Pater Jozef Sterck terug in Mere
t
t
De Kongo was zijn leven. Ngusi Karl I Bond was zijn leerling
Groene Dag organiseert
jeugdontmoetingsdag rond
«Leven, daar moeten wij zelf
iets aan doen»
2 - 13.12.1991 - De Voorpost
om geneeskundige zorgen toe te
dienen, medicamenten te verschaf
fen en allerhande medische hulp
bieden tot zover hun kennis reikt.
Het dispensarium wordt geleid
door een Oostenrijkse zuster en
haar land geeft geweldig veel steun
omdat er weinig missionarissen zijn.
Toch is het opvallend dat, van de
medikamenten die opgestuurd wor
den, het moeilijk is ze te verdelen
maar soms zorgen bepaalde' orga
nisaties zelf voor de verspreiding. I n
Lumumbashi zijn wel vijftig apote-
ken waar de medikamenten terecht
komen van de verschillende orga
nisaties. Het zijn wel private perso
nen die een apoteek openden maar
weinigen onder hen zijn gediplo
meerd net zoals de zwarte zieken
verzorgers zichzelf tot dokter bom
bardeerden nadat ze slechts vier
jaar in Frankrijk medicijnen gestu
deerd hadden. Voor een buiten
staander klinkt dit ongeloofwaardig
en onaanvaardbaar maar 'wij heb
ben het voordeel dat we daarin ge
groeid zijn', stelde pater Sterck.
Nog vóór de laatste troebelen was E.P. Jozef Sterck genoodzaakt naar zijn hun land te laten bewerken. Ze vra-
geboortedorp te Mere, in de wijk Gotegem, terug te keren. Ondermijnd gen voor alles en nog wat altijd geld
door ontbering werd hij naar het vaderland overgevlogen waar hij op de aan de schoolgaande kinderen die
operatietafel belandde maar nu genoeg hersteld is om aan terugkeren te het zich niet kunnen veroorloven en
denken. Alleen maar 'denken' want de werkelijkheid ligt heel wat anders, dus uit de school wegblijven. Nu is
vooral in z(jn toestand vermits er nog weinig kans bestaat om de recente het reeds merkbaar dat de kinderen
gebeurtenissen recht te zetten. Op politiek economisch vlak misschien wel het nut niet meer inzien van de
maar wat het missiewerk betreft gaat het al even moeilijk zoals we uit een school en er nog slechts twintig pro-
uitgebreid vraaggesprek konden opmaken. cent lessen volgen.
Op dat vlak waren de Belgen voor-
Net zoals alle priesters en missiona- lijk van wit naar zwart overging. Er u>tstrevend tegenover de andere
rissen van Mere heeft pater Sterck was wel een tussenpauze van vier buitenlanders. De Belgen verplicht-
evenmin lang in zijn geboortedorp jaar Katangees bewind want toen ten iedereen naar school te gaan
verbleven maar ondanks alles blijft zijn er enkele blanken teruggekeerd terwijl de Engelsen en Fransen
een missiepriester nog altijd een ge- waardoor een 'gemengd systeem' s'echts de besten uitkozen en daar-
liefd persoon op een dorp. Dit blijkt gangbaar was. mee 'n ^e'te ebtair te werk gingen,
trouwens uit de materiële hulp die n de omwenteling is het land
zij ontvangen bij een eventuele va- n erwi^s steeds meer gaan verloederen,
kantie- of een rustperiode. Steeds is In KonS° belandde E.P. J. Sterck in vooral een gevolg van de onophou-
er medeleven geweest met deze een scb°°Iwaar alleen de kinderen dende omkoperijen en korruptie.
mensen die de beschaving en de van de blanken schoolliepen, een Het wordt zelfs zover gedreven dat
kerk dienen, zelfs in onze tijd wat ZS°- pluralistische school. In 1960 de onderwijzers speciaal moeten
men er ook van zegt kwam er een bruuske verandering betaald worden om de examens of
Geboren te Gotegem op 18 decern- en °P één daê waren ?lle blanke de werken te verbeteren... De kin-
ber 1918 liep hij lagere school te kinderen verdwenen, ieder naar deren zelf moeten betalen per
Mere en vermits hij niet de enige z'jn vaderland teruggekeerd en ver- vraag! Bovendien kregen de school-
was in het gezin die tot de geestelijk- vangen door inlanders. kinderen tot voor het Mobuturegi-
heid wou toetreden, werd hij in zijn Sinds I960 begon pater Sterck met me alles in de scholen gratis maar
jeugd gestimuleerd door de toen
malige onderpastoor Leo Vekeman
die in de Sint-Bavoparochie ver
bleef van 1923 tot 1931. Die stuurde
hem naar de school van de Kongre-
gatie van Don Bosco in Sint-De-
nijs-Westrem. Hij "voltooide hier
zijn humaniorastudies en trad daar
na in het noviciaat van de Selesia-
nen in Groot-Bijgaarden. Na een
verblijf van zes jaren ging hij teolo-
gie studeren maar nog vóór hij het
vierde jaar afgemaakt had liet men
hem al naar Kongo vertrekken, wat
op 3 maart 1946 gebeurde.
