Aaigemnaar Anton Cogen
bezieler van de schone schijn
32 - 17.8.1990 - De Voorpost
Als voltijds lid van het dramatisch gezelschap bij de BRT, is Anton Cogen
ook nog bedrijvig met toneel en cabaret in en rond het Aalsterse. Sedert een
paar jaar stichtte hij een nieuw gezelschap 'De Schone Schijn' dat aktief
is in 'Het Narrenschip' te Heldergem, net aan de grens met Aaigem, waar
deze Gentenaar nu al een tiental jaren woonachtig is. Een gesprek met deze
rustige figuur die op het toneel het tegendeel is, handelde uiteraard over
zijn nieuwe liefde, met name het café-chantant.
Stichter van PACT
Tien jaar geleden stichtte Anton
Cogen het gezelschap PACT te
Aalst, kreeg er de leiding en speelde
mee in sommige stukken. Van al wat
in zijn tijd gespeeld werd - hij stopte
ermee een drietal jaren geleden -
deed hij de regie en stond boven
dien ook nog in voor het dekor,
programmaboekje en zoveel dingen
meer. Op een bepaald ogenblik was
dit te veel, vooral gezien vanuit het
artistieke oogpunt. Bovendien was
het merkbaar - hier was iedereen
van de groep het mee eens - dat de
ploeg mensen als dusdanig, een be
etje op mekaar uitgekeken waren.
Er heerste een onderling vertrou
wen en er waren alleszins nauwe
vriendschapsbanden wat positief
kan zijn maar volgens Anton Cogen
wordt dan de noodzakelijke afstand
om echt artistieke prestaties te ma
ken, veel te klein. Hij bedoelt hier
mee dat de artistieke gezagspositie
moet inboeten door het feit dat men
soms psychisch te dicht bij de men
sen, in quasu de spelers komt te
staan. Volgens hem leidt dit vroeg
of laat tot spanningen van allerlei
aard en op een gegeven moment
werd het van kwaad tot erger want
firivacy en toneel waren nog nauwe-
ijks van elkaar te onderscheiden:
'Op een keer, zelfs na een suksesrij-
ke opvoering van 'Het gezin van
Pamel' ben ik er mee gestopt'.
Gedurende een drietal jaren heeft
het Aalsters gezelschap Pact het
zonder A. Cogen moeten stellen
maar daarna is men komen aandrin
gen om opnieuw te willen regiseren.
Men heeft hem kunnen overtuigen
om een toneelwerk over Priester
Daens op de planken te brengen,
wat trouwens door Cogen zelf ge
schreven was. Toen volgde vorig
jaar het stuk over de familie De Vis
dat nog meer sukses had bij het
toneelpubliek.
Het werken met de mensen van Pact
blijkt nu weer op het niveau te zijn
van de beginperiode. Dit is vooral te
danken aan nieuw bloed dank zij
andere akteurs en medewerkers.
Hiermee is er ook nieuwe inspiratie
en volgend speelseizoen brengt
men 'August' op de planken en zijn
ervaringen met Pact besluit A.
Cogen: 'Er is in feite nooit een
breuk geweest met Pact maar wel
een soort van indigestie'.
De Schone Schijn
Na het tijdelijk verlaten van Pact
heeft Anton Cogen het gezelschap
van 'De Schone Schijn' opgericht.
Het was in feite een voortvloeisel
uit Pact waar hij echter hoopte spe
cifieke dingen te doen. Het was de
bedoeling om dat soort toneel te
spelen dat praktisch nergens anders
aan zijn trekken komt. Het ging er
bij de aanvang om specifieke au
teurs aan bod te laten komen en
daarnaast ook zelf zoveel mogelijk
toneel te maken. Het programma
sprak echter niet erg aan bij de to
neelliefhebber en men schakelde
over naar het cabaretgenre met
meer volkse inslag wat een positie
ver resultaat opleverde. Het was
daarnaast ook de bedoeling om er
een reizend gezelschap van te ma
ken, geïnspireerd op de werken van
Michel de Guelderode 'want ik ben
geobsedeerd door het werk van de
ze schrijver. Ik ben zelfs een fanaat
van hem en het 'de Guelderodejaar'
heeft in feite de doorslag gegeven'.
In het kader rondom de persoon
van de Guelderode heeft men een
wereldfestival georganiseerd en A.
