Achiel Vermeiren schreef de geschiedenis van verdwenen
Lebbeekse toneelkringen Thalia en aanverwanten (1)
Bij een serie.
Wlchelse landelijke organlzaties organizeren Sint-Annakermis
Oudste Thalia-dokument
De violier
Roze Kate
28 - 19.7.1985 - De Voorpost
De dames worden dringend verzocht zich van hunne hoeden te ontdoen
Thalia werd in de loop van 1888 haast honderd
jaar geleden in het leven geroepen. Het bewijs
hiervan lezen we in een programmabrochure die uit
1933 dateert en bij voorstellingen op 8 en 15
januari, in de «Nieuwe Zaal» langs de Stationsstraat
hoort van «Bij Heernonkel»van de hand van
Jaak Ballinge. Deze brochure draagt immers de
vermelding «Jubelvertoningen ter gelegenheid van
het 45-jarig bestaan van Thalia en het 30-jarig
voorzitterschap van de heer F. Van der Meeren»
Op de achterzijde van de programmabrochure
vinden we overigens een «Kleine Historiek van
Thalia»uit het verslagboek van de heer Emile
Hof mans, gewezen schrijver: In onze
Fanfaremaatschappij (bedoeld wordt hier Orpheus)
gesticht ten jare 1874, was een toneelafdeling onder
de naam «Willen is Kunnen» en de leus «Al doende
leert men». Toen ik in 1879 sekretaris-
schatbewaarder der fanfare werd, was de vermelde
Toneelafdeling door een dodelijke kwijnziekte
aangetast.
Daarna verrees «Thalia».
Ik kwam met enige buurtvrienden overeen, waarbij
de heer Felix Van der Meeren, om een zelfstandige
maatschappij te stichten. Dt gebeurde ten jare 1888.
De nieuwe toneelkring doopte men «Thalia»met
kenspreuk «Oefening baart kunst»
Toenmalig bestuurder-spelleider was de heer Jan
Van Overstraeten. Van 1888, spijts een kleine
kwijning rond 1900, groeide Thalia
Toon- en toneelkring?
In hetAnnuaire officiel de la musique en Belgique
1980» vinden we Thalia vermeld als «Société
dramatique». Eigenlijk wel verwonderlijk deze
kring aan te treffen in een muzikaal jaarboek. De
kans bestaat echter dat ze naast toneelgezelschap
nog een andere hoofding voerde, als Toon- en
Toneelgezelschap bvb. Het aantal leden bedraagt
dan 16. terwijl we op de foto, één jaar tevoren
geschoten, 17 personen tellen. Als voorzitter wordt
Florimond De Naeyer vermeld, secretaris is dan
Emiel Hofman en Jan Van Overstraeten is dan
toneelleider.
De uitgave 1895 van hetzelfde jaarboek verschaft
identieke gegevens. Ook wat het ledenaanal betreft.
We kunnen ons wel de vraag stellen in hoeverre
dergelijk jaarboek de echte beweging volgde. Zich
baserend op de programmabrochure uit 1933, die
melding maakt van een viering van Felix Van der
Meeren, omdat die dertig jaar voorzitter was van
Thalia, kan besloten worden dat betrokkene in 1903
voorzitter van de kring werd.
In de loop van 1909 overleed stichter en spelleider
Jan Van Overstraeten. Zijn opvolger werd gezocht
buiten de kring. De keuze viel op J. Bollen uit
Brussel. Hij zou Thalia leiden tot bij het uitbreken
van de Eerste Wereldoorlog.
Hoewel uit de periode 1904-1912 amper enige
gegevens bewaard bleven, toch kwamen we via
Oscar Wesemael, aan de weet dat Thalia in die jaren
o.a. «De stoel van Napoleon» opvoerde en «Roza» van
Frans Van Schoor. Het laatstgenoemd stuk rond
1910.
