Het lied als verhiezingstvapen in vorige eeuw
Voor een landelijke en groene Heiberg te Lede
Volksspelen in Erondegem
Hoekskenkermis in Lede
6 - 16.9.1988 - De Voorpost
Zowel voor de internationale als voor de dorpspolitiek is
het lied de voornaamste strijdliteratuur geweest van het
gewone volk. Sinds mensengeheugenis heeft men het als
degelijk verweermiddel gebruikt, niet alleen door een wel
bepaalde groep uit de maatschappij maar door alle lagen
van de bevolking.
De liederen waren enerzijds gericht tegen de vreemde
gezagdragers die in onze gewesten zo dikwijls de wet
dikteerden en anderzijds tegen de eigen leiders die zolang
mogelijk alle macht voor zichzelf trachtten te behouden.
De grote tegenstellingen, vooral op sociaal gebied, zijn fel
afgezwakt maar laten zich nog voelen bij de verschillende
volksgroepen en gezindheden. Het is uitgelopen tot een
strijd tussen verschillende partijen onderling, een ware
partijenstrijd die pas van een eeuw geleden dateert
Toen had men daarenboven ook nog af te rekenen met
een zeer omslachtig kiessysteem waardoor de stemronden
soms wel een paar dagen in beslag namen. Daarbij viel een
groot procent afwezigheid te noteren omdat de verplaat
singen voor sommige kiesgerechtigden uiterst moeilijk
waren en zelfs financieel (reis- en verblijfkosten) niet erg
in de smaak viel ook al waren het alleen de rijke boeren en
andere welgestelde mannen die recht hadden op één of
meerdere stemmen Waarschijnlijk lag dit aan de basis dat
na 1860 speciale treinen ingelegd werden (waar een
spoorlijn lag tenminste) om de kiezers naar de ver
afgelegen kiesdistrikten te voeren. Ondanks het verzet van
beide partijen over sommige onaanvaardbare kiesgewoon-
ten zou het nog ruim dertig jaar duren (1893) om de
stemming binnen de gemeenten te laten doorgaan.
Ten allen tijde heeft men de politieke handelingen gehe
keld en het lied was hierbij het beste middel. Het was
trouwens het enige middel voor het gewone volk dat zich
geen lange pamfletten kon veroorloven en ze bovendien
dikwijls zelfs niet kon lezen. Een lied konden ze aanleren
van de volkszanger of om 't even van welke andere
persoon. Het was bijgevolg soms hun enige verweer in de
strijd tegen de machthebbers of tegen onwettige praktij
ken ervan. De kiezer in het algemeen rekende - en rekent
nu nog - ten minste op een klein beetje eerlijkheid van de
verkozenen en drukte zich in die zin uit, alhoewel...
Het lied van den kiezer
Ik win mijn daaglijksch brood mei neerstig werken,
Ben ik niet rijk. 'k min toch mijn burgerregt
Het zelfgevoel kwam steeds mijn' moed versterken
'k Dacht, grootsch van hert, 'k ben vrij en niemands knecht;
Maar ziet, o smaad.zij, die mijne armoe weten
Aanzien me als slaaf, en doen mijne eer geweld
Zij fluistren mij: verkoop ons uw geweten
En vragen schaamtloos mijne stem voor geld.
Ja! eeuwige schande aan u, die mij durft hoonen,
Die d'armen man als eene waar beschouwt;
Gij spreekt van God en komt een geldbeurs toonen
Gij hebt geen' anderen God dan dien van 't goud,
Gaat ver van mij naar laffe kiezers loopen
En werpt al gauw 't vijffrankstuk uit uw hand,
Mijn' stemme, neen, is voor geen mensch te koopen,
Ze is niet aan mij, maar aan mijn Vaderland!
Ik zal mijn stem nooit aan den rijksten geven
Maar wel aan hem, die waardig is en goed;
Die met de ziel geen' handel heeft gedreven,
En die mijn land naar voortgang streven doet!
