familie kan immers de holo
caust overleefd hebben.
Dat was ook zo, want net één
uur voor de doopplechtigheid
zou doorgaan daartoe was
uiteindelijk dan toch besloten
haalde een tante van Jacky
de jongen op. Jacky, zo dacht
de familie, zou voorgoed uit
hun leven verdwijnen.
Twintig jaar later
Dat was echter zonder de
waard in casu Jacky Borzi
kowsky gerekend. In de
loop van 1965, Amelie was
ondertussen gehuwd met L.
Huyck, kwam immers een
Buggenhouts politieagent met
een foto aan de deur van de
Van Gerwens.
Meteen, herinnert Amelie
zich, herkende ik Jacky. De
foto, geschoten tijdens het
rooien van aardappelen, had
den we hem indertijd als herin
nering meegegeven. Op de
achterzijde hadden we toen
enkel «Van Gerwen-Buggen-
hout» geschreven Langs de
ambassade om had Jacky naar
zijn tijdelijke pleegfamilic ge-
informeerd. En ze nog gevon
den ook.
Van toen dateert het tweede
kontakt tussen de Van Ger
wens en Jacky Borzikowsky.
Uit erkentelijkheid stuurde
Jacky vanuit Israël de Van Ge
rwens een kist sinaasappelen
Via brieven, want er ontstond
een korrespondentie, vernam
de familie Huyck-Van Gerwen
dat Jacky midderwijl de naam
Barkan had aangenomen en in
een kibboets aan de kost
kwam. Achteraf huwde hij en
trad hij in dienst van de Israëli
sche televisie.
Het was trouwens in die funk-
tie dat hij in 1973 de zussen
Van Gerwen te Buggenhout en
te Carrières, waar Amelies
zuster Maria-Desirée haar
apostolaat verrichtte, bezocht.
Op de terugweg van een reis
naar Londen, stapte hij in Pa
rijs uit het vliegtuig, huurde
een wagen en bracht zijn beide
vroegere speelkameraden een
bezoek.
Het weerzien was allerharte
lijkst, beklemtoont Amelie.
Van zijn verblijf hier bij ons,
tijdens de Tweede Wereldoor
log, herinnerde hij zich toen
enkel nog dat hij, om naar bed
te gaan (bed dat in de kelder-
kamer stond) drie trappen op
moest
Dreef der Rechtvaardigen
Amelies dochter en haar echt-
I genoot
ook reeds op bezoek bij Jacky
in Israël. Momenteel woont hij
in Aan
ter verklapte haar moe-
V/. der, tante en grootouders ver-
'i'/ïéÉé" dienden een boom te planten
Hf de «Dreef Der Rcchtvaardi-
m: i gc>' te Jeruzalem.
f tijdens de oorlog de Joodse
zaak diende, krijgt daartoe het
Pv^'v H^J recht.
j f.'d Vermits voor
fr |f w Huyck-Van Gerwen en voor
- \jJr\ w 8 yytf zusler Maria-Desirée onmogc-
lijk naar te
begeven, verleenden ze aan
Jacky een volmacht, zodat dc-
r ihIMm ZC "P mc' van vor'8 jaar in
de «Dreef der
w gen» op de «Berg der Herinne-
k «hBPW ringen» hun
Wf naam een boom plantte, waar
r «T v ,'^W °P plaatjes bevestigd zijn die
fv'^Hde dank van het joodse volk
uitdrukken aan Frans en Ma-
jjpBiSjSfc f r'a-'u''e ^an Gerwen-Huyck
2K V^/'■'■jf (Amelies ouders), aan Amelie
zelf en aan haar zuster Maria.
Buggenhout. Amelie Van Gerwen: Jacky Bozikowsky was spoedig een kind van den Een certificaat bevestigt deze
huize (c) aanplanting.
Vorige week donderdag werd
in de Israëlische ambassade
aan deze onderscheiding nog
de «Medaille der Rechtvaardi
gen» en een diploma toege
voegd, dat zo vermeldt de
tekst, uitgereikt werd, omdat
zij «met het risico van hun
eigen leven te verliezen, ver
volgde joden redden tijdens de
holocaust in Europa».
En dat was het inderdaad.
Noch min noch meer, wat de
familie Van Gerwen op het
Neerhof te Buggenhout tijdens
Wereldoorlog II deed.
Pierre Van Rossem
Elk jaar opnieuw krijgen «De Bosuilen» het in hun hoofd.
Ze ruiken de mei en dan willen ze gaan feesten. Vanzelf
sprekend speelt de lentekriebeling in die drang een
belangrijke rol, maar daarnaast is het ook zo dat deze
volkskunstkring nooit voorbijgaat aan een gelegenheid om
de bloemetjes buiten te zetten.