Intussen had hij echter zijn eremis
opgedragen, op 17 juli 1945 maar na
zijn vertrek had hij toch regelmatig
kontakt met zijn geboortedorp via
pastoor P. Dambre. Vanuit het Col
lege Sint-Franciscus van Sales in
Elisabethstad, waar hij leraar was,
schreef hij over de toestanden waar
in hij moest werken. In een brief van
einde 1946 schrijft bij o.a.: 'Op 15
oogst hebben wij hier voor de eerste
keer een processie ingericht, wij
moesten zelf vaandels fabrikeren,
kruisen maken, lintjes snijden, enz.'
Het missionariswerk in de brousse Erpe-Mere. Pater Jozef Sterk, getekend door bijna een halve eeuw missioneringswerk in de streek van Lubumbashi te
bestempelde hij toen reeds als zeer Kafubu, maar toch uitkijken naar een volgende afreis (jv)
hard, gans alleen maanden lang in
hitte en stof, zonder iemand te zien de vorming van onderwijzers voor sindsdien moet men voor elk voor
met wie ge eens hartelijk kunt spre- de zwarte jongens in de brousse wat werp betalen,
ken en zonder voldoende afwisse- hij persoonlijk als zeer interessant Niettegenstaande de uitbuitende
hng van voedsel'. Dit was echter beschouwt. Dit gebeurde in een toestanden stijgt de schoolbevol-
geen klacht maar een vaststelling missiepost op een dertigtal km van king maar de akkommodatie wordt
van een overtuigd missionaris die er Lumumbashi. Zij werden dan lesge- niet uitgebreid zodat er een schrij-
bijna een halve eeuwvertoefd heeft, vers in de verschillende missiepos- nend tekort is aan ruimte. Dat noch
Het is juist het gebrek aan voedsel ten waar inlandse kinderen uit de de missionarissen, noch de 'afgestu-
dat hem naar een vroegtijdige af- omliggende dorpen naar school deerde onderwijzers' in ideale om-
tocht geleid heeft. kwamen. De missiepost op zichzelf standigheden werken blijkt uit een
Na de tweede wereldoorlog moch- werd altijd beschouwd als een uil- brief die pater Sterck in 1986 stuur-
ten de paters eens meer naar het erst belangrijk bestanddeel van het de aan het komitee dat zich toen
vaderland terugkeren en zo was pa- land, nu zelfs meer dan vroeger
ter Sterck in juli 1948 terug in Mere want men heeft er naast het onder-
voor een korte vakantie om op 10 wijs en de godsdienst ook nog de
september naar zijn missiepost te bank, de post, de gezondheids-
vertrekken maar niet vooraleer hij - dienst, e.d.m.
volgens de traditie - de 'preekstoel
beklommen had', wat telkens een
bepaald doel inhield en waarvan het
resultaat hartversterkend was.
Maar elke missionaris was altijd
zeer erkentelijk en ook pater Sterck
wachtte niet lang om een bedanking
te sturen want in oktober 1949
Interessant werk
Het geven van vorming aan de
'zwarte' jongens wordt in het alge
meen zeer belangrijk aanzien. De
leerlingen volgen er ook zes jaar
humaniora en dan worden ze aan
genomen als onderwijzer maar ze
inzette voor het missiewerk: 'Ik zou
u kunnen zeggen dat het onderwijs
een totaal ander zicht heeft dan in
Europa: overbevolkte klassen. In de
lagere school tot 92 leerlingen per
klas, een klas onder de vijftig is on
denkbaar. Banken zijn een lukse:
vier per bank. Sinds jaren worden
geen nieuwe klassen meer aanvaard
en vermits de bevolking snel aan
groeit, is de toestand hopeloos.
