ONZE JONGENS VAN 1798
M. Baron Bethune
in de Kamer.
Zitting van Woensdag 20 September 1899.
M. BEERNAERT, Voorzitter. Het woord is aan den
heer Bethune.
M. BETHUNE. Een nieuweling in deze vergade
ring zijnde, heb ik lang geaarzeld om het woord in deze be
raadslaging te nemen, des te meer daar ik gewoonlijk aan
de parlementaire tucht getrouw ben.
Ik heb den grootsten eerbied en de grootste genegenheid
voor het hoofd des kabinets en voor zijne collega's en 't is
niet aan onze zijde dat de Regeering medeplichtigen zal
vinden voor het door de linkerzijde aangevangen obstructi
onism.
Hebben wij gisteren niet gezien dat de heer Woeste aan
het genot van een familiefeest verzaakte om hier de verga
dering bij te wonen en aldus het bewijs leverde van eene
burgerdeugd die te zeldzaam is om hier niet bekend ge
maakt te worden. Zeer wel l op een aantal banken.)
Niet van eenieder zou men hetzelfde kunnen zeggen, de
kwellende handelwijze der uiterste linkerzijde wordt door
de openbare meening luid afgekeurd. Zoo ik mij afscheid
van de rechterzijde, 't is omdat de evenredige vertegen
woordiging erge gevolgen moet hebben.
De laatste gebeurtenissen, de drukking uitgeoefend ten
voordeele van het ontwerp (ah ah 1 op de banken der socia
listen) kwamen enkel mijne overtuiging tegen de evenre
dige vertegenwoordiging versterken. Ik neem, voor eigen
rekening, de verklaringen over, door den heer Liebaert af
gelegd, toen het vraagstuk der evenredige vertegenwoor
diging den heer Beernaert van het bewind deed afzien, en
ik kom onmiddellijk tot den grond der zaak.
De evenredige vertegenwoordiging heeft de partijen ont
bonden waarin de meeste tucht heerschte immers, 't geldt
hier eene gewichtige zaak en vroeger zegde de heer Frère-
Orban terecht dat het meerderheids stelsel onontbeerlijk is
voor 't bestuur van de openbare belangen, voor 't bestaan
der vrije maatschappijen.
De meening van de meerderheid, zegde de heer Frère-
Orban nog, moet de overhand hebben, zoo niet gaat men
over tot regeeringloosheid vermits, de vertegenwoordiging
van de minderheden het middel is om de meerderheid te
verlammen.
De evenredige vertegenwoordiging is het scepticisme
zooals Saripoulos, de beroemde Parijsche publicist, zegt, is
het benoemen van afgevaardigden een recht voor eiken
burger.
De geleerde proportionnalist beschouwt de samenleving
niet meer als een zedelijk lichaam de maatschappij wordt
voor hem de mathéjnatische nevens elkander plaatsing van
hoofden, een geheel van atomen, die allen in gelijke mate
aan de uitdrukking van den wil der natie moeten deelnemen.
De maatschappij ontwikkelt zich volgens de wet van het
getal, volgens regels die dezelfde zijn als die welke het ont
staan, den groei en de ontbinding der natuurlijke lichamen
te weegbrengen
De maatschappelijke en staatkundige gevolgen van de
evenredige vertegenwoordiging zijn even noodlottig. In een
maatschappelijk opzicht leidt zij tot klassenstrijd en anti
katholieke propaganda.
Evenredige vertegenwoordiging vervangt beperkte om
schrijvingen door andere, overgroote en met den regel
strijdige omschrijvingen, die bij voorkeur woordenkramers
van stiel, woelgeesten van beroep en politieke tinnegieters
zullen verkiezen, liever dan echte werkers, verkleefd aan
hunne kiezers.
Met het meerderheidsstelsel behoeft de verkozene zich
op gelijke wijze in te laten met zijne vijandige en twijfel
achtige kiezers.
Met evenredige vertegenwoordiging, integendeel, zullen
er vertegenwoordigers van den burgersstand, van den land
bouw, enz., zijn, die nog enkel de belangen van hunne
groep zullen vertegenwoordigen
Met evenredige vertegenwoordiging zal de anti-katholie
ke propaganda, dié thans onbeduidend is in vele streken
des lands, overal geschieden.