De meifeesten zijn een oud
gebruik. Ze houden enerzijds
het eind in van de donkere
wintermaanden, het afsluiten
van het seizoen van geesten en
heksen, van dood en koude;
anderzijds geven zij, zoals elk
feest, aanleiding tot het versie
ren van meisjes, tot het zoeken
van een meiliefje. Het verband
met de natuur, het «nestje
bouwen» is overduidelijk. De
boodschap ligt overigens zo
voor het grijpen: amuseer je,
het is lente.
Vorige dinsdagavond de
meiavond» hebben de «Bosui
len» de viering reeds ingezet.
De jongens, «verkleed» in hun
paasbeste pak, met iets wat
maar enigszins op een instru
ment gelijkt in de hand èn de
flesjes drank in de broekzak,
zijn toen naar de meisjes van
de groep getrokken om deze
een serenade aan te bicden.
De meisjes toonden zich aan
genaam verrast en nodigden de
jongens prompt uit hun huis
binnen te komen. Van de ou
ders van de meisjes ontvingen
de jonge aanbidders een stevi
ge borrel. Bovendien kregen
ze de kans de jongelui te
beoordelen en de kansen op
sukscs van hun dochterlief af
te wegen.
De jongens zongen een mei
lied en boden de jongedames
een bloem of een plant een
meiklokje, vergect-mij-nietje,
netel, een droge tak aan
De symboliek spreekt ook hier
vanzelf.
Werd dit gedeelte van het mei
feest uitsluitend door de onge
trouwde leden van de groep
gevierd, dan verzamelde ieder
een zich rond de klok van
tienen om, in groep, de winter
te verbranden.
Meiboomplanting
Op zaterdag 4 mei wordt te
Buggenhout de meiboom ge
plant. Een volks gebeuren dat
hoewel van de plaatselijke
jeugdbewegingen totnogtoe
weinig respons kwam stil
aan een traditie wordt. Het is
overigens een aangenaam
spektakel, tijdens hetwelk je je
best kan amuseren.
Dit jaar zochten «De Bosui
len» steun bij andere volks-
kunstgrocpcn om het meer
kleur te geven. Om 14 u. ver
zamelt iedereen aan het ge
meentehuis. Op dat tijdstip zal
het gemeentebestuur de mei
boom overhandigen aan de
vierende gemeenschap. Deze
overhandiging gaat gepaard
met toespraken waarin het lu
dieke element nooit ontbreekt.
Ook dit jaar staan de verwach
tingen op dat vlak hoog ge
spannen. {gje i
Achteraf volgt een stoet LWO(
door het dorpscentrum rij
richting het plein voor het nr^
oord, waar de meiboom wo
geplant en waar de spelen M
aanduiding van de nieuwe n}de
graaf en -gravin» voor o^cn
verklaard worden. Deze vol42 ve
spelen staan open voor ?n Vi
ongehuwde, die de huwbP "a:
leeftijd bereikt hebben. l'n8
zone
Ook dit jaar zal er in het ce» (zo:
deel tussen de jongens hephol»
gekampt worden om hun lie
te kunnen uitkiezen, dat dgest
samen met de overwinnaarsprdc
een drietal spelen zal strijdgepa
voor de uiteindelijke eretifn er
Het meipaar wordt plechtig jgebii
kroond waarna, via het uitvtf ve
ren van gcmcenschapsdansf -
verder gevierd wordt. s gé
Omstreeks de klok van zesi de
trekken de deelnemers n£gef
«Zaal Madclon» te Opdol>P
waar met een Breughelmafe g<
tijd en een meibal (20 u.) ïn I
dag wordt besloten. nd z
Pierre Van RossAi de
prd.
Elk jaar opnieuw worden we verrast, wanneer we het «Jaarverslag» van de bibliotheek personeel tijdig uitbetak\
van Buggenhout-Centrum-vzw Vrije Openbare Biblioteek, luidt de officiële naam in wcrd voor het tweede opee
handen krijgen. volgend jaar slechts moget|
Niet alleen de ernst en de grondigheid waarmee één jaar biblioteekaktiviteit samenge- clankz'j renteloze lenii
bundeld wordt, vallen op. Ook de presentatie knap-ogend, overzichtelijk, verlucht door vanwe8c et 1 om-
passende illustraties maakt van dit verslag elke jaar opnieuw een waardevol Toekomst Ji
dokument. \yat 1985 betreft, suggeree
Ook het «Jaarverslag 1984» uitleningen de Buggenhout- 18% Het aandeel van de ?e 'nvo?""? van
Orwell-iaans kwa map, glas- se biblioteek hield mtnogtoc m rOCPSma,'8 vnjwdhgersweP
helde, kwa inhoud bcvcsligl geen rekening me, .de raadplc- l'h8^Wh''ng (46.1») daalde v.a een DAC-p,o,ek, met 1
voornoemde kwaliteiten. SÏ- Singen in de leeaaal - wet- "1' .V"ed,'k,ng m" stenn van aoveel moge „k g
mcnsteller
bibliotekaris den in de loop van 1984 27.738 interesaeerden; het verder
V.M. nitt.ntns.n Lk, P.n In 1984 Wc,de" 1091 boekcn kcndtnaken van de bihhoth.
