Daensistische perikelen
inErpe-Mere (1)
Leedse
brandweerbevelhebber J.
Gravez neemt afscheid
2 - 1112.1992 - De Voorpost
In de jaren na 1880 bestond er in de streek van Ninove wel reeds een plaats gehad, doch eindelijk is alle
'georganiseerde stroming' van kristelijke Vlaamsgezinde en anti-socialis- overeenkomst door de valsche de-
tische intellektuelen en middenstanders maar het was toch pas in 1893 dat mocraten verstooten geworden
de Christene Volkspartij in Okegem gesticht werd. Niet Ninove is dan later waarbij dus de schuld aan de demo-
het centrum geworden van het Daensisme maar wel Aalst met uitlopers craten gegeven werd. De schrik
uiteraard in andere steden, vooral in West-Vlaanderen waar pastoor voor een nederlaag was hier noch-
Fonteyne in de bres stond om de armsten uit de maatschappij te helpen, tans voorbarig geweest want zoals
Elke gemeente werd toen*'bewerkt' op politiek vlak en overal waren in het verleden behaalde de katolie-
militanten aktief om de gedachte van het Daensisme te verspreiden. Een ke partij opnieuw de meerderheid
eeuw terug werd op een geheel andere manier politiek gevoerd vooral wat achteraf grootmoedige uitspra-
omdat het altijd een voorrecht van de meest gegoeden geweest was. Het ken ontlokte: 'Katolieken zegepra-
verzet tegen de conservatieve katolieken van toen was dus regelrecht in len met verpletterende meerder-
strijd met de 'kristelijke zeden'. heid. Meire was, volgens valsche de
mocraten, een hunner oninneem-
,or,T bare sterkten, en ze zijn er voor
In 1893 vonden trouwens enorme een vraag tot de redaktie die er eeuwig en drij dagen verpletterd',
veranderingen plaatsin het kiesstel- maar gretig op1 inging vermits het zoals de Denderbode meldde in no-
sel na een regime van cijnskieswet toch een tegenstander betrof die vember 1895.
staple men over naar het algemeen moest aangeklaagd worden: -Wilt De overwinning werd dan ook pas
meervoud,g stemrecht, een systeem gij ons het plezier doen van aan M. send gevierd zoals dat in die tijd
dat bepaalde bevolkingsgroepen (Mijnheer) Daens te vragen waar- ging. Nu kwamen de aanhangers
nog altijd sterk benadeelde maar om hij toch zoo lang wacht van ons van de partijen nog talrijker op
toch een stap vooruit betekende, de 400 franken te sturen die hij be- straat en het waren vooral de kato
Hier werd bijgevolg toch nog altijd loofd heeft aan de armen van Meire liekgezinden die de roes uitzongen,
en voora e onmon ige burger te schenken zoodra hij te Brussel natuurlijk smalend en vooral aan
getroffen maar toch bracht het aan de trok zou liggen. Nu dat er het adres van de leider van de partij,
nieuwe systeem reeds verschuivin- hier ook met dien onverwachten
gen mee tijdens de gemeenteraads- winter, menschen zonder werk loo- Donchke
verkiezingen van 1895, mede door pen, zou dit geld ons zeer te pas Donchke, Donchke waar is uw ge-
het feit dat de nieuwe schoolwet komen. Wij zouden wij zelf aan M. blaf?
voor heel wat polemiek gezorgd Daens zijne belofte herinneren, Waar is uw geblaf? 2 2x
bad- maar sedert zijn kiezing is mijnheer Donchke, Donchke komt er slecht
Een eeuw terug was de zeden min- hier met geene oogen meer te zien', van af,
der beschaafd en men stoorde zich De leiding, samen met een schare Komt er slecht van af.
daarbij niet aan baldadigheden, ook militanten, van het Daensisme had nnnchke Donchke liet nu in het <nnf
al bereikte men daar weinig of soms in een paar jaar tijd o.a. talrijke Lt nuV^
in het geheel niets mee. De tegen- dorpen in de streek van Aalst en J' J
standers waren verbolgen over de Ninove politiek bewerkt en in een Donchke' Donchke dat gaf nepardaf,
praktijken die meestal langs weers- toch zo korte periode had men het gaf nepardaf.
