Aalst stelt Daens
een jaar lang
centraal
Het Daensjaar
in een notedop
De Daensdag 1989
Zaterdag 22 april: Opening Daensjaar
Hl
De Voorpost - 14.4.1989 - 3
Anderhalve eeuw terug werd Adolf Daens op 18 december 1839 te Aalst geboren. De
priester-politicus Adolf Daens was 54 jaar oud toen hy op opzienbarende wyze het
sociaal-politiek terrein betrad. Op dat terrein zou hy trouwens opzien blyven baren
en uitgroeien tot het boegbeeld van vernieuwende en radikale kristen-demokratie in
Vlaanderen. Maar ook in België en zelfs in andere Europese landen.
Terugblik
Niet enkel om zuiver his
torische maar vooral om
sociaal-emancipatorische
redenen is het nuttig, zelfs
noodzakelijk terug te blik
ken op de figuur van Adolf
Daens, op de mensen
waarmede hij leefde en op
de problemen van die
periode.
Daarom dit Daensjaar 150
jaar na de geboorte van
deze politieke voorman.
Programma van het
Daensjaar
Twee aspekten vallen
voor-al in het zeer uitge
breide programma op.
Enerzijds de brede waaier
aktiviteiten waarin plura
lisme terug te vinden is in
alle facetten, zo in de diep
te als in de breedte. Gaan
de van populaire aktivitei
ten over sociaal georië
nteerde gebeurtenis
sen naar aktiviteiten op
akademisch niveau.
Anderzijds de band tussen
geschiedenis en aktuali-
teit, de band tussen de
sociale kwestie van de 19e
eeuw en de sociale proble
men van nu.
Doel van het Daensjaar
Is de aanleiding van de
150e verjaardag van een
man wiens .gedachtengoed
ook vandaag nog furore
maakt door de rechtlijnig
heid en de ongebonden
heid, het doel van deze
viering is drieledig. De ge
dachtenis van Adolf
Daens herdenken, diens
gedachtengoed sensibilise
ren en het historisch on
derzoek rond Daens en
Daensisme stimuleren.
Ook naar de jeugd toe o.a.
via lespakketten, tentoon
stellingen, geleide wande
lingen en stadsspelen.
Wie was Adolf Daens?
Adolf Daens werd te Aalst
geboren op 18.12.1839 en
overleed er op 14 juni
1907.
Hij was de zoon van een
leidekker en winkelier, die
naast Adolf nog twee zo
nen (Augustus en Pieter)
en drie dochters (Maria-
Francisca, Leonie en Pau
lina) had. Zijn broer Au
gustus werd priester vóór
Adolf. Zijn jongere broer
Pieter was drukker-uitge-
ver, waarover straks meer.
Priester Daens kreeg zijn
opvoeding aan het Aal-
sterse Jezuietenkollege,
waar hij primus perpetuus
was.
Officiële opening: zaterdag 22 april 1989. Bloe
menhulde aan het Daensmonument, Werf, Aalst,
15.00 u.
Historisch debat: zaterdag 22 april 1989. Kultureel
Centrum De Werf, Aalst, 16.00 u. Thema: situering
van de wortels, de aanhang en de erfenis van de
daensistische beweging.
Daensautozoektocht: zondag 28 mei 1989. Vertrek:
13.00 14.30 u. Inschrijving: Kultureel Centrum De
Werf. Prijsuitreiking: dakterras CC De Werf, 19.00
u.
Daenswandcltocht: zondag 4 juni 1989. Vertrek: 10,
11, 13 en 14 u, trouwzaal stadhuis Aalst. Afstanden:
10 en 20 km met mogelijkheid tot geleide tochten
doorlopend geleide Daenswandeling doorheen
Aalst.
Herdenkingsviering: zondag 11 juni 1989. sint-
Martinuskerk, Aalst, 10.00 u.
