«Niét zoiets van hoempapa en voor de boerkes...»
«Beweging voor mensen met laag inkomen^
zoekt vrijwilligers in 't Waasland
r!ï
9
Oude orgels in museum te Sint-Niklaas
35.000 Wazenaren leven beneden armoedegrens
24 - 7.6.1985 - De Voorpost
Het indrukwekkende Gaudinorgel in het Oostjachtpark. Vanuit Parijs via Wetteren langs Engeland naar Sint-
Niklaas.
kompakte muziekfabriek, met voor meer dan 650 meter
windlciding uitgerust. Het herschilderen alléén kostte drie
maand werk. Het Gaudinorgel, met z'n zuilen en franjes,
kan verlicht worden. Prinsen liet speciaal voor dit monu
ment een extra grote halle bouwen.
Een Duits karrousselorgel uit 1883, kermis- en dansorgels,
je vindt het allemaal in deze halle. Het Compion-bios-
kooporgel werd in 1928 gemaakt, in de periode van de
stomme film. Orgelmuziek als verstrooiing van de biosbe-
zoekers, die behalve hun ogen ook hun oren de kost moch
ten geven. Het orgel werd uit een opgedoekte Engelse
bioskoop gered. Het bevat een duizendtal pijpen en 132
registers. Onlangs nog kwam John Hoeben er op invitatie
van de Wase Orgelklub op spelen, maar ook Arthur Prin
sen zelf tovert er deuntjes uit. Een attraktie, dit cinemaor
gel. Geluiden op bestelling geleverd: een stoomboot, een
trein, een vogeltje, de brandweersirene en zelfs een tam
tam
België, orgelland
Arthur Prinsen en z'n echtgenote zijn de bezitters van een
knappe kollcktie oude draaiorgels. Het buitenland zou
jaloers zijn op deze verzameling. En België had tot voor
kort een soortgelijk museum in Koksijdc, dat volgens
Prinsen zonder veel kennis van zaken tot stand kwam; de
kollcktie van Koksijde belandde nog niet zo lang geleden
in Gent.
In het buitenland vind je gelijksoortige kollekties in
Engeland, in het Nederlandse Utrecht, elders ook. Prin
sen verwondert zich erover dat België als orgelland niét
over een specifieke orgelvereniging beschikt. Prinsen ont
waart bij onze landgenoten ook veel onwennigheid t.a.v.
die superbe orgels: «De Belgen zijn de stijfste bezoekers
die hier over de vloer komen». Want een orgelmuseum be
zoeken vereist niét dat je anderhalf uur lang in de houding
blijft staan, het mag er wat ongekunsteld toegaan.
Vijftig frank betaal je, per persoon, voor een rondleiding.
Alléén in groep dus Een frisdrank, een streekbiertje, het
is te verkrijgen. Ook orgelmuziek kan je kopen in het mu
seum.
Arthur Prinsen wimpelt vooroordelen t.a.v. zijn hobby af.
«Een orgel is niét zoiets van hoempapa en voor de
boerkes», zegt hij. Het is dus échte kunst. Prinsen heeft,
aan de rand van de stad, een patrimonium gerekon-
strueerd dat de aandacht der toeristen moet gaande
houden. Sint-Niklaas herbergt inmiddels enige sierlijke
'rariteitenkollekties': het grammofoonmuseum van De
Caluwé in 't Exlibriscentrum, de kapperstoestanden in j
Barbicrama, de orgelverzameling van Prinsen.
André Vanderveken van de VVV-Sint-Niklaas en -Land
van Waas weet de weg al, van 't stadhuis naar 't Oost
jachtpark. Gehoopt mag worden dat veel verenigingen
richting orgelmuseum zullen fietsen of tuffen, op eigen j
houtje of in het kielzog van André. Verrijkend, opvrolij
kend, een bezoekje aan de orgclkoliektie is een must voor
de dagjestoerist.
Tekst: Wouter VLOEBERGH.
Foto's: Gerard LYSSENS.
