■Romaanse doopvont van Dendermondse
Onze-Lieve-Vrouwekerk de mooiste in haar soort
11!|
Helaas werd de restauratie een miskleun
Omgaan met kinderen
uit een andere relatie
De Voorpost-11.1.1991 -31
ie romaanse doopvont die in de dekanale Onze-Lieve-Vrouwekerk van
■endermonde staat is een pareltje van schoonheid van de Doornikse
:hool. De doopvont, bestaande uit een groot blok rustend op een zware
cylinder en door vier rijzige hoekzuiltjes ondersteund, is een prachtig
roorbeeld van rommaanse kunst en wordt door kenners al te vaak miskend
onderschat. Sommigen gaan zelfs zover om de doopvont af te doen als
Ünde van weinig waarde. Het tegendeel is eerder waar. Hoe dat komt en
raarom de restauratie eigenlyk een mislukking is geworden, dat zette Leo
'ée, historicus, dinsdagavond in het stadhuis van Dendermonde op een
irachtige wijze uiteen. Het werd een druk bijgewoonde avond, waarbij de
Beschouwers met haast ingehouden adem luisterden naar wat de spreker
evertellen had en met bewondering keek naar de dia's die zijn voordracht
llustreerden.
De romaanse doopvont in de On-
«-Lieve-Vrouwkerk van Dender-
monde dateert uit de elfde eeuw.
n Lange tijd is er diskussie geweest
over de juiste periode. Sommigen
beweerden dat ze dateerde uit de
eerste helft van de elfde eeuw.
lister is, aldus Leo Pée de doop-
mt te situeren in het derde kwart,
nisschien het vierde van de elfde
leuw. Hij zette ook uiteen waarom.
)m zijn uitspraak te staven greep
ij naar vergelijkende doopvonten
larvan men wel met zekerheid
*eet wanneer ze werden gemaakt,
'let komt er dus op aan de stijlken-
ierken te vergelijken. De romaan-
i doopvonten uit het begin van de
Ifde eeuw vertonen alleen symboli-
:he friesen. Later schakelde men
ver naar een mengvorm van sym-
olische en verhalende friesen. De
)endermondse doopvont heeft zo-
fel symbolische als verhalende frie-
jn. Zij is dus van een latere datum,
övendien is zij best te vergelijken,
ijna gelijkaardig aan een doopvont
Winchester. Op deze doopvont,
d ook nog op andere uit het derde
l wartaal van de elfde eeuw, komen
dentieke afbeeldingen voor en we
enken dan aan een gebouw met
indbogige vensters. Ook de verha-
ende afbeeldingen bevatten een
elfde boodschap zij handelen
ver het doopsel.
)at is een eerste punt. De doopvont
j bovendien een staaltje van ro-
tse|iaanse kunst. En ook dat kan Leo
ée bewijzen. De romaanse kunst,
fanfco zegt hij, zit boordevol symboliek,
ns "Jemen we de afmetingen. Een bij-
ia vierkante monoliet (100 op 104
m) wordt gebruikt als bovenstuk.
)aarin is de eigenlijke vont uitge-
ouwen. Die heeft een doormeter
an 2 voet en 2 duim en de kuip is 1
oet en 1 duim diep. Nu moet men
neten dat in de romaanse tijd het
ijfer een het symbolische getal was
oor God en het cijfer 2 stond voor
e gekruisigde Kristus. Het is dus
liet zo toevallig dat men deze afme-
ngen heeft genomen. En dan zijn
r de afbeeldingen op de friesen.
tan de ene kant ziet men medail-
-— >ns met daarin griffoenen, vervaar-
2,^ jk uitziende monsters, die bijna het
mi ele medaillon in beslag nemen. Zij
Ejn een symbool van het kwaad,
ypisch voor de romaanse kunst is
at men zoveel mogelijk het hele
ppervlak in beslag neemt. Lege
lekken waren uit den boze. Op een
ndere fries ziet men duiven die
ikken aan een tros druiven. Ook
symbool dat vaak voorkomt. In
middelste medaillon staat een
leiding van het Lam Gods. Nog
duidelijke verwijzing,
de andere friesen staan afbeel-
igen van de apostelen. Meer be-
van de apostel Paulus die be
keerd wordt en aan de andere kant
een fries waarvan men steeds heeft
gedacht dat het om het Laatste
Avondmaal gaat. Over deze beide
friesen weet Leo Pée een heel ver
haal op te hangen. En een verhaal
dat de moeite loont.
