Nationale beiaarddag ook te Aalst en Dendermonde
The N.0. Train Jazzband in De Werf te Aalst
Marie-Jeanne Keunen in belfortkelder
A.s. zondag zal de Beiaard alom spelen
Aanstaande zondag 18 juni is het Nationale Beiaarddag.
Een gelegenheid waarbij in een veertigtal beiaarden van
Vlaanderen Koncerten kunnen worden meegemaakt. Uit
alle torentransen is beiaardmuziek dan ook te genieten.
In enkele steden is de beiaard dan ook op die dag
toegankelijk voor jan en alleman en kan U wellicht
toekeken hoe de beiaardier dergelijk koncert realiseert.
De gouden tijd van het
beiaardspel situeert zich in
de zeventiende en acht
tiende eeuw. Omdat er
(nog) maar weinig origine
le beiaardmuziek voorhan
den was, werden meestal
transkripties van clavecim-
bel of pianomuziek ge
speeld met de nodige aan-
passinen. Stilaan kwam
daar echter verbetering in
en gingen komponisten-
speciaal voor beiaard wer
ken schrijven, o.m. Wey-
ckaert in Gent en Vanden
Gheyn in het Mechelse. Er
kwam zelfs moderne
beiaardmuziek.
De negentiende eeuw ken
merkte zich onder meer
door een terugloop van
het beiaardspel al was het
uitgerekend in die periode
dat Peter Benoit zijn «Dan
mocht de beiaard spelen»
schreef. Een voltreffer.
Met Jef Denijn, overleden
in 1941, raakte het
beiaardspel over zowat de
hele wereld bekend en zijn
opvolger Staf Nees werkte
in dezelfde zin suksesrijk
verder. Deze revival lag
o.m. aan het oprichten van
de Mechelse beiaard
school in 1922. Jaarlijks
komen er afgestudeerden
uit die dan de roem van de
beiaardmuziek uitdragen
over binnen- en buiten
land. Het diploma van de
ze beiaardschool staat op
het niveau van diploma's
van een conservatorium.
Uiteraard kan er niet
geoefend worden op een
heuse beiaard. Dat ge
beurt dan maar op oefen-
klavieren gekoppeld aan
houten staafjes in plaats
van aan echte klokken.
Andere beiaardscholen
bevinden zich in Neder
land in Amersfoort en in
Denemarken in Logum-
kloster.
Voor beiaardiers zijn er
ook internationale kon-
gressen. Bvb volgend jaar
in het Nederlandse Zut-
phen. En verder bestaat
bij ons de Nationale Fede
ratie van Beiaardvrienden.
België heeft wel 60 beiaar
den maar bij onze noor
derburen zijn er meer dan
100. Er zijn er eveneens in
Frans-Vlaanderen en in
Beaune en Dijon wat dan
wel zal te maken hebben
met onze historische ban
den met Boergondië door
heen de loop der eeuwen.
Maar onder impuls van
Vlaamse beiaardiers zijn
er ook reeds klokkenspe
len in andere kontinenten.
Zo bvb in de Verenigde
Staten van Amerika waar
reeds heel wat van onze
beiaardiers koncerteer-
den. En tevens, hoe ver
rassend dan ook in Japan.
Uitgerekend in een boed
dhistische tempel waar de
klokken uitsluitend dienen
als instrument voor bege
leiding van de eredienst.
Reeds in de verre oudheid
waren klokken bekend.
Uiteraard fel afwijkend
van de huidige zowel naar
vorm als naar klank. Klok
ken komen aanvankelijk
uit Azië doch bereikten
geleidelijk via de oude
Griekse cultuur en het Ro
meins keizerrijk het kris-
tendom in het Westen.
Eerste kiem van de bei
aard was de uurklok, zo
wel te Aalst als te Dender
monde reeds gekend tij
dens de 14de eeuw. Daar
uit groeide dan de beiaard,
een reeks geharmoniseer
de klokken met een tessi-
tuur van minstens twee ok-
taven waarop dan via een
toetsenbord en een voet
klavier kan gemusiceerd
worden.
