Van Sint-Pietersbanden
tot Sint-Hubertus in Erondegem
Stilte, a.u.b.
De Koninklijke Aloude Rederijkerskamer
Sint-Barbara brengt
2 - 22.11.1991 - De Voorpost
Elke parochie heeft haar patroonheilige maar in vele gevallen heeft deze
vrome man of vrouw af te rekenen met een zekere vorm van konkurrentie
en wordt hij of zij in bepaalde gevallen zodanig op de achtergrond
gedrongen dat nog nauwelijks aandacht aan hen besteed wordt. De kerk
van Erondegem is toegewijd aan Sint-Pietersbanden maar de devotionele
voorkeur gaat er naar Sint-Hubertus uit ook al telt 1 augustus, het feest
van Sint-Pietersbanden, om in deze parochie de dorpskermis te bepalen.
Toch is er in Erondegem een uitgesproken populariteit voor Sint-Hubertus
die op 3 november gevierd wordt en op die dag wordt er het brood gewijd
dat de mensen moet behoeden tegen de razernij.
Wat de persoon van Sint-Hubertus
betreft, deze stamt uit een Franse
adellijke familie en was gehuwd met
de vrome Floribane die hem zelfs
een zoon schonk aan wie ze de naam
Floribertus gaven. Hubertus was
een hartstochtelijk liefhebber van
de jacht en, nadat zijn echtgenote
overleden was, verscheen de Heer
hem tijdens de jachtpartij onder de
gedaante van een schitterend kruis
beeld tussen de hoornen van een
hert.
Zijn achting voor de bisschop Lam-
bertus, ook thans de patroonheilige
van het naburige Vlekkem, zette
hem aan om de 'kristelijke vol
maaktheid te beoefenen'. Zo ver
bleef hij een tijd in de abdij van
Stavelot om daarna het boetekleed
aan te trekken. Op raad van Lam-
bertus trok hij op bedevaart naar
Rome en terwijl hij daar verbleef
werd bisschop Lambertus te Luik
vermoord.
Na de dood van Lambertus - later
ook heilig verklaard - volgde hij
hem op als bisschop van Maastricht.
Hier bevorderde hij de kristelijke
geest in zijn bisdom en dank zij zijn
ijverige prediking kon hij in Brabant
en in de Ardennen veel heidenen
tot het ware geloof bekeren.
Bij zijn terugkeer in het land, deelde
Hubertus al zijn goederen uit aan de
behocftigen en wilde nog slechts het
voorbeeld van zijn voorganger
Lambertus volgen. In Luik bouwde
hij op de martelplaats van zijn mees
ter een prachtige kerk en in 721 liet
hij het lichaam van deze martelaar
naar die stad overbrengen en vestig
de er bovendien de bisschoppelijke
zetel waardoor hij als stichter van
het bisdom Luik algemeen aanzien
wordt. Ook op talrijke andere plaat
sen van zijn bisdom liet hij nieuwe
kerken bouwen of vervallen bid
plaatsen herstellen. Door zijn lief
dadigheid verdiende hij de glorie-
titel van toevlucht der weduwen en
vader der wezen.
Na een kerkinwijding in het Bra
bantse overleed hij bij zijn terug
keer in 727 te Tervuren en het was
dank zij de zorgen van zijn opvolger
Sint-Floribertus dat zijn lichaam
zestien jaar later naar de abdij van
Audain in Saint-Hubert overge
bracht werd. Sindsdien wordt hij
daar vereerd en aanroepen als pa
troon tegen de razernij.
Het is algemeen bekend dat in elke
bedevaartplaats vaantjes in verband
met de heilige verkocht werden.
Minder bekend zijn de liederen die
verkocht werden en even populair
waren. Hierin werden de gaven van
zijn persoon beschreven met breed
voerige details over zijn bovenaard
se krachten.
Liedeken van Sint-Hubertus
StemVan de vier gasten
Laet ons hier op 's werelds dal,
Hubertus hooge achten,
Die ons kan redde uyt 't geval,
By dagen en by nachten,
Want hy is een lelie-blom,
Vermaerd door g'heel het Chris
tendom,
By God zeer hoog van waerde,
En vermaerd op der aerde,
Hy was een edel graevens kind,
In stad van Luyk geboren,
Van God en van den mensch be
mind,
Zoo ieder een zal hooren,
In zyn jonkheyd hy had schier,
Al in het jaegen meer playzier,
Mids zyn vader voor dezen
Ook jaeger kwam te wezen.