Gemeenschap van de apostelen
Beginnen we met de fries waarop de
apostel Paulus staat afgebeeld. He
lemaal links in de hoek ziet men hoe
de soldaat Saul door een bliksem
wordt getroffen en van zijn paard
wordt geworpen. Lange tijd ver
keerde men m de mening dat die
bliksem een tak was. Maar het gaat
echt om een bliksem. Op het mid
delste tafereel staan twee mannen
bij een vuur. Hiervan werd beweerd
dat het ging om de apostel Petrus bij
de verloochening van Kristus.
Maar, zegt Leo Pée, die teorie klopt
niet. Want waar ergens is de haan
die in het verhaal een zo belangrijke
rol speelt? Waarom staan er dan
maar twee en geen drie personen op
afgebeeld? Volgens hem -en hij
staat met die teorie niet alleen- gaat
het om een andere symbolische uit
beelding. Om twee jonge manssen
die hun hart komen verwarmen aan
het brandend vuur van het geloof.
Dat het niet om apostelen gaat mo
ge duidelijk blijken uit het feit dat
de twee figuren schoeisel dragen en
in de romaanse kunst is het nu een
maal een geplogenheid dat de apo
stelen blootvoets worden weergege
ven. Een derde tafereel op deze
fries gaat over twee apostelen, want
blootvoets, die op weg zijn naar een
reusachtig gebouw (dat gebouw
vindt men terug op meerdere ro
maanse doopvonten van Doornikse
komaf). Het zijn de apostelen Pe
trus, hij draagt sleutels, en de on
dertussen bekeerde Saul die de
apostel Paulus is geworden. Al deze
afbeeldingen verwijzen naar het sa-
krament van het doopsel. Over het
gebouw rechts op de fries lopen de
meningen uiteen is het een afbeel
ding van de hemel? gaat het over
het Vatikaan? of is het gewoon de
Heilige Kerk symbolisch voorge
steld? Deze laatste opvatting wint
steeds meer veld.
De andere fries dan waarvan men
steeds heeft beweerd dat ze het
Laatste Avondmaal als motief had.
Niet juist, zegt Leo Pée, want de
voorstelling van het Laatste Avond
maal is anders. Normaal vindt men
de figuur van Kristus te midden van
zijn twaalf apostelen zes- zitten
rechts, de zes anderen links van
hem. Hier zitten er twaalf apostelen
achter een tafel waarop enkele be
kers wijn, wat brood en schalen met
vis staan. Dat het om apostelen gaat
is duidelijkonder de tafel ziet men
de blote voeten. Voor de tafel
rechts zit een figuur met een kroon.
Dat is Kristus. En nog meer op de
voorgrond ligt een andere figuur.
Sommigen zeggen dat het om Judas
gaat, die werd uitgestoten uit de
gemeenschap van de apostelen.
Maar dat kan niet want dan zouden
er dertien apostelen zijn op dat mo
ment. Wie is dan deze figuur Vol
gens sprekers gaat het om de apo
stel Paulus. En als bewijs voert hij
aan de gelijkheid van de haar
dracht van de liggende figuur met
de haartooi van de apostel Paulus
op de andere fries.
De restauratie
De doopvont heeft eerst de ro
maanse kerk, later de gotische On-
ze-Lieve-Vrouwkerk gesierd. Tij
dens de renaissance werd ze echter
op zij geschoven en omschreven als
een minderwaardig produkt van de
'style barbaresque'. In de plaats
kwam een koperen doopvont in re
naissancestijl die later zou verkocht
worden aan de kerk van Buggen-
hout, voor een prijs die heelwat
lager lag dan het bedrag dat men
aan de restauratie van de romaanse
doopvont heeft uitgegeven.
