Vijftig jaar geleden overleed
arbeider-dichter Fons Van de Maele
te Erembodegem
Spelende kinderen,
snelheid verminderen
2 - 23.9.1988 - De Vooroost
«Op 30 september 1988 is het vijftig jaar geleden dat de Erembodegemse arbeider-dichter Fons Van de Maele
overleed. Deze figuur speelde een bijzonder grote rol in het plaatselijke verenigingsleven, was voorzitter en stichter
van verschillende Kristelijke Arbeidersorganisaties op gemeentelijk vlak en was via zyn dichterschap een
vaandeldrager van de Vlaamse volksontwikkeling in bijzonder moeilijke tijden. Reeds in 1963 (Erembodegem) en
1974 (Aalst) werden te zijner nagedachtenis indrukwekkende herdenkingshuldes georganizeerd. Ook dit jaar
organizeert de Kristelijke Arbeidersbeweging Erembodegem een groots eerbetoon voor haar stichter. Deze
herdenking vindt plaats op zondag 2 oktober 1988 en we zyn zeer verheugd iedereen daarop te mogen
uitnodigen...». Aldus dhr. Hubert Verfaille, voorzitter, en dhr. Francis Van Gucht, schatbewaarder, namens de
werkgroep «Herdenkingsfonds Alfons Van de Maele».
Alfons Van de Made
straat 50, Erembodegem:
een fraaie woning be
woond door het echtpaar
Gustaaf De Schepper-Va
lentine van de Maele. Me
vrouw Van de Maele is de
jongste dochter van Fons-
ke Van de Maele en de
woning van dit echtpaar is
haar vaderhuis, het huis
waar Fons en zijn gezin,
echtgenote Josephine Van
Vaerenbergh en acht kin
deren, jarenlang hebben
samengewoond. Buiten,
aan de voorgevel van de
woning, prijkt een fraaie
bronzen gedenkplaat met
volgende tekst:
Hier leefde en stierf
Fons Van de Maele
Werkman-dichter
1874-1938.
Het is een werk van wijlen
Alfons Huylebroeck, Aal-
sterse beeldhouwer, ge
schonken door V.T.B. en
onthuld in 1941 door wij
len Dom Modest Van As-
sche, Abt van Steenbrugge
en geboortig van Erembo
degem.
In de voortuin, op de
plaats waar Fonske Van de
Maele op 22 januari 1874,
als derde van acht kinde
ren van Desideer Van de
Maele en Berlindis Arijs,
in een nederig, laag maar
net werkmanshuisje het le
venslicht zag, werd in 1951
een fraai Mariakapelletje
gebouwd. Binnenin kan
iedereen lezen: «Dit was
de wens van Fonske Van
de Maele, Mariadichter,
zoet gevooisd van tale, an
no 1951». Daarboven
prijkt een beeld van Onze-
Lieve-Vrouw van Vlaan
deren door Henri De
Rijck (Temse).
Jan Alfons Van de Maele
ging vanaf drie jaar naar
de bewaarschool, bij de
Zusters van Opbrakel, de
kloosterschool van Erem
bodegem, en vervolgens
tot zijn Plechtige Kommu-
nie, naar de jongensschool
van 't dorp. Fons was er
een gewoon leerling, maar
speelziek en schavuit met
de schavuiten!
Verhalen over «Baeke-
landt en zijn bende», «Jan
de Lichte», «Genoveva
van Brabant», «De vier
Heemskinderen», «Floris
en de Bancefloer», e.a.
boeiden hem. In familie
kring, vooral tijdens de
lange winteravonden, be
leefde hij daarom ook heel
wat aangename uurtjes,
toen vader Desideer, met
gevoel in zijn woorden,
hem voorlas uit de boeken
van die tijd. «O, gelukkige
lang vervlogen winter
avonden» schrijft de dich
ter later «wat doet het mij
pijn u niet meer te mogen
beleven, in dit nederige
huizeken, langs de eenza
me wegel, spijts al de el
lenden, waarmede wij
toen door onze dagen
gingen.»
Tijdens die jeugdjaren
vertoefde Fons veel bij
zijn kameraad pp een na
bijgelegen hoeve en stak
er een handje toe waar hij
kon. Vanaf zijn achtste
jaar verrichtte hij ook ge
regeld seizoenwerk als vis-
senviller in een Aalsterse
mandenmakerij.
