en de kleine k j De grote «Intermezzo voor Kaaiman», romandebuut van Dendermondenaar Moris De Smet Op de tentoonstellingskalender van het Kultureel Centrum Affligem its sjsmss; mtrsrsi ri£krtT tr8™rc - r Weense muziek op Robert Stolzavond in Sint-Niklaas Moris De Smet literair in een notedop Kunst in de Stad Sint-Niklaas krijgt en geeft. 20 - 23.8.1985 - De Voorpost Bizar, hallucinant, vol van ironie, maar vooral ook vlot leesbaar Omar Kaaiman beseft niet wat hem boven het hoofd hangt, wanneer hij, ingevolge een vakbondsaktie, verplicht wordt de trein die hem naar huis rijdt, in het station van Goremonde What's in a name? te verlaten. Weldra echter belandt hij in een provinciestadje voor Dendermondenaars alleszins vertrouwd terrein en wordt hij zonder dralen ingewijd in de rituelen van een aldaar gevestigde «nieuwe» samenleving. De toestanden waarmee Kaaiman in dit «godvergeten gat» gekonfronteerd wordt nu eens bizar, dan weer hallucinant, onvoorspelbaar ook en vaak bulkend van ironie beleef je in «Intermezzo voor Kaaiman», het jongste prozawerk en tegelijk ook romandebuut van de Dendermondse auteur Moris De Smet. In deze m agisch-realisti- sche roman etaleert deze in woner van Mespelare op nieuw zijn literair talent, waarvan kriticus L. De Bac ker (in «Spectraal») ooit ge tuigde wat volgt: «Zijn pro zawerk, soms bizar, vaak beklemmend, altijd vlot, fascineert en overtuigt daarnaast van hedendaags Wij gingen Moris De Smet opzoeken op één van de eer ste warme julidagen. Mes pelare, die uithoek van Go re, .-sorry, van Dender- monde lag er soezend bij. The big sleep van een dorp op een nanoen. De koffie ten huize De Smedt was geenszins ersatz. Kaaiman was er ooit slechter aan toe... Bij een vorig bezoek ver trouwde je me toe dat «de essentie vatten in kort be stek» je aanspreekt. Nu ver ras je ons met een roman. Betekende het schrijven van een werk van lange adem een uitdaging voor jou? Toen ik me aan het schrij ven zette, had ik opnieuw een verhaal op het oog. De uitwerking van de idee heeft echter een zodanige omvang aangenomen, dat ik al bij al een novelle schreef. De uitgever dacht er anders over en noemde het een roman. Mij best, hoewel ik nog altijd van oordeel ben dat «Intermezzo voor Kaaiman» eerder een lange novelle is, dan een korte roman. Maar waar precies moet je de grens tussen beide genres trekken? Misschien wilde ik met dit boek inderdaad bewijzen dat ik een werk van langere adem aankan. Het schrij ven ervan heeft in elk geval heel wat tijd in beslag geno men. Vooral omdat ik er niet continu mee bezig was. Het koncept zat reeds in 1982 in mijn hoofd, het boek rolde pas enkele we ken geleden van de persen. Hoe zou je zelf je roman omschrijven? Een magisch-realisti8ch verhaal dat probeert te ver tellen in welke bizarre si tuaties ipder van ons kan terechtkomen. Een boek waarvan je na de lektuur zegt: Wat die man schrijft, kan eigenlijk niet. Hoewel zich dan meteen twijfels van je meester maken en je gaat denken van «en toch zit de mogelijkheid erin dat we afstevenen op dergelijke toestanden». Wat ik eigenlijk gepoogd heb te doen, maar het klinkt misschien een beetje vreemd in de oren, is de werkelijkheid weer te ge ven via een beschrijving van het irreële. Kenmerkend voor het ma gisch realisme is precies die aanwezigheid van herken bare situaties... Inderdaad. Terwijl je bij het surrealisme volledig in de wereld van de droom be landt. Dat associatief schrijven echter, ligt me niet zo. Dergelijke schriftu ren worden trouwens meestal