Eric Pauwels, een kwarteeuw koster te Wieze
Hoe de kerkelijke rechtspraak
onze voorzaten beteugelde
De Sint-Rochus
ziftkaatsing te Wieze
Uit «Ter Palen»
Het kerkorgel van Wieze: kerkelijk-
religieus van karakter
2 - 8.8.1986 - De Voorpost
helemi
dit nu het geval is. Vol goeie
moed begon ik dan ook aan de
bekleding van de muren, maar
me zoveel last, dat het me ruim
twee uur kostte om de klus te
klaren. Ik had amper de tijd
om thuis nog wat te gaan eten,
want om 14 u. begonnen de
lange Vespers. En die waren,
geloof me vrij, indertijd
«lang». Met allereerst de ves
pers van Allerheiligen en daar
na het dodenofficie, de metten
en de lauden. Alles samen,
twee uur zingen zonder enige
verpozing. Die dag, dat kan ik
je eerlijk bekennen, zat ik to
taal kapot.
Eric Pauwels herinnert zich
ook de dag toen hij er zich op
Wie zich de kosterfiguur uit de BRT-televisiefeuilletons van enkele jaren geleden nog beginne van mijn kosterscar-
voor de geest kan halen en het spichtige typetje - brilletje, potsje en nasaal klinkend rière veel te danken heb
stemgeluid incluis - dat Ugo Prinsen toen (knap) neerzette, vergelijkt met de fysionomie gehad.
van Eric Pauwels, weldra vijfentwintig jaar koster te Wieze komt ongetwijfeld tot het ",7™ de muurJtc hLge„ bezorgden
besluit dat ook kosters m de loop der jaren flink geevolueerd zijn. dc vieraemmigc hmk «Salve
In een tijd dat de pastoor, de burgemeester, de veldwachter, de dorpsonderwijzer en de Rcgjna„ van hand van kom-
notaris deemoedig - onderdanig door de rest van de bevolking gegroet werden, behoorde ponjst Stehle.
ook de koster tot het kransje dorpsprominenten. Sindsdien zijn - gelukkig maar - die
verhoudingen geëvolueerd. En worden aan het kosterambt geen uitzonderlijke preroga- Herinneringen
tieven meer gehecht. Gelukkig maar, beklemtoont Eric Pauwels. Ik hou er trouwens niet Wie er een kwarteeuw koster-
van dat de Wiezenaars me als koster aanspreken. Eric is de naam. Gemoedelijkheid, schap heeft opzitten heeft in
danrop komt het in de omgang met de mensen immers aan. op«"
Zich vlot onder de Wiezenaars ger ook beter dan nu. Eric Pauwels dan een beroep daan. Dat is ook zo, bevestigt
begeven doet Eric Pauwels Als koster maakte Erik Pau- op Joske De Bruecker uit Her- Erik Pauwels. Prettige en min-
overigens nog op andere ma- wels ook de omschakeling mee dersem of op zondagonderpas- der prettige. Nadeel van het
nieren. Hij is immers én sekre- van de Latijnse gezongen mis- toor Marc Van Steen. beroep, maar dat wens ik niet
taris van het H.H. Salvator- sen naar de erediensten ver- Vroeger, zet hij uiteen, had ik te sterk te beklemtonen, ver
koor, én sekretaris van de Ko- zorgd in de volkstaal. Die het op dat vlak nog makkelij- mits je je daarvan bewust bent
ninklijke Fanfare St.-Cecilia, overstap gebeurde in de loop ker vermits pastoor Houtman wanneer je eraan begint, is het
én sekretaris van de VVV- van 1963, 1964, en hoewel hij en onderpastoor Van Impe feit dat je, wat je ook bv. in
Wieze, én sekretaris van het de Gregoriaanse gezangen
Komitee van de Wieze-Okto- mooier vond. toch had hij be-
berfeesten. Een gesprek met grip voor de omschakeling: de
een druk bezet man... kerk beleefd een periode van
overgang en wij moesten ons
Zo vader, zo zoon aanpassen. Persoonlijk heb ik
Wat Eric Pauwels betreft, is de die omschakeling overigens
appel niet ver van de boom niet zo sterk aangevoeld. Ik
gevallen. Vader Frans Pau- was immers pas in dienst van
wels, afkomstig uit Lippelo, 16 september 1961. Van vader
was immers jarenlang koster: die zijn leven lang Gregoriaans
allereerst in Oudegem en van gezongen had, was een grotere
1936 tot bij zijn overlijden in aanpassing vereist.
