Leedse watermolen
verhuist
naar Nieuwerkerken
Kaartenverkoop voor Samson
loopt als een trein
'Ter Palen' sluit zestiende werkjaar af
32 - 14.8.1992 - De Voorpost
Aalst. Kaartjes en affiches gingen vlot van de hand. De optredens van Gen en Samson zullen goed gevolgd worden (a)
De kaartenverkoop voor de optre
dens van Samson tijdens de Aalster-
se Jaarbeurs loopt als een trein. Dat
weet Marcel van het feestkomitee te
vertellen. In Haaltert en Lede wa
ren de kaarten in een mum van tijd
verkocht. Het ziet er dus goed uit.
Oók in Aalst zelf en in Sint-Lie-
vens-Houtem is er veel belangstel
ling voor deze optredens.
Marcel is een nieuweling in het
feestkomitee. Hij is er een jaar lid
van en heeft ondertussen zowat alle
handelsbeurzen meegemaakt. Vo
rig jaar proefde hij de karnavals-
feer. Hij kreeg toen de opdracht om
een gezelschap uit Frankrijk weg-
wijs te maken in het karnavalgebeu-
ren. Hij volgde gasten de ^KtHÉÉÉl^ÈêÊSÈÊ^^Ë^ 1
vanop de tribune en leidde
hen rond in de stad, waarna de Ado. i
groep ook door burgemeester De w?' kom (af Samson optreden aan iedereeti die
Maght werd ontvangen.
Eeuwen lang waren de wind- en watermolens de trots van het dorp en de
rijkdom van de molenaar. Ze kregen vaak de naam van de eigenaar mee,
die zelfs op talrijke plaatsen als toponiem gebruikt werd, want meestal
bleef de molen gedurende eeuwen in het bezit van dezelfde familie. Er was
een tijd dat wieken en rad hun stempel drukten op de bedrijvigheid van een
dorp maar met de ontwikkeling van de moderne technieken is hun funktie
tot een zeer beperkt minimum herleid. De meeste molens staan er zelfs
verhakkeld bij en zijn reeds jaren buiten gebruik. Zo is het ook vergaan
met de 'Matthijsmolen' te Lede, die nu nog alleen kan gered worden,
dankzij de stijgende interesse voor de industriële archeologie.
Sommige molens tracht men als monument te beschermen, maar toch
ontsnappen waardevolle ambachtelijke bedrijven van vroeger aan de
aandacht van de dienst Monumenten en Landschapszorg. Gelukkig zijn er
daarnaast nog mensen zoals Marcel De Sloover uit Nieuwerkerken, die
zich als leraar-landbouwer aan deze watermolen interesseert, en hem
aldaar wil overbrengen by gebrek aan interesse vanwege het Leeds ge
meentebestuur.
Aalst. Drummen vooreen kaartje voor het optreden van Gert en Samson (a)
Historiek
Een uittreksel uit een proces-ver
baal van afpaling betreffende de ge
meente Lede, spreekt reeds over
een watermolen in 1817, die door de
eigenaar geëxploiteerd werd.
Voor zijn oorsprong verwijst men
naar Lodewijk De Bruycker, die als
molenaar te Lede aangeschreven
stond. Nog in de eerste helft van de
19' eeuw noteert men uit een verde
ling Felix Matthijs als mulder. Een
volgende verdeling, in 1879, wordt
Pieter Matthijs aangeduid als zijn
opvolger maar pas vier jaar later,
komt de molen door erfenis, in han
den van Hippoliet Matthijs-Van
Hauwermeiren.
Zoals het rond de eeuwwisseling ge
bruikelijk was, wordt er in 1900 een
stoommachine geplaatst en laat
men de watermolen bij het kadaster
inschrijven als korenwater- en
stoommolen. Twee jaar later, we
gens overlijden van Hipp. Matthijs,
komt de molen met toebehoren in
het bezit van de weduwe en de kin
deren H. Matthijs. Zo een kwart
eeuw nadien doen zij afstand van
het vruchtgebruik en de molen
wordt eigendom van de drie kinde
ren, Oscar-Philemon, Irma-Hor-
tensia en Ciothilde.