ontoegankelijk voor de lezer, omdat de au teur hem overdondert met inside information. Eigenlijk zit het zo... De idee voor mijn verhaal is ontstaan na lectuur van «Pansynoptische medita ties», een werk van een Duits architekt-filosoof A. Nida-Rümelindie wan neer hij nog in leven is momenteel een eind in de tachtig moet zijn. Hierin stelt hij een maat schappij model voor, dat be staat uit een aantal trap pen. Met deze theorie ben ik het weliswaar niet eens, maar het leek me wel wat hem te verwoorden in de vorm van een verhaal. Deze theorie heb ik dan ge- kombineerd met een ande re, een teorie omtrent kleur en kleurperceptie van de hand van rijksinspekteur plastische opvoeding Emael. Zodat elke trap in de maatschappij a la Nida-Rü- melin met een bepaalde kleur geassocieerd wordt. Daarnaast heb ik in mijn roman nog een aantal maatschappijfacetten godsdienst, gerecht, kunst, politiek, onderwijs enz. verwerkt. Telkens toege past op Rümelmins teorie. Eén van de duidelijk her kenbare elementen in je boek is het dekor waarin je Kaaiman laat evolueren: Dendermonde. Je noemt de stad in je roman echter «Go remonde». Waarom precies liet je je keuze op Dender monde vallen? Omdat Rümelins teorie nogal ingewikkeld is en bo ven de hoofden zweeft, vond ik het nodig mijn ver haal in een bepaald, her kenbaar kader te plaatsen. Nu kom ik het best in één of ander land situeren, maar ik opteerde uiteindelijk voor een stadje, omdat dit een ruimtelijke beperking bood. En al bij al noemde ik de 8tad «Goremonde» en niet Dendermonde. De stad komt er in jouw boek bekaaid af. Je hebt het over een «godvergeten gat» en een «provincienest». Het gerechtshof, duidelijk dat van de Denderstede, degra deer je tot «een monument van architekturale wan de zesde trede struikelen. Waarom precies de zesde? Drie, zes, negen veelvou den van drie zijn magi sche getallen. Hij mocht in geen geval op de dertiende trap struikelen, want der tien is een zodanig cliché geworden... In hoeveel trappen verdeelt Nida-Rümeling zijn maat schappij model? In acht. De laatste trap houdt de pure volmaakt heid in. Je moet wel de ze vende bereiken. Geprojek- teerd op de kleurenteorie waarover ik het daarnet had, zou hij bij de zevende trap wit, de verzameling van alle kleuren, bereikt hebben. Het bereiken van die kleur had voor Kaaiman echter een fatale afloop in gehouden, want de man in het wit gaat er helemaal vooraan in het boek ook Dendermonde. Moris De Smet waagt zich nu aan het magisch realisme (arch) «Goremonde» lijkt me Den dermonde in een afgetakeld stadium, een toestand waarin de stad en ik wik mijn woorden zou kun nen belanden. Let wel, voor een lezer uit het Dendermondse is de stad duidelijk herkenbaar, maar lezers van buiten de regio zullen er niet meteen Dendermonde in terugvin den. Wel zullen ze allen de onaangename sfeer ervaren die in dat stadje heerst. Ervaart Moris De Smet ook een onaangename sfeer in Dendermonde? Helemaal niet. Maar wan neer je een verhaal schrijft over absurde toestanden, moet je er m.i. ook een ab surd tintje aan geven. En dat kon ik onmogelijk doen in een kader van rozegeur en maneschijn. Dus moest ik de stad ook op haar nega tieve kanten bekijken. Je laat Kaaiman, tijdens de beklimming van de trap, op Vreemd lijkt me dat Kaai man tegen de maalstroom waarin hij belandt in het geheel niet reageert... Kaaiman ondergaat. Dat is ook wat men met hem voor heeft Kaaiman wordt ge leid door zijn S.M. (slaap- meisje). Haar opdracht be staat er niet alleen in met hem naar bed te