Toen de vooruitgang van het socialisme werd waargeno
men, kwamen op verscheidene plaatsen arbeidsvereenigin-
gen tot stand. Zoo hebben wij, eenerzijds, de christene de
mocraten en de christene volkspartij, anderzijds de li
berale werklieden. De christen demokraten hebben hier ze
ven of acht afgevaardigden, terwijl de groep van de liberale
werklieden hier bij mijn weten niet vertegenwoordigd is.
M. Fürnemont. En de heer Ouverleaux
M. BETHUNE. Ik wensch den Belgischen Volksbond
geluk met zijne pogingen om de openbare rust te vrijwaren:
wat betreft de christene volkspartij of Daensisten, ik zal
er niets van zeggen, omdat ik, ondanks alles, hoop dat die
wonde eens zal verheeld geraken.
Zooals ik zegde zijn de kathoüeke demokraten hier thans
met zeven of acht en hunne onvaste houding heeft dikwijls
hunnen invloed verzwakt. Ook twijfel ik, of het stelsel van
evenredige vertegenwoordiging er hier meer dan acht of tien
zal terugbrengen, tegen 38 socialisten, en de eerste zullen de
socialisten niet doelmatig kunnen wederstaan.
Het eenige middel, dat de katholiekenen de gematigde
liberalen kunnen aanwenden opdat de arbeidersklas zich bij
hen opnieuw aansluite, zou hierin bestaan men zie van de
klein kapellen af en men trekke nieuwe krachten uit breede
en krachtige denkbeelden, onbewimpeld volksgezind, met
een prpgramma dat voldoening geve aan de mindere standen.
(M. Snoy vervangt M. Beernaert in den voorzittersstoel.)
DOOR
ï^-A-TTYIST, priester.
31
En in al mijne angstvalligheid moest ik nog in
wendig lachen om de wisselvalligheid van 't leven.
We waren een klein boschje van jong elsenhout
ingetreden, 't Geraas en 't rumoer wies zoo gewel
dig aan dat wij eikanderen niet meer hoorden.
Wilhem houd u kloek, moedigde ik mijn eigen
zei ven aan, nu eerst gaan de poppen voor goed aan
't dansen. Heyvaert sloeg een groot kruis aan,
waarna hij pistool en geweer onderzocht of alles in
den haak was. Gedurig hoorden wij geweerkogelen
in een klein gesis rondom onze ooren fluiten een
twijgske drij, vier viel geknakt langs den stam. In-
stinktmatig wierp iedereen het hoofd op zijde, dat
klein gesis maakte een zonderlingen indruk, zelfs
op het hart der stoutmoedigsten.
Bukt u, bukt u, r> gebood de kapitein gedurig
met eenen zwaai van de hand.
We liepen in gebogene houding door het kreu
pelhout, de lippen dicht op elkaar geklemd, nau
welijks twee streepkes nog, eene eigenaardigheid
welke ik bij dergelijk doodsgevaar later telkenma
le heb bemerkt.
Ik voelde iets in mijn middellijf alsof ik daar
Alleen door het éénnamig stelsel of door beperkte om
schrijvingen kan meu het socialisme bestrijden, of zou men
het ten minste verplichten meer bezadigd te worden. Men
zegge niet dat de werklieden hier niet meer vertegenwoor
digd zouden zijn. Heeft een eenvoudig werkman te Essen,
bij de Pruisische verkiezingen, den koning van ijzer en
staal, den grooten nijverheidsman Krupp niet geklopt
Wij willen vertegenwoordigers-werklieden, die een erns-
tigen invloed op hunne werkgezellen uitoefenen, en tevens
evenwel de belangen van de andere klassen der maatschap
pijen ter harte nemen. Dat is de oplossing, de versmelting
van alle katholieken in eene enkele uitgebreide partij met
een programma van breede volksgezinde hervormingen.
Het ontwerp der Regeering werkt hoofdzakelijk de cen
tralisatie in de hand en men wil dan nog het getal omschrij
vingen verminderen om zelfs de provinciale omschrijvingen
te huldigen, indien men de socialisten volgt.
Men zal aldus natuurlijke omschrijvingen evenals de
Kempen, 't land van Aalst, enz. of historische steden, even
als Aalst, Doornik en Yper, die over hare onafhan
kelijkheid, over hare oude zelfstandigheid trotsch zijn, van
hare kroon berooven. Daartoe wil het radicalisme van den
heer Lorand, evenals het zoetsappig radicalisme van de Re
geering ons leiden.