Nog juist vóór de oorlog komt er in
1939 opnieuw een verdeling in de
familie en het eigendomsrecht
wordt overgedragen aan Irma-Hor-
tensia en Clothilde-Eulalie Mat
thijs. Tien jaar nadien wordt de wa
termolen verkocht en komt zo in
handen van Dolf Alb. Lemmeers-
Librecht. Zij blijven de molen behe
ren tot op het ogenblik dat andere
manieren gebruikt worden om
graan te malen. De welvaart van
weleer verdween stelselmatig en het
bedrijf werd opgeheven. Na 1960
begint dan de aftakelingvan de eens
zo florissante watermolen om bijna
totaal weg te kwijnen tot op het
ogenblik dat er zich iemand gaat
interesseren aan de
'Matthijsmolen' van Lede.
Ondanks de andere wending ver
dwijnt in zekere zin de watermolen
definitief uil het dorpsbeeld van Le
de, maar hij is niet totaal verloren,
vermits hij een nieuwe bestemming
krijgt in Nieuwerkerken waar hij zal
heropgebouwd worden. Niettemin
Buggenhout
Inderdaad, de Buggenhoutse heem
kring 'Ter Palen', sluit met de publi-
katie van het vierde nummer van
het gelijknamige tijdschrift, zijn zes
tiende werkjaar af.
Voorzitter Petrus Servaes en co
kunnen trouwens met tevredenheid
terugblikken op het voorbije werk
jaar: het jaarboek '91, 'Kijk op ons
dorp van toen' had meer liefheb
bers dan beschikbare eksemplaren;
de uitreiking van niet minder dan
325 kwartierstaten aan leden, werd
zodanig opgemerkt, dat aan de au
teur, Petrus Servaes, de Prijs van de
Dendermondse Perskring werd toe
gekend; voorzitter Petrus Servaes
werd omzijn algemeen heemkundig
werk uitgebreid en verbeterd en ter
gelegenheid van Nieuwjaar gingen
de Ter Palen-wensen aan de leden
opnieuw gepaard met het schenken
van een dozijn prentkaarten.
Tijdschrift
Het nummer vier van de zestiende
jaargang van 'Ter Palen' bevat, net
als de vorige nummers, een boel
heemkundige informatie, die elke
rechtgeaarde Buggenhoutenaar of
belangstellende in de heemkunde in
het algemeen, zal interesseren.
Guido Van de Velde zocht in de
archieven van de oorlogskranten
naar nieuws over Buggenhout en
Opdorp en bundelde dat in de
openingsbijdrage «Vijftig jaar gele
den stond het in de krant». Hij is
hiermee reeds aan zijn 35ste afleve
ring toe.
Van dezelfde auteur vinden we in
dit nummer, onder de titel 'Buggen
hout en de Zevende Kunst', een
bijdrage rond de eerste eksperi-
mcnten met 'filmvoorstellingen' op
'den Opstal'.
Traditiegetrouw verleende ook
voorzitter Petrus Servaes zijn me
dewerking aan het tijdschrift. Met
twee bijdragen. In 'Van de kerste
ning via de tiendenplicht tot... de
'Patattemolen', waarin hij o.a. uit
weidt over de eertijds in voege zijn
de 'tiendeplicht en over de aardap
pelteelt te Buggenhout. Voor de bij
drage 'te Buggenhout was men nog
niet zo slecht' speurde de voorzitter
in de politiearchieven van ander
halve eeuw geleden naar 'criminele
feiten'.
Van de hand van R. Rottiers is de
bijdrage 'Pauselijke zoeaven uit
Opdorp', een titel die voor zichzelf
spreekt. Het vierde nummer van de
16de jaargang wordt besloten met
een artikel van de hand van Jan
Lauwers omtrent vier Opstalse jon
gens die tijdens de Eerste Wereld
oorlog, in september 1914, te Asse
door de Duitsers gefusilleerd wer
den.