Tentoonstelling kinderarbeid en kindermishande
ling: 13-30 september 1989. Biblioteek Kultureel
Centrum De Werf. Boeken- en'fototentoonstelling
i.s.m. de jeugdbiblioteek Aalst.
Daenstoneel: 15, 16, 17, 23, 24 september 1989 te
20.00 u. 21, 22 september 1989 te 14.00 u: school
voorstellingen Kultureel Centrum De Werf, Aajst.
Daenstentoonstelling: 17 november - 10 december
1989. Daens en de politieke verslaggeving van zijn
tijd Belfort, Grote Markt, Aalst.
Daenspostzegel: 9 - 10 december 1989. Voorverkoop
nationale postzegel Belfort, Grote Markt, Aalst.
«Het andere gezicht van de welvaart»: december
1989. Publikatie over vrijwilligerswerk in de sociale
sektor i.s.m. het Aalsters Coördinatiecomité voor
Weliijnsbeleid en de Aalsterse Gids.
Daens. En vandaag?: politiek-sociaal debat: zater
dag 16 december 1989. Journalisten gaan na wat er
van het daensisme nog terug te vinden is in dc
aktualiteit. Kultureel Centrum De Werf, 20.00 u.
Slotaktiviteit.
LH
In 1858 trad hij toe tot de
Jezuïtenorde. Deze orde
verliet hij tweemaal, in
1871 definitief. Dat ge
beurde met toestemming
van zijn overheid. Als re
den werd zijn gezond
heidstoestand opgegeven,
maar het is gebleken dat
zijn zelfstandig karakter
en ook zijn Vlaamssociale
opvattingen aanleiding ga
ven tot moeilijkheden.
In 1873 werd hij in het
bisdom Gent tot priester
gewijd. Hij was achtereen
volgens kapelaan (onder
pastoor) te St. Niklaas
(1876) en te Kruishoutem
(1878). Eveneens in 1873
werd hij leraar aan het
bisschoppelijk kollege te
Oudenaarde, van 1879 tot
1888 was hij werkzaam
aan het kollege van Den-
dermonde.
Een plaats als onderpas
toor wees hij later af, daar
hij meer voelde voor het
onderwijs. Het bisdom liet
hem toen zonder funktie,
maar hij werd een veelge
vraagd predikant.
Van 1894 tot 1898 was hij
volksvertegenwoordiger
voor het arrondissement
Aalst en van 1902 tot 1906
voor het arrondissement
Brussel.
Na zijn volksvertegen
woordigerschap leefde hij
te Aalst, eerst bij zijn
broer Pieter en later bij
diens dochter Maria, waar
hij in juni 1907 kwam te
sterven.
De organisatoren
De organiserende algeme
ne vergadering van vzw
Daensjaar 1989 bestaat uit
erevoorzitter Luc Delafor-
trie, voorzitter Frans Jos
Verdoodt,, ondervoorzit
ter Willy De Turck, sekre-
taris Luc Geeroms, pen
ningmeester Emiel Van
Schuylenbergh, afgevaar
digd beheerder Miguel
Stas en leden kuituursche
pen Gracienne Van Nieu-
wenborgh, Dr Jef Deloof,
Peter Dauwe en het Coco,
kunstgroep Alkuone,
Marcel Carlier. de Catha-
rinisten, de Claerhaegse
Comedie, Marcel Crom-
been, Fons De Koninck,
Andries De Schepper, De
Schakel, Annie De Smet-
D'Hondt, Emiel Francois,
Land Van Riem, Chris
Lievens-Borms, Jos Maes-
schalck, Eddy Meert, Net
werk vzw, Luc Noël,
Geert Van Cleemput, Joa
chim Van der Meersch,
Raoul Van Mulders, Jo-
han Velghe, Karei Baert,
Etienne Buyle, Dora Van
Hoecke, Yvan Verhavert,
Kris Nijs, de Jeugddienst
Aalst, de Toeristische
Dienst Aalst plus 2 afge
vaardigden van SP, PVV,
CVP, VU, VD en Agalev.
