Achiel Vermeiren schreef de geschiedenis van verdwenen Lebbeekse toneelkringen SVS Brussel speelt «Hora est», an Aalstenaar Paul Coppens De Come-Back van het Lokers Jeugdtoneel Toneel in de zalen Braavekensen «Van Dijch> Willy De Herdt De Voorpost - 11.10.1985 - 21 De dames worden dringend verzocht zich van hunne hoeden te ontdoen r k «nu coin i de Sylv ïtwi oerri v.-© De 1 ilOÖ ■an ire\ i dei 'In-ai i I Op zoek gaan naar verdwenen toneelkringen is een passionerende bezigheid. Een aktiviteit die zelden loslaat. Eén van de redenen hiervan is dat je vaak voor verrassingen komt te staan meestal ontmoe tingen en gesprekken die je in bepaalde gedach- tengangen stuwen en tot overwegingen dwingen, waaraan je anders niet zou toekomen. Dit even terloops bij de aanvang van deze bijdrage, als verwittiging bovendien, omdat ik in de hierna volgende tekst wellicht zonder het te willen, maar ook zonder eraan voorbij te kunnen zaken ga neerpennen, die niet direkt aanleunen bij deze to neelhistoriek. Vaststellingen en bedenkingen die menselijk gezien echter, althans voor mij en hope lijk ook voor u, niet onbelangrijk zijn. Daarbij voor ogen houdend ik herhaal het vaak dat ik met deze bijdragen niets anders op het oog heb, dan in funktie te staan en bouwsteen te zijn voor later of voor anderen. De vriendenkring Toen ik jaren geleden mijn zoektocht naar verdwe nen Lebbeekse toneelkringen begon, fluisterde ie mand me op zekere dag in het oor: «Bij 'Braavekens', daar hebben ze ook 'konsèèr' gespeeld». En inder daad, bij «Braavekens» zo genoemd omdat de zaal werd uitgebaat door de familie Meert, die als bij naam «Braavekens» had werd in de twintiger jaren toneel gespeeld. 3 zaal kende velerlei bestemmingen. O.a. deze van bioskoop. Na de Tweede Wereldoorlog als «Cine ma Ritz», toen uitgebaat door de familie Rydant- Meert. Momenteel heet het geheel zaal en café, dat achteraf werd toegevoegd «Prado». Toen ik verder mijn licht ging opsteken omtrent de toneelaktiviteiten in deze zaal, ontdekte ik enkele mensen die me dit wel bevestigden, maar niemand kon me de naam meedelen van de kring, evenmin informatie verschaffen over gespeelde stukken of medewerkers. Ik ging bijna wanhopen tot iemand me vertelde dat de animator, de ziel zoals dat toen heette, achter deze kring Willy De Herdt was geweest. Een naam die voor mij geen onbekende klank bezet. Ik wist dat hij de zoon was van wijlen dokter De Herdt en na zijn huwelijk in Baasrode was gaan wonen. Ik heb toen geïnformeerd bij een bekende in Baasrode en die meldde me dat Willy De Herdt nog leefde, maar zwaar ziek was. Na lang aarzelen, wikken en wegen, waagde ik het hem te schrijven. Ik kreeg een vriendelijk antwoord. Een telefonische reaktie van mijn kant werd omgebogen in een afspraak. Op zaterdag 25 augustus 1972 toog ik naar Baasrode. Mijn ontmoeting met Willy De Herdt was buitenge woon hartelijk en dadelijk bleek dat we een gemeen schappelijke kennis hadden: Oscar Wesemael, reeds vaak geciteerd in deze bijdragenreeks. Het klikte volledig tussen twee Lebbekenaars die mekaar voordien onbekend waren met een zeer geani meerd en vriendschappelijk gesprek als gevolg. En inderdaad, Willy De Herdt was én voorzitter én de bezieler geweest van de toneelkring die in het midden der twintiger jaren, te Lebbeke, in zaal «Braavekens» toneel had gespeeld. Een toneelkring die, voor zover hij zich herinnerde, «De Vrien denkring» heette. Wat nu volgt zijn gegevens die me werden doorge speeld door Willy