Arthur Prinsen, uitbater van het orgelmuseumkom- I
plex, in gezelschap van de Wase VW-voorzitter Staf I
Van Daele.
Van januari tot juli 1983 daalden de gezinsbestedingen
'gemiddeld met meer dan 3,5 procent, terwijl de prijs van
de verbruiksgoederen in diezelfde periode met zo'n 7,9
procent steeg. Gezinnen die tevoren nog net de eindjes aan
mekaar konden knopen, kunnen dat nu niet meer. Zo
schrijdt de armoede verder. Een recente studie van het
ABVV gewest Sint-Niklaas wijst uit dat in het Waasland
ongeveer 35.000 op een totaal van 236.000 inwoners
ifhankelijk zijn van een inkomen dat onder de armoede-
rens van minder dan 30.000 frank voor een gezin met één
:ind ligt. Op basis van een definiëring van het begrip
irmoede door de armen zelf ageert in Gent reeds sinds
eind '83 een 'Beweging van mensen met een laag inkomen
en kinderen' in overleg met een heel netwerk aan organi
saties tegen de verdere afbraak van de koopkracht en de
sociale voorzieningen. André De Cock is lid van deze
beweging. In Jan Van Hee van de vzw Maatschappelijk
Opbouwwerk (Sint-Niklaas) vond hij een medewerker om
te trachten ook in het Land van Waas een autonome groep
te beginnen. Beiden doen alvast alle moeite om het
initiatief aan de bevolking kenbaar te maken en een kern
van vrijwilligers aan te trekken.
Vrienden
Vijftien sociale organizaties
kontakteerden tweehonderd
.andere organizaties. Samen
vormden zij een werkgroep die
op 8 december '83 tijdens een
eerste bijeenkomst de nieuwe
'Beweging voor mensen met
een laag inkomen en kinderen'
op een aantal standpunten fun
deerde. Dat instellingen waar
armen nu terecht kunnen hen
afhankelijk maken en armoede
bijgevolg nooit met liefdadig
heid kan worden opgelost,
maar slechts door reële tege
moetkomingen, is één zo'n
principe. Armoede, zo verdui-
ke fouten of rampen, maar
vindt z'n oorzaak in de vele
maatschappelijke uitsluitingen
en belemmeringen. Spoedig
ging de beweging aan de slag.
Ze publiceert een tijdschriftje
dat binnenkort zijn tweede
jaargang met een laatste num
mer volmaakt en momenteel
op zo'n 700, van wie 400 beta
lende, abonnés kan rekenen.
De betalende abonnés worden
ook wel de vriendenkring ge
noemd. Zij verlenen advies en
praktische hulp. Een paar vre
derechters zijn erbij, juristen,
een kinderarts en een onder
wijzeres. Leden bezochten
daarna leden, om ze uit te
eenkomsten waar gepraat
wordt over dringende proble
men, over echtscheiding, wo
ningnood, overleven, waar ini
tiatieven worden genomen:
een kledingdicnst. een gera
niumslag om een feestje te fi
nancieren. De ervaringen, de
kommentaren werden per
hoofdstuk ingeschreven en die
nen om een dossier met be
leidsvoorstellen dat in oktober
moet klaar zijn, te stofferen.
Als iemand het moet hebben
over armoede dan zijn het de
armen, vindt André De Cock.
Hun definities liegen er niet
om: «De twintigste is mijn geld
op», of «Ik neem mijn kinde
ren niet mee naar de super
markt». Voor die gezinnen wil
de beweging een spreekbuis
zijn. Via allerlei platformen en
drukke samenwerkingsverban
den hoopt ze stilaan enige im-
pakt op het beleid te krijgen.
De besluitvorming in de bewe
ging gebeurt door de gezinnen
zelf. De basisdemokratie die
wordt nagestreefd, sluit met
een ook de aanvaarding van
elke vorm van subsidiëring uit.
