l'rans Hammenecker, de verstrooide pedagoog
f?
i f p
londerd jaar geleden geboren te Mariekerke
Onze broeder
Jan Hammenecker
toningsvissen te Weert, een attraktie voor de toerist
De Voorpost -18.7.1988 31
29 juli 1886 werd Frans
imenecker te Marie-
:e geboren, acht jaar na
broer jan, de latere
iter-dichter. Beide
ibegaafde broers, zo-
uit een eenvoudige
.achtersgezin, geno-
or3 mekaars waardering en
I "Wondering. Frans be-
u^derde zijn beroemde
Br-priester maar was te-
ctl< is diens steun en gees-
ar verwant.
II Bwel hij het grootste
£t! il van zijn leven in Me-
be ilen zou doorbrengen,
l* ar hij in 1905 zijn onder-
tersdiploma behaalde,
v ef Frans Hammenecker
lra is zijn leven sterk aan
^In-Brabant gehecht.
n leds is hij een waardige
v0>n van Mariekerke ge-
ïn ven.
een eerder kort verblijf
e Antwerpen, kwam hij als
us! jerwijzer terecht in
;rz lenhuffel, een dorp op
boerenbuiten aan de
id van Klein-Brabant
ar dichtbij Londerzeel
ar zijn broer Jan in de
it-Jozefsparochie van
13 tot 1927 onderpas-
ir was en dik bevriend
raakte met de jonge Ge-
d Walschap.
Steenhuffel kwam Frans
mmenecker de kinderen
|en, zoals hij die ook in
i geboortedorp kende,
tderen van eenvoudige
eren en arbeiders met
i hij onmiddellijk kontakt
d en die hem in vertrou-
P n namen. Want zij voel-
0 i aan dat hij met zijn
gjierp verstand en zijn in-
hart midden hen
in volledige dienst
heid.
landelijke rust en de
natuur werken inspire-
voor de jonge mees-
Steeds ziet men hem
een boek in de hand
idelen. Filosoferend
Frans Hammenecker
loopt hij door het open veld
en denkt hij na over opvoe
ding en onderwijs. De me
thodes en opvattingen die
hij op de normaalschool
heeft meegekregen schen
ken hem-geen voldoening
en hij gaat op zoek naar
andere wegen. Voor hem
is dat de weg van zelf-
ontdekken, van zelfwerk
zaamheid. Hij zal de kinde
ren leren denken. De alwe-
tenden onderwijzer die als
een profeet voor zijn klas
staat en de kinderen zijn
wijsheid inpompt, is een
beeld dat door hem naar
het verleden wordt venve
zen. Zijn vernieuwing is ge
baseerd op een onbe
grensd geloof in het kun
nen van elk kind. Met een
oneindig geduld kon hij na
een gestelde vraag, die tel
kens een stapje dieper
ging, wachten op het ant
woord, dat meer was dan
een nageprate volzin of
een van buiten geleerde
stelling. Het kind had het
antwoord zelf gevonden,
zonder dat het hem werd
voorgezegd. Op aanraden
van zijn broer Jan ging hij
voor inspekteur studeren,
een diploma dat hij in 1919
behaalde. Voor hem was
dit een wapen om de strijd
voor de Vlaamse ontvoog
ding aan te binden en ook
in de Vlaamse Beweging
zijn man te staan. Be
noemd tot inspekteur La
ger Onderwijs in het kanton
Mechelen verhuisde hij
naar Maneblussersstede,
waar hij een onderkomen
vond bij de familie Michiels
Hij maakte er al spoedig
kennis met Anna Michiels,
de dochter des huizes, met
wie hij in november 1919 in
het huwelijk trad.
Hun huwelijk werd geze
gend met vier kinderen:
Mathilde, Jozefa (die al te
jong is gestorven), Jan en
Pedagoog
In het kanton Mechelen en
later in het kanton Puurs
ontpopte hij zich als in
spekteur tot een begrijpend
en minzaam begeleider
van de leerkrachten. Met
hetzelfde geduld waarmee
hij zelf voor de klas stond in
Steenhuffel, schonk hij ver
trouwen en moedigde hij
aan. Hij gunde zijn leer
krachten de tijd om hun
weg te zoeken en vol be
grip voor hun moeilijkhe
den en problemen stond hij
naast hen met zijn enthou
siasme. Met gloed kon hij
zijn nieuwe inzichten en
methodes verdedigen en
overbrengen: zijn befaam
de «kottekensmethode»
om de kinderen te leren
rekenen en zijn spijtig ge
noeg in de vergeethoek ge
raakte leesmethode. Multi
mediaal projekt-onderwijs
avant-la-lettre.