1980 te St.-Gillis-Dendermon- Die wijzigingen kwamen ook
de. vaak ter sprake tijdens de «ko-
Het sprak dan ook haast van- sterskonferenties» die' op re-
zelf dat Eric, hij wordt er 48 gelmatige tijdstippen in de Ma-
eind november van vader de riakring te Dendermonde be-
eerste lessen op het orgel legd werden. En de kosters
kreeg. Vader, zet hij uiteen, verenigden van de toenmalige
bracht me de basis bij. Als dekenijen Dendermonde,
veertien-, vijftienjarige mocht Hamme en Zele. Vader Frans
ik op geregelde tijdstippen ook Pauwels was jarenlang voorzit-
vader vervangen. Met plezier ter van die konferenties. E.H.
deed ik dat. Een hoog- of Joris Eeckhoudt, nu deken van
trouwmis speelde ik bijzonder Zomergem, was de proost,
graag.
Toen hij schooliiep aan het Dagelijkse bezisheid
Dendermondse college werd De kostersbetrekking te Wieze
zijn orgelspel bijgeschaafd houdt in dat Eric Pauwels da-
d°De!3£2E SES t Lebbeke. He, orgel van Be H. Sa,Marker* van Wieze (G. Breek
Lebbeke. Eric Pauwels 25 jaar koster-orgelist in Wieze (G. Breckx)
Pierre Van
beiden het orgel konden be-
hij het best opschieten mmet
E.H. Houtman, vermits die
ook muzikaal aangelegd was.
Met de huidige pastoor E.H.
Paelinck, kan hij echter ook
goed over de baan.
De Wieze parochie H.H. Sal
vator beschikt ook over een
koor. Het wordt geleid door
Edward Cornelis. Een fantas
tisch dirigent, aldus Eric Pau
wels, aan wie ik vooral in den
broer Gaston, koster-organist te Wieze dagelijks twee avond
van Gent Sint-Pieters. Ook bij missen verzorgd, behalve ech-
Edgard Mertens, koster-orge- ter op maandag. Dan wordt de spelen en ik dan makkelijker
list te Zele, ging hij in de leer. mis 's morgens gecelebreerd en mijn plaats kon afstaan
Toen in de loop van 1961 - Eric is de koster vanaf 8 u. vrij. T~
was toen reeds gehuwd en Vermits hij in de Brouwerij
woonde in Berlare - de betrek- Van Roy (waar hij nog altijd
king van koster ingevolge de aan het werk is) ook op maan-
verdrinkingsdood van toenma- dag vrij is, kan hij wekelijks
lig koster Jacques Dumont te van één snipperdag genieten.
Wieze vrijkwam, bood Michel Op zaterdagavond is er een
Backaert, onderpastoor in de avondmis en op zondag wor- man en nu met pastoor Pae-
gemeente van bier, bloemen den drie erediensten verzorgd, |mck. Op muzikaal vlak kon
en chocolade, hem de vakature één ervan is echter een gelezen
aan. mis. Daarnaast is de koster
Van uitsluitend een koster- vanzelfsprekend op het èppel
wedde in een gemeente van de bij begrafenis-, huwelijks- en
omvang van Wieze, kan je andere plechtigheden,
vanzelfsprekend niet leven. De jaarlijkse vakantie vormt
Maar ook hiervoor had onder- ook een kombinatie kerk-
pastoor Backaert een oplos- brouwerij en wanneer hij om
sing. Eric Pauwels kreeg te een of andere reden tijdens het
Wieze nl. een betrekking aan- jaar niet op een eredienst aan
geboden. Ik had toen zelfs de wezig kan zijn, zorgt hij voor
keuze, herinnert hij zich. Ik een vervanger. Meestal doet
kon zowel aan de slag in de
brouwerij van Roy als in de
Chocolaterie Callebaut.
Pastoor Teirlinck adviseerde
hem echter een job bij Van
Roy te aanvaarden, vermits de
brouwerij vlakbij de kerk ligt.
Aldus belandde de nieuwbak
ken Wiezenaar bij Pieter De
Mol, met wie hij samen zestien
jaar lang, tot Pieter met pen
sioen ging, de organisatie van
de Wieze-Oktoberfeesten ver
zorgde.
Om bevestigd te worden in zijn
ambt moest Eric Pauwels te
Gent, voor een jury samenge
steld door het bisdom, een
eksamen afleggen. De huidige
bisschop Van Peteghem, diept
hij uit zijn herinnering op, was
toen nog vikaris-generaal. Tot
de jury behoorden eveneens
Gabriël Verschraeghe, Omer
Van Puyvelde - beiden midder-
wijl overleden - en kannunnik
Van Durmen, laureaat van het
Lemmensinstituut.
