Kruis-Lieven-Heer van Erondegem
een bezienswaardigheid
Kapel Ter Linden te koop
om Meuleschettekapel te herstellen
--
mmm
2 - 31.7.1992 - De Voorpost
Met een Kalvarieberg wordt in de kristelijke ikonografie een beeldengroep
verstaan samengesteld uit Kristus aan het kruis, Maria en Sint-Jan
(Johannes). Dat is niet altijd een vaste samenstelling, want soms wijkt
men af door er personages uit de passie aantoe te voegen. Men treft ze
meestal aan onder een schutsdak, dat tot bescherming dient, en ze zijn
aangebracht in een open kapel nabij de kerk. Ook werden ze tegen een
nisvormige muur geplaatst of in de gevel van een landhuis ingewerkt,
eventueel in de gevel van een boerderij of enig andere gebouw van beteke
nis.
Het oprichten van kalvariekruisen gebeurde reeds in de vijftiende eeuw
van de betekenis van dergelijke re
ligieuze uitingen en beschouwt men
het thans meer als een monument
van vroegere godsdienstijver dan
als een bijbels tafereel waar men bij
stilstond.
Kunst
kwamen, noch welke dood ze zijn
gestorven. De geloofwaardigheid
van dit verhaal is totnogtoe niet
achterhaald.
Verval en herstel
oorzaak geeft men vooral aan als een herinnering aan de bedevaart in het
Heilig Land, het nakomen van een belofte, gespaard blijven van oorlog en
de gevreesde pest, maar waarschijnlijk voor alles wordt het bedoeld als
blijk van trouw aan het oude geloof.
Jarenlang was de 'Kruis-Lieven-
Heer' aan de wisselende weersom-
Het geheel is een duidelijke uiting standigheden overgelaten en zelfs
maar"dê biöëipëdódê wordt Tn de°17de en 18de eeuw gesitueerd. Als van ware kunstzin. De voorstelling de verschillende lagen verf konden
- - - - - l-wi—i:-igeen voldoende bescherming bie
den. Gedurende tientalle jaren
stond het kunstwerk te verkomme
ren, tot uiteindelijk de familie Van
Den Eeckhoudt op het einde van
jaren zeventig er werk van maakte
om het familiestuk in zijn oude glo
rie te herstellen. Het was toen hoog
tijd om het van de ondergang te
redden, maar gestimuleerd door de
nieuwe tendens om het eigen erf
goed te bewaren, leidde tot een
waardevolle restauratie. Men heeft
er toen een erezaak van gemaakt,
In de beginperiode werden de kal
variekruisen binnen de kerk ge
plaatst maar later kregen ze een
plaats aan de gevel en men trachtte
ze enigszins te beschermen tegen de
gure weersomstandigheden door
het aanbrengen van een bedaking of
een nis op te bouwen. Andere ver
huisden naar het kerkhof maar
soms behield men het kalvariekruis
aan de kerkgevel en liet er een twee
de aanbrengen op het kerkhof toen
dit rond de kerk opgeheven werd en
men een nieuw aanlegde meer bui
ten de dorpskom. Dit zijn echter
meer kerkkruisen die in dezelfde
periode als de kalvariekruisen ont
staan zijn. Hier spreekt men dan
meer van kerkhof- of allerzielen-
kruisen en wegens hun funktie wor
den ze bij de familie van de begrafe-
niskruisen gerangschikt.
Kalvariekruis Erondegem
Het eksemplaar dat men in Eronde
gem aantreft is een van de weinige
echte kalvariekruisen in de streek.
Niettemin zijn de kruisen zeer tal
rijk maar ze worden in andere soor
ten ondergebracht want meestal be
treft het een lijdende Kristus aan
het kruis waarbij men in Erpe-Mere
toch enkele uitzonderingen heeft.
In Erondegem kan men er niet
naast kijken als men het dorp bin
nenrijdt.
Automatisch richt men zijn blik op
het prachtig geheel dat aangebracht
van het kalvariekruis is een sterven
de Kristus geflankeerd door zijn we
nende moeder Maria en zijn trouwe
volgeling, de apostel Johannes. Het
houten kruis is rudimentair gekapt
zonder versieringen, terwijl de Kris-
is in een gevelnis aan de hoek van de tusfiguur eveneens kunstig uit hout
Hoog- en de Nieuwstraat, in de js gebeiteld. Goede waarnemers
vroegere boerderij van zunen onmiddellijk opmerken hoe
'Burgemeester's'. Jaren terug stond dicht de gelaatsuitdrukkingen van
in de onmiddellijke omgeving ervan de beelden de realiteit benaderen,
een kapelletje, waarvan na wegen- De kunstenaar heeft wel ingezien
aanleg, nog alleen de pinusbomen dat hij een degelijke harmonie kon
herinneren aan het kleine heilig- vormen tussen de nerven van het
dom van de daar vroeger vereerde gebruikte hout en de lichaamsvor- want van financiële tussenkomst
heilige in de buurt van de in 1914 men van de figuren. was er geen sprake. Toch zou het
afgebrande windmolen.