Hij genoot een passende
eerbied en sympathie van
de leerkrachten en velen
onder hen liepen erg hoog
op met zijn methodes. Ze
mochten hem graag en
vergaven hem graag zijn
verstrooidheid en zijn gron
dige hekel aan bureaucrati
sche en administratieve
toestanden. Vaak vergat hij
afspraken en menig onder
wijzer die met pensioen
ging ondervond nogal wat
moeilijkheden om aan de
geschikte papieren te ko
men. Maar die kleine men
selijke fouten werden hem
graag vergeven. In hem
werd immers de vriendelij
ke pedagoog geloofd en
niet de punktuele ambte
naar.
Kunst
kuituur
en
e leerkrachten en de dorpsjeugd die
pakweg vijitig jaar geleden de Kleinbra-
bantse dorpsschooltjes bevolkten, zullen
zich de figuur van inspekteur Hammenec
ker nog levendig voor de geest kunnen
halen.
Was hij voor de enen een boeiend verteller
en een man met een oneindig geduld en
voor de anderen een enthousiasmerend
pedagoog met een groot hart en een al
even groot verstand, minzaamheid, be
scheidenheid en takt sierden deze ietwat
gereserveerde, doch vriendelijke Marie-
kerkenaar. Hij had lak aan elke vorm van
bureaucratie en zijn administratie was één
grote puinhoop.
De ontvoogding en verheffing van het
Vlaamse volk begon voor hem op de harde
schoolbanken, waar de kinderen moesten
opgevoed worden tot volwaardige, zelfbe
wuste burgers. Een heilige zaak.
Uit de rede uitgesproken door Frans Hammenec
ker bij de viering van zijn broer, priester-dichter
Jan Hammenecker, op zondag 10 augustus 1930
te Willebroek.
Jan Hammenecker was dat jaar 25 jaar priester
gewijd.
«Wie is ons bloed?
Bevroedt ge niet hoe ganse geslachten in hem een
bekroning hebben gevonden?
De wroeters van Mariekerke. De wroeters in de
zandige bodem'voor mager koren en opschietende
petatten. De zaaiers van luttele klaver, spichtige
bieten en klein-knollige rapen, profijtig gesneden,
gekookt en gebrast voor gierige koetjes en de geit met
de bok voor kermis. De plodderaars aan de water
kant, de biezensnijders loos gevlot aan het kantje uit
en op de blote akker uitgewaaierd in de late zon van
herfst nog voor het wintertij? De vlassers niet maar
zwingelaars tot de kniëen in de lemen weggeplant;
dragers van hoge kloddebalen op de kromme weg uit
Kempenland van boven Mechelen, door weerlicht
van knetSende lemmers in brallende jongensvuisten,
na dans en drank bezijden kermistent. De mannen
wijdgebeend op de achterplecht en voerend hoog of
diep de diamantenparelende en parelmoerende mei-
viswaai. De stappers over de weg en wegel Brussel
toe, kruiers met de kruiwagen en een hot vol slijmerig
smakkende aal. De vrouwen roodbezakdoekt bij het
werk, taai van pezen, rad van tong en taal en tuk op
klein profijt, van vrouwen trouw, van moeders nijdig
en begerig om hun kroost niet te naar te komen, erger
dan de man, vinniger, sneller ophitsend de vent tot
broodgewin voor zovele monden altijd wakker wa
kend op haar zaken, wachtend zuilend wat naar
laten zoon of vroegen baanganger, huiverend steeds
en laat, waar kermis dreun nog stampt op holle vloer
of gil en schreeuw het maanlicht tegenijlt.
Moeders knokelig van knuist en grauw en rauw van
voorschoot met daarin de stilreuzelende paternoster-
bollen.
Moeders een traan in 't oog en toch een lach op de
lippen, één glans maar in de blik, een giechel in de
keel bij onverhoopt geluk en goede uitval.
Moeders nooit kussend hun kinderen, waar war
mend kleine voetjes in de palmen van de hand of in
een wollen doek op diepe schoot. Moeders met eens
per jaar een achternoen en een avond vrij bij 't teren
van de rijke socioteit.
Of eens nog op een dinsdag in de kermisweek een
late trage moede dans met vader of een andere vent,
niet dankend om 't plezier want 't was er geen. Liever
een marktgang dan, de zorgvolle korf gevuld zoveel
de maal het lijden kan.
