Venetië, La Serenissima
Leerlingen van het Gemeenschapsonderwijs bezoeken Venetië
San Marcobasiliek,
schatkamer van Venetië
Rialto, definitieve vestigingsplaats
van de Venetianen
Chioggia, bakermat van de
Venetianen
30 - 3.5.1991 - De Voorpost
Venetië bezoeken is een ontdekking, een ware belevenis.
Vanop het water de stad naderend tekenen de schitterende contouren de
horizon. Links verheft zich de klokketoren met zijn spitse helm op het
eiland San Giorgio Maggiore en rechts staat zijn tegenhanger, de campa
nile van San Marco. De grijze koepels van de basiliek glimmen achter het
dak van het Dogenpaleis. In het midden de kolossale Santé Maria della
Salute, een beeldhouwwerk vol zuilen en welvingen. Op de voorgrond het
glinsterende water van de lagune. Aan weerszijden van het heiligdom merk
je de rijkversierde gevels van paleizen in alle kleurschakeringen.
Vrij vlug kom je tot de konstatatie dat noch de fraaie stadsgezichten van
Canaletto, noch de talrijke reisverhalen, gedichten, foto's of films erin
slagen de stad te vatten zoals ze werkelijk is.
Je moet er geweest zijn!
Tijdens de voorbije paasvakantie werd door de vereniging Natuur en
Wetenschap een studiereis naar Venetië ingericht.
De deelnemers, een 20-tal leerlingen uit het Gemeenschapsonderwijs van
Zele, Dendermonde, Turnhout en Lanaken, kregen de gelegenheid om
gedurende een 7-daags verblijf de stad zowel cultureel, historisch, ecolo
gisch als geografisch te benaderen.
Dc bijzondere schoonheid, maar te
vens het nog steeds uitstralende dy
namisme van deze stad, waardoor
ze met geen ander te vergelijken is
en jaarlijks miljoenen toeristen lokt,
volgt niet alleen uit het rijk histo
risch, ekonomisch en kultureel ver
leden, maar tevens uit de geografi
sche ligging.
Als eiland temidden van de lagune
bezit Ventië de unieke charme van
een kasteel omgeven door water.
Deze speciale geografische ligging
droeg niet alleen bij tot het ont
staan, maar tevens tot de ontwikke
ling van één der rijkste en machtig
ste steden in de wereld.
Als stad in en op het water gebouwd
bezit ze een mysterieus imago. De
118 eilandjes met elkaar verbonden
door tal van voetgangersbruggen
over een netwerk van smalle kana
len allen uitmondend in de brede
waterboulevard, de Canal Grande,
vormen het historisch Venetië.
Gedurende ruim 1.000 jaar werden
hier kerken, paleizen en huizen als
het ware met hun stoep in het water
neergezet. Nauwe kronkelende en
vaak duistere steegjes leiden van de
ene campo naar de andere.
Smalle kloven tussen huizen komen
plotseling uit op brede "fondamen-
te" of op de Piazza, lopen dood op
een kanaal of geven na een bocht
opeens vrij zicht op zee.
Auto's zijn noodgedwongen uit het
stadsbeeld verbannen waardoor
uitsluitend boten en gondels als eni
ge vorm van transport fungeren.
Afgezien van de elektriciteitsvoor
zieningen en het gebruik van motor
boten lijkt het of de tijd enkele eeu
wen geleden is blijven stilstaan. Bo
vendien wordt de stad nog gespie
geld met ineenvloeiende contouren
en kleuren in het alomtegenwoordi
ge water, dat het licht in Venetië zo
bijzonder maakt.
La Serenissima, de meest illustere
en sublieme stad van de Adriatische
kust, voor wie zelfs de Romeinse
keizers ontzag koesterden, wist zich
in een mum van tijd tot een ekono
misch bolwerk te ontplooien. De
opbloei was vooral gesteund op de
handel met het Oosten waarover de
stad het monopolie had. Dank zij
haar onoverwinnelijke vloot en
haar dominantie op zee kon ze deze
positie gedurende eeuwen behou
den.