Guido Van De Velde, wan- uilleningen verricht. Een toe- a kendmaken van de bibholhel
nee, we ons niet vergissen - name met 1256 in vergelijking f" ^nften tngesehreven vooral dan b„ de ,eugd; hci lY
hoefde zich in zijn inleiding tol met een jaar tevoren. De winst wprt.n u. r g rcn8c!n vaIJ ec"
het verslag geenszins de vraag werd vooral geboekt in de eer- wcrk9n d.en «h,c' a4«c; «euwde mlv.c.raiid erhet oj
te stellen of dergelijke verslag stc maanden van 1984, de laat- TT H u"bouwc" *c"m'
-echt hoef,-. Dergelijk doku ste maanden vertoonden een 424 .tof"." bedroeg. Van de van de tnatenelc voorz,emjot
ment is inderdaad zojvcl voor teruggang. otahteit der aanwinsten wer- gen (bibliotheekmateriaal, u,
de nabije als voo, de verre Ve,teugend is de stijging van 7^.Trf.
toekomst een getuigenis van het aantal uitleningen in de u, "I
een degelijke bibliotee- non-fïctionafdeling. De infor- Y'i'T T T'" "!i
kaanpak. matieve taak van de biblioteek da 8'Wioteek betreft vertoont he, jaarverslag, zal vnjw.II
neemt dus toe. Minder JSTliu Ï.Tf s" gerswerk en vooral piomen
Overzicht rooskleurig voor de toekomst B dl' '?ort b'"- ™rk" dP",CUW i"""""' m°'e
Werd 1984 voor de biblioteek is de vaststelling dal de totale "=V ï1" 1 8" dd
zelf een overgangsjaar - de winst uilsluitend op rekening mccnlell kc takuj,a,ieve subsn Pierre Van Rossefe
bib werd offiaeel erkend in de mag geschreven worden van de j;. tmnm r
loop van 1983 - me, enige volwlssenafdeling. He, aantal dlc van 100 000 E" h"
extra-aandacht op het materie- uitleningen in de jeugdafdeling f®j
Ie vlak (o.m. de aanschaf van liep immers met 3,3% terug. Het Gentse gemengd koor Zuid-Korea voert fietsen uit (f^f
een fotokopieertoestel); dan Diezelfde tendensen manifes- Cantabile onder leiding van voorzien zijn van een gra?
bestond er van de kant van de teerden zich wat het aantal Jos Van den Borre bestaat 25 maaier. Het maaien gebeo? 1
gebruikers meer interesse dan bezoekers betreft. Het globale jaar en brengt een koncert bij via een mechanisme dat ondr^2
voorheen. Ze kwamen vaker aantal steeg in 1984 tot 9545, deze gelegenheid. De Capilla de trapassen van deze driL,
over de vloer, de Buggcnhou- maar het jaareinde vertoonde Flamenca verleent ook zijn wielige fiets is aangebractL!
tenaars, en hadden meer oog een duidelijke daling in verge- medewerking voor een pro- Qe fietsende tuinder kan
voor de informaticvcopdracht lijking met '83. Gemiddeld gramma dat in het teken staat nog gebruik maken van tiLl'c
van de biblioteek Jammer ge- tweehonderd lezers kwamen van de renaissance. Het kon- versnellingen, maar dan zul s
noeg gold dit in mindere mate wekelijks over de drempel, eert heeft plaats op 3 mei om Wel een gazon van wat buitepe
voor de jeugd. Echter opnieuw minder kindc- 20.30 u in de Gele Zaal van de sporige afmetingen moetfest
Hoewel het niet zo eenvoudig ren dan volwassenen verzekeringsmaatschappij«de bewerken. ank
is als het lijkt het preciesc Het aantal lezers stagneerde Noordstar en Boerhaave»,
totaal te maken van het aantal na een stijging in 1983 met Nonnemeersstraat 26 te Gent.
Buggenhout. In dit deel van de woning werd de jonge Jacky verborgen gehouden. ie