Eric Pauwels kreeg als op
dracht enkele passages uit de
Kyriale, uit een begrafenismis,
de introitussen van verschillen
de zondagen, een begrafenis-
mis, de Vespers, de Metten en
de Lauden te spelen en te
zingen. En hij werd goed voor
de dienst bevonden. De mees
te aandacht van de juryleden
ging trouwens uit naar het or
gelspel. Een goeie stem is
overigens niet iedereen gege
ven. En voegt de Wiezenaar
eraan toe, mijn stem was vroe-
gezinsverband van plan bent,
je op bepaalde tijdstippen
steeds in de kerk paraat moet
staan. Zo was mijn vrouw in de
voorbije vijfentwintig jaar
verheugde van een ekstra-ver-
pozing te kunnen genieten,
vermits een huwelijksmis mu
zikaal verzorgd zou worden
door een orgellist uit Antwer-
In de vijfentwintig jaar die
Eric Pauwels koster van Wieze
is, werkte hij samen met vier vaak verplicht alleen met de pen, geassisteerd door een vio-
pastoors. Allereerst met pas- kinderen op familiebezoek te list en een cellist. Pastoor
toor Teirlinck. Vervolgens met gaan. En kon ik toch mee, dan Houtman, vertelt Eric, gaf me
pastoor René Van Impe (15 moest ik er steeds voor zorgen echter de raad toch even de
jaar), pastoor Willem Hout- tijdig terug in de kerk aanwe- kerk binnen te wippen, kwes-
zig te zijn. Je moet er dan ook tie van de orgelist met één of
steeds voor zorgen geen pintje andere kleinigheid van dienst
teveel te drinken. te kunnen zijn. Wat ik dus ook
Anderzijds heb ik reeds veel deed Het begin van de huwe-
genoegen beleefd aan mijn lijksmis naderde. De cellist en
job De jaarlijkse plechtige violist stemden hun ïnstramen-
kommuniemis bv. en de voor- ten, maar van de organist was
bereiding ervan zijn me tel- in de verste verte geen spoor te
kens zeer aangenaam. En af en bekennen. Noodgedwongen,
toe beleef je dan ook momen
ten, waarop je met een glim
lach terugblikt, maar die je het
ogenblik van het gebeuren
zelf, wel zorgen baren.
Zo, herinnert Eric Pauwels
zich, was ik pas enkele weken
in dienst toen Allerheiligen
herdacht werd. Rond de klok
van elven, na de hoogmis,
we konden dat echtpaar in spe
toch niet in de kou laten staan,
begon ik maar te spelen. Het
was immers best mogelijk dat
de man in kwestie ergens in het
verkeer vast zat. Maar al bij al
kwam die kerel niet opdagen.
Naar ik later vernam, had hij
zich van een week vergist. Ik
zat natuurlijk met de gebakken
moesten de muren van de kerk peren en moest muziek spelen
helemaal in het zwart aange- die ik nog nooit gezien had.
kleed worden. En de rouw in Zweten dat ik toen gedaan
die tijd, dat kan ik je verzeke- heb! Ik heb toen vaak met één
ren. was flink wat omvangrij- vingertje gespeeld, uit vrees
ker en indrukwekkender - met me te zullen vergissen. Uitein-
o.a. een grote katafalk - dan delijk liep alles echter goed af.
Het pasgetrouwde koppel en mis te spelen toen zijn beide aan in de kerk.
de muzikanten waren tevre- dochters in het huwelijk tra- Wat weer eens bewijst dat
den. En meest van al wellicht den. Aandringen hielp echter zij die in de kerkjuid zijn
Jammer dan weer vindt Eric
Pauwels het feit dat hij van
vrouwlief, ondanks lang plei
ten, geen permissie kreeg de
In het nummer 4 van het heemkundig tijdschrift «Ter Palen» leverde voorzitter Petrus
Servaes een bijdrage over «Hoe de kerkelijke rechtspraak onze voorzaten beteugelde». Het
is er ons uiteraard niet om te doen, aldus Servaes in zijn artikel, de talrijke excessen te
onderstrepen, maar in hoofdzaak om te wijzen op de zwakheid van de mens, die wel van
alle tijden geweest zal zijn, en op de wijze van bestraffing in vroegere eeuwen.
Uit deze bijdrage puren we enkele «gevallen» die betrekking hebben op inwoners van de
gemeenten Buggenhout en Lebbeke.