Cogen heeft er een produktie voor
gemaakt. Hierin vond men alles wat
men over de Guelderode moet we
ten. Het was een montage waarin
enerzijds zijn leven getoond wordt
en anderzijds fragmenten uit zijn
oeuvre en nog meer specifiek de
achtergronden van zijn werk. De
produktie kwam op het toneel on
der de titel 'de Guelderode? Con-
naït pas!' A. Cogen beklaagde zich
er over dat de Guelderode overal in
de wereld bekend is behalve in Bel
gië maar desondanks was het een
geslaagde produktie alhoewel er
nauwelijks belangstelling voor was,
tenzij van specialisten.
De naam van het gezelschap dat A.
Cogen stichtte, werd ontleend aan
'Les Apparences' van M. de Ge
lderode, dat echter vertaald werd
als 'De Schone Schijn'. Dit was al
leszins de start van het nieuwe ge
zelschap maar al dadelijk had men
ondervonden dat men een genre
moest brengen dat dichter bij de
mensen kwam. Toch tracht men za
ken bij de Guelderode te vinden om
onder het volk te brengen zoals 'De
Blinde', de eenakter die De Schone
Schijn opvoerde tijdens de Bonds-
feesten te Aaigem en dat enorm
sukses oogstte als wagenspel of
openluchttheater.
Men voelde dat de nieuwe manier
van werken, of het meer populaire
genre althans, beter over kwam bij
het groot publiek en men is die weg
verder ingeslagen met o.a. muzikaal
kabaret als 'De Familie Flop' en
'Ons Kind is een Grap' eveneens
zelf door A. Cogen geschreven. Het
is een stuk dat handelt over de mi
lieuproblematiek en werd samenge
steld in opdracht van de KWB om
op kongressen en dergelijke op te
voeren.
Een enorm sukses heeft De Schone
Schijn met 'Armande de-Molière'
van H. De Prins. Het is een soort
verhaal over het privé leven van
Molière dat gekruid wordt met acht
liedjes in Zuid-Amerikaanse stijl en
daarbij zijn dan nog fragmenten
verwerkt uit de toneelwerken van
de Franse auteur. Volgens A.
Cogen is dit een mengeling van wat
kennen als een 'bonte avond' en de
'Comédie Franqaise'.
Het gezelschap van De Schone
Schijn is in principe samengesteld
uit een kern van een twaalftal men
sen die er rechtstreeks en continu
bij betrokken zijn. Een achttal akte-
ren regelmatig en de andere doen
de administratie of vervullen een
technische taak. Men kan echter re
kenen op bijkomende hulp voor
grotere aktiviteiten in het café-
chantant. Ook mensen van Aaigem
zijn in het gezelschap vertegen
woordigd en het is in feite een
Erpe-Mere. Anton
uit Aaigem, akteur, zanger, animator en bezieler van De Schone Schijn (jv)
Erpe-Mere. De leden van de Schone Schijn die animatie brachten met een
wagenspel en de uitvoering van marktzarigerliederen (jv)
Erpe-Mere. Anton Cogen met op de achtergrond een schilderij van de rolzanger
waarmee hij het marktzangerslied opnieuw onder het volk wil brengen (jv)
smeltkroes van akteurs, zowel van
amateurs als van professionelen.
Café-chantant
Het begrip en de animatie van een
café-chantant is nog alleen bekend
bij de reeds oudere generaties. Het
enige wat er nog van overgebleven is
is de naam 'cafe'. In de huidige kon-
stelllatie is het nog moeilijk te bren
gen in al zijn originaliteit, vooral
dan op een dorp waar men dit
slechts met de kermissen kon mee
maken. Bovendien zijn de jongeren
niet meer zodanig geïnteresseerd in
café-chantantmuziek maar toch
vindt A. Cogen het belangrijk als
'gadget'. Het vergt altijd een zekere
aanpassing omdat het publiek kan
verschillen naar gelang het optre
den hier of daar. Een optreden in
openlucht is aan te raden ook al zijn
er storingen van buiten uit die soms
vervelend kunnen zijn.
Het basisprincipe waarmee men het
café-chantant te Aaigem-Helder-
gem opgezet heeft, komt van de
veelvuldigheid die men het volk wil
aanbieden. Men vondt het dus
noodzakelijk dat er van alles wat
moet inzitten, gaande van de meest
ernstige dingen tot de meest ludieke
en dat met een vrolijk afwisselend
frekwentie. Uiteraard is er ook de
materiële faktor en bijgevolg moet
men ook aan een zekere bron van
inkomsten denken opdat de zaak
alleszins niet verlieslijdend zou zijn.