zijden gevoerd werden, maar vooral klaargespeeld om met een lijst van Donchke, Donchke dat is uwe straf,
de aanhangers van de conservatieve 'Christen Democraten' de strijd te- Datuwe straf
katholieke partij vonden het een gen de 'Conservatieven' op te ne- Welke moeilijkheden de partij van
schande dat zelfs aanhangers van de men. Van katolieke zijde was men Daens ook ondervond, het zou de
afgescheurde Giristenen zoals zij oogenschijnlijk niet erg gerust in de start zijn van een politieke partij,
ze noemden, zich tot minachtende zaak en nog minder in de uitslag bijna tot op het huidige ogenblik,
daden en rumoer verlaagden. want overal had de jonge partij, die Alles wat toen ondernomen werd
Daensisme te Mere opkwam tegen de armoede, veel door de tegenpartij, dat niet in het
Politiek werd op alle mogelijke ma- aanhanëers- Dit leidde tot gesprek- kraam van de andere paste, bedacht
nieren bedreven en een ervan was ken .met de, "'euwkomers om des- men met de nodige kritiek, een fe-
de verdediging met op bepaalde za- nood;\een koalitie te vormen. Dit nomeen dat men heden nog waar-
ken ofvoorvallen spottend te reage- )'ersJch'Jn*d was zowel merkbaar in neemt. Dit was het geval toen begin
ren. Dit leidde tot polemieken die ?e dolT'dn als ln de gemeenten al- 1897 te Mere een melkerij opgericht
voor ons alleszins van historisch be- ï°e" de vrees met z0 «r001 was ,n wcrd die klaarblijkelijk geleid werd
lang zijn om de politieke puzzel aan ?e gemeenten waar dit soort door een uitbater die te veel simpa-
te vullen en zo tot een geheel van laezers'zclfs m hel n,euwe tieën had voor de Christene Volks-
bijdragen te komen die de basis van Ji h 11 - u -
een plaatselijke politieke geschie- doel,steIlm8en ™n de Politiek voeren kost enorm veel
denis moeten vormen. Ook al zijn ka °lieken, en de„. Christene geld en dit was evenzeer in het ver-
het maar brokstukken van feiten of VolksPar"J 'agen wellicht nog te leden het geval. Grote sponsors be-
een fragmentarische weergave van zeerul,dkaarofmoetmenandere, stonden er praktisch niet in de vori-
gebeurtenissen, toch is er vaak e- 1°°' ons °nbeke"dc- redenen zoe- ge eeuw, van daar dat men de poli
norm veel uit af te leiden en zelfs ?e' afsPrlnSen van de on' tiekers dan ook bij de meest gegoe-
brieven van inwoners aan een of derhandelmgen die voor de verkie- den moet gaan zoeken. Vermits het
andere redacatle geven stof tot na- Z1"8en v°E'..8anf waren: "Te Daensisme op de armen moest be
denken. In het geval van het Daen- ,.re hebben de Kat°bcken voor- roep doen was men verplicht een
sisme te Aalst gaat het meestal om SIe"" van gedaan 'kiesfonds' op te richten dat toen op
geruzie tussen de aanhangers van aa" de z°ge2«gde Cdns'ene Demo- allerhande manieren gespijsd werd.
de 'katolieken' en die van Daens'. cralen' Onderhandelingen hebben Men was evenwel inventief genoeg
respektievelijk gesteund door hun
persmedium De Denderbode en De
Werkman en eventueel Het Land
van Aalst maar sporadisch ook door
andere geschriften die toen uitgege
ven werden.
In september 1894 hadden onbe
kenden een dertigtal vensterglazen
stukgeslagen in het klooster van
Mere. Men dacht eerst aan dronken
kermisvierders maar vermits er nog
terplaatse, noch in een van de
buurtgemeenten kermis gevierd
werd, had men bij de katolieken het
vermoeden dat de daders bij de
voorvechters van het Daensisme te
zoeken waren en de Denderbode
schreef toen: 'Bij degenen die de
meetingskens van de christene
volksfopperij bijgewoond hadden.
Immers eenigen tijd geleden zag
men eenige lieden door de straten
dwijlen al vloekende en tierende -
wij zijn van de christene volkspartij'.
Ook al wist men niet met zekerheid
en steunde men zich op zuivere ver
onderstellingen met betrekking tot
de daders, dan gingen toch alle ver
denkingen naar de militanten van
het Daensisme die voor alle balda
digheden de schuld kregen.
Tijdens een van de meetings die de
verkiezingen voorafgingen deed
Pieter Daens enkele beloften waar
van hij er later wellicht een paar niet
te na kwam. Omdat het naleven van
een belofte in Mere te lang uitbleef
wilde een onbekende briefschrijver
uit het dorp, via De Denderbode. in
zijn brief van 25 februari 1895, de
ware toedracht vernemen van de tot
dusver niet nagekomen verplichtin
gen. Daarom richtte hij zich met Aalst. Priester Daens verkozen als parlementslid (arch)
om het nodige geld bijeen te verza
melen om de strijd aan te gaan.