Totnogtoe bleef het aktieter-
rein van de vereniging beperkt
tot Gent en zijn randgemeen
ten. maar de doelstellingen
verplichten tot een grootschali
ger aanpak. Het aantal gezin
nen dat in Vlaanderen bene
den de armoedegrens leeft
wordt geschat op 250.000
300.000. Niet alleen in het
Waasland, maar ook in Kort-
rijk, Hasselt en Brussel poogt
maanden vaste voet aan de
grond te krijgen.
Armoede
Wat is armoede? Een kombi-
natie van problemen inzake
scholingsgraad, werkgelegen
heid, financies en dus ook
profiteert, is een dronkaard,
een verkwister,. Wellicht
gaat deze redenering voor een
aantal mensen inderdaad op.
Anderen dan weer gaat deze
kommentaar door het hart. De
overheid van haar kant krab
belt terug. «We gaan terug
naar de tijd van dc armendis».
sen tussen 36 en 65 jaar oud.
Ruim 39 procent van de kliën-
tcn beschikte niet over een
inkomen. Meer en meer min
derbedeelden kloppen aan bij
vrije hulpverleningsinstanties
zoals Vinccntius a Paulo en de
pater Minderbroeders. Ze zijn
veelal zelfs doorgestuurd door
rijk, 1
huisvesting, voeding en ge
zondheid. Uit de volgorde van
deze elementen kan je afleiden
dat de arme zich dikwijls in
een vicieuze cirkel bevindt.
Het is-mocilijk, zoniet onmo
gelijk voor hem opnieuw of
voor het eerst een behoorlijk
bestaan op te bouwen. De be
weging echter stelt vast dat de
gemeenschap zich bij de
beoordeling van dit fenomeen
laat leiden door vooroordelen
Wie arm is, draagt daarvoor
zelf de schuld: hij is lui of dom.
interpreteert Jan Van Hee van
MOW de jongste tendenzen.
De OCMW's besteden gemid
deld tien procent van hun bud
get aan het uitkeren van be
staansminima. Daarbij is het
zo dat enerzijds lang niet alle
mensen zonder inkomen een
beroep doen op het OCMW en
anderzijds met die tien procent
een voortdurend stijgend aan
tal aanvragen wordt bediend.
Het OCMW van Sint-Niklaas
noteerde in '83 1052 aanvragen
waarvan 469 van mensen tus-
het OCMW, dat het met deze
privatizcring van de armenzorg
blijkbaar eens is. Het samen
brengen en organizeren van
gezinnen met lage inkomens,
het samen met tal van andere
organizaties uit de sektor voe
ren van een kollektieve belan
genbehartiging betekent dc
enige uitweg uit de huidige
impasse, menen de beweging
en MOW
Braaf zfón en in lompen
lopen
Gezien dc beweging de dialoc
met dc armen als kritcrium
voor elk verder gesprek han
teert, is het verhaal van me
vrouw De Jonge niet zonder
belang. Een artikel in een
vrouwenblad liet haar beslui
ten lid van de beweging te
worden.
Sinds vijf jaar woont Betty De
Jonge in Stekene. Ze is onge
huwd en heeft zes kinderen
van wie het jongste pas vorig
jaar werd geboren. Vroeger
had ze in het Antwerpse een
lukratieve keukenzaak. Er wa
ren tijden dat ze maandelijks
zo'n 150.000 frank kon spende
ren. Haar bedrijfje ging echter
na een tijd in faling. «Ik was te
tolerant met slecht betalende,
klanten, anderen waren dat
niet met mij», verklaart Betty
Ze ontsloeg haar personeel en
deed auto's, meubelen en ta
pijten van dé hand. De kurator
sloeg dc rest aan en blokkeer
de zelfs (wat onwettelijk zou
zijn) haar post om zo beslag te
kunnen leggen op het kinder
geld. Omdat de huur van zelfs
een bescheiden woning in dc
grootstad voor iemand die van
een uitkering moet leven niet
te betalen is. verhuisde ze naar
het Wase Stekene. Het
OCMW daar reageerde kri
tisch op haar komst. Waarom
was ze niet in Antwerpen ge
bleven?