Kruis-Lieven-Heer
De twee bijstaande figuren aan de
voet van het kruis daarentegen zijn
uit de toen gangbare terracotta ver
vaardigd, een grondstof die vaak
voorkomt om beelden van kerkhei-
ligen te maken. Het geheel getuigt
Samen met het -ook al verdwenen-
Kussekappeleken is de 'Kruis-Lie-
ven-Heer', zoals men het kalvarie- a|,eszins yan vakmansch raaar
kruis in de volksmond noemt, de - A
V:
'-K-
w?.
r 'AiV
kalvariekruis opnieuw een pronk
stuk worden aan de gevel van de
vroegere hoeve van
'Burgemeester's' die nu een bouw-
materialenzaak herbergt.
Ook al was nazaat Van Der Eecken Erpe-Mere. Het kalvariekruis aan de Hoogstraat Ie Erondegem dat een ttenu we
een weinigontevreden,zelfs een be- jaar jaar geleden werd gerestaureerd en meteen oorkonde werd bekroond (p
etje misnoegd, over de gang van za- een oorspronkelijk kleed. Maria gekund had, vooral waar het de rc
ken op verschillende vlakken, toch neerkijkend en langs de andere zij- ligieuze kant van de zaak betref j,
heeft hij indertijd een prachtige dc Johannes die naar de hemel Het is een familie die ooit enon|j.(
prestatie geleverd door zoveel zorg staart vee| heeft gegeven aan dc ker c
te besteden aan het herstel van de pjet js een prjve-initiatief zoals er waarvan nu nog weinig blijken va
talrijke zijn de laatste jaren, maar sympatie waar te nemen zijn. Dat i
men moet het toch maar doen en er zo wat de vizie van de man die voo
de moed voor opbrengen om er zo- zijn eigen monument zorgdraagt e
veel uren en dagen werk in de ste- nu feitelijk twijfelt of hij er nog zoi QOr
ken, werk dat niet altijd naar waar- aan beginnen.
de wordt geschat, laat staan er voor jjn,
beloond worden. Juist dat maakt de Waardering
mens in kwestie soms wat mistroos- x..,.
De waardering voor deze overtuiCM'
c spijtig genoeg is de auteur nog altijd
best gekende toponiem van Eron- l j
i u n ui-i onbekend,
degem. Het is met alleen een blik
vanger voor de voorbijganger, maar Legende
ook een geschikt oriëntatiepunt dat
in die zin al heel wat diensten heeft Ook al vertonen de beelden hier en
bewezen aan menig weggebruiker, daar scheuren en barsten, dan
stoort dit de toeschouwer nauwe-
Dorpsbeeld Hjks. Voor dit euvel moeten we te-
Alhoewel dit kunstwerk merkwaar- rug naar de legende die aan het
dig is in zijn soort, was het jaren kalvariekruis verbonden is. Via de
geleden in verval geraakt zoals tal- overlevering -archivalische bron-
rijke monumenten na de tweede nen hieromtrent bestaan er niet-
wereldoorlog niet meer afdoende beweert men dat twee dronken ke- u«. me ww. Ue waa
onderhouden werden. Nochtans reis hun woede zouden gekoeld komt. Het is een hele onderneming °™a' utWijlt ran restauratie kwam vanuit eet"
heeft dit kalvariekruis altijd deel hebben op de drie beelden met be- geweest vanwege de eigenaar die er
uitgemaakt van het Erondegemse schadiging als gevolg. Dat is hen dagenlang aan gewerkt heeft om de
dorpsbeeld, op een paar honderd duur te staan gekomen, want's an- bepleistering weg te kappen, de ste-
metervan de kerk. Ondanks de min- derendaags zijn ze op onverklaar- nen op te poetsen en de voegen er
dere interesse voor het devotionele bare wijze omgekomen. Er wordt in tussen met speciale korosievrije ce-
element, blijft het een meester- de legende echter geen gewag ge- ment te dichten. De beelden kregen
werkje in zijn soort, ook al geniet de maakt van namen en evenmin hoe een opknapbeurt en ze staan er nu
voorbijganger niet meer zo intens de twee boosdoeners aan hun einde al meer dan tien jaar glanzend bij, in
beelden en het kruis.