Op elfjarige leeftijd werd
hij garentwijnder bij de
firma Leirens in de Pont
straat te Aalst, een jonge
loontrekkende die voor
karig loon twaalf uur per
dag zware arbeidsprestatie
leverde. En toen ook al
had hij een zekere voor
liefde voor dichtkunst en
gedichten. Hij verdiepte
zich in de verzen van Karei
Quaedvlieg (°Valkenburg
in 1850) tijdens zijn «vrije
tijd». En vrij vlug stond
het vast: «hij zou ook
poëet worden, deze kunst
was al te schoon!» Hij be
gon er dan ook maar op
los te rijmen...
Omstreeks zijn 18' jaar
werd hij jutewever en na
dien op een andere fa
briek, merionos- en satijn
wever. In 1898 verlegde
hij opnieuw zijn werkter
rein naar een breiatelier in
Brussel waar hij dan bleef
werken tot de eerste we
reldoorlog. Nu en dan zet
te hij zich wel aan 't schrij
ven, eerst «karamellenver-
sen». Maar na woorden
van waardering van zijn
«lezers» verdiepte hij zich
voortdurend in handboe
ken als «Zuid en Noord I,
II en III» van Pater Bau-
wens en «Onze Dichters
1830-1880» van Coopman
en de la Montagne. En
Van de Maele's poëzie
werd mettertijd steeds
meer waardevol. Reeds
rond de eeuwwisseling
maakte hij gedichtjes voor
«publikatie» over aan het
Aalsters weekblad «De
Volksstem». En, het luk
te. Zijn «werkjes» werden
opgenomen, en nog wel
met zijn naam eronder!
Op 16 november 1905
huwde hij Josephine Van
Vaerenbergh uit de
Groenstraat te Erembode
gem. Zij huisden samen
één jaar in de Welleweg te
Erembodegem, waar hun
eerste kind, Kamiel, het
leven zag (t 1907!) en ver
huisden nadien naar de
Keppestraat te Erembode
gem, waar hun tweede
kind, Maria werd geboren.
Spoedig daarop lieten zij
een werkmanswoning bou
wen, in de tuin achter
Fons' vaderhuis, in de
toenmalige Holleweg. En
het jonge gezin nam er zijn
intrek in. Uit deze jaren
dagtekent «Weekabonne
ment» (op de spoorlijn
Erembodegem-Brussel),
verschenen in 1907. Toen
ook dichtte hij:
Wie in ons huiske komt
Wie in ons huiske komt, hij
koom' erin als vriend,
van eerbied, achting,
trouw, elk wordt gelijk
bediend:
op ouderdom of jeugd
wordt er geen acht ge
slagen,
noch op wie bedelstaf of
edel kroon mag dragen.
Vraagt hij om raad of daad
dit weze hem gejond
zo goed zo kwaad het kan,
doch uit des herten grond.
Wie komt met boos ge
moed om kwade taal te
spreken,
of boft op eigen zelf, en vit
op elks gebreken,
die stappe maar gerust ons
huizeke voorbij,
hij is er niet gewenst, zijn
plaats is niet bij mij.
Aktiegroep Langzaam Verkeer Rozendreef
Heel wat ongevallen in drukke straten als de Binnenstraat, de Botermelkstraat, de
Rozendreef en aanverwante straten leidden tot het ontstaan van de aktiegroep
'Langzaam Verkeer' onder impuls van dr. Andreas Verleysen. Ja, een van de zeven
zonen van eresenator Wim Verleysen. Aan burgemeester De Kerpel werd midden
april door een afvaardiging van deze buurten een petitie afgegeven met de
naamtekening van 90% van de ruim 500 gezinnen. Onder de afvaardiging ook heel
wat kinderen met het nodige promotiemateriaal. Er kwamen allerhande beloften en er
volgde een aktiedag in de lokalen by het speelplein aan de Rozendreef.