De waarheid moet met geld niet zegepralen,
De Burger mag 't verraad geen hulpe bien,
O, moest ik immer aan dien regel falen,
Ik dierf nooit mijn kinderen meer in d'oogen zien!
Hoe zou 'k 't recht nog hebben uit te leggen
Wat voor een weg naar d'eerlijkheid geleidt,
Als dag en nacht 't geweten mij zou zeggen,
Dat mijne hand de omkooperije vleit;
Zij zouden wis de zedeleer misprijzen
Die ik voor hun oog versmacht heb in de schand'!
Terwijl het volk zou naar hun vader wijzen
Met 't spottend woord: -hij heeft zijne eer verpand!
Toch vinden we niet in alle liederen die eigenliefde terug
wat wellicht te wijten is aan eventuele represailles vanwe
ge de machthebbers die vroeger nogal wat vat hadden op
de mensen. Dit fenomeen is in alle perioden merkbaar
want de liedjeszanger moest zich steeds behoeden voor
wie aan de macht was. Daarom had hij steeds de neiging
om zijn repertorium aan de omstandigheden aan te passen
met het risico dat hij wel eens als «overloper» beschouwd
werd.
Elke liedsoort heeft specifieke eigenaardigheden gekend.
Bij het politieke lied werd dit kernmerk vooral gebaseerd
op de polemiek, het schelden op en belachelijk maken van
toestanden en personen. De verantwoordelijke groepering
of partij en het individu in kwestie werden zonder meer
gewraakt. De fijnzinnige volkszanger stak de draak met
alle politieke kuren, van gelijk welke partij, en zo bleef hij
populair. Zijn persoonlijke overtuiging mocht hij alleen
vrij uiten als het algemeenheden betrof.
De politieke gebeurtenissen hebben aldus overal weer
klank gevonden in de letterkunde, en dat alles ten gevolge
van oorlogen, konflikten tussen partijen onderling, op
stand en verdrukking. Talrijk zijn de pamfletten die
verspreid werden om de algemene volksmening te laten en
de literatuur hieromtrent over ontstaan, is zowel van grote
als van kleine dichtkunst, van gekende en anonieme
poëten, wat ons samen een trouw beeld geeft van de
politieke geschiedenis van het volk. In deze strijd- en
verweerschriften, in deze spot- en polemiekliteratuur
neemt het marktlied een zeer voorname plaats in. Trou
wens, het is niet moeilijk om het eens te zijn met een
uitspraak als deze: «De enige stem van verzet tegen
dwingelandij en onrecht was vaak de naamloze stem van
de volksliederen, die in al hun onbeholpenheid roerende
getuigenissen afleggen van het nationaal gevoel onzer
voorvaderen».
Ook in de politieke liederen vinden we de kluchtige noot
terug, vooral dan als ze in betrekking staan met politieke
prominenten die belabberd uit de verkiezingsstrijd geko
men zijn. Door de jarenlange ondervinding worden de
kiesverrichtingen niet door iedereen met dezelfde geest
drift onthaald. Het is trouwens vaak met tegenzin en
alleen gestaafd door de wettelijke verplichting dat de man
in de straat zich nog naar het kiesbureel begeeft. De reden
hiervoor put hij uit zijn rijke ervaring als «rechtvaardige»
kiezer.
Van alle kanten en door alle partijen wordt de kiezer
bewerkt om toch maar voor de «besten» te kiezen, en dit
gebeurde zowel honderddertig jaar terug als nu.
Aan de kiezers
Refr.: Weet gij wie gij kiezen moet?
Perceval, Bergman en Reyntiens;
Mensen vol talent en moed
Zulke keus alleen is goed.
Kiezers, ziet nu uit uw ogen
Steekt de koppen bij elkaar
Anders wordt gij licht bedrogen
Anders loopt het land gevaar.
Refr.
Stelt aan 't hoofd de liberalen
Kiest de mannen onzer eeuw
Doet de rede zegepralen
Trots het katholiek geschreeuw.