Overspel
Brussel 1727: Kapitein Puteanus (in die periode was een zekere Puteanus eigenaar van het leme
kasteel te Opdorp, dat hij vermoedelijk als buitenverblijf gebruikte) vraagt dat zijn vrouw, (en h
die zich gedurende zijn afwezigheid niet al te voorbeeldig gedroeg, voor drie maand zou
worden opgesloten in het klooster van Bethanië te Brussel. Zijn verzoek werd ingewilligd.
Bloedschennis
Mechelen 1780: Augustinus Hendrickx en Petyronilla Goedgeselschap werden ontslagen
van bloedverwantschap en incest, maar zij moesten de penitentie volbrengen die de pastoor
van Buggenhout hun zou opleggen
Gent 1773: Antoon Mannaert uit Lebbeke had sinds een jaar omgang met Catharina
Callaert, met kind tot gevolg, en tevens met Anna Willicx, weduwe van Antoon Callaert en
moeder van voornoemde Catharina. Mannaert was enige tijd tevoren met Willicx
getrouwd, zodat zij in bloedschennis samenleefden, tot wanneer de pastoor van Lebbeke de
ware opdracht vernam. Het huwelijk werd ongeldig verklaard en.de plichtigen werden als
volgt bestraft:
Mannaert: moest aan de pastoor en vier getuigen, blootshoofds en geknield vergiffenis
vragen, moest een generale biecht spreken en kommuniceren, moest gedurende drie maand
zon- en feestdag aanwezig zijn in de hoogmis en sermoen, kreeg verbod nog samen te leven pmdt
tot hij dispensatie zou bekomen.
Willicx; moest aan de pastoor en twee getuigen geknield vergiffenis vragen, moest e
generale biecht spreken en kommuniceren.
De pastoor van Lebbeke moest dit vonnis, in 't Vlaams, 's zondags na het evangelie op de
preekstoel voorlezen.
Gent 1766: Gerard Goossens, gehuwd en uit Lebbeke, pleegde bloedschennis met Elisabeth
Dierick, met twee kinderen tot gevolg. Zij werden beiden veroordeeld tot:
een half uur voor de hoogmis geknield voor de hoofdingang van de kerk te zitten, met een
kaars van een half pond in de hand en ze moesten aan dc voorbijgangers vergiffenis vragen,
het spreken van een generale biecht, het betalen onder hen beiden van de proceskosten
Konkubinaat
Brussel 1649: Er was een onderzoek tegen Pieter Van Der Guchten uit Buggenhout wegens
konkubinaat met de meiden van zijn vader.
bbeke. Hoeveel hoogmissen, huwelijksmissen en ande
hij heeft gespeeld in de voorbije 25 jaar, weet Eric
'auwels zalf niet meer (G. Breckx).
Het kerkorgel van Wieze werd gebouwd in 1859 door de firma Marklin-Schuetze uit
Brussel. Het heeft negen registers op het onderste klavier en zes op het bovenste Het
pedaal beschikt over twee registers. Daarbij zijn er vier kombinaties mogelijk. Het orgel is
eveneens uitgerust met een zwelkast op het reciet. Door een pedaal in te drukken kan men
de klank geleidelijk doen versterken. Vier registers spreken alleen maar als er een pedaal
ingedrukt wordt. Aldus kan men deze registers bijbrengen, terwijl men het orgel bespeelt,
zonder dat men daarbij de handen nodig heeft. Eigenlijk een vorm van een primitieve
preselektie.
Oorspronkelijk stond dit romantische orgel in een kasteel. Het werd door toedoen van een
nabestaande van de familie De Clercque-Wissocq, de toenmalige bewoners van het kasteel
van Wieze, geschonken aan de kerk van Wieze.
In de loop van 1980 werd het orgel grondig gerestaureerd door de firma Aerts en Castrel uit
Duffel. Bij deze restauratie werd alleen origineel materiaal gebruikt, voor zover dit
voorhanden was vanzelfsprekend. Het orgel bevindt zich momenteel in een zeer goede
staat.
Jozef Marklin ("Oberhausen 1819 - Nancy 1905) was een Fransman van Duitse afkomst. Hij
leerde het vak van zijn vader en bij andere Duitse en Zwiterse orgelbouwers. In 1843
vestigde hij zich te Brussel en vanaf 1853 werkte hij samen met zijn zwager F. Schuetze in
de firma Marklin-Schuetze en Co. Door de orgelbouwerij Ducroquet op te kopen kreeg hij
voet aan de grond in Frankrijk.