Tradities
Vanaf 1912 zijn heel wat dokumenten,
hoofdzakelijk programma's bij voorstellingen,
bewaard gebleven. Oscar Wesemael, lange tijd één
der steunpilaren van Thalia, aanvankelijk akteur,
maar later, jarenlang decorschilder en grimeur,
speelde me deze dokumenten door, zodat ik de kans
kreeg deze historiek ruim te stofferen. Op deze
Thalia-figuur, die zinderde van idealisme, kom ik
achteraf overigens terug.
Uit 1912 dateert ook het oudst bewaarde
programma. Op zondag 22, woensdag 25 (Kerstmis)
en zondag 29 december, bracht Thalia de opvoering
van «Mottige Janus» een bekend Hollands stuk uit
het zeemansleven gegrepen. Jan Bollen had de
leiding in handen. Gas tak trices waren Juf. Polfliet
uit Brussel en Mevr. Lossie uit Gent. In de titelrol
stond Emiel Lombaert.
In die tijd, later trouwens ook nog, bestond de
traditie dat tot slot van de toneelavond een blijspel of
een klucht in één bedrijf werd opgevoerd Een
vrolijk slot was immers een must. In 1912 werd voor
het bhjspel «Wachtwoord» geopteerd. De
voorbehouden plaatsen koetten toen 2 fr Niet-
genummerde stoelen 1,50 fr, andere zitplaatsen
(banken) 1 fr. In de programmabrochure lezen we
ook nog volgende mededeling: «De dames worden
dringend verzocht zich van hunne hoeden te
ontdoen».
Thalia programmeerde zijn voorstellingen op en om
Kerstdag: gewoonlijk de zondag vóór 25 december,
op Kerstmis zelf en de zondag erna. Dat was ook zo
in 1913.
Gebruikelijk was bovendien dat de vrouwenrollen
haast uitsluitend vertolkt werden door gastaktrices
Enkel in 1912, zo kunnen we uit de rolverdeling
afleiden, nam Fanny De Hertogh (dochter uit zaal
■Casino») een kleine meidenrol voor haar rekening.
Bij de opvoering van «Door slechte dagen», een
toneelspel uit het hedendaags burgerleven door A.
Bogaard ik kopieer het programma waren de
beide aktrices die het jaar tevoren aan de slag
waren, opnieuw te gast. Naast hen acteerde ook
Mevr. De Cock uit Antwerpen. Er werd gespeeld op
2125 en 28 december 1913Als slot stond een
zangspel in één bedrijf geprogrammeerd: «De
vissers van Blankenberghevan Domien Sleekcx,
naar we veronderstellen.
Eerste Wereldoorlog
In december 1914 zou de reeks vertoningen
onderbroken worden. In augustus waren de Duitse
legers ons land binnengevallen. Het
verenigingsleven werd hierdoor totaal uit zijn
verband gerukt en zou zich pas vijfjaar later
herstellen. Enkel liefdadigheidsvertoningen werden
sporadisch dan nog verzorgd. Logisch
primeerde hierbij de liefdadigheid op het toneel.
Over deze voorstellingen lezen we in het
jubileumprogramma uit 1933: «Gedurende de
oorlog heeft onze toneelkring bijzonder
uitgeblonken door zijn
liefdadigheidsvoorstellingen
Een paar programmabrochures bij deze
liefdadigheidsvoorstellingen bleven bewaard. Dit uit
1917 vermeldt dat gespeeld werd op de zondagen 18
en 25 maart, telkens te 4 u.en dit we citeren
«Ten voordeele der opgeëischten en noodlijdenden
der gemeente». Opgevoerd werd toen «Bloemeken»
een drama in drie bedrijven van Nestor De Thière en
••De zwarte koning», blijspel met zang in één bedrijf
van De Visschere.