Soms deed men de financiële akties
nogal op ludieke wijze waarvan wij
nu nog nauwelijks de betekenis ken
nen of ze zelfs niet meer kunnen
achterhalen. Uit Mere ontving men
op een bepaald ogenblik drie kleine
giften voor de kas van de Christene
Volkspartij: 'Omdat Frangois de
moed niet had zijn schoenen uit te
doen, en er mede sliep 20 cent; om
dat zij mij zo niet zouden beklappen
30 cent; omdat de Woestisten van
Aalst zich beter zouden gedragen
20 cent'.
De opbrengst was niet erg groot
maar men dient hierbij rekening te
houden met de sociale toestand van
het ogenblik en ook met het feit dat
juist de aanhangers van het Daen
sisme tot de minder gegoeden be
hoorden en op dat vlak dus weinig
te bieden hadden. Alles was geba
seerd op de ware overtuiging en op
de wil om de maatschappelijke toe
stand te veranderen. Niettemin ging
men jarenlang door op die manier
fondsen te verzamelen en na de
dood van priester Daens had men
het niet zozeer meer over een
'steunfonds' als dusdanig maar
sprak men over de 'Priester Daens-
Penning'. In Mere heeft men altijd
en meestal op een ludieke manier
gelden ingezameld om politieke
propaganda te kunnen voeren:
'Rondgehaald op de meeting bij Li-
vinus Callebaut door Tip Vierkant,
spreker Fr. Daens, 4,23 fr'. Weke
lijks werd de lijst met giften aange
vuld met kleine bedragen 'omdat K.
met de duiven liep als de constateur
al een half uur weg was, 10 cent;
omdat B. van 't dorp veel zorg
draagt, 10 cent; omdat 't vrouwvolk
ook zingt Wij stemmen voor de
Groen, 30 cent'.
Op allerlei manieren trachtte men
geld in te zamelen voor het kies
fonds maar tijdens de eerste we
reldoorlog gebeurde dit echter niet
vermits alle politieke bedrijvigheid
lam lag. In Mere moest men tot in
1924 wachten vooraleer men op
nieuw wat kon bijeen vergaren. Dit
gebeurde vooral tijdens de meet
ings die in de herbergen gegeven
werden en voor die gelegenheid was
Tip, alias Alfons Jansegers, de voor
naamste militant: 'Meeting gegeven
door Tip bij Victor Volckaert, 3 fr
en Stance doet er 2 fr bij voor Spec
tators moleken; 50 cent van Tip; bij
E. Van Droogenbroeck, schepen te
Meire, rondgehaald door Tip, 18 fr',
aldus De Werkman van begin de
cember 1924.
Tijdens deze meetings werden er
strijdliederen gezongen, meestal
door de militanten maar soms toch
ook door andere die de partij aan
hankelijk waren. Ook dit was een
efficiënte manier om politiek te be
drijven maar daarnaast ook om gel
den in te zamelen voor het kies
fonds: 'Rondgehaald door Tip, na
het zingen van een lied door Char
les Arijs en Kamiel Van den Steen,
8,50 fr'.
Het lied bleek wel het ware verdedi
gingsmiddel in het politiek bestel
van toen. De teksten waren aange
past aan de omstandigheden maar
tijdens de verkiezingsperiode trok
men soms grof ten strijde tegen de
onhoudbare toestanden en vooral
tegen de verantwoordelijken die er
niets aan deden om ze te verbete
ren. In de weken voor de verkiezin
gen waren de strijdliederen niet uit
de lucht, het verdedigingsmiddel,
het medium voor de onmondige
kiezer die mondig genoeg was om
de tekst aan te leren en hem verder
te verspreiden. Voor een bepaald
strijdlied baseerde men zich op de
woorden van de Leuvense profes
sor Mgr. De Harlez 'De Christene
Volkspartij zal de redding zijn van
ons vaderland'.
Strijdlied der Democraten
Stemme: De Vlaamse Leeuw
Een volk is opgekomen
Nu sedert korten tijd,
Dat moedig, zonder schromen,
Voor boer en werkman strijdt.
Vooruit, o dappere Vlamen
Wij volgen uwe baan.
Wij zullen 't nooit ons schamen
Aalst. Het Daensmonument op de Werf (arch)
Aan uwe zij te staan.
Refr.: Zij zullen ons niet temmen,
Zolang het groene vaan
Der Christene democraten
In Vlaanderen zal bestaan.
Men komt ons uit te schelden,
Voor ketters, schismatiek,
Omdat ons moedig helden
Gaan spreken aan 't publiek.
Wij lachen met hun reden
En blijven katholiek,
Wij worden nooit geen leden
Der Sociales kliek.