Ondertussen zou op aan
dringen van de aktiegroep
deze materie dan toch in
de verkeerskommissie be
sproken zijn geweest. De
brochure die een paar
kommissieleden reeds
hadden meegekregen
werd echter niet behan
deld. Over de toedracht
van deze diskussie en over
eventuele besluitvorming
tast de aktiegroep momen
teel nog volledig in het
duister. Het rapport van
politiekommissaris Van
Vaerenbergh zou alleszins
als basis dienen voor ver
dere gesprekken. De ak
tiegroep zocht echter meer
informatie bij 'Langzaam
Verkeer vzw' te Leuven
met als gevolg dat planma
tig werd herbegonnen. De
knelpunten in de verschil
lende straten werden op-
gespoort, de funktie van
deze straten onderzocht en
hieraan vastgekoppeld en
erop gefundeerd werd
geopteerd voor een tien
puntenprogramma.
Knelpunten
Rozendreef: er wordt veel
te snel gereden, voorrang
van rechts wordt er ge
woon genegeerd, de lange
rechte baan zet aan tot
verhogen van de snelheid,
vooral is er gevaar bij de
uitgang van het speelplein
en op djverse plaatsen is
het voetpad te smal.
Fonteinstraat: de meest
belangrijke «zijstraat», de
Fonteinstraat wordt veel
gebruikt voor «sluipver-
keer», een alternatieve
route naar het stadscen
trum toe.
Wijk Horebekeveld: de
straten zijn te breed en te
lang recht, de toegang tot
de woonwijk is biezonder
gevaarlijk, de onoverzich
telijke bocht in de Eglan-
tierstraat is verraderlijk.
Binnen- en Botermelk
straat: men rijdt er veel te
snel, de voorrang van
rechts wordt niet geres-
pekteerd.
Toch reeds één lichtpunt:
de rijrichting van het
openbaar autobusvervoer
zou omgedraaid worden
zodat potentiële klanten
kunnen opstappen langs
de kant van de straat waar
zich het schuilhuisje be
vindt. Dat is dan toch ele
mentair. Inspekteurs van
de Buurtspoorwegen heb
ben reeds testritten ge
maakt. Verwacht mag dan
ook dat tegen 1 mei vol
gend jaar er reeds die ver
betering zal worden aan
gebracht.
Tienpuntenprogramma
Uit de analyse van de on
derzoeksresultaten blijkt
duidelijk wat iedereen op
voorhand reeds wjst: de
hoofdfunktie van deze
straten is de woonfunktie,
De buurt heeft dan ook
recht op «zone 30» die hen
via het wetsvoorstel De-
haene zo in de schoot zal
vallen. Men is er inder
daad ook bij de hogere
instanties van overtuigt
dat een verbodsbord plaat
sen slechts minimale res
pons krijgt. De afslanking
van de snelheid zal eerder
moeten komen van de in-
frastruktuur van de straat
zelf die de lage snelheid
om zo te zeggen moet af
dwingen. In zone 30-ge-
bieden is het perfekt haal
baar snelheidsremmende
elementen als bvb. ver
keersdrempels in te
bouwen.
Wegen zijn vaak te breed
en dat ten koste van te
smalle voetpaden. De al
dus vrijgekomen ruimte
kan dienen voor verbre
ding van het voetpad, voor
aanleg van groen of voor
geïntegreerde parkeer
plaatsen.
Gevaarlijke kruispunten
moeten dermate gewijzigd
worden dat de risicofaktor
afzwakt.
Uitbreiding van het wo
ningpark in belendende
bouwzones moet gebeuren
via doodlopende straatjes.
Speelpleinen, wandel- en
fietspaden moeten worden
aangelegd.
Qua openbaar vervoer is
er nood aan meer aanbod:
meer lijnen en meer bus
sen per lijn.
Afgedankte verlichtingsin
stallaties van de rijksweg
kunnen in de buurt gemist
worden als kiespijn.
Qua groen wordt geop
teerd voor hoogstam zodat
op ooghoogte geen lover
de zichtbaarheid afremt.
Er moet gewerkt worden
in een totaalplan qua
ruimtelijke ordening naar
de eeuwwisseling toe.
De Rozendreef blijft het
pilootprojekt want deze
heeft qua verkeersonge
vallen de meest tragische
ervaringen. Realisatie en
de «nieuwe Rozendreef»
staat voor de aktiegroep
dan ook prioritair.
Konkreet
Ter hoogte Van de sporthal
is de oversteekplaats ge
vaarlijk.
Gevaarlijk ook de bocht
aan het Hoogveld want
onoverzichtelijk.
Aan de overzijden ervan is
het voetpad onvoldoende
breed.