De tegenwoordige arrondissementen zijn de historische
voortzetting van de kastelnijen en de goede steden. De
evenredige vertegenwoordiging zal ze gansch afschaffen.
Het land zal opkomen tegen dien aanslag
M. de Trooz, minister van binnenlandsche zaken en open
baar onderwijs. Werden ze behouden door het eennamig
stelsel
M. BETHUNE. De evenredige vertegenwoordiging
vernielt ze en het eennamige stelsel zou, in dat opzicht,
voorzeker beter zijn.
Anderzijds zal de evenredige vertegenwoordiging een be-
slissenden slag toebrengen aan de gemeente vrijheid.
De heer Lorand, die zoo wat de pater Jozef van het kabi
net is geworden (gelach en toejuichingen op de banken der
socialisten) troost zich over de vernederingen die hij aan
doctrinairen en socialisten is verschuldigd door te verkla
ren dat de gemeenteraden insgelij ks onder het stelsel der
evenredige vertegenwoordiging zullen verkozen worden.
De Regeering heeft in dat opzicht zwakke voorbehoudin
gen gemaakt. Destijds is er gezegd geworden, dat het alge
meen stemrecht en het meervoudig stemrecht niet op de ge
meenten zou toegepast worden. Welnu, men weet wat er is
geschiedHetzelfde zal met de evenredige vertegenwoordi-
ginggebeuren. Dat lijdt voor mij geen twijfel.
Zal de Regeering aan de gemeenteraden den keus van
den burgemeester overlaten en op die wijze aan de socialis
ten de vrijheid toestaan om de sociale omwenteling in te
richten, of zal de Regeering zelf de burgemeesters benoe
men en alzoo botsingen uitlokken overal waar zij dien ma
gistraat in de minderheid zal benoemen En mocht de ka
tholieke Regeering geneigd zijn zich zeer inschikkelijk te
toonen, dan zal dit evenwel het geval niet zijn met de radi
cale Regeering, die de heer Lorand ons voor binnen zeer
kort belooftZijn onze vrienden geneigd al die Roliniaan-
sche burgemeesters aan te nemen, zooals men ze destijds
noemde
Tevergeefs stelde de heer Woeste in 1894 eene vraag aan
den heer Beernaert. Ditmaal heeft de middenafdeeling be
slist de Regeering daarover niet te ondervragen, doch de
Kamer heeft het recht zulks te doen en 't is haar plicht.
Korts voor zijn afsterven wees de Engelsche Kroon
prins (echtgenoot van Koningin Victoria) op de geva
ren die het parlementarisme liep, en, nauwelijks twee jaar
geleden, toonde de heer Poincarré de crisis aan, waaraan
het lijdt. Den 9 Juni 1893, verklaarde de Réforme dat het
vervangen moest worden door de Regeering van het volk
en door het volk en het referendum. Hebben zijne medele
den van de rechterzijde, die voor de evenredige vertegen
woordiging zijn, de gevolgen goed overwogen
De vertegenwoordigende macht is gegrond op historische
partijen en in 1892 wees den heer Van den Heuvel zelf op 't
gevaar van hare verbrokkeling. Welnu, evenredige verte
genwoordiging leidt ons tot vermorzeling der partijen.
M. Loslever. En het eennamig stelsel
M. BETHUNE. Is een zoo overtuigd ministerieel als
de heer Loslever daar niet van overtuigd, hij hoeft enkel
te herlezen wat de heer de Smet de Naeyer daar destijds
over zegde. Trouwens, deze verklaarde, in 1893, dat dit
stelsel het parlement zou berooven van alle gezag en dat
het, op wetgevend gebied met behulp van algemeen stem
recht, de Regeeringsas zou verplaatsen ten voordeele van
de menigte.
Dus ben ik het eens met het hoofd van het kabinet.
Ik zou die woorden overigens kunnen staven door die
van den heer Saripoulos en van den heer Lorand.