Daens in de geest van Re-
rum Novarum
Priester Daens werkte
mee aan de weekbladen
van zijn broer Pieter, die
vooral de sociale leer van
Rerum Novarum verde
digde. Toen in 1893 de
Christene Volkspartij
werd opgericht door Pieter
Daens en een groep uit dc
streek van Ninove, de
Roelanders, stelde Adolf
Daens op hun verzoek het
programma van de nieuwe
partij op, dat gericht was
op praktische'sociale doel
einden. zoals beperking
van de arbeidsduur, toe
kenning van 'pensioen,
verplicht onderwijs, ge
lijkheid van talen. Aange
zien de conservatieve par
tij geen overeenkomst met
deze groep wenste, be
sloot men dat de Christene
Volkspartij een afzonder
lijke lijst zou indienen bij
de verkiezingen van okto
ber 1894. In andere arron
dissementen werd voor de
Christendemokraten op de
lijst van de konservatieve
Naast de grandiose feesten te Aalst tijdens het
Daensjaar blijft uiteraard de traditionele Daensdag
in juni behouden. Dit jaar is dat op zondag 11 juni.
Voorzitter Luc Delafortrie doet dan ook een warme
oproep tot massale aanwezigheid. Omwille van zijn
leeftijd trekt hij zich terug als voorzitter van het
priester Daensfonds. Een beslissing die hij zelf
heeft genomen. Tijdens de algemene vergadering in
september e.k. zal een nieuwe voorzitter worden
benoemd. Delafortrie blijft echter alleszins aktief in
de redaktie van het tijdschrift zodat het allerminst
een abrupt afscheid wordt.
Te 10 u wordt in de Sint-Martinuskerk een herden
kingsmis opgedragen. Aangezien Aleids Dierick die
tot hiertoe de teksten voor de plechtigheid opstelde
naar het buitenland is verhuisd werd Miguel Stas nu
met deze opdracht bedacht... Voorganger in de
eucharistieviering is Erembodegemnaar vikaris-ge-
neraal van het bisdom Gent F. Temmerman in
concelebratie met de abten van de Benediktijner-
abdijen Affligem en Dendermonde. Het Sint-Marti-
nuskoor zal zorgen voor vokale opluistering van de
plechtigheid.
In tegenstelling met vroeger gaat de optocht dit jaar
niet naar het nochtans opgefrist monument op de
Werf doch naar het grafmonument van Priester
Daens op het kerkhof waar een bloemenhulde zal
plaatshebben geleid door voorzitter Luc Delafortrie
en een toespraak door ondervoorzitter (vermoede
lijk de volgende voorzitter?) Willy De Turck. De
fanfare «De Terjodenaren» zal de optocht begelei
den. Waarna de gebruikelijke akademische zitting.
LH
katolieke partij een plaats
ingeruimd. In het Aalster-
se bleek dat onmogelijk
door het verzet van Woes
te, die nationaal voorzitter
was van de partij en met
een gekozene voor het ar
rondissement Aalst.
Daens stelde zich voor de
eerste maal kandidaat
voor de Christene Volks
partij. Door omstandighe
den, die o.m. te wijten
waren aan knoeierij in de
kiesbureaus, werd alleen
de kandidaat van de con
servatieve partij gekozen.
De zaak kwam in de Ka
mer en deze gelastte af
zonderlijk nieuwe verkie
zingen voor het arrondis
sement Aalst, die plaats
vonden op 9 december
1894. Op aandringen van
Koning Leopold II keurde
de Bisschop van Gent het
optreden van priester
Daens af en werd hem ver
boden nog in het openbaar
mis te lezen. Toch werd hij
gekozen, maar werd in
1895 naar Rome geroe
pen, waar zijn leerstellin
gen en zijn houding aan
een scherp onderzoek wer
den onderworpen. Er
volgde geen veroordeling,
maar wel werd hem de
raad gegeven zich aan de
richtlijnen van de Bis
schop te onderwerpen.