Kerk en priesters moet gij eren
't Is ons Heer die dat gebiedt
Maar dat wij ons in de kleren
Laten steken vraagt het niet.
Wie niet werkt die moet niet eten
't Evangelie schrijft het voor
Wilt die leerspreuk nooit vergeten
Zij brengt u op 't rechte spoor.
Kiest u dan represantanten
Die voldoen aan recht en plicht
Klopt de katholieke kwanten
Met hun heilig aangezicht.
Kiest er die voor onze tale
Tegen Waal en Franselaar
Strijden in de Staenzale
Tot het zweet lekt van hun haar.
Perceval, Bergman en Reyntiens,
Dat zijn mannen als het hoort,
Koffiewijven en begijntjes
Zijn alleen op hen gestoord.
Huichelaars, gij die, o schande!
Alles vloekt wat edel heet
Maakt een buis voor Van den Brande
En voor Notelteirs gereed.
Refr.
Veel mensen spreken het woord van degene die aan het
bewind is en dat sommigen met de partijen over de
overheersers meedraaien komt in de liederen vaak tot
uiting. De marktzangers drijven natuurlijk de spot met
mensen die om de haverklap een andere partij kiezen al
naar gelang hun eigen persoonlijke belangen. Dit wordt
verduidelijkt in het lied over 's Werelds Draaibord:
Geheel de wereld is op hol
Want alles draait gelijk een bol,
En 't is voorwaar de grootste man
Die hier het best draaien kan.
De zachte vriendelijke maan
En ieder ster aan 's hemels baan,
De winden draaien op hun toer
Gelijk de molen van de boer.
Het rad waarop de wagen rent,
De orgeldraaier voor nen cent,
De Turk draait op zijn linkervoet
Als hij den dikken sultan groet.
De paardjesmolen op de straat
De haan die op de toren staat,
Ja, alles draait, niets staat er stil
Dan juist hetgeen niet draaien wil.
Het grillig rad van avontuur
Toont draaiend menig dwaze kuur,
Hetgeen vandaag wordt hoog vereerd
Wordt straks als vuilnis weggekeerd.
Napoleon was ne grote vent
Doch stierf verlaten en miskend,
En Bismarck zelf, die ijzeren man
Die weet van 't draaien ook al van.
En Peer van Humbeek riep zo straf
't Kalholicismus moet in 't graf,
En toch dat ding bleef even fris
En niemand weet waar Peer nu is.
Bij Malkoff en Sebastopol
Gaf men dus Rus zijn broeksken vol,
Nu draaien Fransman en de Rus
Elkaar in d'armen vol gekus.
Straks is ons rol nu afgedraaid
Dan wordt men de eeuwigheid ingezwaaid
Want binnen honderd jaar of eer
Blijft er van ons geen enkle meer.
Wel hem, die 't goed dan heeft betracht
En 't draaiwerk vroom ten einde bracht,
Hij zal op 't einde zijner baan
Dan met geen lege handen staan.
Draait voort, in welstand, eer en deugd,
Tot uw genoegen, tot onz' vreugd,
Draait voort, zolang gij draaien kunt,
Tot u de hemel wordt gegund.
Dit is dan de visie van een «neutraal» kiezer over het
gebeuren rondom hem. Gewoonlijk komt dan ook de
liedjeszanger weer uit zijn schelp, overschouwt de nieuwe
toestand en volgens de algemene kommentaren blijken
alle partijen gewonnen te hebben. Wie dan ook. kan
moeilijk toegeven dat ze de nederlaag geleden hebben. In
feite zit hier soms wel waarheid in vermits een partij in
sommige districten verlies geleden heeft maar in andere
toch de overwinning behaalde. Bij de kiezing van decem
ber 1857 oogstten de liberalen een winst van 26 zetels
tegenover de katolieken in de Kamer. Alhoewel de
overwinnaars niet vijandig stonden tegenover de gods
dienst zoals ze proklameerden, waren ze toch alleszins niet
vatbaar voor de sociale of Vlaamse problematiek. Van
daar ook dat de marktzanger sceptisch stond tegenover het
feit of deze verandering wel enigszins verbetering zou
brengen, daarbij onderzoekend wat aan de basis lag van
de katolieke nederlaag.