Bovendien gaan de prijzen die men
aan het publiek vraagt niet omhoog
met de kwaliteit en vandaar moet
men het grotendeels hebben van de
opbrengst van drank die er tussen
door geschonken wordt. Anders
uitgedrukt is dit de intrensieke kwa
liteit van wat gebracht wordt: 'Bijge
volg is men hoe dan ook verplicht
wat er gebracht wordt af te wisselen
met dingen die rechtstreeks het po
pulaire circuit bewandelen, juist
daarom past dan het café-chantant-
achtige met liedjes en volkse balla
den. Hiermee bereikt men alleszins
een ruim publiek, ook dit van Hel
dergem zelfs'.
Dit laatste is bedoeld op het feit dat
er zo weinig inwoners van Helder
gem geïnteresseerd zijn in de aktivi
teiten van de Schone Schijn. A.
Cogen en zijn gezelschap hebben de
indruk dat de mensen onnodig wan
trouwig zijn en zich afvragen wat er
in werkelijkheid bij de Schone
Schijn gebeurt. In feite komt het er
op neer dat ze een zekere drempel
vrees hebben wat alleen kan opge
lost worden door het volk zelf en dit
namelijk door toch maar eens een
kijkje te gaan nemen.
Nochtans stellen de mensen van De
Schone Schijn alles in het werk om
iedereen aan te trekken maar een
initiatief, dat vorig jaar startte heeft
deze theorie duidelijk geïllustreerd.
Men organiseerde een buitens
choolse aktiviteit voor alle kinderen
van het dorp, nl. de speelschool.
Het waren echter alleen kinderen
van een bepaalde sociale sektor die
er op af kwamen, kinderen van ou
ders met een zekere culturele baga
ge en die dus klaar beseffen dat er
met de jeugd iets kan gedaan wor
den op creatief vlak. Toch zijn er al
mensen die zich ondertussen afvra
gen wat de bedoeling is en hoewel
ze er geen graten in vinden, staan ze
nog twijfelend tegenover. Er is al
leszins geen reden om wantrou
wend te zijn want het betreft dood
gewone kinderaktiviteiten die zo
wel aktief als passief kunnen be
leefd worden. Vorig jaar was er een
poppenkastnamiddag en onmiddel
lijk daarna gevolgd door een kort
verhaal, verteld door iemand uit het
gezelschap van De Schone Schijn.
Na een kleine pauze liet men de
kinderen hun eigen creativiteit uit
en aan de hand van wat zij tijdens de
namiddag gezien en gehoord had
den. In feite is het dus een zekere
vorm van volksopvoeding voor kin
deren.
Bij mooi weer gaat men zelfs naar
een nabij gelegen weide waar men
de kinderen op allerlei manieren
bezig houdt in openlucht. Het staat
trouwens nu al vast dat er ook in de
toekomst belangstelling is voor na
schoolse aktiviteiten zodat men in
september opnieuw start met de
'kinderschool' met de zoete hoop
dat men in Heldergem en ook even
tueel in Aaigem anders gaat reage
ren en men er nog meer kinderen
zal kunnen bij betrekken. Men
vraagt niets beter dan dat er kinde
ren naar toe komen uit alle sociale
standen zodat men de organisato
ren niet zou verdenken van sektaire
tendenzen, wat trouwens geenszins
de bedoeling is van De Schone
Schijn.
Het Narrenschip
De Schone Schijn heeft het café-
chantant omgedoopt tot het Nar
renschip dat tevens als logo ge
bruikt wordt. In werkelijkheid is het
een nar van Dürer die in de spiegel
kijkt en er een afschuwelijk ver
wrongen wezen in bemerkt. De
overstap met die nar naar het Nar
renschip is dus gebaseerd op het
fameuze schilderij waarbij een aan
tal zotten op een boot worden ge
zet, de zee ingeduwd om er van af te
zijn: 'Het Narrenschip is voor mij
het idioom van een boot waarop
allerhande mensen zitten die zich
op een interessante manier willen
amuseren en eigenlijk is de huidige
naam niet zo ver gezocht want vroc-
fer was de café gekend als "t
chuit'.
Het is trouwens de bedoeling om in
de nabije toekomst de gevel van het
huis, door een artiest uit Aalst, om
te vormen tot de voor- en achter
boeg van het Narrenschip.
De interesse voor de huiaige aktivi
teiten vanwege de bevolking van
Heldergem zelf is niet denderend
want het grootste gedeelte van het
publiek dat naar de Schone Schijn
of haar nevenaktiviteiten komt kij
ken en/of luisteren komen uit de
buurtgemeente Aaigem, of zelfs van
veel verder zoals Gent, Zottegem,
Antwerpen. Het zijn mensen die
speciaal voor een bepaald thema
komen. Toch hoopt men dat ook de
lokale inwoners langzamerhand de
weg naur het Narrenschip zullen
vinden -toant het ligt in de bedoeling
om de sektor uit te breiden om naast
het vast publiek ook de massa te
bereiken. Men wil het uitbouwen
als kultureel centrum maar dan zon
der dat het die allures wil hebben.