De Fonteinstraat, een ver
bindingsstraat tussen
Moorselbaan en Rozen
dreef trekt sluipverkeer
aan.
Heel de Horebekeveld-
wijk heeft te brede straten
die de snelheid in de hand
werken.
LH
Er zijn bij uitgeverij Dupuis
weer een aantal nieuwe strip
albums verschenen. «Dit al
gelezen» is aan zijn tweede
album toe en van Cossu ver
schijnt het derde album met
als titel: «Boskovich en de
wraak van de trommelaar».
«Doodsangst» is het vijfde al
bum van Raf Zerk en in de
reeks Yoko Tsuno is men aan
het 17' album toe. De titel.
«De danseres van Bali» Deze
stripverhalen zijn in de boek
handel verkrijgbaar en kosten
130'fr. per deel.
Als zij deemoedig 't oor
naar wederspreken lenen
is iedereen er vrij te zeggen
wat ze menen...
Het kruisken aan de wand
zij hem geen ergernis,
wat ook - dit is zijn recht -
zijn overtuiging is!
Voor leven of voor beurs
hoeft men geen angst te
maken,
wij zorgen dat bij ons geen
onheil hem komt maken...
Naar Christen-Vlaamsen
zin zij iedereen verklaard:
hij is als van den huis die
komt aan onzen haard!
De Aalsterse drukker Piet
Van Schuilenbergh, die in
zijn weekbladen «Klokke
Roeland» en «De Vrije
Werker» reeds rijmpjes
van Fons had opgenomen,
gaf rond Nieuwjaar 1908
ook de eerste «Verzekens
voor ons Volk» uit. De
oplage van duizend
eksemplaren was vrij vlug
uitverkocht! Twee jaar la
ter zag dan een tweede
bundel het licht.
Tijdens de oorlogsjaren
'14-'18 was Fons nu eens
leersnijder, dan eens ho
venier, bosarbeider, en
zelfs paardcknecht. Maar
in hoofdzaak was hij wel
depothouder-verdeler van
dagblad «Het Volk». Eind
1919 kreeg hij een taak
toegewezen in de Stan
daardboekhandel te Brus
sel. En daar bleef hij wer
ken tot 30 juni 1933. Intus
sen werd zijn dichtwerk
erg gewaardeerd. Hij werd
flink aangemoedigd. Dit
alles zette hem dan ook
aan om steeds meer en
meer gedichten te schrij
ven. En in 1922 verscheen
dan ook een derde bundel
«Verzekens voor ons
Volk», in 1923, nummer
vier, in 1928 de vijfde bun
del en in 1933 een laatste
reeks. In 1938 bracht de
Centrale voor Volksont
wikkeling van het ACW
een «Keur» op de markt,
met een voorrede door
Dom Modest van Assche.
Posthuum verscheen bij
«De Beiaard» te Zottegem
«Honderd Verzekens voor
ons Volk» in 1948. Verder
schreef hij gedichten in
verscheidene tijdschriften.
In 1938, op vrijdag 30 sep
tember, is Fons Van de
Maele, in zijn eigen werk
manshuisje, in de Alfons
Van de Maelestraat te
Erembodegem overleden.
Bij beslissing van de
Erembodegemse gemeen
teraad was op 8 mei 1934
de straatnaam «Holleweg»
gewijzigd in Alfons Van
de Maelestraat. Straat
naambordjes kunnen spie
gels zijn van kuituur!
«Hij heeft zich steeds geuit
zoals hij was: een diep
vroom en Vlaams-voelend
werkman. De themate die
hij bezingt zijn de reële
krachtbronnen van zijn le
ven: de godsdienstige
waarheden en zedelijke
beginselen, zijn huisje en
zijn gezin, de natuur en de
mensen rondom hem, de
sociale Vlaamse strijd en
ten slotte zijn eigen ziele-
leven. Hij bootste Gezelle
- die hij las en herlas - na
in vorm en inhoud en toch
blijft hij zichzelf door de
oprechtheid die hem ken
merkt. Van zijn eerste tot
zijn laatste bundel is er
een kennelijke overgang
van het eenvoudig berus
ten naar het vinnig ver
weer, wat hem zijn sterk
ste verzen heeft geïnspi
reerd. Zijn Vlaamse over
tuiging was radikaal»
schreef pater Van den
Daele.