De Herdt. Ik heb die zaken geno teerd, die door anderen niet werden tegengespro ken. Het is immers zo dat Willy De Herdt me meerdere namen heeft meegedeeld van medewerk- (8t)ers. Bij kontaktname met deze mensen, meenden ze toch niet volledig te kunnen beamen wat hij had gezegd. Daarmee wil ik geenszins afbreuk doen of in twijfel trekken wat De Herdt me heeft verteld. Mijn bedoeling is uitsluitend de gegevens te schiften, door enkel die informatie over te houden, waarover iedereen het eens was. Wat inhoudt dat we zaken waaromtrent de meningen verdeeld waren, elimi neerden. «De Vriendenkring» werd gesticht in 1924. Met als stuwende kracht maar dat wist u reeds Willy De Herdt. De kring was ontstaan uit wat na 1914- 1918 de Frontpartij of de Frontbeweging was. Een beweging, die naam zegt het zelf, die gegroeid was onder de Vlaamse frontsoldaten, hoofdzakelijk on der de intellektuelen. Volledigheidshalve moeten we daarbij vermelden dat die beweging gekenmerkt werd door een zeer sterk anti-oorlogsgevoel. Hoe kon het ook anders? Willy De Herdt was een van de velen die terugge keerd was, bruisend van dynamisme en vol vastbe radenheid om te beletten dat er ooit nog oorlog zou komen. Hij was zelfs zover gegaan een toneelstuk te schrijven dat «De levende dode» heette, waarin hij uiting gaf aan zijn gevoelens en deze van zovele anderen. Wellicht zocht hij, om dit stuk op te voeren, steun bij enkelen van zijn oud-lot- en strijd genoten en zo ontstond «De Vriendenkring». Voorzitter was Willy De Herdt, regisseur Fred De Wit, Deze Fred De Wit was destijds drukker van beroep en wat zeer weinigen weten de auteur van een boek waarvan de geschiedenis, of het ver haal gesitueerd was in Lebbeke. Het boek, versche nen in de twintiger jaren, had als titel «Schele Wannes». Ergens leunde het werk aan bij het beken de streekboek «Pee Klak» van Ben Putteman Als jongen van veertien heb ik dit boek gelezen. Het bestaan ervan staat me nog voor de geest en jaren lang ben ik reeds op zoek naar dit boek. Tevergeefs echter. Wat zoveel wil zeggen als «mocht iemand...». Vreemd detail, voor die tijd althans, was wel dat het lokaal van «De Vriendenkring» aanvankelijk niet bij «Braavekens» was, maar wel in «'t Gildenhuis», op de Kleine Plaats. Nu is dat zaal «Edelweiss», op de Pastoor De Buckplaats. Belangrijk om weten is dat destijds het grootste aantal staminees behoorden bij of eigendom waren van een brouwer. Zo waren in Lebbeke vier soorten staminees. De eerste drie waren deze van «den burgemeesters», die van «De Witte'ns» en die van «D'Hollanders». Dat waren de drie Lebbeekse brou wers van toen. Dat hield natuurlijk in dat deze herbergen uitsluitend bier mochten verkopen aan him huisbaas. Werden ze betrapt andere bieren «Brusselse bieren» heetten die destijds te verko pen, dan werden ze gesanktioneerd en bedreigd met aan de deur zetten. Een vierde en laatste soort herbergen waren de onafhankelijke, waar ze zeker geen Lebbeeks bier verkochten en die vaak, veruit de drukst bezochte herbergen waren. 