e nig i
De Rubens van de
landschapsschilderkunst
Mariadevotie centraal op
tentoonstelling in dekanale kerk te
Dendermonde
Opnieuw schitterende taptoe
op Dendermondse Grote Markt
32 - 7.6.1991 - De Voorpost
Dendermonde expozeert de schenking Franz Courtens
In het Zwijvekemuseum te Dendermonde is tot 15 september een belang
rijke tentoonstelling te zien die het leven van Baron Franz Courtens
belicht. Hij wordt de 'Rubens van de landschapsschilderkunst' genoemd.
Geboren in Dendermonde is Courtens een van de belangrijkste exponen
ten van de zogenaamde Dendermondse schilderschool. De dokumenten
die men op deze tentoonstelling kan zien, behoren tot wat men de 'Schen
king Franz Courtens' noemt. De 'schenking' bestaat uit voorwerpen
geschonken door familieleden van de schilder die in 1943 overleed, uit
portretfoto's, brieven en diploma's en zelfs het galakostuum van de
schilder die lid was van de Koninklijke Akademie voor Wetenschappen,
Letteren en Schone Kunsten. De hele schenking, zo wordt beweerd, was
lange tijd opgeslagen in kartonnen dozen in het stedelijk archief. Pas nu ze
tentoon gesteld wordt, blijkt ten overvloede hoe belangrijk ze wel is.
Dat Franz Courtens een belangrijk
schilder is, zal niemand in twijfel
durven te trekken. Maar eer hij zich
aan het schilderen kon wijden, is er
heel wat gebeurd. Konservator-ar-
chivaris Aime Stroobants lichtte de
loopbaan van Franz Courtens toe
tijdens de opening van de tentoon
stelling in het Zwijvekemuseum.
Opening die werd bijgewoond door
familieleden van de overleden schil
der. Frans Courtens werd geboren
in Dendermonde in februari 1854
als zoon van een beurtschipper. Hij
was een van de zes zonen van
Eduardus Courtens en Joanna Ca-
tharina Van der Weeg. Het gezin
telde ook nog drie dochters. Frans
Courtens groeit op in de omgeving
van de Dendermondse haven waar
de schepen worden gelost en gela
den door de pijnders. In de omge
ving staan het grote legerarsenaal,
de gevangenis en het gerechtshof.
Vader Courtens wil dat zijn zonen
een degelijke opleiding krijgen en
hij stuurt hen naar het Heilige
Maagdcollege. Maar op 15 jarige
leeftijd houdt Frans Courtens zijn
studies voor bekeken. Hij wil liever
kunstschilder worden. Zijn vader
wil van die 'roeping' niets horen en
stuurt zijn zoon naar een college in
Melle Frans loopt er weg en komt
thuis opnieuw zijn voornemen om
kunstschilder te worden, bepleiten.
Hij laat zich inschrijven aan de Den
dermondse Akademie voor Schone
Kunsten waar hij tot 1875 lessen zal
volgen van direkteur Jacques Ros-
seels en Isidore Meyers. Zij zweren
bij een nieuwe kunstrichtingschil
deren in de volle natuur. Het blijkt
dat de jonge Courtens over heel wat
talent beschikt zoals blijkt uit zijn
werk 'Dooi te Dendermonde' dat in
het stadhuis van de Ros Beiaard-
stad te bewonderen is.
De prijzen blijven niet uit en Cour
tens gaat zich in Brussel vestigen.
Hij volgt er les in de vrije akademie
La Patte de Dindon, maakt er ken
nis met een groep gelijkgezinde
kunstenaars en krijgt heel wat lo
vende kritieken. In 1883 huwt hij
met Maria Elisa Van der Cruyssen,
de dochter van een Gijzegemse
brouwer. Courtens vestigt zich nu
voorgoed in Brussel en zijn gezin
telt weldra vier zonen en een doch
ter. Twee andere kinderen overlij
den vrij jong.