gaan, maar hem ook figuurlijk dan in slaap te wiegen. Hij wordt zulkdanig behan deld, dat hij niet reageert. Tot het ogenblik aanbreekt het keerpunt in het ver haal, dat zich trouwens voordoet in restaurant «'t Keerpunt» dat hij begint te twijfelen, struikelt en afhaakt. Op bepaalde momenten in het verhaal haal je fel uit. Je hebt het o.a. over de «Grote Zw&rtzak» en een onderwijssysteem met «net ten die strikken». Heb je die kritiek doelbewust in je werk gestopt? Inderdaad, dat is doelbe wust gebeurd. Wanneer je die dingen nuchter bekijkt, komt het er al bij al op neer van te «strikken». Waarom willen de diverse onderwij s- netten leerlingen? Toch wel omdat het in hun bedoeling ligt macht te verwerven. En het verstrekken van een be paald soort onderwijs of op voeding je die kans geeft 'Het indoctrineren leren we eigenlijk moeilijk af.. Wil je via Je roman de men sen waarschuwen: Wees waakzaam, want...? Die waarschuwing zit ook in het motto dat ik mijn boek meegaf «Wil de mens de gevaren die hem van alle zijden in steeds toenemende mate bedreigen, overwin nen, dan moet hij uiterst waakzaam zijn.» Ook een citaat uit het werk van A. Nida-Rümelin. Ze lijkt me trouwens niet misplaatst. Willen we im mers vermijden dat we be dreigd worden door onaan genaamheden van diverse aard, dan moeten we voort durend op onze hoede zijn. En ik bedoel hiermee niet alleen dat we attent moeten zijn in het verkeer (dubbele bodem, lezer), maar dat we ons ook moeten hoeden voor allerlei machinaties en manipulaties, die dan nog vaak achter de schermen gebeuren. Uiteindelijk staan die dingen overigens minder ver van ons af dan we vaak beseffen. Ik denk in dat verband ook aan een passage uit mijn boek die een samenscholing beschrijft op de Grote Markt, evenement waarbij doden vallen. En dan stel je achteraf vast wat tijdens het Heizeldrama gebeurd is... Opvallend in «Intermezzo voor Kaaiman» is ook de humor die vaak de kop op steekt. Het was ook mijn bedoeling de lezer af en toe aan het lachen te brengen, hem een monkel om de mond te leg gen Hem onderhuids, mee smuilend te laten genieten. Uit de lektuur van je boek kon ik ook jouw belangstel ling voor de filosofie af leiden.. Door je opleiding en door het leven zelf leg je sowieso een bepaalde interesse voor de filosofie aan de dag. Al geruime tijd gaat mijn be langstelling overigens uit naar de Indische filosofie. Sporen ervan vind je regel matig in mijn werk terug. In Kaaiman' drijf je die ech ter op de spits en laat je een personage een «mantra» in zetten, die dan uiteindelijk uitmondt in een doodeen voudig aftelrijmpje. Ironie opnieuw, absurditeit ook? Precies. Vond je het moeilijk derge lijk werk te schrijven. Ik kreeg tijdens de lektuur de indruk dat je eraan ge werkt hebt. Zonder vanzelf sprekend in «maakwerk» te vervallen? Dat doet me plezier Het was inderdaad geen mak kelijke klus. Op zeker ogenblik kies je voor een bepaald koncept: ik wil naar aanleiding van het be toog van Rümelin een ver haal schrijven met herken bare situaties. Dergelijke situaties moeten echter «kloppen» en mogen geen aanleiding geven tot oever loos geteoreti8eer. Want doe je dat wel, dan schrijf je een filosofisch werk. Wat geenszins in mijn bedoe ling lag. Van enig filosofisch werk is geenszins sprake. Kaai man' is integendeel een ui terst vlot leesbare roman. Die reakties van vlotte lees baarheid kreeg ik ook reeds. Het werk bezit daar naast heel wat dubbele bo dems, lezers die graag tus sen de regels lezen, hebben er meen ik een vette kluif