M. Cavrot. Pater Jozef (De socialisten lachen.)
M. BETHUNE. De heer Lorand rekende dat de even
redige vertegenwoordiging 38 socialisten en 40 liberalen zou
leveren tegen 77 katholieken, waaronder 15 christene de
mocraten, en hij besloot met genoegen dat de grootheid en
't gewicht van die hervorming het einde zou wezen van de
kathoüeke reactie en het einde van de partij regeeringen, in
den engen bekrompen zin van 't wooid.
In de Kamer zouden er, onder het stelsel van de evenre
dige vertegenwoordiging, nog enkel meerderheden zijn
door samenspanningen: dat doel wordt overigens nagejaagd
en verhoopt door den heer Herman Dumont, die 't voor
beeld van Itaüë inroept, waar geen vaste poütieke partijen
bestaan.
Welnu, dat land ügt verzonken in poütieke machteloos
heid.
En de heer Van den Heuvel, die evenals de groote en-
gelschman Barke of de geleerde duitschman Bluutschli eene
vaste meerderheid wil, is nochtans voorstaander van evenr.
vertegenw. die de ontbinding der partijen en den onder-
gebroken ware.
Onze geleider lachte toen ik hem dat kenbaar
maakte hij knipoogde, ondeugend wijzend op alle
de anderen uit de kompanjie wiens aanzicht insge
lijks door de buikpijn getrokken was.
Wij kennen dat, zei hij, 't is niets ieder
mensch ondervindt hetzelfde den eersten keer dat
hij in 't vuur gaat.
Halt! n gebood de kapitein.
Wij waren op den zoom van 't bosch.
Te midden van een open plein, tusschen de twij
gen heen, verscheen ons eene oude, bouwvallige
kapel, omringd van een lagen muur als voor een
kerkhof. Ze was in eenen nevel van kruitdamp ge
huld. Links en rechts stonden vier carrés blauw-
rokken die onophoudend vuur gaven. Bijwijlen
scheurde een adem van den wind het rookfloers
open en zagen wij uit de ramen der kapel, door de
spleten van het klokkentorentje, boven iederen
steen van den blinden muur, overal hoofden uitste
ken. Gauw losten zij een geweerschot om aanstonds
weer naar onderen te duikeleu. De pannen rolden
aan stukken naar beneden, de ruiten vlogen aan
scherven in een afgrijselijk gedruisch. De schoten
deden den plaaster van de muren in kleine stof
wolkjes uiteenspatten. Soms sneed een angstig ge
gil boven 't geknal op, een blauwe kiel gleed zwaai
end met de armen in de lucht van den muur naar
beneden maar in de carrés van den vijand kwa
men ook ledige plaatsen. Dat duurde zoo een mi-
gang van het parlementair stelsel moet medebrengen, "bat
de heer Minister van Justitie het dus eens worde met den
heer Lorand
M. Joürnez. Ze zuüen elkander in 't haar zitten. (Al
gemeen gelach.)
t».M. BETHUNE. Wordt het regeeringsstelsel afge
schaft, dan moet men het door een ander vervangen. Zal
het de sterke Regeering zijn, aangeprezen door Emiel Ban-
mng, dien grooten denker, die ons te vroeg werd ontrukt
over wiens denk beelden ik overigens de noodige voorbehou
dingen doe.
De Koning zou dan de algeheele richting aan het land ge
ven en op den Raad van State steunen. Dat schijnt echter
de weg niet te zijn, dien de Regeering wil ingaan.
Doch, door zijnen wensch om met de radikale partij over
een te komen, helt hij klaarbüjkelijk over tot eene anarchis
tische regeering, in de juridische beteeken ts van 't woord.
Dan zullen de ministers nog enkel bureeloversten zijn mi-
nis terieele onbestendigheid zal voortdurend de regel zijn
de Kroon zal machteloos zijn en op straat zal de omwente
ling hare stem doen hooren daartoe zal het thans bespro
ken ontwerp ons leiden.
Een fransche pubücist, opsteller van de Revue internatio
nale, de heer Raoul de la Grasserie, toont ons eene Kamer,
die zich op denzelfden evenredigen grondslag zou inrichten,
van den minister af tot den voorzitter. Het hoofd der uit
voerende macht heeft geen andere rol meer dan de minis
ters met elkander in overeenkomst te brengen.