Ook op politiek vlak vormde Vene
tië een uitzondering. Terwijl in Eu
ropa de centralistische regimes
steeds sterker werden, was Venetië
een republiek met een demokrati-
sche structuur naar Romeins mo
del. Later, naargelang de macht en
de rijkdom van de adellijke families
toenam, evolueerde het naar een
afgezwakte vorm, de oligarchie.
Als gevolg van de ekonomische
bloei en het sterk politiek bestel
werd Venetië één der rijkste stad
staten in de wereld.
De rijkdom kwam ten goede aan de
kulturele ontplooiing. Venetië ont
wikkelde zich tot de metropool van
de kunst, waar vooral de eigen
pracht en glorie werd afgebeeld.
Gedurende eeuwen vonden tal van
kunstenaars voldoende financiële
middelen om kunstwerken van
hoogstaand niveau te verwezenlij
ken.
Venetië vormt dan ook een aan
trekkelijke mengelmoes van archi-
tektonische stijlen. Een blik op de
barokke en renaissance bouwwer
ken van Longhena en Palladio
wordt al snel afgeleid door een go
tisch paleis, een renaissancescnil-
derij van Tintoretto of een neo-clas-
sicistisch beeldhouwwerk van Ca-
nova.
De lagune in zijn oorspronkelijke
staat als biotoop benaderend,
vormt zeker een kluif voor natuur
liefhebbers.
Een uitgestrekt zoutwatergebied
rijk aan vis en bezaaid met eilandjes
en schoorwallcn begroeid met riet,
vormt een uitstekende habitat voor
tal van watervogels. De smalle boog
van Lidi zorgt voor de bescherming
tegen stormen die vanuit de Adria
tische Zee eventueel de kop opste
ken. Natuurlijke openingen tussen
de schoorwallen laten net voldoen
de water van de getijdestromingen
binnen om het water van de "laguna
viva" zuiver en zuurstofrijk te hou
den.
Vanop de hoge campanile op het
San Marcoplein is aan de westkant
het minder fraaie hedendaagse Ve
netië, aan de "laguna morta", te
zien.
Onder de grauwe mist van rookplui
men en uitlaatgassen ligt Mestre en
Marghera. Aan de horizon tekenen
zich schoorstenen van de fabrieken
en de olieraffinaderijen af. Grote
tankers meren in Porto de Mar
ghera aan. Voor deze mammoet
tankers werd één doorgang tussen
de lidi verbreed en werd het Mala-
moccokanaal uitgebaggerd. De ex
pansie van de industrie vereist
steeds meer terrein waardoor men
genoodzaakt is om gebieden in de
lagune droog te leggen en op te
hogen. De gevolgen van deze in-
griipende veranderingen zijn voor
het historisch Venetië desastreus.
Steeds meer water dringt in de
steeds kleiner wordende lagune
binnen waardoor het overstro
mingsgevaar voor de oude stad
steeds groter wordt. Bovendien ver
pest het afvalwater de lagune en
richt de oudste bron van inkomen,
de visserij, te gronde. De in het slik
verzonken palen waarop Venetië is
gebouwd, verrotten. De door uit
laatgassen veroorzaakte zure regen
wreet de historische gebouwen aan
en de golfslag van de motorboten
ondermijnt de fondamenten.
De bedreiging voor het voortbe
staan van de oude cultuurstad is dus
zeer reëel en onafwendbaar tenzij
niet alleen wetenschappers maar
ook beleidsmensen zich bewust
worden van de ernst van de zaak.
Reeds in de vorige eeuw schreef de
Engelse dichter Shelley: "Eerst was
je het kind van de oceaan toen zijn
koningin, maar er is een duistere
dag aangebroken en spoedig zul je
zijn prooi zijn".
Laat ons hopen dat hij niet gelijk
krijgt!
Lauwers Greta,
Lerares RMS - Zele.