In 1887 koopt hij in bosrijke omge
ving van Haarlem, in Vogelenzang,
een landgoed. Hij brengt er heel wat
tijd door en schildert er zijn mooiste
doeken. Hij reist veel naar het bui
tenland waar hij deelneemt aan tal
van tentoonstellingen. Zijn werk
wordt zelfs in de Verenigde Staten
geëxpozeerd en hij verwerft de
naam van de 'Rubens van de
Dendermonde. Familieleden van Franz Courtens bij zijn werk 'De regenboog'
(foto Piet Hermans)
lanschapsschilderkunst'. De onder
scheidingen blijven niet uit. Zo
wordt hij in 1904 benoemd tot lid
van de Koninklijke Akademie voor
Wetenschappen, Letteren en Scho
ne Kunsten van België. In 1907
wacht hem in zijn geboortestad
Dendermonde een vorstelijk ont
haal. De Scheldestraat wordt omge
doopt in Franz Courtensstraat. In
192/ wordt hij door Koning Albert
tot de adelstand verheven. Hij mag
de titel van baron voeren. Courtens
is meerdere keren terug te vinden in
de mooie tuinen en het park van
Laken, waar hij van de koninklijke
familie vrije toegang heeft gekregen
en er gebruik mag maken van een
mobiel atelier. In 1932 wordt een
grote overzichtstentoonstelling van
zijn werk georganizeed in het Paleis
voor Schone Kunsten te Brussel en
in 1943 schildert hij zijn laatste werk
dat een plaats krijgt in het Salon
voor Moderne Kunst op de Wereld
tentoonstelling te Brussel. Op 2 ja
nuari 1943 overleed hij in zijn wo
ning te Sint-Joost-ten Node.
Invloedrijk persoon
Schepen Meulebroek van kuituur
stelde dat Franz Courtens voor
Dendermonde een zeer vooraan
staande persoon is. Hij is een van de
meest suksesvolle zonen van Den
dermonde die met zijn werk aanwe
zig was op de soms belangrijke ten
toonstellingen die sedert 1884 in de
Dendermondse akademie werden
gehouden. In het stadhuis hangen
van hem vier belangrijke schilde
rijen. De familie Courtens heeft
trouwens een goede band met de
stad. Zo gaf beeldhouwer Alfred
Courtens, een van de zonen van de
schilder, tot 1951 les aan de Den
dermondse akademie. Hij maakte
trouwens het standbeeld van zijn
vader, dat nu aan de Geldroplaan
staat, maar dat op 17 september
1950 in aanwezigheid van Koningin
Elisabeth plechtig werd onthuld op
de Schelaekaai. Ter gelegenheid
van die onthulling werd in het
Vleeshuismuseum een opmerkelij
ke dokumentaire tentoonstelling
opgezet door de Oudheidkundige
Kring van Dendermonde. Toen al
mocht men een beroep doen op de
familie van de schilder. Het gevolg
was dat deze familie allerlei voor
werpen en dokumenten die herin
nerden aan Franz Courtens, schon
ken aan het museum. Onder meer
een schildersezel, twee paletten en
penselen, familiefoto's, een merk
waardig album met de recensies
over de belangrijkste tentoonstel
lingen waaraan Franz Courtens tu-
sen 1881 en 1885 had deelgenomen.
Daarbij kwamen nog een reeks
portretfoto's geschonken door me
vrouw Lea Ruttiens-Courtens en
Alfred Courtens zou in 1958 nog 20
brieven en 26 diploma's schenken.
Dendermonde. De familieleden van wijlen Franz Courtens die de opening van de tentoonstelling bijwoonden
gezelschap van schepen Meulebroek en konservator-archivaris Stroobants (foto Piet Hermans)
Ook het galakostuum van de schil
der behoorde tot de schenking. En
kele jaren geleden werd de schen
king weer samengebracht en geïn-
ventarizeerd. Het resultaat daarvan
is nu te bekijken in het Zwijvekemu
seum.
Goed gedokumenteerd
Zoajs steeds is ook deze tentoon
stelling weer vakkundig opge
bouwd. Naast een schilderij (de re
genboog) ziet men er allerlei schil-
dersmateriaal van Franz Courtens,
het galakostuum met de steek erbij,
foto's van de familie Courtens,
foto's van de schilder met koning
Albert en aan het werk in het park
van het kasteel van Laken, verschil
lende diploma's die de schilder be
haalde in binnen- en buitenland,
perskritieken over zijn werk en een
programma van de kermis van 1907
waarbij aan Franz Courtens een
denderende hulde werd gebracht
Men kan deze tentoonstelling in hl
Zwijvekemuseum in de Nijvf
heidsstraat te Dendermonde bef
ken tot 15 september, van maant
tot vrijdag van 9.00 tot 12.00 en vi
13.00 tot 16.00 uur en op zondagvï
14.00 tot 18.00 uur. De tentoonstel"
ling is gesloten op zaterdag e
juli, 15 en 26 augustus.