Meer en meer ongeletterden of kin
deren die geen plaats vinden in de
school. In het begin van elk school
jaar is het een gevecht om een
plaatsje te veroveren. Zelfs heb ik
meegemaakt dat de politie moest
tussenkomen om orde te scheppen
IVIHVUUI^II Dill UIUU IV 3VIIVLIUVII
r de kandidaten. De jongens die §fn e en
J Daarpntpopn
ik zo goed mogelijk voorbereid op
hun taak in de brousse, weten wat
hun te wachten staat: mizerie, totaal
geïsoleerd, moeten ze hun plan
trekken, geen schoolboeken, geen
schrijfboeken of zeer zeldzaam,
soms geen krijt, geen papier... een
karig loon'.
schreef hij: 'Vele hartelijke groeten moeten toch een stage doorlopen in
aan onze dorpsgenoten die me zo verschillende posten en hebben bo-
mild gesteund hebben. De vijf da- vend'en n°g een staatseksamen.
gen lange reis was wel zeer ver- Daarna worden ze aan een school
moeiend, maar zeer leerrijk. Nu ben toegewezen maar wel rekening hou-
ik terug op post in Elisabethstad. Ik dend,met de stammen want een on-
heb me gedurende mijn verlofda- derwijzer Ult een vreemde stam
gen eens echt thuis gevoeld in mijn WOI"dt niet .aanvaard. Dit systeem
parochiekerk en die dagen blijf ik geldt trouwens op alle vlakken want
dankbaar gedenken'. Dit scenario de stam Pr'meert boven alles,
herhaalde zich regelmatig en tel- Het onderwijs is echter sinds de on-
kens pater J. Sterck naar Mere afhtmkelijkheid sterk teruggelopen,
kwam was hij gelukkig in zijn ge- Voor 1960 volgde men het program-
boortedorp te zijn maar nog geluk- ma van de Belgische scholen en
kiger om terug te keren, niet alleen 'eefde men ze'^s Nederlands van
om er zijn apostolaatswerk te ver- bet derde leerjaar af maar dat is
vullen maar omdat hij de morele en a»emaal verleden tijd. De eksa- Gezondheidszorg
materiële steun meekreeg van zijn mens z'Jn tamelijk streng maar toch Ook op het gebied van de gezond-
dorpgenoten. is het systeem van vroeger ook afgc- heidszorg stond ons land vooraan
zwakt. Toen de kinderen vroeger de want tot in de kleinste posten gin-
De steun was er trouwens hard no- lagere school verlieten, konden de gen de dokters regelmatig visite
dig want pater Sterck kende gedu- leerlingen goed lezen en schrijven doen maar nu ligt alles lam, alhoe-
rende zijn verblijf in Lumumbashi maar thans gaat het steeds maar wel de missie ook bezet werd door
drie verschillende toestanden: de slechter. Dit komt echter vooral de Kongregatie van Salesiaanse
kolonisatie, de Katangese periode omdat er maar een viertal maanden Zusters en die hebben er verschil-
tussen 1960 en 1964 en daarna het per jaar les gegeven wordt wat op lende dispensaria opgericht. Daar-
Mobuturegime. Voor hem was dit zijn beurt een gevolg is van het naast gaven ze een opleiding voor
een geweldige omwenteling toen de slecht betalen van de onderwijzers, ziekenverzorgers. Het was wel een
onafhankelijkheid uitgeroepen Deze laatsten trachten dan wat geld afzonderlijke eenheid maar ook zij
werd omdat het letterlijk en figuur- bij tc verdienen door de kinderen trokken de brousse in maar dan wel
Op een bepaald ogenblik besliste
Mgr. Kabanga dat alle blanke zus
ters moesten vertrekken wat zeker
niet wijst op een gelukkige samen
werking. Sindsdien zijn er geen te
ruggekeerd ondanks de herhaalde
verzoeken die telkens geweigerd
werden. Daarnaast richten zijn
nieuwe bisschoppelijke kongrega-
ties in maar ze hebben geen geld om
ze te onderhouden. Ze gaan altijd
ondoordacht te werk en zelfs de
inlandse geestelijkheid wil het roer
volledig overnemen ondanks het
vaststaat dat ze het materieel noch
geestelijk aankunnen.
Nefaste gevolgen
Volgens pater Sterck heeft de kolo
nisatie niet genoeg rekening gehou
den met de stammenverschillen.