Na de kiezing
Het kiezen is nu weer voorbij
En katholiek' en liberalen,
In heel ons land, zijn weer zo blij
Of z'allen mochten zegepralen.
Nu iedereen toch schijnt kontent
Van 't kiezen en van 't ballotteren
Wil ik, 't hoef daarom geen patent.
Weer eens een eirken gaan proberen.
Maar allen truut opzij gezet
Mij dunkt dat in de Vlaamse streken
Ook bij de Walen, 'k heb 't belet,
De Jap mag van victorie spreken.
Maar in onz' stad is het eilaas
Wel op zijn slechtste afgelopen.
Wat zijn toch de sinjoren dwaas
De geuzen trekken hun op stopen.
Maar wat mag wel de reden zijn
Dat hier de Jap zo ligt van onder.
Hoorde ik vragen, groot en klein
Wel, zei er een, dot's zo geen wonder,
De gardevils zijn allen geus
En namen ook deel aan onze keus
Wat wilt ge goeds daarvan begeren?
Een ander' zei, het is de ploeg
Van herbergiers, geneverschinkers
Die ons partij hier zo versloeg
Met heel de rei van schoenenblinkers.
Die voor hun plaats en voor het geld
Al zijn z'inwendig voor het vrije
Als slaven voor het geweld
Door 't geuzendom zich laten leien.
Nen derde zei, 't nogal juist,
Mij dunkt het zijn de officieren
Die mochten zeker, voor de rust
Hier 't katholiek niet doen verlieren.
Maar 't is nu niet voor dit of dat
Maar als gij van die Waalse vinken
Iets goed verwacht voor onze stad
Dan zult gij dikwijls staan te blinken.
Nu kwam er nog nen vierden aan
Die zei: het zijn de slechte wetten
Die Bara ons heeft afgestaan
Die thans het winnen ons beletten.
Maar saprestie, als het zo is,
Als wij daarom nog moeten buigen
Loop 't ministerie dan zo mis
Smijt het zo een wetten niet in duigen?
't Zou moeten, maar wat wilt gij doen
Om dat nu juist hier uit te leggen,
Ben ik eilaas, nog veel te groen.
'k Heb bij die mannen niets te zeggen.
Maar zo ik dierf, 'k zei het u plat
Onz' bazen zijn op hunn' gemakken,
De wet veranderen is geen kat
Om zonder handschoenen aan te pakken.
't Is spijt dat zo moest tegenstaan
Maar daarom geenen moed verloren
Heeft het nu Jul of Sus gedaan
Wij zijn er nu toch mee geschoren.
Wat wilt ge doen, 't is wel een schand
Maar laat ons daar niet meer op vitten.
En wie zich aan zijn gat verbrandt
Moet zelf op de blijnen zitten.
Gij ziet, om juist in recht fatsoen
Te zeggen wat ons heeft geslagen
Zou ik of niemand kunnen doen
Nog eens, laat ons daarop niet zagen,
Maar all' gelijk met kloeken moed
Opnieuw voor t goed' b-jeengekomen
't Staat vast, als ieder 't zijne doet
De meeting gauw zal boven komen.
En wie te Brussel in 't paleis
Of bij ministers iets mag zeggen,
Gaat er naar toe, en maakt hun wijs
Hoe ze 't aan boord moeten leggen,
Als ik daar iets te zeggen had
'k Zou roepen, loopt zo niet als slakken,
De wet veranderen is een kat
Om zonder handschoenen aan te pakken!