Het programma leent er zich trou
wens toe want men verwacht een
tropische Tee-Dansantavond en
een orkest dat slechts uit twee muzi
kanten bestaat maar vermits ze alle
instrumenten bespelen... met een
modern middel uiteraard, is dat mo
gelijk. Daartussen komt ook nog
wat poëzie en men gaat er van uit
dat men volkse dingen moet bren
gen en dit combineren met het meer
hoogstaande.
Programma
Gedurende een paar maanden
heeft men het café-chantant uitge
test en dit schijnt zowat in de smaak
te vallen bij het groot publiek zodat
dit een vaste waarde wordt voor het
winterprogramma van september
af. Men gaat de originaliteit zoveel
mogelijk trachten te benaderen met
liederen van vroeger en dan liefst
met teksten die vroegere gebeurt
enissen, als moorden en ongeluk
ken, weer in het leven roepen. Dit
gebeurt wel te verstaan met een re
gelmatige vernieuwing van het re
pertorium dat afgewisseld wordt
met een sketch.
Het werkschema van De Schone
Schijn vermeldt ook nog een op
erette van P. Speeckaert die de titel j
zal dragen van "t Weveke van de j
Muide'. Zij zullen het echter bren-
gen onder een meer aangepaste ti- v
tel 'Een Weefken of een Teefken'. j
Het is een eenvoudige geschiedenis aiJ"j:
met een lach en een traan. De tekst f
wordt gezongen op de wijze van di
verse operettemelodiën. In dit stuk
zal men ook nog andere liederen
steken, liefst dan lokale die de men
sen nog aanspreken. Deze liederen
worden er op een theatrale manier;
ingebracht zoals bijvoorbeeld een
volkszanger die een lied zal vertol
ken bij de trouw van 't Weefken.
Voor dit volkse optreden kan men
in het Narrenschip terecht van no
vember tot zelfs na Nieuwjaar maar
exacte data moeten vastgelegd wor
den.
In december zal Anton Cogen zelf
een monoloog brengen met Chris
tmas Carol' van Ch. Dickens. Dit
wordt waarschijnlijk een Kersta
vondviering maar dan op een sub
tiele basis want men zal er kunnen
aanzitten aan een echte Engelse
Kerstavondmaaltijd. Intussen loopt
de monoloog door of zal men kun
nen luisteren naar kerstliederen uit
gevoerd door het koor van Aaigem
onder leiding van A. .D'Hondt.
Hiervoor moeten echter nog afspra
ken gemaakt worden om een volle
dig programma uit te werken. Van
het koor weet men trouwens dat de
leden in het verleden al meerdere
mooie kersttochten verzorgden.
In het komend seizoen brengt De
Schone Schijn ook een jeugdthea
terstuk met 'Vadertje Langbeen'
dat zowel door ouders als door kin
deren kan bijgewoond worden want
het is tevens opgevat voor volwasse
nen.
In het kader van de kinderschool
heeft men in Aalst relatie gemaakt
met mensen van een vroegere pop
penkast die echter niet meer op
treedt. Het ligt in de bedoeling van
het Aaigems gezelschap om het de-
kor en de poppen te bezigen om in
Heldergem op te treden op zondag
namiddag. Het blijft uiteraard een
experiment zowel voor De Schone
Schijn als voor het publiek. Men zal
trachten alle dingen zelf te doen
ook al is nog niet honderd procent
vertrouwd met de techniek van een
poppenkast die niet zo eenvoudig
is.
Net zoals aan de familie Daens
wordt er ook meer aandacht be
steed aan de familie De Vis van
Aalst. Anton Cogen is nu druk bezig
met het uitschrijven van een toneel
werk over De Vis maar dan in ro
manvorm. Daarnaast is er ook ie
mand bezig met een stripverhaal
over deze familie.
Wie dus De Schone Schijn aan het
werk wil zien en een aangename
avond wil doorbrengen met toneel,
zang en muziek, kan terecht in Het
Narrenschip te Heldergem, dicht bij
de grens van Aaigem in de nabijheid
van de Engele molen. Het gezel
schap brengt er alleszins hoogstaan
de op- en uitvoeringen die zeer
volks zijn van concept.
JV
den
een
De
diei
hee
chh
dez
HU
mei
gro
ten
erg
het
hui
ciei
ling
sen
ten
kaa
in c
rijk
var