Men heeft wel ekonomische aflij
ningen gemaakt maar op etnisch
vlak is er weinig gebeurd: 'De tijd
dat ik er was in mijn eerste periode
van 1946 tot 1960 werden de inlan
ders wel beschouwd als slaven al
hoewel er fel overdreven werd als
zouden de zwarten veel slaag gekre-
van de leden overal de belangrijke
posten in handen kregen. Het ging
zo goed dat hij alle blanken door
Afrikanen verving op alle posten
maar dit betekende de totale onder
gang van Zaïre. In de steden vindt
men er nu de toestand identiek aan
deze van 1940'.
In het binnenland is de toestand
praktisch niet veranderd ten op
zichte van de missies want met de
slechte toestanden houden ze nog
meer van de paters omdat men ze
meer nodig heeft. Ondanks de
alarmerende feiten wil een echte
missiepater altijd teruggaan naar
zijn post. De grootste reden hier
voor is de gehechtheid aan het land
dat ver van de beschaving staat en
waarvan de kloof steeds groter
wordt. Het zou thans zeer moeilijk
zijn voor pater Sterck om in een klas
van blanken te staan. Men kan zich
het verschil in mentaliteit niet in
beelden waardoor een aanpassing
na zoveel jaren vrijwel onmogelijk
is: 'Wij verstaan heel goed de men
taliteit van de broussekinderen om
dat we met hen leven en ze kennen
en daardoor er weten mee om te
gaan'.
De bevolking, die zeer explosief is,
komt thans vlugger in kontakt met
alles wat er in het binnenland ge
beurt dank zij de kommunikatie-
middelen die zelfs tot in de brousse
doorgedrongen zijn. Het grote na
deel in Zaïre is dat de technische
middelen er in een paar jaar tijd
gekomen zijn 'terwijl het bij ons
langzamerhand gebeurde en op die
manier zie ik het ginder voorlopig
niet meer zitten. Thans is het af
wachten maar in dê huidige omstan
digheden gaat het hoegenaamd
niet, volgens de kontakten die we
dagelijks hebben met onze achter
gebleven paters'.
Rekrutering
Het ontbreekt nu ook aan jonge
krachten. Er zijn geen Vlaamse mis
sionarissen meer genoeg maar de
Salesianen vertegenwoordigen een
wereldkongregatie zodat men thans
nog kan rekruteren uit andere lan
den. De meeste missionarissen ko
men nu uit Polen, Spanje, Indone
sië of Italië, daar waar ze vroeger
alleen met twaalf Vlamingen de
school leidden.
Daartegenover staat dan het feno
meen dat in Zaïre het seminarie van
Lumumbashi overvol zit met kandi
daat-priesters. Van de 104 worden
er trouwens maar zestig tot priester
gewijd. Dit is echter niet zozeer uit
overtuiging maar in de meeste ge
vallen om een sociale bevordering
te bekomen want het betekent voor
hen vooral een statussymbool dat
evenwel aan het tanen is omdat er
geen middelen meer zijn om de gro
te sier te voeren.
Het is echter vaak ook een spring
plank om wat meer te bereiken in
het burgerleven want talrijke inlan
ders die een belangrijke post bekle
den waren eerst seminarist. Als
voorbeeld stelt pater Sterck hier de
persoon van Ngusi Karl I Bond, die
een leerling van hem was terwijl
Ileo een van de eerste kajotters
Men moet er ook rekening houc
met het feit dat de bevolking z<
jong is waarvan de meesten nauv
lijks de onafhankelijkheid geke
hebben. Ze kunnen dus nu moeil
vergelijken met vroeger en bov<
dien is het volk zonder geschiet
nis. Men verhaalt er in feite alle
het leven van de dag, men mai
geen plannen voor de toekor
maar door de nood en de mise
zijn ze gedwongen geweest om m<
te werken dan vroeger.
Als het gaat om de winning v
landbouwgewassen dan spreekt j
boerenzoon van Gotegem:
land kan veel gewassen opbren;
wegens het geschikt klimaat
warmte en regen. Eindelijk hebl
ze ingezien dat er verschillende pi
dukten zijn die er goed kunnen
dijen maar ze zijn geblokkeerd
het in 't groot te doen omdat ze o1
geen vervoermiddelen beschikkj
en de wegeninfrastruktuur er v»
waarloosd bijligt. Voortaan is
wel voordelig op lokaal vlak m;
niet voldoende om er een degelijl
economie mee op te bouwen v<
het land zelf. De weggespoelde
gen vooral zijn triestig om te zit
zodat de centra slechts met vliegti
gen te bereiken zijn. Kivu is ni
tans een buitengewone streek v<
de landbouw want terecht wordt
er als de lochting van
beschouwd'.