De eerste wijze van musi
ceren was echter niet met
een klavier doch via ha
mers. Een langere noot
werd dan bereikt door
«tremoleren» of beurte
lings op de noot in kwestie
en op een gekombineerde
kloppen. Die beurtelingse
beweging had heel wat
weg van het melken van
koeien en men had het dan
ook over «klokken
melken».
Toen in de klokken kle
pels werden aangebracht
vonden spitsvondige
«beyaerdiers» er iets op
om geloop en gesprong
naar verschillende klok
ken te ontgaan. Ze bon
den aan de klepels touwen
en maakten die vast aan
handen en benen. Klok
ken zo doen zingen was
dan ook verre van een si-
nekuur. Later kwam er het
«stokkenklavier» en nog
later het handklavier en
het voetklavier. Daarme
de werden dan de klepels
in de onbeweeglijk han
gende klokken tegen de
klokwand getrokken. De
huidige beiaard was gebo
ren. Aanpassingen en ver
nieuwingen waren legio
doch tijdens de Franse
Omwenteling gingen heel
wat beiaarden in onze
kontreiren teniet. Einde
19de eeuw werd wel een
heropstanding van deze
muziekdiscipline vastge
steld doch momenteel
hebben heel wat beiaarden
last van luchtverontreini
ging en maken nefaste
weersomstandigheden het
Beiaardmechanisme nogal
eens onklaar.
Een klok gieten
Te Villedieu-les-poêles in
Noordwest Frankrijk
maakten we het gieten van
klokken mede. Een oud
ambacht waarvan de tech
nieken artisanaal nog aan
leunen bij de Middeleeu
wen doch waarbij ook ul
tra-moderne hulpmidde
len van pas komen. Het is
een proces in heel wat
schuifjes. Nauwkeurige
berekeningen om vorm en
gewicht te bepalen, vor
men er de basis van. De
kern van wat eens de klok
zal zijn wordt gemetseld
en daarop wordt door aan
brengen van diverse soor
ten lagen leem de klok
mantel gesmeerd. Eens
voldoende stevig wordt
het inwendige verbrijzeld
en verwijderd zodat enkel
de klokmantel resteert.
Daarop komt dan de gego
ten legering van koper en
tin in verhoudingen die
men liever geheim houdt
en bij een even geheime
temperatuur. Eens het
witgloeiend mengsel erop
gegoten, gaat wat de klok
moet worden de oven in.
Eens uit de oven gehaald
is het werk van de gieter
allicht nog niet volledig af.
De klok moet inderdaad
de gewenste toonhoogte
hebben met bovenop de
harmonische tonen in har
monie met de grondtoon
van de klok. Het zijn juist
deze harmonische boven
tonen die wel eens aan het
klokkespel het epiteet
«bijna vals» verlenen. Zo
nodig moet in de klok heel
wat worden weggeboord
doch op welke plaats dat
dan weer best geschiedt,
weet alleen de ervaren, ge
specialiseerde vakman.
Gekende Vlaamse klok
kengieters waren de ge
slachten Waghevens en
Van den Gheyn, Melchior
de Haze, Wille Witlockx,
Joris Dumery en Van Aer-
schodt. Mechelen en Leu
ven waren vroeger de
voornaamste centra van
klokkengieters doch later
ook Leuven en Diest.
Voor beiaardmuziek zorg
den Jef Van Hoof, Staf
Nees, Renaat Veremans,
Flor Peeters, Godfried
Devreese, Gaston Fere-
mans en vele anderen.
Van beierman tot
automaat
De beiaard van Aalst
In Aalst werd alleszins
reeds gebeierd in 1432. Al
dus blijkt uit een doku-
ment over de geboorte van
een prins. De alleroudste
klok van de beiaard da
teert uit 1487 en werd ver
vaardigd door Mechelaar
Jan Zeeltman. Ze hangt er
nog steeds, zij het dan
stom, in het torentje naast
het Belfort.