Of een beeweg, Kalfortgang, naar Moeder toe vanuit
de hemel om laafnis voor een kwijnend kind. Ai, die
vreugde van een trein naar de stad van Dendermonde
om 't eerste Communiekleed, gekozen lang met angst
om 't missen van de kleur en diepen deuk in stevig
vast geknepen zonderslotingen portemonnee. En ai
die vreugde waar ze in de reien ziet haar zoon op de
eerste plaats, terwijl geen enkele vraag uit de catechis
mus werd gemist, opgezegd van achter naar voor of
waar ze op de prijsuitdeling hoort haar zoon vertel
len van de Kapitein en zijn Moeder, en hem weet de
eerste te zijn van zijn klas nog vóór zijn jaren. Of bij
't vriendelijk groeten van de oude heer Pastoor
schuin neigend het hoofd: 't gaat goed met Jan. Of de
meester tonend de duim van beenderen fijn en nagel
lang: 't Was van den duim met Jan!»
op 3 augustus e.k. Weert weer in rep en roer zal
an en menig toerist de Scheldeboorden zal be-
adelen, dan zal daar weer echt reden toe zijn. De
»t, zal dan plots verstoord worden door een menig-
▼issers die achter een koning-te-paard richting
lersmonument stappen en daarna zelfs een ont-
igst op het oud-Gemeentehuis te beurt zal vallen,
iders hebben het dan al begrepen dat de plaatse-
0 vereniging «De Verenigde Visputten Weert»
W) naar jaarlijkse gewoonte hun nieuwe vissers-
b dng met de nodige eer overvallen. OKaBee kijkt
»n vooruit op dit uniek, folkloristisch gebeuren.
H( t Koningsvissen blijft gekroond worden daar in
ter ir elke Weertenaar of lid dat pittoreske dorpje aan
i de Weertse vereniging de Oude Scheldearm. Toch
n t hoofdsahotel van het ge- is het jammer te noemen
ieerde j menu dat de dat niet alle klubleden aan
eg vari voorzitter Jos deze wedstrijd deelnemen,
r. i rgauwen elk jaar aan Vorig jaar bijvoorbeeld
tr ledenl aanbiedt. Ieder- werden er 60 deelnemers
i wil wel eens koning geteld, lang niet het volle
ledenbestand van de vere
nigde Visputten. De Ko
ningsprijskampen van de
VVW zijn sedert twee jaar
in een nieuw stadium getre
den. In 1984 vestigde Tem-
senaar Julien Van Hoywe-
ghen een absoluut rekord
met een buit van 13200 gr.,
te danken aan een kanjer
van een karper en nog een
kleiner exemplaar er bo
venop. Vorig jaar kon
dorpsgenoot Francois Meul
met een karper aan een
totaalgewicht van 5200 gr.
komen en dat is voor
Weertse normen nog steeds
een zeer gelukte vangst.
Men houdt er immers aan
met deegwaren te voederen
en alzo is het meer een
vangst op klein grut-voorn.
In de jaren '80 kan men
trouwens de bevestiging
krijgen met Désire Spies-
sens die in '80 koning werd
met een gewicht van 1650
gr., in 1981 Henri Van de
Moortel met 2660 gr., in
1982 Marc Vermeir met
1230 gr. en in 1983 Jozef
Riské met 1050 gr. Het
wordt uitkijken of de deel
nemers in 1986 alles of
niets zullen spelen en zich
op karper gaan stellen in de
hoop dat er één trek heeft
om in het aas te bijten.
Volgens de statistieken zou
men dit jaar de 31' Koning
kronen. Onze archieven
geven echter maar gege
vens weer vanaf 1957 toen
Priester-dichter Jan Hammenecker
In 1929 werd in de pastorij
van Westrode de Kleinbra-
bantse en Londerzeelse
Kunst- en kuituurkring
'Hooger Streven' gesticht.
Priester-dichter Jan Ham
menecker was de grote be
zieler van deze groep die
zich tot doel stelde de kul-
turele verheffing van ons
volk te bewerkstelligen bij
middel van tentoonstellin
gen, toneelopvoeringen en
ook de uitgave van het ge
lijknamige maandelijkse
tijdschrift. Frans Hamme
necker was voorzitter van
deze kring en Pieter Pas,
zijn intieme vriend uit Lon
derzeel was sekretaris. In
het tijdschrift, waarvan spij
tig genoeg slechts drie
jaargangen verschenen,
werden regelmatig bijdra
gen gepubliceerd van en
over streekgenoten (bio
grafische nota's over Ed
ward Van Esbroeck, Tony
Van Os en rubrieken van
o.a. Jan Hammenecker,
Pieter Pas, Gustaaf Hens
uit Willebroek en Staf Van
Keer uit Tisselt).
Het tijdschrift hield op te
verschijnen bij de dood van
de «geestelijke vader» Jan
Hammenecker (laatste nr.
juni 1932).
Uit de drie tentoonstellin
gen die door de kunstkring
werden georganiseerd te
Londerzeel en Willebroek
in de jaren 1929 tot 1931,
onthouden we de namen
van Tony Van Os, Edward
Van Esbroeck, Prosper
Bosteels, de gebroeders
Pas, Herman De Cuyper,
Leopold Van Esbroeck,
Romain De Saegher en
Frans Hammenecker.