Zai| vc
i dc
Missieleven
Terugblikkend op het verleden,
sloot pater Sterck met een eenvoj
dige synthese: 'In het begin is h|
geweldig moeilijk want men komt
een totaal andere wereld terecl
Het moeilijkste voor een missionl
ris is begrijpen wat de inlanders
hun hoofd hebben. Het redenen.,
is bij de Kongolees anders dan bij d
blanke. Zij redeneren niet maar z
voelen en daarom is het zeer moei
lijk om hen iets in te pompen.
zijn er wel enkele die ontwikkel
zijn maar in 't algemeen kunnen z a
met ons niet mee, maar ook he e
tegenovergestelde is een feit. Mei
kan in feite nooit weten of een Koi| m
P<
P>
Kori
golees de waarheid spreekt. Hul
waarheid is wat bij ons best past el
zij zeggen wat ze zelf denken dat w
gaan aannemen'.
Het is een moeilijk begrijpbaar vol
en daarom staat pater Sterck en
sceptisch tegenover mensen die a
slechts een paar maanden op bel
zoek geweest zijn en er boeken ovej
schrijven en 'ik ben er bijna vijftij
jaar geweest en ik ken ze nog niet
Alhoewel pater Jozef Sterck maa
al te graag zou weergaan naar zijl
missiepost dan is dit voorlopig uio
gesloten, niet alleen wegens zijl
ziekte maar vooral omdat de toa
stand er voor de missionarissen we»
nig rooskleurig is. Toch blijvej
mensen als pater Sterck gehecn
aan hun werk en hun roeping da
allesoverschrijdend is, zelfs eeo
deugdelijk verblijf in de geboorte
streek waaraan hij zo verknoch
blijft.
Daarentegen staat dat bepaalde be
drijven er een enorme infrastruk-
tuur ontwikkeld hebben die de Kon
golees ten goede kwam, vooral dan
op het gebied van de gezondheids
zorg en het onderwijs. De volledige
ommekeer in 1960 werd wel goed
gekeurd door de inlandse geestelij
ke overheid maar aartsbisschop
Manula zei toen toch dat het nog
ongeveer een halve eeuw te vroeg
was omdat de meeste leiders het
toen nog niet aankonden. Er was
evenwel een gelukkige overgangs
periode dank zij Tsjombé die zijn
heil zag in een maatschappij van
blank en zwart wat trouwens toen
optimaal werkte maar onder poli
tieke druk is dit plan mislukt met de
gevolgen van dien zoals onlusten en
stammentwisten. Uiteindelijk heeft
Mobutu de politieke strijd gewon
nen maar 'spijtig dat hij alleen zijn
stam bevoordeligd heeft en waar-
Op maandag 23 december worden
alle jonge mensen uitgenodigd, die
zich vragen willen stellen over: ge
zondheid, toekomst, ekologie, voe
ding, etiek. Met deze aktiviteit
hoopt de vereniging vzw Groene
Dag een bijdrage te leveren aan een
groenere wereld.
Over de aangehaalde tema's zal
worden gediskussieerd met het doel
positieve gevolgtrekkingen te kun
nen maken. Welke uitdagingen
biedt de toekomst aan jonge men
sen? Zorgen voor de aarde: is recy
cleren genoeg? Positief denken: be
wust kiezen voor het betere. Voed
sel voor iedereen? Omspringen met
gevaren?
Over deze vragen jvil men samen
nadenken en zoeken naar antwoor
den. Niet in teorie maar vooral dl
problematiek proberen te begrijl
pen. Alle jonge mensen wordel
door Groene Dag uitgenodigd oi
deel te nemen aan deze vergaderii
op maandag 23 december van 13.:
u. tot 19 u. in het Vredcshuis
Aalst. Deelnemen is kosteloos v<
jonge mensen tussen 15 en 25 jat
De begeleiding berust bij Stefat
De Wever en John De Bock, orj
nisatoren van Groene Dag. De
verse tema's worden ingeleid en
handeld in diskussiegroepen. Vc
meer informatie kan u terecht
vzw Groene Dag Woestijnvcldwc
20, 1760 'Roosdaal (tel. 051
33.20.46).