Volgens den heer de la Grasserie, zal er nochtans altijd
eene meerderheid bestaan in den schoot van het kabinet,
volgens evenredige vertegenwoordiging samengesteld.Daar
het kabinet niet meer solidair is, is het niet meer verdeel
baar Ziedaar het stelsel Kan men zich meer onbewust
toonen van wat politiek en Regeering is Dat ideaal noch-
thans wordt ons voorgesteld Doch laten wij er over heen
stappen
M. de Trooz, Minister van binnenlandsche zaken en open
baar onderwijs. Gij hadt dat sinds lang moeten doen.
M. BETHUNE. Het Journal de Bruxellesde officieu-
se tolk van de Regeering, heeft eenig voorbehoud gemaakt
aangaande die artikelen. Doch om logisch te zijn, zal men
ook de even/ edige vertegenwoordiging moeten toepassen
op het hoofd van den Staat en dan draait het uit op eene
Republikaansche Regeering met verschiüende koppen, in
den zin van het Directorie.
M. Smeets. Dan wordt ik proportionaüst.
M. BETHUNE. Moeten de republikeinsche begrippen
in België de overhand krijgen, dan zal het ten gevolge van
evenredige vertegenwoordiging zijn. Wat mij betreft, dat
is eene zware verantwoordelijkheid, die ik niet dragen wil.
Het wetsontwerp huldigt uitsluitend de overmacht der
poütieke vereenigingen en volgaarne erken ik, dat er met
evenredige vertegenwoordiging geen middel is om anders te
handelen. Die vereenigingen zullen gecentraüseerd worden
in enkele plaatsen of in de hoofdplaatsen der provinciën,zoo
het amandement van den heer Vandervelde aangenomen
wordt. Dat zal de zegepraal zijn der politici.
De beste burgers zuüen zonder kiesinvloed zijn, omdat
ze, door de afgelegenheid van de hoofdplaatsen aüe belang
bij de zaak verüezen. Taine heeft bewezen dat dit het geval
was onder de Fransche Omwenteling, en Emile de Laveleye
heeft vastgesteld dat de onafhankeüjke kiezers zullen over
vleugeld worden. Eindeüjk, Laboulaye deelt hetzelfde ge
voelen.
Het parlement zal afhangen van onverantwoordelijke
vereenigingen. Evenredige vertegenwoordiging zal de woel
geesten van beroep begunstigen hadde Boulanger in
Frankrijk het stelsel van volksstemming gehad, dat de mid-
denafdeeünggelukkiglijk verwierp, hij zou er groot voor
deel uitgetrokken hebben
Met de evenredige vertegenwoordiging moet de uitvoe
rende macht afzien van het recht dat ze heeft de Kamers
te ontbinden dit punt zal ik morgen ontwikkelen. (Toetre
ding. Spreker wordt door zijne vrienden gelukgewenscht.)
Zitting van Donderdag; 21 Sept. 1899.
M. BEERNAERT, Voorzitter. Het woord is aan den
heer Bethune tot voortzetting zijner redevoering.
M. BETHUNE. Gisteren heb ik doen zien dat de even
redige vertegenwoordiging door het ontwerp bekrachtigd
volgens de woorden van den heer de Smet zelf in 1892 de
spil der Regeering zou verplaatsen ten voordeele van eene
rechtstreeksche tusschenkomst der massa de Kamer zou
overheerscht worden door de clubs, volgens het radicaal
evangeüe van den heer Lorand de voorrechten der uitvoe
rende macht, evenals die van de wetgevende macht zouden
gekrenkt zijn.
Ik moet nog bewijzen dat het ontwerp insgeüjks de voor
rechten der Kroon zou treffen. Met dat stelsel wordt art. 7
der Grondwet van geener waarde. In zijne uitlegging der
Grondwet, heeft de heer Thonissen heel goed bewezen hoe
noodig het was dat met ons vertegenwoordigingstelsel dat
de Koning de Kamers kan ontbinden.De heer Bagchot deelt
dezelfde meening in zijne bewonderenswaardige ontleding
van de parlementaire Regeering.
"Welnu, de evenredige vertegenwoordiging vernietigt
de uitoefening van dat recht tot ontbinding omdat zy on
vermijdelijk zal tot stand brengen 't geen de heer Picard
zoo schilderachtig noemde, het versteenen van 't Parle
ment.
De Kamer zal onveranderlijk blijven ternauwernood
zullen er 101. h. der leden soms door andere vervangen
worden.