Vlaamse
Filmkes
Samen met norbertijn Lu-
cianus Dils van Averbode
en Emiel Van Hemeldonck
behoort Frans Hammenec
ker tot de stichters van de
«Vlaamsche Filmkens»,
een reeks verhalen voor
kinderen die in 1930 start
te. Het grote sukes van de
«Hansjes», de wekelijkse
afleveringen van Abraham
Hans' Kinderbibliotheek
(gestart in 1922) was hier
toe wellicht de aanleiding.
Abraham Hans was van
huis uit protestant en werk
te mee aan de liberale
krant «Het Laatste
Nieuws». Ten onrechte
werd hij door de geestelijk
heid met verdachtmakin
gen bekogeld en in sommi
ge katholieke scholen gold
zelfs een verbod voor het
lezen van de populaire
«Hansjes». De «Vlaam
sche. Filmkens» daarente
gen genoten een bravere
en godsdienstiger repura-
tie. Vele kinderen verslon
den de boekjes van Louis
Wachters, Jozef Simons
en... Frans Hammenecker.
Hij schreef in totaal 22
«Vlaamsche Filmkens»,
waarvan het verhaa] zich in
enkele ervan afspeelde in
Klein-Brabant, aan de
Schelde, aan de Wille-
broekse vaart en in Meche
len en omgeving.
Doch de impakt van Frans
Hammenecker op de
jeugdliteratuur reikt verder
dan de «Filmkens». Bij Van
In te Lier verschenen van
hem ook enkele korte ver
halen voor kinderen met
volgende titels: «De Koene
Strijd», «Bakkersgastje»,
«Bange Oorlogsdagen»,
«Het hutteke op de heide»,
«Vinus de Wildstroper»
enz. In totaal negen.
Inspekteur Hammenecker
was een boeiend verteller.
Met het schrijven voor de
jeugd had hij geen literaire
ambities. Zijn vertelkunst
stond volledig ten dienste
van de opvoeding en had
voor hem vooral een peda
gogische en opvoedkundi
ge waarde.
Zo was ook gans zijn le
ven: totale dienstbaarheid
en inzet voor de opvoeding
van zijn Vlaamse volk. Ook
na zijn op pensioenstelling
in de moeilijke na-oorlogse
jaren, maakte hij zich ver
dienstelijk door hulp te bie
den aan de onderwijzers
die op onrechtvaardige wij
ze werden getroffen door
de repressie.
Frans Hammenecker over
leed te Mechelen op 1 juli
1960.
Klein-Brabant, en met ons
gans Vlaanderen moge
hem bij zijn eeuwfeest
dankbaar en vervuld van
trots in herinnering
brengen.
T.H.
Guillaume Van Ranst de
eerste koning werd. Sedert
dien hebben heel wat ko
ningen het genoegen en de
eer mogen ervaren zich als
koning van Weert te laten
rondleiden en bejubelen in
de gemeente. Maar Weert
is nog steeds op zoek naar
een nieuwe keizer. In 1967
wist Marcel De Mulder zijn
tweede.titel te pakken (de
eerste in 1958), en ook in
1973 was het raak. Weert
had een keizer. Het kan dit
jaar tot een nieuw keizers-
schap komen indien Jozef
Riské wint. Hij won al in
1977 en 1983!
Een koningsprijskamp vult
in Weert een ganse dag. En
daar kunnen de toeristen
De koning, clubbestuur en prominenten verzamelen in het gemeentehuls voor de
ondertekening van het Gulden Boek (Pirre)
wel van meegenieten. Op
de put van de heer Van der
Herten wordt er gewoon
lijk verzameld tussen 10 u.
en 12 u. voor de eerste
reeks, nadat men zich tus
sen 8 u. en 9 u. kan in
schrijven in lokaal De
Groenen Dijk bij Fons De
Wachter. Tussen 12 u. en
13 u. is er dan een pauze en
hét tweede deel vangt aan
tel 13 u. om te 15.30 u. te
besluiten. Van dan af gaat
de weegploeg in aktie tre
den en volgt omstreeks
16.30 u. de kroning van de
visserskoning. Die wordt
dan op het paard gehesen.
Vorig jaar werd er voor één
keer een uitzondering ge
maakt toen het paard niet
tijdig ter beschikking was
en men de koning naar
meer modernere normen
per wagen (op het dak!!)
naar het vissersmonument
reed. Stoetsgewijs met po-
litieescorte voorop, de ko
ning, de vissers en aanhan
gers - sympathisanten. En
niet te vergeten: onder de
muzikale begeleiding van
een fanfare of harmonie.
Tussen 18.30 u. en 19 u.
wordt de koning gewoon
lijk ontvangen ten gemeen
tehuize om er het Gulden
Boek te ondertekenen bij
een receptionele ontvangst
en is er een herberg bezoek
in Weert, 's Avonds wordt
het hele gebeuren dan afge
sloten met een groot feest.