Aenziet 't eerste mirakel dan,
Als hy ter jagt kwam wezen,
Een Hert die hem toe gegaen,
Die hem kwam g'hoorzaem wezen,
Het beest vile voor hem op zyn
knien,
Maer doch ter dezer stonden,
Meynd hy het beest te wonden.
Zoo haest was hy niet van zyn
paerd,
Of hy kwam straks te merken,
Dat tusschen d'hoorns van den
Hert,
Een licht dat kwam versterken,
Hy zag daer Christus beeld op
staen,
En Gods wonder werk zag hy daer
Maer 't beest is straks verdwenen,
Niet meer voor hem verschenen.
Als dan heeft God zyn hertgeraekt,
Naer hy hem had aangebeden,
Heeft hy van dezen man gemaekt,
Een licht der duysterheden,
Want zynen Myter en Staf,
Zond God hem van den Hemel af,
Dat op d'aerd mits dezen,
Als Bisschop mogte wezen.
Naer dat hy eenen langen tyd,
Zyn Schapen kwam regeer en,
Heeft God dien Heylig man gezeyd,
En hy hem kwam vereeren,
Dat naer zyn dood hem toeliet,
Aen allen sterveling het gebied,
Dat nooyt aen lyf of leden,
Geen raezend dier mogt treden.
Dus is hy nu by God den Heer,
Voorspreker aller stonden,
Voor die hier zyn met groot ver-
zeer,
Gebeten van dul honden,
Of wel van ander raezend beest,
Dat die maer komen onbevreesd,
Hubert zal hun beschermen,
Van razerny ontfermen.
Wilt Sint-Hubertus tot patroon,
Aenroepen t'allen stonden,
Hy zal voor u, voor Gods troon,
Bidden met open monden,
Op dat geen beest in raezerny,
En toebrengt eenig leed of ly,
Maer dat gy als voor dezen,
Van hun bevryd mogt wezen.
Oorlof dan Christen in 't generaei,
Wilt Sint-Hubertus eeren,
Koopt de gewyde dingen al,
Gy zult nooyt in verzeeren,
Komen, want die op hem betrouwt,
En gewyde dingen by hem houd,
Zal hy altoos bevryden,
En 't razend dier van hun myden.
Sint-Hubertus in Erondegem
In de 18e eeuw bestond er in Eron
degem reeds een herberg die het
uithangbord met de naam van de
beschermheilige droeg. In 1774
werd er als benaming 'Sint-
Huybrecht' vermeld aan een her
berg die zich op de grens van Eron
degem en Erpe bevond aan de
steenweg. Als patroon van de jagers
is Sint-Hubertus op meerdere uit
hangborden van herbergen te vin
den, vooral dan op plaatsen waar
jagers verpozing kwamen zoeken of
hun buit aan elkaar toonden. De
herberg Sint-Hubertus was echter
aan een drukke steenweg gelegen
naar Gent en dus niet bepaald een
ideale plaats voor een oponthoud
van jagers maar wel van reizigers.
Sinds jaren is in Erondegem ook het
gebruik gangbaar dat er op kermis
zondag een haas verkocht wordt ten
voordele van de kerkfabriek, d.w.z.
ten behoeve van de arme mensen.
Het bedrag dat tegenwoordig ont
vangen wordt van de haas wordt
besteed aan de opsmuk van de kerk
en de laatste jaren heeft de pastoor
er een gedeelte van het orgel mee
gefinancierd. Volgens de traditie
neemt de koper de haas niet mee
naar huis maar schenkt die aan de
pastoor, daar waar hij vroeger voor
de kloosterzusters van Erondegem
bestemd was. Het is een volksge
bruik dat elk jaar talrijke inwoners
naar de parochiezaal lokt waar het
beestje per opbod aan de meestbie
dende wordt toegekend.
In Erondegem krijgt Sint-Hubertus
het rechter-zijaltaar toegewezen en
hier wordt hij vooral als bescherm
heilige tegen de razernij beschouwd
maar veel minder als een soort pa
troon van de jacht. Op 3 november
staan de kerkelijke diensten trou
wens in het teken van deze heilige
die vooral in de 17de en 18de eeuw
door marktzangers bezongen werd
als o.a. Philippus Jóannes Groes
Liedeken van het leven van den
H. Hubertus Prince van Aquitanien
eersten Bisschop van Luyk hezon-
deren Patroon tegen de Raesernye
getrokken uyt het leven van den zei
ven heyligen beschreven door S.G.