Uit een paar kontrolcbczock-
jes besloot het centrum dat de
kinderen van Betty er te pro
per gekleed bijliepen. Zij
droegen natuurlijk kleren uit
de vette jaren. Sommige etens
waren die op dc keukentafel
stonden, werden te duur
geacht; het gaat met minder
Een mens moet in lompen lo
pen en braaf zijn, besluit Betty
die het al meermaals furieus
aan dc stok had met de
OCMW-voorzitter Net vóór
dc winter werd de elektrici-
teitstocvoer naar dc omge
bouwde schuur met een woon
ruimte van ongeveer 36 vier-
kantc meter afgesneden.
dat Betty de slotrekening va» je
meer dan 100.000 frank niet
kon betalen. Stroomverlics
één van de verwarmplat
haar fornuis moet dit bcdrij
zo dc hoogte hebben inge
jaagd. Het werd dan maar ki» L
ken op een houtvuurtje, bur f
ten. heel de winter door. «Eie
ren eten tot ze mijn oren uitb
men. broodoverschot
vertelt Betty. Naar eigen «fff,
gen wordt ze bij het zoen
naar werk niet door tx ïa
OCMW gesteund. Leven vl L,
een minimale uitkering belt
kent geen vrienden uitnod
gen, nergens meer heengal
alle hobby's afzweren, vind
ze. De vrienden van Vfoefl
komen immers al lang nit
meer. Dc kinderen voelen dl
situatie nog het ergst aan. Z
waren een andere levenssti
gewend, op school zijn
eens wrijvingen.
Wij geven dit verhaal mee M
overweging. De lezer interptt
teert het zoals hij wil. Volgci
de «Beweging van gezinnt
met een laag inkomen en ki
deren» zou Betty slechts ll
topje van de ijsberg bewor
Met veel andere leden is
dramatischer gesteld.
Vrijwilligers
MOW en voormelde orgi
tic doen een beroep op icde
een die zich vrijwillig voord
men wil inzetten. Zo'n 10
12 zijn er nodig. Onder «i
men» worden mensen verstil
die moeten leven van 23.Ö
frank per maand zonder ki
dcrbijslag. Zij kunnen gra'
lid worden van de vercnijO
en het tweemaandelijkse tij
schrift ontvangen. Dc vri
denkring steunt dc beweg
door voor zo'n a bonnet#
250 frank over te schrijven
het rekeningnummer
De Hoge Heirweg in het Oostjachtpark te Sint-Niklaas.
't Was eerst Tielrode en Temse daar, nu hoort deze zgn.
industriezone bij de Wase hoofdstad. De autoschouwing is
vlakbij, dit is de nijvere buik van producerend en onderne
mend Waasland. Het park paalt aan de E3-snelweg en
situeert zich tussen het klaverblad en het VMI-bedrijf.
Landelijke omgeving liertekend tot ambachtelijk-indus-
tneel landschap.
De WOM, de Wase Ontwikkelingsmaatschappij, lonkte
aan 't eind van de jaren zeventig naar nieuwe nijverheden,
naar kandidaat-investeerders. Met het goedvinden van
o.m. het NCMV en de Wase interkommunale. Eén van de
eêrste gegadigden die zich aandiende was Arthur Prinsen
uit Brasschaat. Z'n orgelbouwatelier was te klein gewor
den en uitbreiden kon in die noord-Antwerpse residentie-
gemeente niét omdat het ginds groenzone was. Prinsen op
zoek naar een andere plek: Herentals eerst, een 'miskoop'
die een juridisch staartje kreeg; dan Temse. Sint-Niklaas
eigenlijk.
«Teon ik me in 't Oostjachtpark vestigde was er gewoon
niks, geen elektriciteit, geen water. Ik heb me nog met
sneeuw gewassen», aldus de Antwerpenaar die zich inmid
dels toch enigermate in het Land van Waas wist te integre
ren.