Fons heeft erg veel van de
natuur gehouden, hij hield
van de bloemen, van een
felle wind, van de sterren,
van de bossen, van de vel
den en de woelige zee.
Over het Osbroek dichtte
hij:
O, Osbroek, menigmaal
als vreedzaam de avond-
viel,
Met diepen weemoed of
met blijheid in de ziel,
Kwam ik hierheen uit
zucht naar eenzaamheid
Aalst. De dochter van Alfons Van de Maele met het portret van haar vader (arch)
gedreven,
En dwaalde ik peinzend
rond, of zat ik aan den
rand
Der waterbeek die zong,
een leerzaam boek ter
hand...
En heb ik voor mijn volk
hier verzekens geschreven!
Ook vurig Maria-vereer-
der is hij steeds geweest.
Heel wat verzen van Fons
werden ook op muziek ge
zet o.a. door volkstoon-
dichter Jef Cammaert.
Hij was een bewuste Vla
ming: «Voor Vlaanderen
wil ik geven. Mijn werk
van hand en geest. Opdat 't
weer groot zou worden.
Lijk 't eenmaal is geweest»
dichtte hij. Als eigen graf
schrift schreef hij: «Eens
zal ik vredig rusten hier.
Een kruiske zal zijn armen
strekken. Wat geurig mos,
wat groene gras. Wat
Vlaamse aarde mij bedek
ken - Hoe ik voor Vlaande
ren heb geleden! Hoe ik
mijn Vlaanderen heb be
mind. Gediend en trouw
bleef in het lijden. Zo zal ik
rustende in de dood, nog
voor mijn lieve Vlaanderen
strijden!».
Het gezin Van de Maele-
Van Vaerenbergh heeft
negen kinderen geteld:
Kamiel, Maria, Clemen-
cia, Benedictus-Kamiel,
Martha, Jozef-Alfons, Au
gust-Albert, Valentine en
Albert-August. De drie
oudste dochters traden in
de Congregatie van de H.
Franciscus van Assisi te
Opbrakel: Maria, de oud
ste dochter, thans op rust
in St.-Agatha-Berchem,
heeft 34 jaar kloosterleven
in het Vlaamse-lager-on-
derwijs, als leerkracht ach
ter de rug, en Clemencia
(t 1970) en Martha zijn
lange jaren werkzaam ge
weest op het missieveld in
Congo.
Fons Van de Maele wordt
wel eens als een echte
baanbreker van de Kriste
lijke Arbeidersbeweging
in zijn geboortestreek ge
noemd. Hij werd aktief
lid, zelfs bestuurslid van
de plaatselijke vakvereni
ging, de Erembodegemse
ziekenbond «Ondersteunt
Elkander», de pensioen
kas «'t Welzijn», de «Bond
der Kroostrijke Ge
zinnen» en gaf, door veel
vuldig kontakt met leiders
van de sociale organiza-
ties, blijk van een gezonde
kijk op het brede sociale
leven. Kordaat klinkt het
slot van zijn «Verenigings
lied»:
Dus, broeders! Sluit U al
len aan
Die uw belangen mint.
Wij streven naar een goed
bestaan
Voor ons én vrouw én kind
Wij blikken voor geen
overmoed
Waar 't werkvolk wordt
veracht,
Waar 't werkvolk onrecht
lijden moet,
Daar tonen wij onz' macht!
Fons van de Maele telde
vele vrienden. Die zorg
den ervoor dat hij tijdens
zijn leven herhaaldelijk
gehuldigd en na zijn dood
niet vergeten werd. In
1933 werden hem, als
werkman en dichter, de
Nijverheidsmedaille van
tweede klas en de Gouden
Palmen der Kroonorde
toegekend. Op 3 septem
ber had een groots eerbe
toon plaats in het stadhuis
van Aalst. Enkele weken
nadien besloot het sche
penkollege van Evere bij
Brussel de naam Van de
Maele te geven aan een
nieuwe straat. Op 8 mei
1934 herdoopte de Erem
bodegemse gemeenteraad
op vraag van de inwoners
uit de Holleweg, deze
straat, met algemene
stemmen tot Alfons Van
de Maelestraat. Op 12 mei
1935 werd Fons Van de
Maele, als voorzitter van
het Kristelijk Vakverbond
Erembodegem, opnieuw
gehuldigd, met zang en de-
klamatie, in de feestzaal
Groen Kruis te Aalst.