aan. Uiteindelijk maakt iedereen dat echter voor zichzelf uit. Die erva ring vormt eigenlijk het plezier van het lezen. Want al bij al is een boek lezen een boek schrijven. Elke le zer maakt, via de lektuur, zijn eigen boek. Ik laat mijn lezer dan ook voldoende ruimte tot interpretatie. Geen problemen gehad met het uitgeven van het boek? Tot mijn grote verbazing is dat heel makkelijk verlo pen. Ik heb «Intermezzo voor Kaaiman» in de loop van voorbije januarimaand aan twee uitgevers aange boden. Eén week later kreeg ik reeds van uitge verij «Nioba» het akkoord. Nioba. Nooit van gehoord. Nieuw? Nioba startte als uitgeverij eind vorig jaar Met de uit gave van een werk van de hand van Peter De Graefde verantwoordelijke uitge ver. Tevoren werd wel een tijdschrift uitgegeven. Met «Neergang l», een gerucht makend boek van Johan Soenen (eerste echtgenoot van de huidige vrouw van Jef Geeraerts), eigende «Nioba» zich een definitieve plaats toe in de literaire uit geverswereld. Nioba is trouwens zeer ak- tief: in één jaar tijd wierp ze een tiental titels op de markt. Ik kende de uitge verij helemaal niet. Ooit stuurde Peter De Graef me wel een briefje, waarin hij mij om toezending verzocht van «De Toverbal», een van mijn dichtbundels waar over hij gunstige reacties had gelezen Dit ter bespre king in het tijdschrift. Op een bepaald ogenblik las ik dan in «'t Kofschip» dat Nioba ook romans uitgaf. Ik bezorgde haar het ma nuscript van «Intermezzo voor Kaaiman» en een week later was alles in kannen en kruiken. Heeft Moris De Smet werk op stapel staan? Inderdaad, maar het iLrer keert nog in een embi naai stadium. Het wi jarer overigens opnieuw jaai voorlopige titel reeds in mijn hoofd, rc ik durf hem niet beken* v maken «Intermezzo Kaaiman» heette ïmn oorspronkelijk «De Tri maar toen ik het werk in jr loop van september van rig jaar uittikte, kwam Geeraerts met «De Trap. de proppen Dat werk van langere a zal me echter niet beletlgr v in de toekomst ook nog ki vc te verhalen en poëzie schrijven. In een kortv oóts haal kan je als auteur iu een pointe toe schrijven, een roman kan je eventu F je «grote ongenoegs kwijt. Pierre Van Rosse el e arge erge den ■a 'jii n ben voor *4r man» is verkrijgbaar in rm( boekhandel of bij de auta |de ude via de storting van 300 P prk 000-0549761-62 i M. De Smedt, 9321 Dend monde (Mespelare). Het boek zal ook voor\ n h steld worden door auta n Jos Murez. Dit op 14 tember a.s. tijdens het tureel Weekend te Opdoi [*35 Buggenhout. «Augustus betekent voor ons Kultureel Centrum geen dode periode. Het is integendeel 25* jaar duren voon T1' een maand van drukke toeloop: vele mensen willen uit de stad naar de weidse, mooie leer besloot avondlessf Brabantse natuur en kiezen heel dikwijls daarvoor als doel de abdijheuvel van Affligem. te volgen aan de Stedelijk Ze vinden er niet alleen de rust en de vrede van de natuur, maar treffen in de Akademie voor Schon tentoonstellingszalen een gevarieerde keuze van kunstexposities, zoals blijkt uit de Kunsten te Aalst. Ik bleef e voorstelling van de vele kunstenaars in onze agenda...». vier jaar en zocht daarm Zo schrijft Dom Idesbald Verkest in het augustus-maandschrift voor kuituur van het mijn eigen weg. Op 31-jari Kultureel Centrum Affligem. ge leeftijd hield ik, na ea Qp Met Edgar Heirman uit temse school»: Paul Perme- met 8 september a.s. hebben8aand«rroeDstemooi )pV Waasmunster kan men in ke, Blondé Freddy, Canty Vrijdag 30 augustus te 20 stellingen, mijn eerste indi het Kultureel Centrum Af- Rik, Castille Werner, Cris- uur tenslotte heeft in de viduele tentoonstelling I WfL in de zalen B, op zaterdag Lewille Omer, Martens Je- zigheid van Mevrouw Paula D'Haeseleers werken verr»! 