Adolf Daens zette niet
temin zijn aktie voort. Hij
nam ook deel aan de ge
meenteraadsverkiezingen
te Aalst en verscheen op
een gemeenschappelijke
lijst samen met de libera
len en socialisten om de
homogeniteit van het
stadsbestuur, dat in han
den was van de conserva
tie partij, te breken. Deze
poging mislukte evenwel
en de aktie van Daens
werd door de Bisschop
openlijk afgekeurd.
In 1898 verzocht de bis
schop, mgr. Stillemans,
Adolf Daens zich uit de
politiek terug te trekken.
Nadat priester Daens dat
had aanvaard onder voor
waarde dat hem een eer
volle kerkelijke funktie
zou worden aangeboden,
bleek deze oplossing in het
bisdom Gent en ook in het
bisdom Mechelen onmo
gelijk wegens verzet van
de conservatieven. Dus
besloot priester Daens me
de op verzoek van zijn
volgelingen, zijn politieke
aktie voort te zetten.
Daarop werd priester
Daens in zijn funktie ge
suspendeerd en later werd
hem bevolen het priester
kleed af te leggen, waar
aan hij zich echter niet
onderwierp. Hierover was
een briefwisseling ont
staan tussen Adolf Daens
en Mgr. Stillemans, die la
ter werd gepubliceerd.
Om de plaats in te ruimen
voor Aloys De Backer uit
Denderhoutem in het ar
rondissement Aalst, stelde
Daens zijn kandidatuur in
het arrondissement Brus
sel. Hij vertegenwoordig
de dit arrondissement van
1902 tot 1906. In dat laat
ste jaar werd hij niet geko
zen en zo bleef hij zonder
middelen van bestaan. In
januari 1907 werd hij ziek.
Na onderhandelingen
kwam er een verzoening
tot stand met de Bisschop,
waarbij hij weliswaar zijn
ongehoorzaamheid be
treurde, doch geen afkeu
ring aanvaardde van de
beginselen waarvoor hij
had gestreden. Omdat
daarvoor tegenstrijdige
berichten werden ver
spreid, sloot de Christene
Volkspartij onder voorzit
terschap van Hector Plan-
cquart hem uit haar
rangen.
De betekenis van priester
Daens
De betekenis van zijn op
treden ligt in het feit dat
hij gepoogd heeft de kris-
telijk-sociale en Vlaamse
opvattingen in een afzon
derlijke partij ingang te
doen vinden. Herhaalde
lijk toonde hij zich bereid
tot een overeenkomst met
de katolieke partij, maar
dat lukte hem niet. Zo was
er een afzonderlijk optre
den in zijn eigen ogen
noodgedwongen door de
afwijzende houding van de
rechterzijde.
Hij verdedigde in de Ka
mer o.m. een pensioen
stelsel, vermindering van
arbeidsduur en deed dit
samen met zijn broer Pie
ter, die sedert het overlij
den van A. De Backer in
1904 in de Kamer zetelde
als volksvertegenwoordi
ger van Aalst.Samen met
zijn broer diende hij in
1905 een wetsvoorstel in
ter vernederlandsing van
de Gentse universiteit. De
debatten in de Kamer
waaraan hij deelnam, wa
ren vinnig en scherp. Met
La Justice sociale, groep
van Christen-demokraten
uit het Brusselse, waaron
der o.m. Renkin en Car
ton de Wiart, was van
meetaf samenwerking ont
staan, die echter tot een
einde kwam toen men aan
hen een plaats op de lijst
van de konservatieven toe
kende. Sindsdien was het
meningsverschil tussen de
kristen-demokraten toege
spitst op de vraag, of men
in een afzonderlijke partij
dan wel in de rijen van de
konservatieve partij moest
optreden, wat herhaalde
lijk door het Vatikaan en
de Belgische bisschoppen
werd bevolen. Over het
programma zelf bestond
vrijwel geen meningsver
schil.