Op 19 september 1884 werden gemeenteraadsverkiezin
gen gehouden en ook dan ondervond men nog de weerslag
van de parlementsverkiezingen. In de meeste gewesten
was er vreugde in het katolieke kamp en werden de
regeringsdaden van de liberalen gehekeld. Ook bij deze
verkiezingen was er een ommekeer in de politieke toe
stand en zoals steeds jubelden de winnaars het uit... tot
spijt wie het benijdt; - De nieuwstijdingen welke wij uit de
verschillende steden en gemeenten van ons arrondisse
ment waar er strijd is, ontvangen, luiden allergunstigst.
Overal te Geraardsbergen. te Ninove. te Oordegem, te
Bavegem. te Vlierzele, te Meire. te Moorse!, te Dender-
houtem, te Haeltert. te Sint-Lievens-Houtem, te Meldert
enz. strijden onze vrienden met ongemeenen moed en
dapperheid.
In de overwinningsroes werd, zoals gewoontegetrouw, een
lied od de markt gebracht waarbij de liberalen hun vorig
beleid erg kwalijk genomen werd. Nergens kregen zij nog
enig krediet en uiteindelijk hadden ze alle lagen van de
bevolking tegen... volgens het lied althans.
GEHEIME VERKLARINGEN VAN LIBERALE
AVONTUREN
Stemme: De kwade jongens
Hier verdrinkt men geene secreten,
Wij hoeven 't zeer wel te weten.
Zijn wij geene advokaten.
Eenieder moet 't zijn maar praten.
Zeg ons eens beminnelijk kind
Hoe gij het bij de kiezers bevindt?
Refr.Sluiten wij wel de deuren.
Dat geen vremde kwalijk keuren;
Frans, dringt het poortje dichte bij
Maakt dat er niets te rieken zij!
Overal waar 'k kom in het rond,
Word ik ontvangen als een hond,
Ga ik bij enen winkelier;
Het is: maakt u weg van hier,
Hij roept, hij tiert, wel gij kleine guit,
Komt nooit uwen bazaar meer uit. (refr.)
Als een discipel van Hanneman
Dringde ik binnen waar ik kan,
Dikwijls vroeg ik aan de wijven.
Hun man t'huis te laten blijven,
Maar ik had hier zeer droef te smaken,
'k Moest mij dapper de deur uit maken, (refr.)
'k Beloof, 'k genees van alle kwalen.
Zonder een duit voor te betalen.
Groote lasten ga ik staken,
Moest ik burgemeester raken,
'k Smeek de kiezers dat d'ooren tuiten.
Doch ziet, ze laten mij maar fluiten, (refr.)
Wij mannen van de Garde Ciciek,
Gingen bij eenieder zonder schrik,
Wilden zelfs van den huize zijn,
Vroegen onbeschaamd een glas wijn,
Maar wij kregen daar om eenen cent,
Weten nu, wat is independent, (refr.
'k Wilde toonen in ons Aalstersch land
Mijne kennis en mijn groot verstand,
Financiezaken 't was mijn zin
Schepen moest ik zijn van 't begin,
Ah! 'k heb mij veel bij elk te bukken
Het kan hier toch voor mij niet lukken, (refr.)
Ik zing en speel op alle toonen.
Wilt mij toch voor mijn moed beloonen,
And're maakten wele pretten,
Om zich hier op rang te zetten.
Nu ben ik bedreigd met uwen boel,
Van eenen schop onder mijn viool! (refr.)
Zoo gij het weel 'k ben zeer populair
Als ik maar geve veel pinten bier.
Nu, ik liet den inzet tappen
In de kroegen voor de lappen,
Die thans nog allen durven spreken.
Ons goed in den tobben te steken, (refr.)
'k Moet hel bekennen en wel vlakaf,
Wat ik al moest hooren is te straf,
'k Zou nooit, had ik het geweien,
In die lakens willen steken,
Vrienden wilt er niet van verschieten
't Zal zondag hier voor ons slecht rieken, (refr.)