In 1540 kwamen er zeven
klokjes bij van Medard
Waghevens die werden in
gericht als automatisch
spel. Diezelfde gieter
zorgde nog voor 11 andere
nieuwe klokken in 1545 en
Peter Van den Gheyn
bracht er nog 5 bij. Omdat
er dan ook een beiaardkla
vier werd aan toegevoegd
mag men van dan af spre
ken over een heuse bei
aard. In 1666 maakte de
Antwerpse gieter Hendrik
Lefebvre er nog maar eens
4 klokken bij.
In 1714 kreeg Aalst zijn
tweede beiaard :35 klok
ken van Gentenaar Jan
Pauwels later nog met 4
aangevuld en in 1716 in
het belfort geplaatst. Het
werd dan ook een tamelijk
volledige beiaard althans
volgens de toenmalige
normen.
De derde beiaard werd
een vernieuwde versie van
de vorige dat niet zeer zui
ver was. Met de dertig
klokken was Aalst dan
reeds aan zijn derde bei
aard en aan zijn vierde
klokkenspel. Het was voor
de Aalsterse beiaardiers
een bloeiperiode want hun
namen waren wijd en zijd
bekend.
Toen de brand van 1879 de
beiaard danig teisterde en
er van de 38 Dumery-klok-
ken amper 17 gespaard
bleven, kwamen er 27
klokken bij van de Leu
venaar Van Aerschodt en
drie van Causard uit Tel
ling. En toen Karei De
Mette er nog 4 klokjes
bijschonk kreeg deze vier
de beiaard 48 klokken
uiteraard van divers
formaat.
Voor de vijfde beiaard
werd geopteerd voor tota
le hernieuwing in een stre
ven naar optimale homo
geniteit. Een Nederlandse
klokkengieter realiseerde
er 52 voor Aalst die nu
ervaren worden als bie-
zonder homogeen en zui
ver. Hij is eerder van het
lichte type doch vermits
hij tamelijk laag is aange
bracht is dat eerder een
pluspunt.
De Aalsterse automatische
beiaard
Wanneer beweerd wordt
dat de beiaard van Aalst
de oudste van het land zou
zijn dan slaat die bewering
eerder op het automatisch
spel.
Deze automaat heeft als
grondslag een trommel
van 30 cm diameter met
erop elektrische kontak
ten. Om het kwartier komt
deze trommel op een im
puls van het horloge in
beweging en wordt elek
trisch de erop gegraveerde
melodie gespeeld. Het
uurwerk is voorzien van
een inrichting die er voor
zorgt dat er 's nachts niet
gebeiaard wordt. Bij even
tueel stilvallen van het
uurwerk moet er goed op
gelet worden dat men geen
fout van 12 uur maakt.
Dat was wel reeds het ge
val en toen speelde de bei
aard niet overdag wat niet
zovelen opmerkten doch
wel 's nachts wat dan wel
door velen als zeer storend
In de verg. 1 en 2 van het Kultuurccntrum De Werf te
Aalst speelt op zaterdag 24 juni om 21 uur de Lokerse
New Orleans Train Jazzband, dit op uitnodiging van
The Crazy Bol Jazz Club. Voor wie houdt van gezellige,
goeie ouwe N.O.-jazz, een avondje om niet te missen!
The New Orleans Train
Jazzband, in 1974 opge
richt en het huisorkest van
de Lokerse Jazzklub, hoe
ven we aan jazzliefhebbers
vast niet meer voor te stel
len. De band is immers
een vaste waarde op de
meeste kroegentochten en
ook bij de meeste voor
aanstaande jazzklubs van
Vlaanderen en omstreken.
Een bewuste keuze voor
«amateurisme» (in de goe
de betekenis van het
woord) met weliswaar
aandacht voor afwerking
van hun optredens, reper
toire en arrangement, als-
look hun entoeziaste inzet
liggen aan de basis van het
feit dat ze overal opnieuw
worden gevraagd.
De stichter Alajos Van Pe-
teghem heeft al een kwart
eeuw New-Orleansbloed
door de aderen stromen,
na een serieus infuus van
de Dendermondse Jegg-
pap. De kontakten met de
Harlem Blues and Jazz
band en meer in het bij
zonder met trombonist
Clyde Bernhardt, zorgden
voor toevoeging van Har-
lemswing.