't Gildenhuis nu was een herberg die toebehoorde aan de familie Dubois, een familie die al ettelijke jaren de burgemeester aan Lebbeke leverde. De familie Dubois, uitgesproken konservatief-katho- liek op dat moment toch legde, toen ze vernam hoe «De Vriendenkring» gestoeld was op de Front partij, de kring verbod op zijn lokaal te vestigen of voorstellingen te verzorgen in 't Gildenhuis. Ge volg? «De Vriendenkring» sloeg zijn tenten op bij «Braavekens». Het stuk «De levende dode» bezat een zeer drama tisch gegeven en eindigde in een anti-oorlogskli- maks. De slottekst werd gezegd door een terugke rende, blinde frontsoldaat, die zijn zuster terug vindt, misbruikt door haar werkgever, die boven dien nog met de Duitsers had samengewerkt. Naar Willy De Herdt me vertelde had het stuk een zodani ge bijval dat het zes opvoeringen kende. Secretaris-penningsmeester op dat moment was Ru- dolf Spaens. Andere namen die me geciteerd wer den, zijn: Honoré Van Steenbergen, Maurits De Naeyer Theo en Jaak Van Assche, Valerie De Corte, Hélène Lissens, Fons Jacobs, Jef Coninck, Frans De Cock. Nog een paar namen, maar dan onder voorbehoud: Martha en Henriette Mertens. Deze laatste herinnerde zich niet aan toneel te hebben gedaan, maar wel te hebben gezongen in zaal «Braavekens». Mogelijk is wel dat ze zong tijdens een opvoering. Gezongen in zaal «Braavekens» heeft ze alleszins. We kregen immers de bevestiging in diezelfde periode, een koor heeft bestaan onder de leiding van Gustaaf Lissens. Het bestaan van «De Vriendenkring» is er een geweest van zeer korte duur. Ons werd nog de voorstelling gemeld van het zeer dramatische, nog vaak gespeelde «Onder één dak» van Fabricius. Alsook van opvoeringen van «Bietje» van Maurits Sabbe, met Fons Jacobs en Jef Coninck in de twee mannenrollen en Valerie De Corte als Bietje. We mogen gerust zeggen dat deze kring ontstond en leefde bij de gratie van Willy De Herdt, want zijn huwelijk en vertrek naar Baasrode betekende het einde van het kortstondig bestaan van «De Vrien denkring». Zaal Van Dijck In de «Minnestraat» bestond vroeger de zaal «Van Dijck». Men zei wel «in de Minnestraat», maar in feite lag die zaal langs de Brusselsesteenweg, waar nu meester Frans Michiels woont. Velen van mijn generatie hebben die zaal daar gekend, maar wat haast niemand weet is dat in de zaal «Van Dijck» we kunnen het bijna met zeker heid zeggen in de twintiger jaren ook toneel werd gespeeld. We kregen daarover bevestiging van een paar mensen. Niemand echter kon enige bijzonder heid meedelen omtrent de kring die daar aktief was. De naam van één man, die van deze kring deel zou hebben uitgemaakt, werd ons een paar malen geci teerd: deze van Petrus Jansegers. Petrus Jansegers, die later deel zou uitmaken van ook schepen was. Hoe miniem deze gegevens ook zijn, toch een bevestiging dat in zaal 'Van Dijck' toneel ge speeld werd. We hebben dit willen vermelden omdat ook dit een resultaat is van ons speuren naar verdwenen Lebbeekse toneelkringen. Maar ook, om dat we hopen ergens een reaktie los te weken, die ons verder kan helpen. Dat we daarbij niet ijdel hopen is gebleken uit een paar reakties die we reeds kregen, die overigens een vervollediging inhouden van deze historiek omtrent verdwenen Lebbeekse toneelkringen, (Pierre Van Rossem) We zouden ergens tekort schieten mochten we niet even blijven stilstaan bij de figuur van Willy De Herdt. In 1926 was hij bij de gemeenteraadsverkiezingen kandidaat voor de Frontpartij. Dit terloops, want heel wat boeiender om weten is, dat hij in een zeer pluralistische geest, in 1926 tentoonstelde samen met Maurits De Naeyer en Oscar Wesemael. Dit in het gemeentehuis. Bij mijn bezoek aan Willy De Herdt ontdekte ik dat hij niet onverdienstelijk schilderde. Het vernoemen van de naam Oscar Wesemael bracht me de openba ring want dat was het dat deze hogergenoemde mensen samen in het Lebbeekse gemeentehuis had den tentoongesteld. Ze