Lidmaatschap
Lid worden van 'Ter Palen' kan
door storting van 300 fr. (tijd
schrift), 1.050 F (tijdschrift jaar
boek 'Kijk, mensen van bij ons') of
1.500 F (erelid) op rekeningnum
mer 068-0607210-17, met vermel
ding van naam en adres.
Geïnteresseerden kunnen ook te
recht tijdens het 'Kultureel Week
end', op 19 en 20 september a.s., in
zaal 'Nicolaas' langs de Jachtweg,
waar 'Ter Palen' present is.
Pierre Van Rossem
zal hij er niet meer fungeren als
maalderij, tenzij voor privé-ge-
bruik, want M. De Sloover runt ook
nog een landbouwbedrijf op de wijk
Achtermaal. Wat zijn uiteindelijke
bestemming of funktie ook zal zijn,
dan nog houdt de molen zijn waarde
als element van de industriële ar
cheologie.
Historische anekdote
Einde juli 1875 woedde er, volgens
de 'Denderbode' van toen, een he
vige brand op de hoeve van P. De
Latte op de Heipias, waarbij de ge
bouwen vrijwel geheel vernield wer
den. De schade beperkte zich niet
uitsluitend bij de Latte, want de
aanpalende gebouwen van de hof
stede Lemmens werden eveneens
door het vuur aangetast en 'tot
overmaat van ongeluk lag de heer
Lemmens gevaerlyk ziek, en was
men verplicht hem op eene matras
naer den watermolen te dragen'.
Boer Lemmens stierf wel een paar
dagen nadien, maar men bevestigde
wel dat het niet als gevolg van de
brand was, maar wel van zijn ziekte.
Wind- en watermolen
Talrijke materialen wijzen op over
blijfselen van een ander muldersbe-
drijf. Zij zouden de sporen zijn van
een vergeten windmolen die in de
nabije omgeving moet gestaan heb
ben. Herinneringen aan dit stuk
verdwenen industriële archeologie
zijn o.a. wat zeildoek, eiken balken
die als pijlers dienden van de hou
ten konstruktie en enkele kleinere
voorwerpen die duidelijk wijzen
naar een vroeger bestaan van een
windmolen. Dat een eksemplaar
hier ooit weer en wind trotseerde,
wordt trouwens door specialisten
van het provinciaal windmolen-
komitee bevestigd. In deze middens
beweert men zelfs dat men bijna
met zekerheid de juiste plaats waar
de molen gestaan heeft, kan aandui
den. Men steunt zich echter voorlo
pig op de overlevering en niet op
konkreet bewijsmateriaal dat zeker
in de archieven moet te vinden zijn,
maar dit vraagt uren en soms dagen
zoekwerk.
Monumentendag
De Open Monumenten Dag is op
korte tijd uitgegroeid tot een mani
festatie die niet alleen onze eigen
plaatselijke monumenten leert ken
nen en waarderen, maar het heeft
soms ook eigenaardige positieve ge
volgen. Via deze aktiviteit kwam
Mare. De Sloover vorig jaar op het
spoor van de molen. Als vakman is
hij, naast zijn diverse bezigheden,
ook nog aktief om bepaalde realisa
ties te doen. Zo was hij tijdens zijn
bezoek in Lede danig geïnteres
seerd in een motor die voor de ener
gie van de molen zorgde. Hij was
onmiddellijk bereid om zich de
tweetactmotor, van Schellebelse
makelij, aan te schaffen. Gelukkig
voor hem kocht hij de gehele inboe
del, want de bewuste motor mar
cheerde niet meer, maar het andere
materiaal is in feite het binnenwerk
van een maalderij, dat hij eens
hoopt herop te bouwen.
Mare. De Sloover uit Nieuwerker
ken heeft een technische knobbel
voor iets dergelijks en vermits het
principe van de molen vrij eenvou
dig is voor ingewijden, zal dit niet
zoveel moeilijkheden met zich
brengen. Toch maakt men hier ken
nis met het geniale van onze voor
ouders, want het geheel van rader
werken straalt een en al vernuft uit.