De Lokerse Jazzklub van
pianist Guido Ros is een
jazztempel waar regelma
tig binnen- en buitenland
se solisten op het podium
klimmen en inspiratie bie
den aan de andere bandle
den. Deze elementen zijn
misschien verklarend én
bepalend voor de eigen
stijl die de Train in de
vijftien jaar van zijn be
staan heeft weten te ont
wikkelen. Ook de N.O.
Train J.B. bleef niet ge
spaard van regelmatige
wijzigingen in de bezet
ting. Maar de basis van bij
de aanvang, trombonist-
vocalist-Ieadér Alajos Van
Peteghem, trompettist-ar-
rangeur-sekretaris van de
Lokerse Jazzklub Guido
Ros is er nog steeds. Ook
klarinettist-saxofonist
«Sweet Georgia Brown»-
Segers is nog steeds van de
partij. Van de youngsters
blijven nog bassist-vocalist
Arnold Deschepper en
drummer Bert Lissens.
Opmerkelijke optredens
van de Train waren tijdens
de Jazzfestivals van het
Oostduitse Dresden in '80,
van het Franse Dunkerque
in '84 en het Britse
Brecon.
Naast Clyde Bernhardt
speelden met de Train:
Sammy Rimington, Eddy
Boyd en Wallace Daven
port. De laatste tijd werd
de Train vergezeld door
zangeres Ann Rosswell,
die reeds zong met gans
«swinging Antwerp» en
die tijdens een Dender
mondse Honky-Tonkboot-
tocht werd opgevist.
The New Orleans Train
Jazzband is sinoniem voor
een onbezorgd swingend
avondje om niet te verge
ten! Op zaterdag 24 juni
om 21 uur in De Werf.
L.
Van morgen zaterdag 17
tot en met zondag 25 juni
stelt kunstschilder Marie-
Jeanne Keunen uit Ste-
voort-Hasselt werken ten
toon in de belfortkelder.
Na haar sukses van verle
den jaar komt ze graag
terug.
Ze presenteert olieverf
schilderijen geschilderd
met een verfijnd kleuren-'
palet stoelend op grote
technische vaardigheid.
Vooral wilde veldboeket-
ten, stillevens en land
schappen genieten duide
lijk haar voorkeur.
Haar gevoel voor détail en
licht beklemtoont de origi
naliteit en de natuurlijk
heid van haar werken.
De tentoonstelling is alle
dagen toegankelijk tussen
11 en 18 uur.
Aalst. Marie-Jeanne Keunen bij een boeket veldbloemen
werd ervaren. Melodieën
die o.a. op de automati
sche beiaard gegraveerd
zijn heten «Het waren 2
koningskinderen», «Melo
die in oude trant»,
«Schoon Jonkvrouwe»,
«Menuet» van Haydn,
Thema van Purcell,
«Aria» van Haendel en
«Thema» van Mozart.
Aalsterse beiaardiers
Na Cornilles den Rouc
beyaerdere van der stede
(1447), Cornelis Van der
Sporct beyaerdere deser
stede (1539) en Jan Droes
hout (1580) was Gillis Lai-
court wellicht de eerste die
de naam beiaardier ten
volle verdiende.
Verdere beiaardiers te
Aalst waren Guilliaume
Alicourt (1650), Theodor
de Lambermont (1758),
Karei-Jozef Peeters
(1715), Boudewijn Sche
pers (1732), Cornelis
Schepers (1760), Jozef
Schepers (1800), Franci-
scus Van de Maele (1683),
Karei De Mette (1890),
Robert De Mette (1936)
en Pedro De Smedt, de
huidige beiaardier waar
over verder heel wat meer
vermits hij zowel te Aalst
als te Dendermonde stads-
beiaarder is.
De beiaard
van Dendermonde
De eerste klokken van
Dendermonde dateren uit
het jaar dat het Belfort er
werd opgetrokken in 1378.
Twee klokken gegoten
door Jan Leenknecht. De
éne kondigde het uur aan,
de andere was de «drape-
rijschelle» die de laken-
markt moest inluiden. Een
automatisch geheel dat
echter reeds in 1403 ter
ziele ging want totaal ver
sleten.