Waartoe zou dan eene ontbinding dienen En noch
tans zal de ontbinding nooit noodzakelijker wezen dan
met de evenredige vertegenwoordiging.
Wanneer een volk zich een meester gééft, is het niet
nuut of drij.
Het breede plein oversteken om tusschen de mu
ren van de schans te geraken, onder die razige
kogelbui, daaraan viel niet te denkeu.
Op korten afstand werden wij eene kleine boer
derij gewaar die verlaten scheen de groene water
luikjes hingen ontakkeld langs den muur.
Laat ons daar intrekken, zei de kapitein.
Op handen en voeten kropen wij door de labeur-
gronden heen, heggen, tuinen en kwamen langs
achter in eene lage woonkamer waarvan de deur
langs den straatkant, bij middel van stoelen, tafels
en eene oude kas gebarrikeerd werd.
Langs hier kunt ge vluchten, waarschuwde
kapitein Heyvaert ons.
Hij wees op de achterdeur in het waschkotver
volgens zette hij de twee raamkes open die op het
plein uitzagen-
En langs hier zult gij uwen plicht doen,
voegde hij er streng bij
Ik wierp een vluchtigen oogslag om mij rond. De
lieden uit de koehoudersdoening moesten maar
reiskes vertrokken zijn want onder de houtasch
in de haardsteê glimden nog sprankels vuur. In
den hoek stond eene wieg met omgewoelde doe
ken, en vóór de wieg waakte een dikke, zwarte
hond, wiens bloedroode oogen naar ons gloeiden
als vuurkogels in den nacht. Dit alles staat nog
zoo sterk afgeteekend in mijn geheugen alsof het
slechts gebeurd was.
meer vrij, zegde Rousseau in zijn Contrat social: dat
woord is overdreven doch het wordt gerechtvaardigd on
der liet stelsel der stem van voorkeur, door het ontwerp
gehuldigd. De verslaggever der centrale afdeeling be
weert dat de tegenstaanders van 't ontwerp in tegen
spraak zijn met zichzelven wanneer zij eenerzijds spreken
van parlementaire versteening en, anderzijds, van onbe
stendigheid der Regeering. In werkelijkheid is er geen
tegnspraak. Met de evenredige vertegenwoordiging zal
het parlement, verdeeld in kleine, maar versteende groe
pen, op bestendige wijze, de afbeelding zijn van den toren
van Babel.
De onstandvastigheid der Regeering is onvermydelijk
en de ontbinding met de evenredige vertegenwoording
zal noch slechts een steek in 't water wezen. De verslag
gever die ons tegenstredigheden verweet, hadde wel zelf
de tegenstrijdigheden kunnen vermijden welke hij aan
de tegenstaanders van evenredige vertegenwoordiging
toeschrijft: op bladz. 11 van zijn verslag bestrijdt hij den
dorpsgeest en wat verder zegt hij het tegendeel.
De evenredige vertegenwoordiging, die naar het refe
rendum leidt, zal het parlementaire stelsel voor goed te
niet doen en misschien den ondergang der monarchie be
werken.
Onder Lodewijk Philip had een caricaturist de Cham-
bre des Pairs verdeeld in drie reeksen de pairs met ka
rossen, de pairs met rijtuigen en de pairs met regenscher
men.Door de oppositie werden natuurlijk de eenen
tegenover de anderen gesteld. Met evenredige vertegen
woordiging zullen, zooals de heer de Broqueville bewees,
hier insgelijks afgeveerdigden wezen van eerste, tweede
en derde klas men zal immer een verschil maken tus
schen den afgevaardigde die de meerderheid van de stem
men der kiezers heeft bekomen en den outsider die slechts
een twintigste deel der stemmen bekomen heeft
Het zal heel goed kunnen gebeuren dat de meerderheid
der vertegenwoordigers door demindorheid van 's lands
kiezers wordt verkozen.
De achtbare heer Liebaert, minister van nijverheid,
heeft dat in 1894 met groote kracht van redenen bewezen
en nooit heeft men hem wêerlegd.
"Welk gezag zullen het parlement en de wet dan nog
genieten Ziet gij die meerderheid wetten maken, wan
neer zij slechts de minderheid der kiezers vertegenwoor
digt I Zou bet land dit stelsel dulden Nogmaals zou men
door ontbinding alleen uit zulken toestand geraken.