Voor de grondige restauratie was
de bedaking boven het kruis ver
dwenen. Thans is de uitsprong op
vakkundige wijze vernieuwd en
zelfs verstevigd. De muur werd uit
gekapt en heropgebouwd, waarbij
de nis veel beter tot haar recht
hen die dit soort werk als eersten -
naar waarde zouden moeten schat- heel a°dere hoek. De Bond va
ten. Aannemer Van Den Eeckhout Kringen voor Heemkunde ,n Oos
laat dit duidelijk blijken in een kort Vlaanderen bekroonde de helste
gesprek. 'Indien ik geweien had dat l'ig van het kalvariekruis met ee
het zo veel werk zou gevraagd heb- oorkonde als erkentelijkheid vol
ben, dan was ik er misschien niet het behoud van een waardevol ku
aan begonnen. Maar nu ben ik te- '«ee erfgoed De eigenaars e
vreden dat ik het beëindigd heb en vooral Harry Van Den Ecckhou
het resultaat mag gezien worden'. h"n lovenswaardig mm;
Hij steekt het echter niet onder 1979 op dut man,er nog be
stoelen noch banken dat het anders geld worden en thans is het er
waardevol monument met een r(
ligieus karakter dat mits verdel
zorg nog tientalle jaren de gevel v(
de vroegere hoeve zal sieren,
bezienswaardigheid voor de
bijganger, een parel van uiting val
devotie. (JV)
Aalst. De kapel Ter Linden in de Vlaanderenstraat en het aanpalende huis
zouden door de Sint-Jozefsparochie worden verkocht om de herstelling aan at
Meuleschettekapel te kunnen betalen (a)
Tot verbazing van vele Aalstenaars werd op de kapel Ter Linden aan de
Vlaanderenstraat 30-32 een bericht ter kennisgeving van verkoop aange
bracht. Naar verluidt zou de Sint-Jozefsparochie beslist hebben tot deze
verkoop over te gaan om met de opbrengst de Meuleschettekapel, die op de
hoek van de Dirk Martensstraat en de Meuleschettestraat al jaren om
ernstige restauratieaanpak vraagt, te herstellen.
Aalst. De Meuleschettekapel, o pde hoek van de Dirk Martens- en de Meule
schettestraat, staat er sinds 1989 maar triestig bij (a)
Op de kapel Ter Linden prijkt vol
gend bericht: "Het stadsbestuur
heeft ons laten weten dat het ge
bouw, waarin gij thans woont (Ter
lindekapel en aanpalende woning)
bouwvallig is en een gevaar bete
kent voor de openbare veiligheid.
De kerkfabriek van Sint-Jozef, ei
genaar van dit gebouw, heeft dan
ook besloten het voor afbraak te
verkopen. De kapel blijft van nu af
helemaal gesloten, zowel vooraan
als achteraan en moet dus niet meer
onderhouden worden. Gij zult dus
dit gebouw moeten verlaten, omwil
le van uw eigen veiligheid zal dit
best zo vlug mogelijk gebeuren. Met
deze aangetekende brief wordt dan
ook uw huur opgezegd." Deze brief
werd getekend door de voorzitter
van het bureau, de h. A. Du Four,
en was gericht aan de huidige bewo
ner van het naast de kapel aanleu
nende huis, "bewaker" Henri
D'Haese-De Ryck.
De evolutiegeschiedenis van de be
wuste kapel Ter Linden gaat bijna
150jaar terug. In 1849 teisterde
cholera de stad Aalst. De buurtbe
woners van de Gentsesteenweg
wendden zich in hun onvoorwaar
delijke devotie tot de Moeder Gods
en hingen in een kapelletje haar
beeld aan een lindeboom. Deken
De Hert wijdde het beeld in.
Dagelijks baden vrome zielen de ro
zenkrans aan de voet van die linde,
geplant op de eigendom Terlinden,
later bekend als de Bokkenhof. De
cholera werd uitgeroeid. De linde
werd later door de bliksem getrof
fen maar het beeld bleef ongedeerd.
De familie Arents-Roelandt, die
destijds in de Nieuwstraatpoort
woonde, liet niet zonder tegenkan
ting, de huidige kapel op eigen
grond en grotendeels met eigen
middelen bouwen, omdat de op
brengsten van de Broederschap van
O.-L.-Vrouw van Lourdes, waarvan
vader Arents de stichter was, te ge
ring waren. Volgens de Denderbo-
de, werd wekelijks per lid één cen
tiem ingezameld.
Een inscriptie in arduin, naast de
deur van de kapel, herinnert aan
1883 als oprichtingsjaar van de ka
pel. Tot voor kort traden elke dag
mensen het heiligdom binnen om
bescherming van O.-L.-Vrouw af te
smeken. Elke dagbrandden er kaar
sen voor het beeld.
De vereniging voor Aalsters Na
tuurschoon (WAK) dringt aan op
het behoud van de kapel. Vanuit
historisch standpunt is de kapel een
steeds zeldzamer veruiterlijking
van de eenvoudige volksdevotie. De
WAK is van oordeel dat de kapel
op een bescheiden wijze een blik
vanger is in de straat, dit door haar
strategische ligging. Zij wenst dan
ook dat de kapel zou bewaard blij
ven. Door haar karakter en stijl ziet
de WAK mits aangepast beheer,
naast de functie als plaats voor de
votie mogelijkheden in de kulturele
sfeer.
Volgens onze informatie zou de op
brengst van de verkoop van het
woonhuis en de kapel aan de Vlaan
derenstraat, aangewend worden om
het herstellen van de Meuleschette
kapel die er sinds 21 juli 1989 zielto
gend bijstaat, te herstellen. Het to
rentje van deze kapel zakt ziender
ogen. De kapel is eigendom van de
kerkfabriek Sint-Jozef. Sinds juli
1989 zit het ronde dak van de Meu
leschettekapel onder een plastiek
afdekking.
Het blijft uiteraard wel betreurens
waardig dat de restauratie van een
kapel echter kan gebeuren wanneer
een andere kapel wordt prijsgege
ven en verkocht. p.H.