Het was Prudens Van Duyse, toen
stadsarchivaris, die de romaanse
doopvont uit de vergetelhoek haal
de in 1838. De doopvont was opge
borgen in het noordelijk transept
van de kerk, gedeeltelijk verwoest
en ook voor een stuk weggezakt in
de vloer. Sommigen beweren dat dit
verwoesten het werk is geweest van
de Beeldenstormers, wat onjuist is.
De Beeldenstormers gingen im
mers waar ze langs kwamen zo
nauwkeurig te werk dat er niets
meer overbleef van de kerkelijke
interieurs, Gebeurde de verwoes
ting dan tijdens de Franse overheer
sing. Dat is mogelijk. In elk geval
werd de doopvont na 1838 weer te
voorschijn gehaald en in ere her
steld. Wel diende men ze te restau
reren. Hiervoor werd een beroep
gedaan op de Gentse architekt L.
Roelandt die de plannen tekende
voor de restauratie. De Dender
mondse beeldhouwer Jan-Baptist
De Pauw voerde die plannen nauw
gezet uit.
De heer Geert De Geyter maakte
voor zijn eindwerk een studie over
de restauratie en in die studie vindt
men schetsen terug van de friesen
met daarop in zwarte vlakken aan
geduid de restauratiepunten. Uit
hetzelfde eindwerk heeft men ook
tekeningen waarop de juiste maten
van de doopvont staan aangeduid.
En die verschillen met andere afme
tingen die vroeger werden gemaakt
en minder nauwkeurig waren.
Kan men zeggen dat de restauratie
technisch, naar vomr en inhoud
zeer geslaagd is, ze is evenwel een
vloek met het tijdskader waarin de
doopvont werd gemaakthet derde
kwartaal van de elfde eeuw. Leo
Pée zet uiteen waarom de restaura
tie eigenlijk een kunsthistorische
miskleun is. Er is de fries met de
bekering van de soldaat Saul, de
latere apostel Paulus. In het midden
staat de afbeelding van twee jonge
mannen die zich verwarmen aan
een vuur. De ruimte boven dat vuur
is geheel leeg. Niet ingevuld. Een
tegenstrijdigheid met de gangbare
normen in de romaanse kunst waar
idermonde. Op de rechtse fries heeft de restaurateur een grote fout gemaakt. Het vlak boven het vuur is niet ingevuld.
Ie romaanse kunst worden geen lege vlakken geduld (foto Piet Hermans)
V I
Dendermonde. De fries (links) van de romaanse doopvont in de Onze-Lieve-Vrouwekerk waarover zoveel misverstan
den bestaan, heeft niet het Laatste Avondmaal als onderwerp, wel de gemeenschap van de apostelen (foto Piet
Hermans)
lege vlakken uit de boze waren. Het Dan de middensokkel. In Dender- vergelijking steeds teruggreep naar
vuur had men hoger moeten laten monde zijn daarin vertikale groeven doopvonten in Frankrijk en Enge-
oplaaien, misschien zelfs over de aangebracht, uitgekapt in de sokkel, land die uit dezelfde peride date-
hoofden van de mannen heen moe- Ook dat is een fout. De andere ren.
ten laten slaan. Er hebben mis- Doornikse doopvonten in romaan- Over een ding is hij het roerend
schien boven aan de fries druiven- se stijl hebben allemaal sokkels eens met pastoor Ronse die een
ranken gehangen in het oorspron- waarop koorden liggen in horizon- sterke studie maakte over de ro-
kelijk model, of waren er daar ook tale lijn. Koorden die niet zijn uitge- maanse doopvonten van de Door-
bliksems te zien. In elk geval was het kapt in de steen, maar er bovenop nikse schoolde doopvont van Den
geen kale plek. Op geen enkele an- liggen. En dan is er nog het voet- dermonde is de mooiste van alle-
dere doopvont uit dezelfde periode stuk. Ook daar valt heel wat over te maal.
vindt men lege ruimten terug. zeggen, aldus spreker die bij zijn
Johan De Bruycker, licentiaat psy
chologische en pedagogische we
tenschappen, sprak op uitnodiging
van Teledienst Dendermonde over
het tema 'omgaan met kinderen uit
een andere relatie'. Echtscheidin
gen zijn in België dagelijkse kost.