Z.R.C.P. ende was onderteekend
Jacobus Pontanus S. Theol. Doet.
T. Librorum Cenfor. Gecomponeert
door Philippus Joannes Croes.
Op de wyzevan de vier gasten
Erpe-Merc. Het beeld van Sint-Hubertus met relikwie in het zijaltaar van de
kerk Sint-Pietersbanden in Erondegem (jv)
Als Paulus dat heylig vat,
in gramschap was verholen,
En quam nae Damaskus de Stad,
Christus kerk vervolgen,
Maer onderwegen in den dag,
Quam eenen grooten blixem slag
Paulus met zyn volke,
Zag Christus in de wolke.
Dit is Hubertus ook geschied,
Die nam heel zyn behaegen,
En hy en had geen vreugde niet
Als in het wilt te jaegen,
Op goeden vrydag hoord my aen,
Was hy weer op de jagt gegaen,
Hy heeft een Hert gevondc,
Hy volgd hem zoo hy konde.
Hy volgd den Hert met lust bel aen,
Maer konde hem niet krygen,
Den Hert die is dan blyven staen,
En scheen hem toe te nygen,
En tusschen d'horens van den
Hert,
Hong god de zoon aen 't kruys vol
smert,
Jesus geheel door wonden,
Die wou hem dit verkonden,
Ten zy dat gy u haest bekeerd,
Gy zult ter helle daele,
Hy sprak Heer Jesus gy my leerd
Waer dat ik troost moet haelen,
Gaet tot Lambertus mynen vriend
Al in Maestricht daer gy hem vind
Die zal u leering geven
Hoe gy voortaen moet leven.
S. Huybrecht met goed berouw
Tot Maestricht gekomen.
Om dat Lambertus zeggen zouw,
Wat baen hem dient genomen,
Naer dat Lambertus hem had ge
leerd -
Zoo is S. Huybrecht weer gekeerd
By zyn huysvrouw Floribana,
Die niet lang leefde daer na.
Hy trok dan met een droefheyd
groot
Nae den bosch van Ardennen,
Wortels en kruyden was zyn brood,
En water uyt de Senne,
Eenen Pancier van Yser styf,
Die trok hy aen op zyn bloot lyf,
Zyn kleed van rouwe haeren,
Bleef daer zoo zeven jaeren,
Tot dat een Engel wilt verst aen
Door God hem quam verwekken
Dat hynae Roomen toe zouwgaen
En uyt den bosch vertrekken,
Terwylen reysden dan met smert
Zoo wierd vermoord Sinte Lam
bert
Van Tongeren bisschop weerdig,
Door moorders handen lichtveer-
dig
Op die uer in den dage-raed,
Den Paus kreeg een visioene,
Met het Bisschoppelyk gewaet
Al van Lambertus koene,
Den Engel zey S. Huybrecht,
Weyd hem bisschop van Tong'ren
recht
Hy zal hier als den vromen,
Haest in de kerk komen
Den Paus het alles zoo bevind
Hubertus kwam ten tyde,
Den Paus die naam hem aen als
vrind
En hem tot Bisschop weyde
Maer in het weyen noch iet schort
Want daer kwam eenen Stool te
kort
Ons Lievrouw met verblyden,
Zond eene Stool van zyde,
Sinte Peeter in de mis
Zond een sleutel van weerdeye,
Om te toonen sijn nacht gewis
Dient voor de raeserne
Van Menschen beesten groot en
kleyn
Voor dul en die bezeten zyn
Worden daer me genesen
Wilt maer gedachtig wezen.
Hy wierd ontfangen tot Maestricht
Als Bisschop met veel eeren
En heeft zyn Bisdom wel gesticht
Door Pred'ken en leeren,
En naer veel moeyt en arbeydgroot
Kreeg hy de tyding van zyn dood
Dat eer een jaer naer desen,
God zouw zyn loonder wezen.
Al tot Tervueren in 't Casteel
Is hy komen te sterven,
Den hemel heeft hy voor zyn deel,
Van God komen te erven,
Daer word hy nu van God ge loont
En voor zyn deugden al gekroond,
't Jaer als hy scheydt uyt'e leven
Was zeven-honded twintig zeven.