Maalsysteem
Het graan, welke soort dan ook,
wordt in een kuipvorm gegoten die
in feite in de grond zit. Via een
band, voorzien van schepbakjes,
worden de onderscheiden graan
soorten naar boven getrokken om
wat men in vaktermen noemt te
'kuisen'. Dit kuisen gebeurt met een
ruwe rasp, waarna het graan langs
glijbuizen zijn weg vindt naar daar
toe geplaatste bakjes. Dit is geschikt
voor veevoeder en graan. Wat de
tarwe betreft, komen de korrels tus
sen twee molenstenen terecht van
ongeveer anderhalve meter door
snee en de grove bloem ervan wordt
naar een builder gebracht, om de
zemelen en nog andere resten van
de witte bloem te scheiden.
Er is tevens een afkoelingssysteem
ingebouwd dat de aaneenkoeking
van de gemalen bloem moet voor
komen. Voor elke graansoort wordt
bijna een ander systeem gebruikt.
Daarom wordt haver bijvoorbeeld
in een speciale pletter gebracht. In
de molen van Mare. De Sloover is
dit een eikenhouten konstruktie
met handgeklopte schroeven. Ook
de andere noodzakelijke gebruiks
voorwerpen of werktuigen zijn met
de hand gesneden of bewerkt. Dit
alles wijst op een geniaal vakman
schap van de vroegere ambachtslui.
Alleen al de manier waarop men de
één ton wegende zware molenste
nen kan verplaatsen om het herkap-
pen mogelijk te maken, en hoe men
de loodzware zakken naar boven
trekt zonder noemenswaardige in
spanning, getuigen van de vinding
rijkheid van onze voorouders.
Het ligt wel in de bedoeling van
Mare. De Sloover om in Nieuwer
kerken opnieuw een watermolen op
te richten, maar een tijdslimiet kan
er voorlopig niet vooropget 'd
worden.
Bouwkundig erfgoed
Dat de maalderij van Matthijs naar
Nieuwerkerken moet verhuizen, is
een kwestie van belangstelling of
niet. Er is in Lede al zoveel teloor
gegaan aan monumenten omdat er
weinig initiatief genomen wordt op
gemeentelijk vlak waar men het niet
altijd verantwoord vindt om bepaal
de zaken te restaureren. Voor wat
de maalderij Matthijs betreft lag ze
wel op de rooilijn, maar sommigen
zijn ervan overtuigd dat er een op
lossing voor het behoud kon gevon
den worden. Het gemeentebestuur
houdt er echter een andere mening
op na en men stelt dat het niet een
voudig is om een rooilijn te wijzi
gen. Sommige 'monumenten' zijn
het in hun ogen niet altijd waard om
veel geld aan te spenderen omdat
men hun 'uitzonderlijke waarde'
betwijfelt. Daarom heeft men geko
zen voor de formule om de 'anderen
er zorg voor te laten dragen'. Hier
bij vergeet men dat Lede intussen
toch steeds armer wordt aan bouw
kundig erfgoed, daar waar andere
gemeenten inspanningen leveren
om te behouden wat zij als industri
eel erfgoed beschouwen.
Liefhebbers van goeie spijs en drank
kunnen er terecht vanaf 16 u.
Toys, Slagerij Van Kampen. De op-
Boogiewood festival brengst van dit koncert komt ten goede
Barbecue aan Greenpeace. Kaarten in voorver-
Het Jeugdcnsemble De Eendracht uit Op 22 augustus heeft op het dorpsplein koop kosten 200 fr en aan de kassa 300
Buggenhout organiseert op zaterdag 'Den Dries' te Buggenhout-Opdorp het fr- Kaarten kan men bestellen bij vzw
22 augustus a.s., bij 'Jeanneken' in het Boogiewood festival plaats met optre- Boogiewood, Kerkstraat 12 te 9255 Bug-
bos, zijn eerste barbecue. dens van Romeo's Distress, The Dink\ genhout (052/33.29.83.)
