Groot opgezette
tentoonstelling
over pater De Smet
in Amerika
Negen grote delen
Pater De Smet en de Indianen van
de Rocky Mountains centraal tema
32 - 25.10.1991 - De Voorpost
Dendermonde. Prof. Dr Jacqueline Petersen
Het derde deel heeft het over de leefwereld van pater De Smetde
Europese katolieke wereld. Twee wereldbollen symbolizeren de
scheiding tussen hemel en aarde. Op een fotowand een afbeelding van
een altaar uit een Belgische kerk, naast liturgische voorwerpen, terwijl
het geluid van Gregoriaanse hymnen de ruimte vult.
Dan keert de bezoelcer terug naar het oosters plateau van de Rocky's.
Meer bepaald naar de vooravond van de aankomst van pater De Smet
in 1841. Daar treft men ethnografische voorwerpen aan, sommigen uit
de periode 1830. Ook tekeningen, landkaarten, afbeeldingen van 14.
spelende kinderen en vrouwen aan het werk, en zelfs een buffalo jacht 15
zoals die zich in 1840 moet hebben afgespeeld, wordt er getoond, u
Hiermee wordt de rijke en weldoende leefwereld van de indianenbe-
volking duidelijk gemaakt.
In datzelfde vierde deel treft men ook de gevolgen aan van de
epidemieën, wordt gewezen op de eerste kristianizering.
En dan is er de eerste konfrontatie van vier Salish en Iroqouis
delegaties met de 'zwartrokken' en met pater De Smet. Deze delega
ties waren vertrokken vanuit de Rocky Mountains naar St Louis. De
plannen van de jezuieten worden er uit de doeken gedaan. Gelukkig K
heeft men uit deze periode nog schetsen gevonden die gemaakt B
werden door Nicolas Point die het leven en werken van de indianen
nauwgezet optekende.
Het centrale deel van de tentoonstelling bestaat uit een uit de lucht
gegrepen voorstelling van een van de eerste kapellen, zoals men die
neeft aangetroffen op een akwarel van Nicolas Point uit 1842. Daar
wordt een beeld opgehangen van de pedagogische technieken die de
jezuieten toen al gebruikten maar de meeste aandacht gaat er toch
naar de kloof tussen de droom van de jezuieten en de werkelijkheid,
naar de konfrontatie tussen twee verschillende kuituren en religieuze
tradities.
Zo stappen we over naar een zevende deel, opnieuw een landkaart en
meer bepaald de grootste en meest gedetailleerde kaart die pater De
Smet over de hele streek in zijn bezit had. Zo maakt de bezoeker
kennis met de geografische situatie van de regio, met de verschillende
indianenvolkeren die er leven en ook met de missieposten die De
Smet er oprichtte.
Het voorlaatste deel heeft betrekking op het leven van de indianen en
op de politiek van de Amerikaanse regering op het einde van de 19de
eeuw. De indiaanse bevolking wordt uit de haar vertrouwde omgeving
verbannen en naar reservaten verwezen.
Tenslotte wordt dieper ingegaan op de betekenis van pater De Smet
voor de indianen. Dat gebeurt aan de hand van interviews in een film
die doorspekt is met beelden van De Smet, uit de kristelijke liturgie
maar ook van tradtionele vormen van vieringen.
De tentoonstelling werd uitgetekend door Richard Molinaroli en dat
is een van de meest bekende ontwerpen op het vlak van tentoonstel
lingen in de Verenigde Staten. Prof. Jacqueline Peterson heeft de
leiding van deze grootse expo die liefst 10 reusachtige fotomuren, 95
grafische reprodukties van tekeningen, kaarten, manuscripten (onder
meer de briefwisseling tussen pater De Smet en zijn vader die hele
maal niet opgetogen was met de reislust van zijn zoon), heel wat
audio-visuele snufjes en 38 wanden omvat. De tentoonstelling beslaat
een oppervlakte van 3.300 m2 en wordt door de Amerikaanse staat j
bedacht met een toelage van 700.000 dollar. In haar totaliteit zal de
expo anderhalf miljoen dollar (70 miljoen frank) gaan kosten.