Den derden van Novembris,
Quam hy te overlyen
Op ieder dorp geschied een mis
En daer het brood in weyen
En dat geschied'er alle kant,
Zoo lyk in Vlaenderen als Braband
Daer veel menschen hun me be-
vryen
Al van de Raesernyen
Den sleutel van S. Petrus
S. Huybrecht toe gezonden,
Daer me brand men die gebeten is
Al van de raezend honden,
Daerom myn vrienden kleyn en
groot
Aenroept S. Huybrecht in nood
'k Beloof u als myn vriend
Dat gy zult trooste vind.
De katholieke godsdienst was tij
dens het leven van Sint-Hubertus
slechts sporadisch in de jagerskrin
gen doorgedrongen. De Diana-or-
den, jaentverenigingen van Ro
meinse oorsprong, hadden heilig
dommen opgericht om ter ere van
de godin Diana dieren te slachten.
Met de bekering van Sint-Hubertus
hebben we hier eens te meer te ma
ken met een kristianiseringvan hei
dense riten.
Het is in feite pas in de 18e eeuw dat
deze heilige als patroon van de ja
gers kan beschouwd worden en de
verering werd bovendien verspreid
vanuit het Vlaamse land want juist
hier reisde hij als predikant door
onze streken. In de Sint-Janskerk
van Tervuren wordt de ivoren
hoorn van Sint-Hubertus zorgvul
dig bewaard. Er is een uitgebreide
devotie ontstaan rond de persoon
van Sint-Hubertus en thans is het
nog de gewoonte dat men in talrijke
kerken brood wijdt op zijn feestdag.
Dit brood wordt in sommige plaat
sen vervangen door specialiteiten
zoals de Sint-Hubertuskoeken te
Lier.
De eerste bisschop van Luik is in de
Kempen tevens de patroon van de
mussen- en mollengilden terwijl
men hem in leper sinds het begin
van de 17e eeuw aangenomen heeft
als patroonheilige van de schoen
makers en daarnaast zelfs als pest
heilige beschouwt, samen met de
H. Rochus en de H. Adriaan. Maar
de H. Hubertus moet over enorm
veel devote invloed beschikken
want in sommige regio's van het
Vlaamse land wordt hij ook als be
schermheilige vooropgesteld van de
bakkers, schrijnwerkers en ijzergie
ters.
Isidoor Van Beughem schreef zelfs
het libretto over de 'Bekeering van
den Heiligen Hubertus', een 'dra
matisch gedicht in acht toneelen'
dat door Prosper Van Eeckhaute op
muziek gezet werd. Op muzikaal
vlak liet de volkszanger zich even
min onbetuigd en stak de loftrom
pet over de beschermende funktie
van Sint-Hubertus. In het lied wordt
hij ook wel eens de 'predikant van
het Fransche land' genoemd wat in
tegenstelling staat tot wat algemeen
aanvaard is. Nochtans liep het pad
van zijn prediking evenwel ook
langs Wallonië uiteraard om Luik te
bereiken. Maar toch benadrukt de
zanger de heiligdommen die men
overal in Vlaanderen verspreid
vindt, een bewijs van zijn ongenaak
bare populariteit.
Gezang tot lof van den H. Hubertus
Stemmede Moorinne van America
Groot en weerd geagt
Is de edel konings jagt
Door het Keyzerryk,
Al de ryken van 's gelyk
'T is de Lelie-Blom
Van het Christendom
Ziet Hubertus schoon
Is de jaegers Patroon,
Die by Godt in 't hemels Hof
Nu jaegt vol eer en lof
In de Luyker-stad
Is gebooren dezen Schat
Zoo en Graeve kind
Al van Godt den Heer bemind
In zyn jongheyd fier
Nam hy groot plaisier
In het bosch en wout
Was hy geheel habil en stout,
Mits zynen vader op het wout
Ook eenen jaeger was.
Dan op eenen tyd
Heeft hem ter jagt bereyd
Met zyn jaegers al
Die daer waeren in 't getal
Wyd van een gespreyd,
Om het wilt geheel wyd;
Hy sprong van zyn peerd,
Daer ontmoet hem eenen hert
Die hy meynde van stonden aen
Met moed gaen te verslaen.