AI doende leren
Arthur Prinsen baat nu aan het Oostjachtpark een heus
museum uit, een naar verluidt uniek komplex. Kermis- en
koncertorgels. van knusse kleinoden tot weelderig-barok-
ke mastodonten, in een mooi bouwsel als het ware ge
prangd tussen authentieke fabriekspanden.
Negen jaar was de Sinjoor toen hij door de muzikale
mikrobe gebeten werd, zestien toen hij in een orkest
begon te spelen. «Je moest je gaan omkleden achter het
orgel», zegt hij. En Prinsen werd door de orgels bekoord.
Hij werd noteerder, maakte orgelboeken: kartons perfore
ren op kunstige wijze, 'nootjes zetten', een boeiende
bezigheid die ontzettend veel geduld vergt. Het vak leerde
hij door bij anderen m de leer te gaan. Bij A. Burssens in
Hoboken bijvoorbeeld, een oom van z'n vrouw die het
orgel «Waesland» aanmaakte (da's nu één van de mooiste
stukken van het museum). Arthur Prinsen kocht een café
orgeltje, ging zelf aan het bouwen.
(Creativiteit en inzet
Aan het Oostjachtpark staat een museum. Een drieëen-
heid. Arthur Prinsen en z'n echtgenote beheren behalve
de expositieruimte immers ook twee veeleer industrieel
getinte zalen.
In de boekenmakerij worden muziekstukken geprodu
ceerd. Mevrouw Prinsen buigt zich elke dag over de
arrangementenZe kapt gewetensvol gaatjes in de karton
nen; een hondenstiel is dat, maar het moét. Naderhand
wordt 'gedrukt', door het aanbrengen van lak. Het vinden
van de nodige grondstoffen is een probleem, want welke
firma vaardigt speciale orgelvernis aan?
De boekenmakerij in de annex van het orgelmuseum. Een
zaal waar handenarbeid verricht wordt terwijl, in een
kooitje, een vogel fluit. Rekken vol met arrangementen
geven het geheel iets van een stapelplaats, een archief
En dan het orgelbouwatelier. Ook al een assemblagehal
gelijk, een opslagruimte Waar gerestaureerd, geretou
cheerd, geschilderd wordt. In heel wat orgels zit de memel.
Prinsen moet, wil per se de orgels van teloorgang vrijwa
ren. Een oud wrak uit Tsjechoslowakije wacht op gene
zing en bovenop het kaduke orgel staat een pamperdoos.
Het orgelmuseumkomplex straalt óók ongedwongenheid
uit.
Tamtam op bestelling
Het museum zelf, de expositieruimte. Bezoekers zijn
welkom, maar enkel groepsgewijs. Arthur Prinsen leidt
zelf rond, gedurende pakweg anderhalf uur. De kinderen
én volwassenen moeten weten dat ze hun pollen horen
thuis te houden, zoniet zit de konservator-exploitant
naderhand opgezadeld met bijvoorbeeld het herstemmen
van de orgels. Hou jezelf in toom als je rondkuiert, daar
tussen die kanjers van instrumenten.
Een belévenis is zo'n rondgang. Achter de schermen kij
ken leert je dat de muziekmakerij destijds stoelde op veel
schranderheid. Zo heeft het Waesland-straatorgel van
Burssens aan de achterzijde zowaar spinnewielallures; een
relais drijft het raderwerk aan. windimpulsen brengen de
melodie tot bij de luisteraar-bezoeker.
Pronkstuk in de kollektie is het in 1920 gerealizeerde
Gaudin-koncertorgel. Van Parijse origine, ontworpen
voor een danszaal in Wetteren waar het hoog boven de bar
sfeer en frivoliteit uitstraalde. Deze konstruktie verzeilde
naderhand bij Burssens en in de jaren zestig verhuisde ze
naar Engeland; de eilandbewoner die het kunstwerk per
telefoon had besteld wist er geen raad mee en in 1978 ging
Arthur Prinsen het orgel terughalen. De kolos is net een
Arthur Prinsen bespeelt het bioskooporgel Compton. Op verzoek krijg ie zelfs een tamtamgeluid ten gehore.