Marklin-Schuetze bouwde meer dan vijfhonderd orgels. O.a. die van Bourges, Arras,
Clermont-Ferrand enz. en was hierdoor de grootste orgelfirma na Lavallé-Coll in
Frankrijk.
De MMrklin-Schuetze-orgels bezitten Franse, Duitse en Engelse kenmerken Dc klank
ervan is pompeus doch werd destijds zeer gewaardeerd omwille van het kerkelijk-religieus
kwartet.
(pvr)
Volks, sportvriendelijk, amusant!
Deze ludieke sportmanifestatie, die voor een 8-tal jaren
door de Wiezer karnavalvereniging «De Leo's» heropge
vist werd, krijgt van jaar tot jaar meer vorm, kleur en
inhoud. Tydens het half-oogst weekend zullen circa 10
lokale verenigingen - samen goed voor een 20-tal kaatslut-
tes - tussen de krijtlijnen op het «Dorp» in aktie schieten.
Kaatsen-op-het-zift is wel de- prijzen die aan de teams of
gelijk een Volks-vertoon, daar individuelen toegekend wor-
iedereen kan meespelen; ie- den, zoals de gouden hand-
dereen, betekent in casu, elke schoen, de gouden of zilveren
amateur, die niet in een of bal. En het zijn niet steeds de
andere kaatskompetitie speelt, beste akteurs die gelauwerd
Aldus krijgen mindere talen- worden. Want als criteria gel
ten of oudere bal-gragen ook den vooral: kledij, manier van
eens de kans om een aardig spelen, animatie en presence
nummertje te «koatsjen», iets op het plein... Om het attrak-
wat anders niet meer mogelijk tieve nog meer tot zijn recht te
is. Professionals moet men dus laten komen staat nu ook een
niet vrezen; het zou trouwens veteranenlutte, «lotensgeval»
voor dezen geen eer zijn om gedoopt, op het programma,
zich te meten met de St. Ro- Die heeft plaats op vrijdag 15
chusamateurs. augustus om 18.30 u. Iedereen Lebbeke. De schepen van welzijnszorg geeft het voorbeeld. Toch ligt Jefer met
Al werd het volkse karakter van 40 jaar af, kan deelnemen, gerust bij (G. Breckx)
van de spelen - waarbij naar De ploegenindeling zal «lo-
Olympische maatstaven mee- tensgeval» gebeuren,
doen even belangrijk is als Verenigingen, familie- of
winnen - door de organizato- buurtploegen kunnen inschnj-
ren sterk geviseerd, toch blijft ven tot 9 oogst in het 'Sport
er een minieme vorm van kom- centrum' aan de Schrover-
petitiviteit behouden. Kaat- straat. Veteranen en indivi-
sen, zij het dan op een zift, duelen liefst zo vlug mogelijk,
blijft toch nog een sport. En De schiftingswedstrijden gaan
elke sport heeft haar specifieke door op vrijdag 15 en zaterdag
regels. Om het spektakel vlot- 16 augustus; de troostingen en
ter en attraktiever te maken de finale krijgen hun beslag op
wijken de rules zichtbaar af zondag 17 augustus. Dc bij
van deze van het gewone kaat- eenkomst voor de spelers heeft
sen; zo gebeurt de opslag van- plaats in de muziekzaal, en
op een hellend zift (een stoel ieder 5-tal komt minstens 2
met twee paar ongelijke po- keer in de kaatsarena.
ten) en zonder aanloop. Hier- Alle luttes worden afgehaspeld
door komen de ballen wat min- onder het motto: «Kampen dat
der onzacht bij de «keerders» 't... best!»
toe. Verder is het terrein kor- Wie meer inlichtingen wil over
ter en overleveren is al even deze volkse, sportvricndelijke
erg als buitcnslaan! Daar het en vermakelijke kaatszift-es-
plein ook breder is blijft de ba! battementen kan kontakt op-
langer speelbaar, waardoor er nemen met Nest Van den-Bos-
meer spannende spelfazen ont- sche, Hocksken te Wieze, Jo-
staan. han Van Lysebeth, Schrover-
En dat veelvuldiger over en straat 44, Wieze (Tel. 053/
weer kaatsen van de bal maakt 21.92.34) of André Van Steen, Lebbeke. Het Lebbeekse Rode Kruis organiseerde een bloedinzameling. De
het hele gedoe echt amusant. Bontegem 22 te Wieze (Tel. medewerkers vonden ondanks hun drukke bezigheden, toch nog even de tijd om fSp<
E? F* 053,21 23 J. Van Lnndn,, Poseren voor onze fotograaf (G. Breckx