waren trouwens alle drie lid van een Dender- mondse kunstkring. Waarom ik dit belangrijk vind? Omdat de politieke tegenstellingen toen veel scherper gesteld waren dan dit nu het geval is. Wanneer je weet dat Willy De Herdt een meer dan overtuigde Fronter was, Oscar Wesemael een uitge sproken liberaal en Maurits De Naeyer een zeer konservatieve kathoüek, dan wekt dat gezien in de geest van toen heel wat verwondering. Over deze tentoonstelling bezit ik trouwens een krante knipsel. Bijna vijftig jaar later, in 1975, heeft in het kader van een Kulturele Veertiendaagse, in het gemeen tehuis een tentoonstelling plaatsgehad, gewijd aan het werk van deze drie kunstenaars, van wie Oscar Wesemael, toen nog in leven was. Interessant was dat van elk van hen een paar werken ophingen die ook in 1926 waren tentoongesteld. Dit hele verhaal, deze korte historiek, zou er trou wens nooit gekomen zijn, had ik niet de gelegenheid gehad Willy De Herdt te ontmoeten. Een ontmoeting waaraan ik nu nog graag terugdenk. Lebbeke Willy De Herdt jsk lfltenaar Paul Coppens was niet weinig verrast toen hij af| nam dat «Hora est», een echt volks stuk, werd opgeno- n (pn in het toneelprogramma van KV8 Brussel. Na vier JCje ir dus opnieuw een echt door en door Vlaams werk op Bri planken van de Brusselse schouwburg, itet 5 il Coppens? reneishJj? il Coppens werd in 1952 wren in Aalst. Hij stu- oef srde er aan het St. Maar- isinetituut en vervolgens imi i de Rijkshogere Han- 8school, waar hij aktief Ka rokken was bij het loolkabaret, waarvoor >gk sketches schreef. zijn studies kwam hij Ai bediende terecht bij de T in Brussel. In die pe- de stichtte hij een eigen rle baretgroep en was hij als rei ®ur ook aktief bij het Isterse amateurgezel- iap «Nieuw Leven». 1975 schrijft hij de een- '~tr «De Hervormer» dat Nieuw Leven» ge- srd wordt, eerste volavondstuk idzon» wordt twee later door datzelfde iteurgezelschap ge- serd. I Moeremans, zowat de regisseur van «Nieuw woonde toevallig van de repetities bij. 1 opmerking was: «Jon- dat stuk van u is niet er zit veel in. I moet voort schrijven, il, je hebt er aanleg voor. tar dan ook schrijven, nog eens ijven. Zoveel mogelijk. rommel smijt je weg en jde lange duur zal er toch overblijven dat speel- Vic's woorden indachtig, begint hij volop te schrij ven. Hij schrijft kort achter elkaar acht volavondstuk- ken, waarvan er op één jaar tijd zes gekreëerd worden bij diverse amateurgezel schappen. Dat maakt van Paul Cop pens één der meest gespeel de auteurs bij Vlaamse amateur kringen In 1983 bekomt hij een no minatie voor het blijspel «Klachten» op de Frans Coolprijs. Deze prijs is voorbehouden aan kreaties van Vlaamse auteurs. Niet alleen Vlaamse amateurge zelschappen, maar ook heel wat Nederlandse toneelve renigingen nemen aan deze wedstrijd deel. Twee jaar later is Paul Coppens al aan zijn achtste werk toe en dat bezorgde hem voor de derde maal een nominatie in de Frans Coolsprijs. In de KV8 Het fabeltje begon allemaal toen Paul Coppens het stuk «De pop» opstuurde naar de teaterstukkenuitgeverij «Almo», Groot was zijn ver bazing toen hij hoorde dat zijn werk onmiddellijk was opgenomen in het «Almo- repertoire». Nog groter de verwondering toen bleek dat KVS dramaturg Mare Van Wezemael met hem kontakt zocht om hem te spreken over «De pop». Van Wezemael deelt Paul Coppens mee dat KVS di- rekteur Nand Buyl het stuk had gelezen en er ook iets in zag om het op te voeren. Paul Coppens suggereerde toen al om eens