Het Canal Grande
De Rialto is een kunstwerk van Da Ponte dat tijdens de 16de eeuw zijn
definitieve vorm kreeg en op 12.000 palen verankerd in de bodem, rust.
Het was de Rivus Alt us of diepe rivier, nu Rialto, dat voorbestemd was om de
nieuwe stad Venetië te worden. Tijdens de 9de eeuw besloot de 10de doge, uit
veiligheidsoverwegingen, de oude nederzettingen te verlaten en dieper de lagune
in te trekken. Het moeilijk toegankelijk moerassig gebied bood de bevolking
meer bescherming tegen de nog steeds invallende barbaren.
Stilaan wijdden de Venetianen zich ook aan andere taken dan oorlogsvoering
en bescherming van hun gebied. Vooreerst zorgden ze, door het droogleggen en
bewoonbaar maken van 60 eilanden in de buurt van de Rialto voor gebiedsuit
breiding. De stad met als centrum de Rialto, begon te groeien.
Grote opslagplaatsen en handelshuizen werden in de buurt van de Rialto
opgetrokken. Waar de Venetianen aanvankelijk een volk waren die leefden van
de visserij en het zoutzieden, verwierf het stilaan de allure van "dominante van
zee en handel".
De Rialto is nog steeds de belangrijkste handelsbuurt. De winkeltjes langs betde
kanten bovenaan de brug en de kraampjes onderaan de voet worden zowel
door de Venetianen als door toeristen aruk bezocht.
Na een half uurtje vrij rondneuzen in de buurt van de Rialto, verzamelen we
en trekken verder naar de Piazza San Marco.
Na een weg door de wirwar van duistere steegjes te hebben gebaand en een paar
aandringende gondeliers beleefd maar kordaat te hebben afgewimpeld, wor
den we plots met de monumentale gebouwen van het San Marcoplein gecon
fronteerd.
Teveel om in één blik te overkijken, wandelen we verder tot in het midden van
de piazza.
Voor ons staat de oosters ogende San Marcobasiliek met zijn schitterende
mozaïeken, vier levensechte bronzen paarden en onnoemensveel beelden.
Het Dogenpaleis met zijn roze en wit beklede muurvlak, verwekt de indruk van
een met kostbaar kleed gedekte tafel.
Rechts van ons bevindt zich de 99 meter hoge campanile met aan de voet de
logetta, een miniatuurtempel uit het Oude Rome. Een bravourstukje van de
eerste architekt van Venetië, Sansovino. Het 16de-eeuwse Procuratio Nuove
met zijn ietwat overladen gedecoreerde klassieke gevelwand, drukt het streven
van de Venetianen naar het grootse en machtige uit.
Links van ons praalt de Torre dell Orologio met zijn angstaanjagende gevleu
gelde leeuw van de H. Marcus. Aansluitend staat het Procuratio Vecchie uit de
15de eeuw.
Achter ons de Fabbricio Nuova, gebouwd in opdracht van Napoleon. Thans
is hier het Correr museum ondergebracht.
Jurgen Vogels, Raoul Mottart en Sven Dils
Van bij het binnentreden merk je onmiddellijk dat de San Marco niet alleen als
kapel voor de dogen bestemd was, maar vooral symbool stond voor de rijkdom
van Venetië.
Het interieur van de basiliek kan slechts in hoge getallen en superlatieven
beschreven worden. De meer dan 4.000 m mozaïek waarmee de gewelven en
muren bedekt zijn en de kerk de naam van "Basilica d'Oro" bezorgen, de
duizenden marmeren en granieten pilaren die de muren dragen, de enorme
schilderijen, kroonluchters en beeldhouwwerken maar vooral het "Pala
d'Oro", het Byzantijns-gotisch uit ettelijke kilogrammen zuiver goud gesmeed
altaarstuk, bezet met duizenden edelstenen en parels, stralen niet alleen een
ongelooflijke pracht uit, maar vertegenwoordigen bovendien een onschatbaar
kapitaal.