Op zondag 24 maart en op maandag 1 april
(paasmaandag) brengt Thalia «Roze Kate» of «Het
treurspel der smeeden» voor het voetlicht, een
drama in vier bedrijven van Nestor De Thière. Met
de welwillende medewerking zo vermeldt de
programmabrochure van Madame Ant. Cools uit
St.-Gillis, Mejuffer Fanny De Hartogh en Gabriëlle
Van Nuffel uit Lebbeke.
Voor het eerst worden plaatselijke actrices als
dusdanig vermeld.
In datzelfde jaar bracht Thalia nog een
«Liefdadigheidsfeest, ten voordele der
noodlijdenden der gemeente». Dit op de zondagen 19
en 26 februari. Het werd een wederopvoering van
«Mottige Janus»met deze keer Oscar Van
Overstraeten in de titelrol. Als gasten acteerden
Mej Mary Van Heester uit Ham me en Mevr.
Con tem pré uit Brussel. De leiding lag in handen van
Victor Loret uit Dendermonde. Tot slot van het feest
volgde een blijspel met zang in één bedrijf,
«Hotsebotse» van Van Peene.
De programmabrochure bij deze voorstellingen
maakt ons duidelijk dat Felix Van der Meeren
voorzitter van Thalia was en Ulric Jacobs schrijver,
(wordt vervolgd)
Pierre Van Rossem
Het is buiten alle kijf: in (groot-)Lebbeke beleeft de
amateurtoneelspeelkonste sinds enige jaren een
periode van hoogkonjunctuur. Niet minder dan zes
toneelkringen zijn momenteel in de
O.L. Vrouwgemeente aktief en het gehalte van hun
produkties neemt gevolg van een al bij al gezonde
konkurrentie zowel toneeltechnisch als puur
dramaturgisch zienderogen toe.
Lebbeke heeft overigens altijd prat mogen gaan op
een rijke toneeltraditie. Twee van de zes kringen
de «Iverlingen» en «De Constminnende Jonckheyt»
dragen reeds het epitheton «Koninklijke
Rederijkerskamer» voor hun naam, een derde de
St.-Jorisgilde staat op het punt die titel te
verwerven De kringen van meer recentere
oorsprong laten zich door die titulatuur echter niet
intimideren.
Ook decennia geleden, toen onze overgroot- en
betovergrootouders het voor het zeggen hadden,
werd te Lebbeke «konsèèr» gespeeld. Door kringen
die nu nog aktief zijn of gezelschappen die om een of
andere reden er in de loop der tijd de brui aangaven
Naar het ontstaan en de aktiviteiten van die
verdwenen kringen heeft Lebbekenaar Achiel
Vermeiren de voorbije jaren, met de hardnekkigheid
hem eigen, gespeurd. Geïnteresseerd in het doen en
laten van de mens in het algemeen, maar met een
meer dan dubbele belangstelling voor het wel en wee
van «de Lebbekenaar». schreef Achiel Vermeiren de
geschiedenis van verdwenen Lebbeekse
toneelkringen. Het feit dat hijzelfo.a als akteur
en auteur in de amateurtoneel wereld aktief was,
zal zijn interesse voor hen die hem op of naast de
bühne voorafgingen, overigens geenszins bekoeld
hebben. Integendeel.
Zich baserend op zowel schriftelijke bronnen als op
mondelinge getuigenissen het verzamelen ervan
heeft ongetwijfeld veel tijd en moeite gekost
rekonstrueerde Achiel Vermeiren de geschiedenis
van de ter ziele gegane Lebbeekse toneelkringen tot
een boeiend verhaal, dat niet alleen de huidige
beoefenaars van de amateurtoneelkunst zal
interesseren bepaalde Lebbeekse families hebben
blijkbaar al decennia lang een patent op aktiviteiten
binnen het amateurtoneel wereldje maar eenieder,
die wat voelt voor het verleden van de gemeenschap
waar hij leeft en werkt, moet deze terugblik
aanspreken.
Daarom ook, vanaf deze week, deze serie in dit
weekblad. Achiel Vermeiren begint met het verhaal
van Thalia, bij de oude Grieken de muze van de
komedie.