Hier besluit men dus met de onzekerheid die voor elke
kandidaat geldt. Zal ik er bij zijn of niet... en hier denken
we vooral aan degenen die werkelijk een mandaat nastre
ven Al zijn dit slechts liederen die meestal eenzijdig getint
zijn, toch bevatten ze nog veel waarheden die ook nu nog
gedeeltelijk in de politieke polemieken zouden kunnen
thuishoren, zij het dan ook dat ze gemaakt zijn in een stijl
van ongeveer een eeuw geleden. Er verandert dus niet
zoveel als men beweert... zeker niet in de politiek!
Julien De Vuyst
In Lede is het «aktiekomitee voor een landelijke en
groene Keiberg» druk aan het werk om de inplan
ting van een ambachtelijke zone op de Keiberg te
verhinderen. Bij de aktie werden alle bewoners van
de Keiberg betrokken. Zij kregen een uitgebreid
dokument toegestuurd. Daar is het niet bij geble
ven, men heeft ondertussen aan de gemeenteraad
een massaal ondertekende petitie overhandigd
waarop de Keibergbewoners hun bezwaren op een
rijtje zetten. Men is tegen de inplanting van een
ambachtelijke zone en vraagt dat de gemeente alles
in het werk zou stellen om van de Keiberg een
landbouw- en natuurgebied te maken. Er moet in
die zin een BPA worden opgemaakt, zo zeggen de
onderschrijvers van deze petitie.
De KWB van Erondegem, Ottergem en Vlekkem
vormen samen een enkele afdeling. Het zijn maar
kleine entiteiten maar op dat vlak is de samenwer
king bijzonder goed. Deze drie-eenheid organiseert
elk jaar enkele aktiviteiten die telkens in een andere
deelgemeente plaats grijpen.
Thans is het de beurt aan Erondegem waar iedereen
samenkomt in de parochiezaal en de speelplaats van
het klooster op zondag 25 septamber. Van 14 u. af
kan men hier kiezen om aan een of ander volksspel
deel te nemen. Er is o.a. gerrebollen, hoefijzer
werpen, het spel op de sjoelbak, het kikkerspel,
nagels kloppen en nog veel meer.
Het is dus andermaal een namiddag voor heel het
gezin en man kan er nog eens de oude tijd beleven
op een traditionele wijze.
Lede. In de Kasteeldreef werden geslaagde dekenijfeesten georganizeerd (a)
De vzw Buurtvrienden or-
ganizeert in samenwerking
met het gemeentebestuur
de Hoekskenkermis te Le
de van 16 tot en met 19
september. De kermis
wordt ingezet met een gro
te belotting met 2.500 fr.
vooruit en een trofee.
Voor de kaarters is er een
gratis versnapering en er
staat ook een tombola
klaar. Zaterdag 17 sep
tember om 15 uur heeft de
officiële opening van de
kermis plaats. Dat is ook
het moment om te gaan
kijken naar de Neerhof
tentoonstelling voor de
kinderen. Om 15 uur het
kampioenschap eierwer-
pen in ploegen van 2 per
sonen. Om 20.00 uur is er
een play-back show met
40.000 fr. prijzen. Zondag
18 september om 10 uur
wordt een gratis aperitief
aangeboden en volgt er
om 11 uur een aperitief
koncert door orgelist zan
ger Chris Moreels. Van 12
tot 14 uur eetfestijn en om
19 uur Travesti show Lido
le Petit Paris Folies Show.
Er zijn meer 160 plaatsen
voorzien. Kaarten bij
Hoeksken 10 en 16, Gara
ge D'Herde, Café de Le
lie. In voorverkoop 120 fr.
aan de kassa 150 fr.
Maandag 19 september
om 16 uur nog een gratis
koffietafel en een gezellig
samenzijn voor jong en
oud begint om 19 uur. Er
is dan ook een optreden
van Chris Moreels. De
kermis wordt besloten om
22 uur met een trippen-
worp.
Lede. In de Kasteeldreef hadden braderiefeesten plaats
(foto Piet Hermans)