Dendermonde had echter
reeds een voorloper van
de beiaard, «een voor-
sprei». Een melodietje dat
automatisch ten gehore
werd gebracht alvorens
«het uur» zou slaan. Dat
bestond er reeds in 1529
en zou de basis worden
van de eerste Dender
mondse beiaard. Het dien
de trouwens als voorbeeld
voor «voorspel» te Ou
denaarde met een uurwerk
van Pieter Enghels en
klokken van Jacob We-
ghevens.
De eerste heuse beiaard
van Dendermonde dateert
van 1740 en Pieter Van
den Gheyn goot er eerst 27
en daarna nog 10 klokken
bij. Wanneer er een
beiaardklavier werd aan
verbonden is (nog) niet ge
weten. De familie Van
Den Gheyn was drie eeu
wen lang een vermaard
klokkengietersgeslacht
met verschillende leden
die Pieter heetten en die
dan ook net als in een
dynastie, gewoon genum
merd werden met Ro
meinse cijfers.
In 1825 sierden deze klok
ken met nog drie eenhe
den vermeerderd de cir
kelvormige toverlantaarn
toen op 18 september 1914
de Duitsers Dendermonde
beschoten en halle en bel
fort deerlijk beschadigd
werden. De tweede Den
dermondse beiaard telde
in 1925 40 klokken waar
van nog 15 Van den
Gheyns gered uit de pui-
nen. De 25 nieuwe klok
ken werden gegoten door
Omer Michaux. Dit
beiaardspel trok het niet
lang want de makers sche
nen er nogal slordig mee te
zijn omgegaan. Op vraag
van de Dendermondse
burgemeester aan Jef De
nijn welke precies de
waarde was van deze twee
de beiaard kreeg hij ge
woon als antwoord «Het
zijn ketels...».
In 1950 kwam er dan ook
reeds de nieuwe beiaard
van de hand van Doornik-
zaan Marcel Michiels. De
zwaarste klok (850 kg) was
een geschenk van de Den
dermondse bevolking. De
maker ervan was Michiels
junior die de traditie van
de Van den Gheyns in ere
wilde houden.
Bij zandstralen en restau
ratie bleek dat het hoogste
óktaaf wellicht nooit ge
stemd werd. Het werd dan
ook, wegens al te veel af
wijkingen qua toonhoog-
Stadsbeiaardier Pedro De Smedt
te, vervangen door 8 nieu
we klokken plus een nieu
we basklok van 1250 kg.
Dendermondse beiaardiers
Twee eeuwen lang heette
de beiaardier van Dender
monde Loret. Achtereen
volgens werd deze funktie
vervuld door Romaan
Schampaert (1714-1724).
Antoon Loret (1724 -
1784), Jan-Jozef Loret
Lodewijk Loret Emiel
Loret (tot 1914), Willy De
Clercq (1918-1930), Paul
De Nil (1930 tot 1975) en
Pierre De Smedt tot op
heden.
Paul De Nil zorgde voor
de eigen opvolging door
Pierre De Smedt en wijd
de hem in in de kunst van
het beiaardspel. Op 11 juli
1975 ter gelegenheid van
de inhuldiging van de ge
restaureerde beiaard gaf
Meester Paul dan ook aan
leerling Pierre het stads-
beiaardierschap in volle
harmonie over. Een niet
zo alledaags gebeuren.
Pierre De Smedt,
bindteken tussen Aalst
en Dendermonde
Vooral bij karnavalevene-
menten leven Aalst en
Dendermonde in een lief
de-haat-verhouding. «Die
van Aalst die zijn zo
kwaad, omdat hier 't Ros
Beiaard gaat». Aalst heeft
dan ook een Ros al zij het
een Ros Balatum.
Pierre De Smedt, stads-
beiaardier zowel te Aalst
als te Dendermonde is dan
ook een koppelteken tus
sen twee steden die wei
eens de rivaliserende toer
opgaan en waarvan Aalst
moeilijk kan verteren dat
het dan toch kleinere Den
dermonde qua gerechtelij
ke instanties heel wat ho
ger scoort dan Aalst. Pro
testen daaromtrent heb
ben nog maar weinig res
pons gekregen want het
gaat hier om historisch ge
groeide situaties.