het stuk «Hora est» te lezen. Het stuk werd door de toneel groep «Kris kras» uit Meise uitgetest en het werd een sukses zonder voorgaande. KVS was meteen overtuigd en nam «Hora est» op in zijn programma. Weer een Vlaamse kreatie «Hora est» is een volks stuk dat op een spirituele en ook ontroerende manier laat zien hoe een Vlaams gezin reageert op de dreiging van de atoombom.Een zonpige doordeweekse dag. Het ra dioprogramma wordt plot seling onderbroken voor een extra-nieuwsuitzen ding waarin wordt bekend gemaakt dat er tussen Oost en West een ernstig kon- flikt dreigt. Sovjetrussi- sche duikboten met aan boord SS.Nx20 raketten doorkruisen de Zweedse wateren. In Amerika is het oorlogskabinet in spoedzit ting bijeen en in Europa verkeert men in de hoogste staat van alarm. Bij ons in Vlaanderen is de reaktie net eender als waar ook te wereld, het leger, de civiele bescherming, het Rode Kruis, de brandweer korpsen worden in staat van paraatheid gebracht en overal breekt er een massa hysterie uit. De warenhui zen worden leeggeplun derd. «Hora est», het zo ge vreesde uur broken. Een bejaard man, Julien, heeft het angstaanjagend nieuws ook gehoord. Met zijn vrouw Rosa woont hij in bij zijn dochter Martha en him schoonzoon Alex. Ook deze familie leeft in de ban van de angst. De kelder wordt vlug aangevuld met rijst, suiker en andere voe dingswaren. Kaarsen wor den ontstoken en men neemt opnieuw zijn toe vlucht tot het bidden van de rozenkrans. Schoonzoon Alex zet het echter allemaal van zich af. Hij is er immers van overtuigd dat het alleen maar om gewone legerma- neuvers gaat. Doch wan neer later op de dag wordt bekend gemaakt dat de eer ste atoombom tot ontplof fing is gebracht, dringt het ook tot hem door dat het ernst is en dat de nucleaire oorlog is begonnen Julien beseft heel goed wat er hem op zijn oude dag te wachten staat. Hun gouden huwe lijksverjaardag, amper 3 maanden nog verwijderd, lijkt nu een onhaalbaar iets. Waarschijnlijk is het nog een kwestie van dagen, misschien alleen maar van uren. Julien wil dan ook kost wat kost dat het feest 's anderendaags al wordt gevierd. Hij is zich tenvolle bewust van de ernst van de situatie die steeds hachelijker wordt naarmate hij de snel op elkaar volgende extra nieuwsberichten volgt. Hij ziet het beeld voor ogen van een verschrikkelijk pijnlij ke doodstrijd. Uit liefde voor zijn familie, werkt hij een eerder luguber plan uit. Samen met de anderen wil hij zacht inslapen. In die sfeer begint het feest. Het wordt een echt gezellig on deronsje, er wordt gelachen en gedanst. Het is de grote verdienste van Paul Coppens dat hij ondanks de onderliggende tragiek, via de dialoog een spirituele sfeer weet te scheppen. Door het feit dat hij een doorsnee Vlaams ge zin beschrijft, zijn de perso nages voor iedereen her kenbaar. «Hora est» loopt van 21 fe bruari tot en met 16 maart in de KVS te Brussel met onder meer Jef Burm, Ann Petersen, Vera Veroft, Sja- rel Branckaerts, Mieke Bouve en Dirk Roofthooft. De regie is in handen van Mare Bober. Paul Coppens en het Aal- sters amateurtoneel Of Paul Coppens de noden van het amateurtoneel kent? Hij speelde zelf ette lijke stukken mee als ak- teur, zowel in hoofd- als in bijrollen. Een stuk moet volgens Paul Coppens volks-realistisch zijn. Het moet sterk her kenbaar zijn zowel in het goede als in het slechte. Een komedie is lachen ge blazen, een thriller moet spannend zijn. Drie Aal- sterse toneelgroepen «Nieuw Leven», «Land van