Maer dien hert bleef staen
Ziet Gods wonder aen,
Die geenszins en week
Voor de lancie of den steek
Hubertus versteld,
Ziende Jesus Beeld
Tusschen horens aen
Van den hert, viel met getraen
Op zyn knien met osdmoed
Voor zynen Godt te voet.
Hy riep grooten Godt
Laet dog hooren uw gebod,
'K Zal van stonden aen
Gaen het heydendom versmaen.
Ziet en helder stem
Sprak en riep tot hem
Hoort nae myn vermaen,
Wilt tot by Lambertus gaen
Dezen heert en 't licht verddwee
God gullie heeft verscheen.
Myter, en stoel en staf
Zond Godt van den Hemel af,
Door den Engel schoon
Boven uyt Gods hemels troon,
Dat Hubertus kragt
Laeten zou de jagt
Hy moest Priester zyn
Tot glorie in 't gemeen,
En dan Bisschop toegewyd
Voor Jesus Majesteyt.
Die nae Zielen jaegd
Dat Gods wil en kragt behaegt
Hy wierd Predicant
Door geheel het Fransche Land
Hy is medecyn
Van den menschen tryn,
Die op 's we ire Ids dal
Zyn gebeten by geval
Van de beesten vol venyn
De geen die raezend zyn.
Zoo heeft hy de magt
Dan gekregen door Gods klagt,
Dat hy ketters leert,
Die hy tot Jesus bekeerd
Hy is eenen vriend
Die Heer Jesus mind
En Maria maegd,
Die zyn hert en ziel behaegd.
Door zyn sermoen ten allen kanl
Bekeert hy geheel het land.
In Ardennen schoon
Ligt zyn lichaem klaer ten toon.
Te
En Medalie-werk
Word gewyd daer in dc kerk
Daer den sleutel leyd
En den stool bereyd
Van Hubertus schoon j fle
Die hy kreeg uyt 's hemel troon en
Voor de menschen groot en kleyi ze
Die vreed gebeten zyn.
Jaegers van het Land
Vierd den Lof maer triomphant 'e'
Van Hubertus vriend,
Die zyn vrienden al bemind
Eerd zyn heyligdom
Tot zyn eer en roem
Die men vindt in 't land,
Zoo in Vlaenderen als Braband,
Roozenkranskens schoon bevryd,
In zynen naem gewijd.
Julien De Vuys
de
0|
Zonder dat een doorsnee teaterbe-
zoeker er erg in heeft, is de koorts
'achter de schermen' bij de Rede
rijkerskamer Sint-Barbara al be
hoorlijk gestegen. Hun activiteiten
binnenskamers zijn volop gericht op
hun eerstkomende toneelproduktie
'Stilte a.u.b.'. Deze pittige komedie
van Michael Frayn, zal worden ge
bracht in regie van Mare De Cock.
Het stuk gaat over een reizend ge
zelschap dat een blijspel repeteert
met een ongelooflijke plot. Een ma
kelaar gebruikt een huis, dat hij ver
ondersteld wordt te verkopen, om
een afspraakje te maken met zijn
liefje. Wanneer de eigenaars die in
Spanje verblijven om aan de belas
tingen te ontsnappen, onverwacht
terugkeren ontstaat een chaotische
toestand.
Van dit blijspel ziet de toeschouwer
alleen het eerste bedrijf, maar dan
wel drie keer. Eerst tijdens een alge
mene repetitie, dan beleven ze dit
bedrijf vanuit de coulissen en tef
slotte als voorstelling ergens in ecj
kultureel centrum in Vlaanderen.
Ontegensprekelijk een der moois#
en plezantste blijspelen, een garat
tie voor een onbezorgde, gezellig
toneelavond.
Treden op: Luc Beeckman, Ei
Borms, Monique Buys, Paul Co|j
pens, Norbert De Sutter, Jos Scha
ckaert, Mieke Leemans, Lea Tenj
merman en Beny Vermeulen.
De voorstellingen hebben plaats#
de Schouwburgzaal van het C.C. Dj
Werf op vrijdag 22 november om 2j
uur, zaterdag 23 november om 4
uur en zondag 24 november om
uur. Kaarten 200F. Reducties BAfj
S. Card/J. Card 150F. Plaatsnumf
ring noodzakelijk, telefonisch
persoonlijk bij A. Van der Els
Veldstraat 9 te Aalst of in all
BAC-kantoren te Aalst.
Reservofoon: 053/70.44.64.
P.H