Pierre De Smedt, een echt
polyvalent man van
formaat
Deze man die pas een plus
3 - pas ontving staat bij elk
bezoek aan een of ander
kultureel evenement voor
een hartverscheurend
dilemma.
«Moet ik mijn +3 pas to
nen om reduktie te beko
men of mijn studenten
kaart?». Pierre De Smedt
is inderdaad nog steeds
student alhoewel zijn kol-
lektie diploma's en getuig
schriften, in uitermate uit
eenlopende richtingen,
wellicht in ons land zijn
gelijke niet meer heeft.
Moderne Humaniora volg
de hij in Sint-Victor te
Turnhout waar hij tegelij.-
kertijd ver doorgedreven
kursussen muziek in diver
se facetten volgde onder
leiding van Lemmens-Ti-
nellaureaat Renaat
Bosmans.
Te Gent haalde hij voor de
Centrale Examenkommis
sie het diploma regent we
tenschappen in 1955 en
ondertussen vervolmaakte
hij zich in het pianospel in
de akademie te Dender
monde o.l.v. Philibert
Maes. Tijdens zijn middel
bare studies was hij in de
nationale kampioenschap
pen dactylo bij de eerste
vijf en haalde er verder
diploma's steno en boek
houden.
Terwijl hij in het onder
wijs wiskunde pleegde,
haalde hij, als hobby, voor
de centrale examenkom
missie in 1960 het diploma
Grieks-Latijnse huma
niora.
Nadien volgde hij lessen
aan de Koninklijke
Beiaardschool Jef Denijn
en haalde er in 1970 het
diploma met onderschei
ding. Hij koncerteerde in
België, Duitsland, Neder
land, Zweden, Denemar
ken, de States en Canada
gedurende zes jaar en fun
geerde semi-officieel als
hulpbeiaardier te Dender
monde. In de meest ver
schillende landen gaf hij
voordrachten over Den
dermonde, over muziek en
over beiaardmuziek. Hij
spreekt inderdaad 10
(tien) verschillende talen.
Bovendien was hij op lite
rair vlak bedrijvig met ver
talingen van gedichten van
Guido Gezelle en een «Bi
bliografie van de vertalin
gen uit d^ Nederlandse li
teratuur in het Esperan
to». Die maakte ophef niet
alleen wegens haar om
vang maar tevens omdat
ze gerealiseerd werd via de
computer.
Met zijn interkontinentaal
oecumenisch huwelijk met
een Japanse op Pinksteren
in Luxemburg met als ge
tuigen vertegenwoordigers
van 5 kontinenten en van
15 verschillende godsdien
sten, haalde hij de voorpa
gina van heel wat kranten.
Alsof dat allemaal nog on
voldoende indrukwekkend
is was hij gedurende jaren
direkteur van de oplei-
dingsdienst van een multi
nationale computerfirma
en gaf aan KU Leuven op
uitnodiging lessen over
computers.
Sinds 1978 is hij beroeps-
beiaardier zonder enig ne
venberoep. In 1981 be
haalde hij de licentie Oos
terse filologie (Japans en
Chinees) aan de RUG en
in 1987 werd hij aan het
IUA computerlinguist.
Momenteel studeert hij
Germaanse filologie, afde
ling linguistiek. Vandaar
zijn studentenkaart.
Beiaardconcert te Aalst
Op beiaarddag zondag 18
juni speelt stadsbeiaardier
P. De Smedt van 14.30 tot
15.30 u. werk van E. Hul-
lebroeck, A. Benoit, K.
Mestagh, G. Bizet, J.F.
Haendel, J. Rottiers, E
Grieg, Fr. Lehar, J.S.
Bach, A. Debussy en Ign.
De Sutter.
Beiaardkoncert
te Dendermonde
van 11 tot 12 u. speelt P.
De Smedt te Dendermon
de werk van Jan De Sul
ter, N. Van den Gheyn, L.
Van Beethoven, E. Grieg,
W.A. Mozart, J.S. Bach.
L. Van Beethoven en A.
Preud'homme.
L.H.