Riem» en «Taal en Vrijheid» speelden of spelen werk van Paul Coppens. Op 16 no vember brengt Nieuw Le ven de kreatie van de thril ler «Fataal» en «Voor Taal en Vrijheid» speelt in maart het blijspel «Schat, je bent een schat». JM Heyman Het Lokers Jeugdtoneel dat in 1964 was opgericht in de schoot van de Toneelvereniging «Lust naar Kunst» kende destijds nog al wat suksessen. Meer dan 300 voorstellingen bracht het over het ganse land. Maar de laatste jaren scheen het niet meer van zich te laten horen. Tot we opeens een vreugdevol bericht kregen: Het Lokers Jeugdtoneel beleefde zijn renais- Hct wilde opnieuw de draad opnemen van al een jaren lange traditie en zou nu al weer voor het Lokerse jeugdpubliek verschijnen met een totaal verjongde ploeg, maar wel met een stuk dat men vroeger al op de planken had gebracht. «Jawel, het gulzige var kentje», zo heet dit stuk, werd geschreven begin van de jaren zeventig door Jo De Borger, pseudoniem van Georgette Baert. En wie zegt Georgette Baert, denkt ook aan haar echtgenoot, Marcel Raemdonck, de man die voor Lust naar Kunst zoveel kleurrijke dekors heeft ontworpen. Het was in de tijd dat de dieren nog spraken... Zo begint dit ver haal. Het wordt kermis in het dorp. Maar geen kermis voor iedereen! En zeker niet voor Jawel, het gulzige var kentje, dat uit het slacht huis is ontsnapt, en ge zocht wordt door Miel De Slachter. Met behulp van de koe Lotte en de kater Pie- toeslim komt het varkentje terecht bij bakker altijd zoet. Maar omdat het zijn snoeplust niet kan bedwin gen, krijgt het daar nog eventjes twee vijanden bij: de bakker en juffrouw Toertjes. Uiteindelijk, zoals in alle sprookjes, komt alles toch op zijn pootjes terecht, en met de hulp van de boer mag varkentje Jawel op de boerderij voor altijd blijven. Het geheel stond onder lei ding van Eddy Picavet, die beroep had gedaan op jonge krachten. Saskia van Kerckhove kreeg de rol toe- bedeeld van het varkentje, Kristin Van Damme en Ka rin Laureys waren respek- tievelijk de koe en de kater. Juffrouw Toertjes werd ge speeld door Veerle Baeyens. Jan De Rijck was Miel De Slachter en Kristof Ver- straete was Guus De Boer. Eddy Picavet had de rol van bakker Altijd Zoet op zich genomen. De andere ak- teurs zouden we in een adem kunnen vernoemen. Maar niemand zal het ons kwalijk nemen dat we een speciaal eresaluut brengen aan Saskia Van Kerckhove, voor haar smakelijke ver tolking van het gulzige var kentje. Het dekor was ont worpen door Marcel Raem donck, die er nog maar eens iets enigs had van ge maakt. De medewerkers aan het dekor. Oscar Calle- baut en Gerard Poppe ver dienen ook de grootste lof. Belichting was van Eric Van Droogenbroeck, geluid van Bart Picavet en grime van Jaak Van Avermaet. Maar wat ook nog eens apart mag vermeld worden: de kostumering, en dan bij zonderlijk de kostuums van het varkentje, de koe en de kater. Lieve de Castro haalt eer van haar werk. En wat ook niemand had durven verwachten: de za terdagnamiddag zat de zaal barsten toe vol. Dat wil zeg gen dat er meer dan 400 kinderen ruim anderhalve uur lang van het spel heb ben genoten. De zondag was er ietwat minder volk maar toch hier ook werden de verwachtingen overtrof fen, En dank zij de mede werking van het Lokers Beenhouwerssyndikaat werden er na elke opvoe ring nog een twaalftal prijsjes uitgereikt aan de gelukkige winnaars van de daaraan verbonden teken wedstrijd.

Digitaal krantenarchief - Stadsarchief Aalst

De Voorpost | 1985 | | pagina 21