We laten hem zelf aan het woord.
Voor de tiende maal al organi- dan KVLV, KU, en LG, de 27 en zondag 28'juli op de wijk een enorm sukses. Het geva-
zeren de landelijke organiza- Sint-Annakermis die plaats Hulst. rieerd programma zal daar al-
ties van Wichelen en dat zijn heeft op vrijdag 26, zaterdag Telkens weer is deze kermis licht niet vreemd aan zijn.
Komt daarbij nog het werke
lijk unieke landelijk kader van
de aloude Dries waar de fees
ten hun beloop krijgen.
Het feest wordt ingezet op vrij
dag 26 juli om 19.30 uur met
een belotting en op zaterdag 27
juli start om 15 uur de jogging.
Men heeft de keuze tussen 5,
10 of 15 kilometer. Om 20 uur
is er een optreden van Gigi en
«Twee Belgen». Zondag 28 ju
li om 10 uur wordt er een
openluchtmis opgedragen en
om 15 uur start een groot pro
gramma met als tema «d'Hulst
tien jaar later». Men kan dan
gaan kijken naar oude am
bachten, vendelzwaaien, de
poppenkast van «Vader Ka
poen», volksdansen van «Toon
en Tinc» en oude dorsmachi
nes die het nog biezonder goed
doen. Om 20 uur begint dan
het jubileum volksbal met
Ludwig's discoteek.
Het oudste dokument dat Achiel Vermeiren, in de loop van jaren opzoekingswerk, kon terugvinden is
bovenstaande foto, gedateerd 1899. Op dit «portret» waarop wellicht het bestuur, mogelijk zelfs de gehele
Thaliagroep staat afgebeeld, kon Achiel Vermeiren volgende personen identificeren...
Op de eerste rij (zittend): in het midden Jan Van Overstraeten, helemaal rechts Felix Van der Meeren. Staande:
tweede van links. De Schrijver, derde van links, Felix De Coninck, vierde van links, Gustaaf De Landtsheer
derde van rechts. Meester Hofmans en vierde van rechts, Gustaaf De Vos.
genomen.
Op de foto herkennen we op de eerste rij, van links naar rechts: Honoré Mertens, Oscar Wesemael, zittend Jan
Van Overstraeten, Mej. Van de Wiele(gastaktrioe uit Brussel), Felix Van der Meeren, Emiel Lombaert, zittend
Victor De Naeyer.
Staande van links naar rechts: De Hertog, x, Eugeen Wesemael. Henri Van Overstraeten, Van den Broeck,
Porphyre Van Goethem, Jean Lambrecht en Octaaf Brandt.
Dendermonde. Reynout. Niet alleen de Tsjechische gasten zorgden voor een optreden,
ook de eigen Reynouters demonstreerden hun talent, (v)
Op zondag 24 maart en op paasmaandag 1 april 1918 voert Thalia «Roze Kate» op, een drama in vier bedrijven
van Nestor De Thière. De medewerkers.
Eerste rij (v.l.n.r.): Honoré Mertens, Oscar Van Overstraeten, Henri Van Overstraeten (enkel hoofd zichtbaar),
Jan Lambrechts, Jef Van Overstraeten, Arthur Gillis, twee dames: Antoinette Cools enGabrielle Van Nuffel,
Felix Van der Meeren (half liggend), Fanny De Hertogh (met kanten muts), twee heren uit Dendermonde (naar
alle waarschijnlijkheid grimeurs).
Tweede rij (v.l.n.r.): Emiel Stobbelaers, Emiel Van 8walm, Hector De Landtsheer, Jules Van der Weeghe, Ulrio
Jacobs
Derde rij (v.l.n.r.): Maurits Van der Meeren, Paul Van der Meeren, Maurits Van Overstraeten, Cyriel Brandt, x,
Oscar Wesemael en Frans Brandt.