24 augustus van 14.30 u. rome, Verdickt Filip, Ver- Dhondt, Staatssekretaris Hen ziin liefde tot 20 uur en op zondag 25 meersch Stefaan, Vlerick van P.T.T. en met als inlei- natuur augustus van 11 tot 13 uur Sabine, Cu per Maria (gebo- der de Heer Lambert Van de £>- tentoonstelling Edean en van 14.30 u. tot 20 uur. ren te Meldert-Aalst in Sype. de plechtige opening D'Haeseleer is toegankeUjl In zijn werk roept Heirman 1943) en De Paepe Mireille, plaats van de tentoonstel- op zaterdag van 14 30 een beeld op soms wel- Vrijdag 23 augustus, te 20 ling van de Haaltertse 20 uur op zondag v£ licht wat té geïdealiseerd uur in de zalen A, heeft de kunstschilder Edgard tot 13 uur en van 14 van het «Soete Waasland» plechtige opening plaats, D'Haeseleer tot 20 uur vanaf vrijdag 30| met boeren en herders, een met inleiding door Lydia Van zichzelf getuigt de augustus tot en met zondag «gaaf» natuurschoon, een Heyman, aktrice, van de kunstenaar: «Het zou tot 15 september DB voorkeur voor oude hoeven, tentoonstelling van het voor de dorpskermis en de werk Lucie Brulin uit Den volksdevotie, folkloristi- derleeuw. In het Affligem- sche gebruiken en religieu- maandschrift lezen wij: se vieringen. Ook filosofi- «Lucie Brulin schildert met sche bespiegelingen over le- een innerlijke kracht, ven en dood komen in zijn waarmee ze, ware van alle werk veel voor. modes en gangbaarheden, De beeldende kunstenaar de poëtische schoonheid A om be«chikt daarby over oen van Let eenvoudige of het Zaterdag 24 augustua om 20.30 uur, in het mti - ..it in aan -wpresenteert het 8int-Niklase Belcantoe-ezelschai tiekomité (Regentieplein Het is dat samen met de Station» pg straat en de Regentiestraai d Moris De Smet werd als Maurice De Smedt op 3 maart 1940 te Oudegem geboren. Hij studeerde aan het Koninklijke Ateneum te Aalst en aan de Rijks normaalschool te Gent, waar hij het diploma regent Nederlands-Engels-Moraal behaalde. Aan de RUG volgde hij de kandidatuur Slavistiek Hij werd le raar aan de Rijksmiddenschool te Lebbeke en ach teraf direkteur van diezelfde instelling. Sinds 1982 staat hij aan het hoofd van de Rijksmiddenschool I te Dendermonde. Literair werk 1974-'78: «Jeugdboeket». jeugdboekenkritiek in «Geestesleven» van de Gentse krant «Vooruit». 1975: «De barst», novelle (Infoboek, Meerhout) 1976: «Een witte kever» (ongepubliceerde) novelle. Poppenspeluitgaven in de reeks «Speel-tijd» (Ben Roggeman, Schellebelle): «Het gouden haar», «Rei- naert de Vos», «Het groene mannetje», «Klipklap, het Marsmannetje». 1977: Poppenspel «Koelekaan De Kitteldraak» (Ben Roggeman) Ongepubliceerd poppenspel: «De Bremer Straatmu zikanten», «Domme Kas per», «De boom met gouden blaren» «Het toverkampioenschap». Poëzie: «De heilige lente» (Ben Roggeman) 1979: «Fluitjes snijden» en «Droomvakantie», be kroond in Knacks kort verhalen wedstrijd, versche nen in Knack op 21 januari 1979 en in «Wellustig knallen de kampernoelies» (Manteau) 1980: Selektie in lste Spectraal-poëziewedstrijd. 