Niet alleen in het arrondis
sement Aalst, doch in vrij
wel alle Vlaamse arrondis
sementen slaagde priester
Daens erin het volk in be
weging te brengen. Hij
had trouwens ook kontak
ten met Waalse gewesten
en met een groep in Ne
derland. Zijn optreden
werd bovendien geken
merkt door een streven
naar samenwerking met de
niet-konfessionele par
tijen, vooral met de socia
listen. Aan deze laatsten
hield hij voor, dat zij on
mogelijk een meerderheid
konden verwerven, indien
hun aktie anti-godsdiens
tig bleef. Zo was hij een
voorloper van de verrui
ming, zoals zij thans door
velen wordt gewenst.
Hij was de vertegenwoor
diger van een vooruitstre
vend kristendom, waarvan
de ontplooiing op dat
ogenblik door de bestaan
de strukturen werd ge
remd. Onnodig te zeggen
dat hij tot het einde ge
hecht bleef aan de Katolie
ke Kerk en dat op zijn
persoonlijk gedrag nooit
iets aan te merken viel.
Zijn invloed bleef ook na
zijn dood, niet alleen door
de verdere aktie van de
Christene Volkspartij, die
tot de wereldoorlog zou
agaren, maar ook bij de
kristen-demokraten, die
geleidelijk hun plaats in de
evoluerende katolieke
partij innamen, evenals in
de socialistische partij en
later ook bij het Vlaams-
Nationalisme.
LH
Op zaterdag 22 april wordt
het Daensjaar te Aalst
plechtig geopend door het
neerleggen van bloemen
door de burgerlijke over
heden aan het Daensmo
nument op het heringe
richt verkeersknooppunt
de Werf bij de Sint-Anna-
brug. Een korte, sobere
optocht zonder optocht op
vlaggevertoon waartoe uit
genodigd zijn de voorzitter
van de Vlaamse Exekutie-
ve Gaston Geens, gouver
neur van de provincie prof
"■Balthazar en burgemees
ter van Aalst Anny De
Maght. Namens het orga
niserend komitee doet dat
erevoorzitter Luc Delafor
trie. Ook de voorzitter van
de Franse Gemeen
schapsraad werd uitgeno
digd omwille van de grote
betekenis van Priester
Daens ook voor de Frans
talige gemeenschap.
Historisch debat
De geschiedschrijving over
het Daensisme zit de jong
ste tijd alleszins in de lift.
Verschillende publikaties
behandelen er een deelas-
pekt van of bestuderen de
impact ervan op een wel
bepaalde regio. Tijdens
een akademisch debat zal
dan ook getracht worden
de stand van zaken toe te
lichten. Gereputeerde his
torici en Daensspecialisten
zullen dan ook peilen naar
de wortels, de aanhang en
de erfenis van de Daensis
tische beweging. Ook de
niet-Daensistische politieke
bewegingen op het sociaal
vlak komen daarbij
bod samen met
bewegingen in Wallonië en
in Nederland. Aan het de
bat nemen deel onder lei
ding van prof. Balthazar,
ook voorzitter van het Ar
chief en Museum van de
Socialistische Arbeidersbe
weging prof Karei Van Isa-
cker, auteur van «Hel
Daensisme, 1893 1914»,
prof L. Wils, auteur van
«Het Daensisme. De op
stand van het Zuidvlaamse
platteland». Dr. F.J. Ver
doodt die recentelijk pro
moveerde tot doctor met
een studie over «de ver
houding Kerk Kristende-
mokratie», prof. P. Gerin,
specialist van de Waalse
Kristen Demokratie en prof
Van Velthoven gespeciali
seerd in de Vlaamse Kwes
tie. Ook gevraagd werd
prof Els Witte, dekaan ge
schiedenis aan de VUB.
LH