Dooh daar zooeven bewezen wij dat de ontbinding met
de evenredige vertegenwoordiging in werkelijkheid niet
meer bestaat en zy nog slechts een steek in 't water zal
wezen.
Men weet dat het referendum insgelijks behoort tot het
programma der proportionnalisten. Naar 't voorbeeld
van den heer Lorand, maken al de Zwitsersche proporti
onnalisten dat stelsel afhankelijk van de rechtstreeksche
raadpleging des volks.
De lieer Lorand kondigt insgelijks aan dat E. V.
noodzakelijk algemeen stemrecht zal verwekken,
en ik deuk dat hij een goed profeet is. Bijna al dé
liberalen, zelfs in de provinciën, zijn gewonnen
voor algemeen stemrecht en dit laatste zal in de
nieuwe Kamer eene meerderheid vinden, ten min
ste voor de inoverwegingneming.
Moet algemeen stemrecht in beginsel worden
veroordeeldHet stemrecht is geen natuurlijk
recht 't is slechts dan gerechtvaardigd wanneer
het 't grootste welzijn van 't grootste getal verwe
zenlijkt het moet ondergeschikt zijn aan het on
derricht en aan den maatschappelijken toestand
der massa. Het gelijkheidsbegrip dat de grondslag
van evenredige vertegenwoordiging is, brengt ons
dus noodzakelijk tot algemeen stemrecht. lederen
burger eene stèm, ziedaar de formule in een en an
der geval. Om ze te doen zegevieren zal evenredige
vertegenwoordiging het beste middel zijn. Men be
roept zich op de volstrekte rechtvaardigheid, en
vergeet dat het beginsel van gelijkheid soms de
volken zeer gelijk, doch zeer verslaafd heeft kun
nen maken.
De evenredige vertegenwoordiging moet de af
schaffing verwekken van het meervoudig stem
recht, door de verzotheid op de rampspoedige ge
lijkheid welke zij in de hand werktDe heer Van
den Heuvel, minister van justicie, die proportion
nalist is, heeft, krachtens zijne gelijkheidsbeginse
len, do ongelijke stemming van 't meervoudig
stemrecht bestreden. En iu welke omstandigheden
wordt de evenredige vertegenwoordiging ons voor
gesteld? Het meervoudig stemrecht is in 1893
voortgesproten uit eene verstandhouding ten ge
volge van een oproer
Het oproer is nog zoolang niet voorbij om het
reeds te vergeten
Wat mij betreft, blijf ik tegen dergelijke politiek!
Het radicalisme bestaat uit een staf zonder sol
daten, zonder wortelen in de kiesmassa's 't is
eene halfslachtige partij en hare kracht tot voort
planting is er door gekrenkt. {De socialisten lachen.)
De liberale partij van haren kant geniet nog 't
vertrouwen van vele kiezers. Zoo men echter met
de socialisten moet afrekenen is het om reden van
de misslagen door de gematigde liberalen begaan.
De radicale partij bezit geen stevigheid dat zegt
genoeg waarom de Ligue libérale de voorstellen
Daar buiten ratelde het maar altijd door.
Kijk, zei Koo Teunis mij, ziet ge dien langen
zwikzak ginder.
Ik volgde de richting van den uitgestoken vinger
door het raam. Hij wees mij een langen, beenma-
geren Franschman midden in 't vorenste carré, die
met den degen in de hand en den grooten steek
dwars over de ooren, wel een heel hoofd boven de
anderen uitstak.
Teunis lei aan 't was een felle schutter.
Die daar zal voor alle vier betalen, zei hij
somber.
Hij dacht aan de vier j onge boeren welke de hoe-
zaren vóór een uur hadden in de pan gehakt.
Een schot,een kreetgeraaktGinds sloeg
de lange blauwrok de hand aan het voorhoofd. De
kogel had hem de koel doorboord hij viel in de
armen van een der soldaten. Een kreet van razer
nij steeg uit 't carré
Laat ons den boel in brand steken
Tegelijker tijd deed een Fransche officier, die
zeker gezien had van waar het schot gekomen was,
teeken met den degen naar de boerderij
Mannen, houdt u kloek maant kapitein
Heyvaert toen op eens de groote slagdeur der ka
pel in een ijselyk gekraak op den harden grond
omvalt.
Wordt voortgetet).