De Grote Markt van Dendermonde is een gedroomd kader voor grootse er op deze muziek ook aardige p
plechtigheden en feesten. Ook voor een taptoe leent dit middeleeuws tronen gunnen uitgevoerd worde
stadscentrum zich uitstekend en zelfs de moderne muziek die ten gehore In hun tweede deel, dit keer in rod
wordt gebracht op dergelijke manifestatie, doet daar niets van af. On- tuniek, witte broek en helwit
danks de koude woonden zaterdagavond toch flink wat toeschouwers deze 'Royal Marines' helm werd
nieuwe editie van de Dendermondse taptoe bij. We schatten het bezoekers
aantal op een tweeduizend, al hebben die het allemaal niet tot het laatste
trompetgeschal uitgehouden. Naarmate de avond vorderde werd het in
derdaad steeds kouderen wie in een al te licht zomerjurkje zijn plaatsje bij
valavond had ingenomen, diende heil en warmte te zoeken in de herbergen
langsheen de Grote Markt. Maar wie ter plaatse bleef en zich opwarmde
aan de overheerlijke muziek die ten gehore werd gebracht, heeft een mooie
avond gehad.
breed spektrum aan muzikale ho<j
tcpuntcn gebracht. Met daarbij tx
een aangepaste koreografie.
Kortom, deze taptoe was opnicu
een hoogtepunt en het is duideli*
dat het talrijk opgekomen publi
nu al uitkijkt naar wat men volge
Jaar °P de Grote Markt zal te
Ook nu weer werden drie Neder- de klassieke Russische kompoms- wonderen krijgen. Maar eer
t u i.: f .--u zover is, speelt er zich op dezeli
landse korpsen uitgenodigd voor dit ten Tsjaichovski en Khachaturian.
muzikaal festijn. Drie banden die De band bewees meteen dat ook de
stuk voor stuk hun grote kwaliteiten klassieken in aanmerking komen
hebben bewezen tijdens taptoes in vooreen hoogstaande taptoe en dat
binnen- en buitenland. En ook nu
toonden ze zich weer langs hun bes
te zijde.
Grote Markt nog een hele zom
animatie af. En die mag er ook we
Zoals gebruikelijk kregen de drie
korpsen de gelegenheid zich muzi
kaal voor te stellen: de Euroband
uit Rotterdam in okergeel en zwart
met zijn tamboer- en trompetter
korps, de Rijnmondband uit Schie
dam in een feestelijk blauw en de
Christelijke Muziek- en Showband
Juliana in een prachtig beefeater-
kostuum met tropenhelm. Een ge
disciplineerde voorstelling die er
moent wezen. Waarna de Euroband
het muziekfeest voor goed opende.
Met een medley van Europese lie
deren, een reis rond Europa, waar
bij telkens als kenwijsje enkele no
ten uit het vaderlands lied van het
bepaalde land ten gehore werden
feoracht. Frankrijk, Nederland,
panje, België, Italië en Duitsland
kwamen aan de beurt in een biezon
In Dendermonde heeft altijd een diepe devotie bestaan voor Onze Lieve
Vrouw. Volgens sommige historici uit de vorige eeuw gaat deze devotie
terug tot in de 9de eeuw toen de eerste bidplaats van Dendermonde aan de
Moeder Gods was gewijd. Maar aan deze stelling wordt hoe langer hoe
meer getwijfeld. Zeker is dat uit de devotie tot de Heilige Maagd de
Broederschap van Onze Lieve Vrouw is gegroeid. Deze broederschap was
oorspronkelijk gevestigd in de kapel van Onze Lieve Vrouw ter Dijkpoort.
Maar nog voor 1431 werd de zetel over gebracht naar de Onze Lieve Vrouw
collegiale.
De broederschap betaalde niet al
leen de bouw van het huidige Onze
Lieve Vrouwkoor in de kerk, maar
stond ook in voor de herinrichting
van dit koor na de verwoestingen
tijdens de beeldenstorm. Zo werd in
1641 het beeld van Onze Lieve
Vrouw van Troost ,dat ruim hon
derd jaar eerder door ridder Chris-
toffel de Barouse aan het Onze Lie
ve Vrouwaltaar was geschonken, uit
de vergetelheid gehaald en opnieuw
in het koor geplaatst. De mariavere-
ring in Dendermonde kwam zo tot
nieuwe bloei. Op vraag van het On
ze Lieve Vrouwkapittel en van de
Dendermondse stadsmagistraat
werd het beeld van Onze Lieve
Vrouw van Troost in 1721 miraku-
leus verklaard door de Gentse bis
schop. Hij gaf ook de toestemming
om het verhaal van de wonderen in
druk te laten verschijnen.