In de Verenigde Staten van Amerika klinkt de naam van pater Pieter Jan
De Smet als een klok. Zijn standbeeld heeft er een ereplaats gekregen in
het Kapitool en in een van de 50 Amerikaanse staten vinden we een stadje
terug dat luistert naar de naam De Smet City. De 'grote zwartrok', want zo
wordt deze jezuiet-missionaris er geëerd, heeft in ruime mate zijn stempel
gedrukt op het leven van de Indiaanse bevolking van de States. Hij was een
van de weinige blanken, om niet te zeggen de enige, die het best kon vinden
met grootheden als Sitting Bull en andere Indiaanse opperhoofden. Bij
ons gaat men achteloos voorbij aan het mooie standbeeld dat Pieter Jan De
Smet aan de Dendermondse Onze-Lieve-Vrouwekerk huldigt. Heel even
kwam hij weer in de belangstelling toen een paar jaar geleden het stand
beeld als gevolg van metaalmoeheid van zijn sokkel stuikte. En een jaar
later, toen het beeld opnieuw werd onthuld, stond De Smet weer centraal.
Er verschenen over zijn figuur enkele boeken. En in de Verenigde Staten
vond dr. Jacqueline Peterson van de Spokane Washington State Universi
ty enkele tekeningen terug van de Dendermondse missionaris. Het begin
van een opzoekingswerk dat in de komende maanden wordt bekroond met
een grootscheepse rondreizende tentoonstelling die eerst in de Verenigde
Staten en Canada te gast zal zijn en in 1995 ons land zal aandoen. Zo krijgt
pater De Smet uiteindelijk toch de waardering die hij verdient ook in ons
land.
Het oude gezegde 'niemand is sant
in eigen land' is zeker van toepas
sing op pater Jan De Smet. En toch
heeft deze eenvoudige Dender
mondse missionaris in de vorige
eeuw gedurende een twintigtal jaar
zijn onuitwisbare stempel gedrukt
op een hele natie, die ondertussen
uitgegroeid is tot een wereldmacht.
Tussen 1840 en 1860 ruwweg ge
zegd, was Pieter Jan De Smet als
missionaris Jezuiet aktief in de Ver
enigde Staten waar hij leefde met en
voor de Indianen in het west en
noord-westen van Amerika en Ca
nada.
Het is dan ook niet verwonderlijk
dat men in dit onmetelijk groot ge
bied herhaaldelijk wordt gekon-
fronteerd met de naam van 'Father
De Smet', de 'grote zwartrok'. Mau-
rits Vander Cruyssen, die in 1981
naar Canada verhuisde en daar kar-
riere maakte, kan er over meespre
ken. 'Na enkele maanden al werd ik
gekonfronteerd met het verleden
van Pater De Smet. Overal vindt
men gedenkplaten langs de weg, of
musea, of historisch plaatsen, waar
het beeld van pater De Smet een
ereplaats bekleedt. Ieder jaar wor
den er over zijn leven boeken ge
drukt. In Oregon aan de Spokane
University vindt men een drukkerij
die uitsluitend boeken over de Den-
dermondenaar drukt. In sommige
Indianendorpen treft men nu nog
grote portretten van de missionaris
aan. En in Vencouver British Co
lumbia kan men vernemen dat Pie
ter De Smet de eerste blanke is ge
weest die de brede Columbia rivier
overstak'. Het klinkt verbazingwek
kend en het is verwonderlijk dat
eigenlijk geen enkele West-Euro
peaan, laat staan een Belg of Vla
ming, eraan heeft gedacht om het
leven en werk van deze figuur van
onder het stof vandaan te halen.
Professor dr. Jacqueline Peterson,
verbonden aan de Spokane Univer
sity deed dat wel. Als professor in de
geschiedenis van de Indianenge-
meenschap startte zij haar opzoe
kingswerk rond de figuur van De
Smet in 1979. Het is dus zonder
meer haar levenswerk. En nu is ze
zover dat er rond pater De Smet een
reusachtige tentoonstelling wordt
opgezet die zelfs in de Verenigde
Staten opzien zal baren omwille van
haar opvatting en uitvoering maar
nog meer door haar rijke inhoud.
De figuur van de eenvoudige Den-
dermondenaar Pieter Jan De Smet
zal er centraal staan.
Indrukwekkende rondreizende ten
toonstelling
Professor Jacqueline Peterson was
de voorbije dagen op bezoek in
Dendermonde. Niet de eerste keer
trouwens. Ze bezocht de geboorte
stad van pater De Smet al meerdere
keren en dit keer was ze op zoek
naar enkele typische Vlaamse, Den
dermondse landschappen die als
achtergrond en kontrasterend de-
kor moeten dienen voor de ten
toonstelling. De beperkheid van het
vlakke Vlaamse land tegenover het
imposante Rocky Mountaingeberg-
te. Het is een van de kontrasten
waarrond de tentoonstelling is ge
bouwd.