Toen ook werd hem door
pastoor Bracke, het pause
lijk ereteken Pro Ecclesia
et Pontifice, op de borst
gespeld. Na een ontroe
rende feestrede ant
woordde de werkman-
dichter: «Beste vrienden,
ik zegde hoger dat ik fier
was op deze dekoratie.
Fier ja! Al ware het maar
omdat de mensen nu we
ten dat een werkman bij
de genade Gods ook
schoon kan voelen, schoon
kan denken, schoon kan
leven, hoe verwaarloosd
en arm hij soms ook moge
voorkomen: dat een nede
rig werkman ook hoger le
ven kan, en dat het niet
waar is dat een kristelijk
arbeider zich maar alleen
om zijn boterham zou be
kommeren!...»
Op 5 mei 1939 besliste ook
nog het stadsbestuur van
Halle, Van de Maeles
naam te geven aan een
nieuwe straat. Dit was
reeds de derde.
Op 28 september 1941
bracht de VHTB hulde aan
de Erembodegemse poëet
met een zielmis, een bloe
menhulde op zijn graf, de
onthulling van een fraaie
bronzen gedenkplaat aan
de voorgevel van zijn
vroegere woning, een druk
bijgewoonde feestverga-
dering en enkele toespra
ken. Op 30 september
1948 volgde, ook te Erem
bodegem, opnieuw een
herdenking ter gelegen
heid van de tiende verja
ring van het afsterven van
Fons. En ook één jaar la
ter werd hem een eresa
luut gebracht.
Op 29 april 1951, werd in
de Alfons Van de Maele
straat een fraai Mariaka
pelletje ingezegend.
Op 9 juni 1963 herdachten
heel wat Erembodegem-
naars de 25ste verjaring
van Fons' ontslapen. In
1974 werd te Aalst te zij
ner nagedachtenis een in
drukwekkende herden-
kingshulde georganizeerd.
Op 7 april 1978 werd in
Erembodegem, onder
enorme belangstelling, de
«Alfons Van de Maele-
wandeling» ingewandeld
Op het kerkplein werd
door VTB-VAB Erembo
degem toen ook een keu-
rig oriëntatiebord voor de
wandeling onthuld. Ook
dit jaar organizeert de
Kristelijke Arbeidersbe
weging Erembodegem een
groots eerbetoon voor
haar stichter. Bij deze ge
legenheid wordt een
kunstvolle herdenkings
map over de schrijver uit
gegeven. De map bevat 12
gedichten op los perka
mentpapier (geschikt voor
eventuele inlijsting), voor
woord door dichter Anton
Van Wilderode en biogra
fie. Deze uitgave wordt
verlucht met een aantal
prachtige pentekeningen
i.v.m. het leven van de
dichter, getekend door de
Aalsterse kunstenaar Paul
Van den Abeele (prijs 700
fr.).
Het herdenkingsprogram
ma van zondag 2 oktober
1988 is als volgt opgevat:
10.00 u.: Plechtige Misvie
ring in concelebratie, op
geluisterd door het koor,
in de O.L.Vrouw Hemel-
vaartkerk te Erembo
degem.
10.45 u.: plechtige optocht
naar het woonhuis van de
dichter in de Alfons Van
de Maelestraat. Nadien
korte toespraak en krans-
neerlegging op het graf.
12.00 u toespraak erese
nator Wim Verleysen in de
Alfons Van de Maelezaal
(ACW-komplex) Kaai,
Erembodegem. Daarna
opening tentoonstelling en
receptie.
12 - 18 u.: permanente
tentoonstelling in de ACW
lokalen.
14.30-15 u.: start wandel
zoektocht langs het Alfons
Van de Maelepad.
17 u.: einde zoektocht.
Vieruurtje en prijsuitrei
king in de Alfons Van de
Maelezaal.
19 u.: optreden Willem
Vermandere in de Paro
chiezaal, Dorp, Erembo
degem.
Plechtige afsluiting van de
herdenkingsdag.
Kaarten: 150 fr. zijn te
bekomen in de ACW-lo-
kalcn (aantal plaatsen be
perkt: 250!).
(De Bruyn)