1981: «Buggenhoutse Limericks» (Vermeulenfonds Buggenhout) «In elk hand een Toverbal» (Poëziestichting «Vere», Be veren) 1982: Selektie in 2de Spectraal Poëziewedstrijd met zilveren medaille «Toevallige ontmoeting van een naaimachine en een paraplu op een operatietafel» (Spectraal, Gent, jaargang V) Medelaureaat Anderlandprijs voor korte verhalen met «De nachtegaal van Fuentevasqueros» (Spec traal. Kunst-Prozaboeken) «Het geschenk» (Knack) 1983: Selektie in Bocari-rijs voor korte verhalen 1984: «Trojka» (Spectraal) verhalenbundel 1985: «Intermezzo voor Kaaiman» (Nioba, Lier), roman. Dit zijn Rik Bosteels en Theo Meert (rechts), resp. ondervoorzitter en voorzitter van de vzw Stichting Kunst in de Stad uit Sint-Niklaas Hun vereniging stelt het opperbest, zoals u volgende week in De Voorpost uitvoeriger lezen kunt. In De Voorpost van 7 juni werd al gemeld hoe Kunst in de Stad het Sint-Niklase marktplein aan het «omsingelen» is. «In het lover», een bas-reliëf van Jan-Alfons Keus termans, werd bijna «sluiks» boven de inkom van de stadsbibliotheek geplaatst en Keustermans" andere beeld, «Miijmerende muze», wordt weldra onthuld. Van Mariette Teugels («De Lopers» van haar staat aan het Stationsplein) heeft Kunst in de Stad «Ballerina» aangekocht en dat beeld zou in de buurt van de kunstakademie komen. En dan is er van Willy Kreitz «Zittend naakt» dat aan de Grote Markt, aan de kant van de Kollegestraat, zou verrijzen. Zou. Volgende week leest u de «laatste berichten» in verband met de inplantingsplaatsen. Buiten deze geschenken van de vzw hè.n de Sint-Niklase gemeenschap zijn er nog de kado's van mevrouw Ernest Albert De echtgenote van deze Antwerpse kunstschilder, van wie enkele werken in het bezit zijn van de stad Sint-Niklaas, schonk elf gouaches aan Kunst in de Stad en die werden gisteren donderdag aan de stadskliniek in de De Meesterstraat onthuld. W.V. (foto lv) een duidelijke en zui- de ^t^ rend rich met Presenteert het Sint-Niklase Belcantogezelscha, vere «taal» forse aanbreng van een manifestatie rond Robert 8tolz. Tijdens de week-ends van 3 materie. Deze aktiviteit wordt inge- avond wordt georganiseer* toi tot en met 18 augustus Lucie Brulin is in Affligem richt ter gelegenheid van op initiatief van het Regen1 kt heeft het Affligems Kultu- te gast, 's zaterdags van het Robert Stolzjaar. reel Centrum in de zalen A, 14.30 u. tot 20 uur en 'a 1 een ruim publiek weten te zondags van 11 tot 13 uur immers tien jaar geleden konfronteren met zestien en van 14.30 u. tot 20 uur, d®1 deze komponist op 95- feest viert, kunstenaars van de «La- vanaf 23 augustus tot en jarige leeftijd overleed. De Dit feestkomité zal ervooi &a zorgen dat u in het mu seumpark kunt van een hapje en een drank je, terwijl u ondertussen de hele avond kunt luisteren naar de enig mooie melo dieën van Robert Stolz Op het uitgebreide programma staan enkele gekende num mers: «lm Prater blüh'n wieder die Baume», ganze Welt is Himmelblau» «Mein Liebeslied muss ein Walzer sein», «Salome* «Zwei Herzen im Dreivier teltakt» en «Wien win schön erst bei Nacht» Zij worden op het podium uit gevoerd door de solisten e het koor van het Belcanto gezelschap van Sint-Nik laas, onder leiding van C De Bondt, aan het klavie begeleid door Anna-Mark Verbeke-Joos De toegangsprijs is 100 fr. en 50 fr. voor kinderen (- 16 jaar). Op elk toegangskaartji staat een nummer, dat i aanmerking komt voor c gratis verloting van tie genummerde entreekaar ten, ter waarde van 250 fr., voor één van de vier uit-S voeringen van de operette «Die Csardasfüretin» Emmerich Kèlmèm, door- het Belcantogezelschap tfl brengen op 26 oktober, zon dag 27 oktober, zaterdag 2 november, telkens om 20 uur, alsook op zondag 3 november om 15 uur, kens in de stadsschouw- burg van Sint-Nikla*

Digitaal krantenarchief - Stadsarchief Aalst

De Voorpost | 1985 | | pagina 20