De rondreizende tentoonstelling
zal onder meer te zien zijn in het
Museum of the Rockies in Boze
man (Montana), in de steden Seatl-
le en St. Louis, in Los Angeles, New
York, Minneapolis, Vancouver en
Dendermonde. Maurits Vander Cruyssen'Overal wordt men gekonfronteerd
met de figuur van pater De Smet' (foto Piet Hermans)
naar men hoopt ook in Brussel als
een waardig sluitstuk. Onderhande
lingen zijn momenteel aan de gang.
De tentoonstelling gaat uit van twee
aparte werelden die van pater De
Smet met het katolieke geloof als
vertrekpunt en die van de Indianen
met hun zeden en gebruiken. De
verschillen en overeenkomsten tus
sen beide werelden vormen het gro
te gegeven.
Uit Dendermonds openbaar en pri
vé bezit zal men op de tentoonstel-
Jaarlijks wordt pater De Smet herdacht in De Smet City (arch)
ling ikonografisch materiaal kun
nen zien, naast de portretten van
pater Pieter Jan De Smet en van zijn
vader, een zilveren wierookvat, een
Mariabeeld, een devotieprent uit
de Onze-Lieve-Vrouwekerk, doku-
menten over de Franse tijd, devo-
tieprenten, zilveren ex-voto's
hartvorm, wassen ex-voto's, een
kelk, een devotieboek met zilverbe
slag, en nog veel meer. Ook uit an
dere openbare en privé-kollekties
van ons land worden voorwerpen en
dokumenten die hebben toebe
hoord aan pater De Smet in bruik
leen afgestaan. Daarbij vindt men
zeldzame indiaanse kledij en ge-
bruiks- en siervoorwerpen die ook
in de Verenigde Staten als zeer
merkwaardig worden beschouwd.
Bij de tentoonstelling hoort ook een
mooi geïllustreerd boek van 300
pagina s waarin diverse specialisten
elk een aspekt zullen belichten van
de Europese, Amerikaanse en In
diaanse kuituur in de eerste helft
van de 19de eeuw toen de Jezuieten
nog een poging deden om in
Noord-Amerika een nieuwe verbe
terde uitgave te brengen van de mis
sies die ze in de 18de eeuw in Para
guay tot stand hadden gebracht. De
voorwerpen worden binnen enkele
weken verscheept met behulp van
een gespecializeerde firma. De
grootste zorg wordt besteed aan de
verpakking van de voorwerpen, dit
met het oog op de gevaren verbon
den aan een reizende tentoonstel
ling. Ter plaatse (Bozeman en Spo
kane) zullen de meeste voorwerken
een konserverende behandeling on
dergaan, zodat ze in optimale om
standigheden aan het publiek kun
nen getoond worden.
Aanleiding tot deze manifestatie
vormt een reeks herdenkingen die
kaderen rond de vieringen van 500
jaar ontdekking van Amerika door
Columbus, 450 jaar Jezuieten en
500 jaar Ignatius van Loyola, de
stichter van de kloosterorde.
In het Amerikaanse stadje De Smet City hangt dit schilderij dat de Dendermondse missionaris in gezelschap van een
vooraanstaand leider van de indianen voorstelt (arch)
De tentoonstelling 'Sacred Encounters' is onderverdeeld in negen
grote delen. De bezoekers zullen eerst kennis maken met een grote
landkaart van Europa enerzijds en Noord-Amerika anderzijds. Beel
den van pater De Smet langs de kant van Europa, en van Insula, een
groot krijger van de Salich aan de andere kant, overschaduwen deze
landkaarten. Men ziet er ook reusachtige beelden van Dendermonde
en van de Bitterroot bergen, het thuisland van Insula. Zo wordt de
bezoeker voorbereid op een reis doorheen de wereld van Insula.
In een tweede deel maakt men kennis met een audio-visueel spektakel
in een teater. Daar krijgt men een indruk van de wereld van het Salish
volk uit het noordwesten van Montana. Men hoort er zelfs kommen-
taar in de Indiaanse taal, naast het Engels natuurlijk. De bedoeling is
dat men het belang van het gesproken woord meekrijgt. Men zal in dit
tweede deel trouwens geen enkele tekst te lezen krijgen.