In 1861 waren er grote feestelijkhe
den om het duizendjarig jubileum
van Onze Lieve Vrouw van Troost
te vieren. Via de bisschop van Gent
werd aan de Paus de nodige toela-
tinggevraagd. De toenmalige deken
De Troch liet allerlei herstellings
werken aan de kerk en het interieur
ervan uitvoeren. De in 1845 ver
nieuwde praaltroon van Onze Lieve
Vrouw van Troost kon er een cen
trale rol in vervullen. Zoals in 1854
zou men opnieuw een 'Kerkelyk-
Historischen Stoet' inrichten die
een eerste keer zou uitgaan op 4
augustus 1861 en een tweede keer
ter gelegenheid van de jaarlijkse
processie op 15 augustus van dat
jaar. De voorbereiding nam een
goed jaar in beslag en een inrich
tend komitee zorgde voor de sa
menstelling van de stoet en van het
programma. Het bracht ook de no
dige fondsen bij elkaar. De uitgaven
zouden oplopen tot 4.330 fr en er
bleef uiteindelijk een boni van 32,45
fr. De processie ging uit op de voor
ziene data 4 en 18 augustus 1861In
een eerste deel liepen de kinderen
van de diverse onderwijsinstellin
gen, de leden van de broedcrschap-
f>en. In het tweede deel werd de
itanie van Onze Lieve Vrouw uitge
beeld door diverse groepen en een
derde deel toonde een reeks histori
sche taferelen in verband met de
vereniging van Onze Lieve Vrouw
van Troost in Dendermonde. Op de
Grote Markt stond een groot praal-
altaar opgesteld waar na afloop van
de processie de processietroon
werd tentoon gesteld. Er werd een
kantate uitgevoerd door een koor
bestaande uit 200 sopranen, 50 te
noren en 50 bassen. De stadsharmo-
nie stond in voor de begeleiding.
Tussen beide zondagen in was er
dagelijks een bedevaart voorzien.
De tentoonstelling in de dekanale
Onze Lieve Vrouwekerk van Den
dermonde behandelt deze belang
rijke gebeurtenis uit 1891. Men ziet
er onder meer de oproep van pa
stoor-deken De Troch om deel te
nemen aan de viering, de uitnodi
gingvan het organizatiekomitee tot
het vervaardigen van kunstbloe
men, fakturen voor de levering van
papier en ijzerdraad voor het ver
vaardigen van die bloemen, ontwer
pen van kostuums, van praalschil-
den, devotieprentjes, affiches, arti
kels over de processie, een grote
prent met de praaltroon, het gepo
lychromeerd houten beeld van On
ze Lieve Vrouw van Troost en na
tuurlijk de Praaltroon vormen zo
wat de voornaamste bestanddelen
van deze tentoonstelling die men
kan bekijken in de dekanale kerk.
Deze expo werd gerealizeerd door
de vzw Vrienden van de Onze Lieve
Vrouwekerk.
Dendermonde. De taptoe is pas begonnen en alle stoelen zijn bezet. Naarmate
der vlot geheel waarbij de koreogra- ha kouder «ml kwamen er meer en meer plaatsen leeg (foto Piel Hermans)
fie niet werd vergeten. In een twee-
de optreden zou de Euroband de
toeschouwers in de ban houden met
een homage aan de Beatles. Num
mers als de Yellow Submarine, Mit-
chelle en andere werden met veel
overtuiging gebracht.
De Rijnmondband uit Schiedam
zette zijn optreden in met een mari
tieme show. Het blauwe uniform
met gele bies paste daar uitstekend
bij. De muzikanten brachten stuk
voor stuk komposities die te maken
hadden met de zee. En dat waren er
heel wat. Ook hier viel op dat deze
show biezonder goed in elkaar
vloeide zodat er nergens hiaten wa
ren. Veel aandacht ging naar de ko
reografie die van de muzikanten de
uiterste koncentratie vergde. Maar
niemand werd op een foutje be
trapt. In het tweede deel, georacht
in een rode tuniek, opteerde de
Rijnmondband voor een selektie uit
wereldmelodieën die bij velen ver
trouwd in de oren klonken. Op be
paalde momenten werden de muzi
kanten door het entoesiastc publick
op spontaan handgeklap begeleid.
En aat deed hen zichtbaar deugd.
De derde band, de Christelijke Mu
ziek- en Showband Juliana was nu
meriek het sterkste korps. Ook hier
viel op dat zeer veel aandacht wordt
besteed aan het uniform. In een eer
ste deel, gekleed in het uniform van
Engelse guards met rode tuniek,
zwarte broek en op het hoofd een
beremuts, werd hulde gebracht aan
Birvt n
■lift Jj
Dendermonde. De prestatie van de drie bands mocht er wezen (foto Piel
Hermans)