Van de 60.000 huwelijken die jaar
lijks worden voltrokken, wordt een
derde officieel ontbonden. De toe
name van de scheidingen is een nog
relatief recent verschijnselin 1970
waren er 73.000 huwelijken en 6.000
echtscheidingen en in 1985 waren er
58.000 huwelijken, maar liefst
18.000 scheidingen.
Een ander gegeven is dat heel wat
gescheidenen een nieuwe relatie
aangaan. In sommige gevallen is dat
88 en meer. Men kiest een nieu
we partner uit liefde. Maar als er
kinaeren zijn trouwt men niet met
een enkele persoon, wel met een
heel gezin. Men krijgt dan te maken
met een reeks fenomenen waarop
men niet of niet helemaal is be
dacht. Problemen als angst om ver
laten te worden bij de kinderen, fru
straties over de mislukte relatie, de
reaktie van de omgeving, enz, het
zijn zovele faktoren die dan naar
boven komen. Het jammerlijke bij
een scheiding is dat kinderen vaak
de onschuldige en juridisch ook de
onmondige speelbal zijn van de re
latieproblemen van hun ouders.
Zelfs na de scheiding blijft de touw
trekkerij om de kinderen voortdu
ren. Er wordt vaak niet stilgestaan
bij het feit dat ook de kinderen bij
het aangaan van een nieuwe relatie
betrokken zijn. Men moet hen voor
bereiden op de op til zijnde wijzi
ging. Voor de nieuwe partner kun
nen de kinderen al evenzeer een
probleem vormen gaan ze de nieu
we partner aanvaarden of gaan ze
stokken in de wielen steken. Ja
loersheid, wraakgevoelens, zich ge
kwetst voelen, niet kunnen loslaten,
het oneens zijn met pedagogische
principes het zijn zovele redenen
die een rol spelen. En men moet
weten dat het opbouwen van een
relatie met kinderen die ook nog
iemand anders toebehoren, niet van
een leien dankje loopt.
Wie ouder wordt van andermans
kinderen kan niet rekenen op na
tuurlijke liefdesband. Die is afwe
zig. In plaats van zomaar gratis lief
de te krijgen, moetje het verdienen,
Het is met gemakkelijk deze beper
king te leren aanvaarden.
En toch bouwt men heel wat ver
wachtingen op rond het nieuwe ge
zin, rond de relatie. Je hebt voor
jezelf uitgemaakt hoe je er als vader
of moeder wil uitzien. Alleen, het
wil wel eens anders lopen. Tegen
over de kinderen van de partner
nooit de plaats van de echte ouder
willen innemen, dat is voor spreker
primoridaal. Al is dat niet altijd in
de praktijk om te zetten. Kinderen
kunnen in reaktie op de nieuwe re
latie van vader of moeder echte et
tertjes worden. Chantage, inspelen
op schuldgevoelens, boosheid, kris-
es, zwijgen, mokken, weerstand,
weerspanningheid, het zijn er alle
maal uitingen van. Het is een soort
van psychologische oorlog die
wordt gevoerd met de bedoeling het
eigen territorium af te bakenen, de
indringer mag daar niet in. Op dit
vlak is een samenspraak van de
partners van kapitaal belang. De
nieuwe partner is in het begin vaak
een soort speelkameraad, een ge
zellige tante of oom. De omschake
ling naar verantwoordelijke ouder
wil een spanningsveld rond gezag en
territorium met zich brengen in vele
gevallen. Als ouder zal men moeten
uitkijken om niet in de ettelijke
'onschuldige' valstrikken te tuime
len.
Goede ouders hebben geen nare
gedachten over de kinderen. Ze
hebben er begrip voor dat ze soms
weinig terugkrijgen van de kinde
ren. Men moet als ouder van kinde
ren uit een andere relatie leren le
ven met het feit dat de echte ouder
desondanks alles bij het kind veel
krediet blijft genieten.
Dendermonde. Johan De Bruycker ging dieper in op de relaties tussen ouder
en de kinderen van een andere partner (foto Piet Hermans)
Dendermonde. De Zombies werken aan een nieuwe prinsenwagen. Na 15 jaar
mag het /Sat voil 'verdwijnen zeggen zij (foto Piet Hermans)