De voltallige groep
Dinsdag 7 uur. Lydia komt ons wekken. Voor de meesten onder ons zeker geen pe ^er zuchten
Reisverslag door de deelnemers, leerlingen van RMS-Zele,
KA-Dendermonde, Turnhout, Lanaken en KTA 1-Dendermonde
Maandag 8 uur in de morgen. We bereiken onze bestemming Oriago, een klein
gehuchtje op 7 km van Venetië.
Op de camping "La Serinissima slaan we onze tenten op en nemen we een
weldoende douche.
In de namiddag, na het verorberen van een stevig maal, vertrekken we naar
Chioggia.
Chioggia, een stadje in de zuidhoek van de lagune, vormde destijds 15 eeuwen
geleden, samen met Torcello, Herecles en Caorle de eerste nederzettingen van
de bevolking die later de Venetianen zouden worden.
Venetië ontstond door een samenloop van omstandigheden: toeval en nood
zaak.
Hel was een toeval dat tijdens de ijstijden aan de Adriatische kust, ter hoogte
van het huidige Venetië gletsjermorenen werden afgezet. Later, bij het afsmel
ten van de ijskap steeg de zeespiegel en kwam het gebied onder water te staan.
Door de werking van de zee werden de schoorwallen of lidi afgezet. De laguna
was gevormd. Door slibafzetting van de Alpenstromen, waaronder de Brenta,
werden de honderden eilandjes binnen de lagune geformeerd.
Het was in dit moerassig gebied dat rond de 5de eeuw de bevolking van antieke
steden zoals Padua, op de vlucht voor rovende barbaren, genoodzaakt werden
hun toevlucht te zoeken.
Chioggia is sinds zijn ontstaan niet veel veranderd.
Men vindt geen Venetiaanse aristokratische elegantie, maar wel een vitaal
vissersstadje.
Langs de kanalen die het stadje doorkruisen, liggen sloepen aangemeerd. Men
kan er uren kijken naar de vissers aan het werk met het optuigen van hun
schepen of het lossen van hun vangst.
Eenvoudige, vaak armtierig aandoende woningen langs de nauwe steegjes, die
overspannen zijn met wapperend linnen, maken het geheel nog schilaerachti-
ger.
Op weg naar de camping houden we nog even halt ter hoogte van de laguna
morta.
De dodelagune is ecologisch gezien een waardeloos gebied geworden.
Vuil stinkend water, afkomstig van de verderop gelegen industrie en haven van
Marghera, heeft de biotoop tot een dode poel herschapen.
Voor geografen echter vormt dit gebied een vette kluif. De laguna morta geeft
immers een versnelde weergave van hoe destijds de lagune gevormd werd. Op
zeer korte afstand kan men de evolutie van open zee naar de vorming van kleine
en vervolgens grote schoorwallen en eilandjes naar een moerassig begroeid
land volgen.
Ziezo, onze eerste dag zit erop.
Na het avondmaal en de bespreking van de aktiviteiten van de volgende dag,
zijn we moe maar tevreden vrij snel ingeslapen.
Sandra Moerman, Els Rombaut, Didier De Geest en Bernard Vehent
moment om reeds op te staan. Maar ja, de tijd is hier kostbaar. Met dit besef
sukkelen we toch overeind en bereiken we tegen 7.30 u. de ontbijttafel. Hugo
heeft gezorgd voor verse koffie en warme chokolademelk, wat het humeur ten
goede komt.
Rond 8.30 u. stappen we aan de camping de stadsbus op, richting "Venezia
Na een rit van 30 minuten in een eivolle bus bereiken we via de Vrijheidsbrug
het eindstation Piazzale Roma.
Onze wandeling doorheen het autoloze historische Venetië leidt ons via tal van
bruggen, trappen en steegjes naar de druk bevaarde Canal Grande. Links van
ons ligt de Rialtobrug omgeven door fraaie gotische paleizen van de aristocra
tie.