Voor al de tegenspoeden,
Die wij op onze baan.
Van langs om meer ontmoeten,
Die blijven wij niet staan.
Wij blijven trouwe mannen
Van priester Daens, den held.
Al wil men hem verbannen,
Verdrukken met geweld.
Gelijk zij ons bespotten
En verwensen ons bestaan.
Zo hebben het de Joden
Met Jezus ook gedaan.
Z'hebben hem uitgegeven
Voor valsen predikant,
Zo handelt men nu heden,
Met ons hier in ons land.
Tot schande van hun strijden
Heeft dan het Joods gespuis
Jezus, na lang lijden.
Doen sterven aan het kruis.
Doch 't kon hun al niet baten,
Zijn leering bleef beslaan,
En met de democraten
Zal 't zeker eender gaan.
Er was bij de lagere klasse een blin
delings vertrouwen in priester
Daens en zijn broer Pieter. Zij lie
ten zich nooit ontmoedigen door de
pesterijen die ze hierdoor onder
vonden. Bovendien hebben deze
mensen voor een groot deel ook de
basis gelegd voor een hoge graad
van Vlaamsgezindheid, dit in een
strijd voor de ontvoogding van wat
een 'arm Vlaanderen' genoemd
wordt.
Daensisme te Ottergem
De strijd van het Daensisme bleef
uiteraard niet beperkt tot de steden
en de grotere gemeenten. Overal
heerste er armoede zodat men zo
veel mogelijk kiezers trachtte te be
reiken en nog meer mensen trachtte
te overtuigen van de zin van deze
politieke strekking. Tot in de klein
ste dorpen van het arrondissement
ging men met evenveel overredings
kracht pleiten voor een nieuw en
beter bestaan. Dit ging zeker niet
probleemloos want de Christene
Volkspartij ondervond overal te
genkanting zowej van de geestelijk
heid als van de tegenstanders. De
geestelijkheid werd evenwel onder
druk gezet en men trachtte onder
allerlei voorwendsels tegen de
Daensisten op te zetten.
Na 1895 was de oplage van De
Werkman van 16.000 eksemplare»
tot 6.000 teruggevallen en weinige
tijd daarna bereikte de verkoop van
het blad een waar dieptepunt niet
slechts 4.000 fr nummers die in 1896
nog verkocht werden. Deze dalende
evolutie kon grotendeels aan de ka
tolieke overheid toegeschreven
worden vermits ze openlijk het
Daensisme afkeurden. Talrijke
geestelijken, vooral dorpspastoors,
volgden de richtlijnen van hun bis
schop en niet minder de gedragslijn
van grote katolieke politiekers die
in vele gevallen hun weldoeners wa
ren. Dit had tot nefast gevolg dat ze
op alle manieren meewerkten om
het blad van de Christene Volkspar
tij te bevechten en af te keuren. Dit
gebeurde zelfs en vooral in de klein
ste dorpjes waar de pastoor nog
meer vat had op de kerkgangers en
bij ons was o.a. in Ottergem: "De
coadjutor van Ottergem ging van
huis tot huis om ons abonnementen
te ontnemen. Telkens als hij daarin
geslaagd was schreef hij zelf een
open kaart om ons met genoegen
mee te delen dat een bepaald per
soon zijn abonnement opzegde'.
Dit was een van de talrijke taktie-
ken die gevolgd werden om het
Daensisme te bekampen. Men mag
dan al beweren dat het Daensisme
geen Aalsters fenomeen is. maar
het epicentrum van al het politiek
gerommel lag toch overwegend in
de streek van Aalst met daar aan
sluitend Ninove en omgeving.
Juiien De Vuyst
Na meer dan dertig jaar dienst neemt Jozef Gravez afscheid van de
vrijwillige brandweer van Lede. Luitenant Gravez zal trouwens offici
eel gevierd worden op vrijdag 18 december in de feestzaal Edelweis
om 18.30u. Tijdens een academische zitting zal burgemeester Ruys-
sinck een toespraak houden evenals andere prominenten die hem in
de bloemetjes zullen zetten en hem uiteraard lof toezwaaien voor zijn
jarenlange inzet. De muzikale omlijsting wordt verzorgd door het
kwartet samengesteld uit Bart Van Hauwermeiren, Francis, Peter en
Katrien Mertens. Tijdens deze plechtigheid zal aan luitenant-bevel
hebber Gravez een aandenken geschonken worden maar de persoon
in kwestie houdt er aan geen geschenken te ontvangen. In de plaats
daarvan vraagt hij het geld dat men aan bloemen, wenskaarten e.a.
zou besteden, te storten op de rekening van Artsen Zonder Grenzen.
J.V.
