sfMutieintagaal
Os omwenteling in Portugal,
'T EEN EN 'T ANDER
i v.
o
AGBLA
De Keizer van Oostenrijk
en ds Belgen
saterdag 3 October 1910
A E3 O N N E M E.N TEN:
Zes maanden 4 franken. - Een jaar 8 franken.
Inschrijving in alle posthureelen van liej land.
EERSTE UITGAAF, 4 tiren 's avonds. {Ïj
TWEEDE UITGAAF, 7 uren 's avonds.
V
,L:'V
«tl»
BUREELEN
TE BRUSSEL
£30, tëaachtschen Steenwey, 239.
TE AALST
5, Kerlcstraat, f3.
Telefoon 114
BestuurderJ. Van Buffel-De Qendt.
AANKONDIGINGEN
KI. aank. (1 tot 4 kl. reg.) £r. 0.G0
3® bladz. (groote regel) fr. 1,00
4® bladz. (kleine regel) fr. 0,30
Finanft. aankon, (per regel) fr. 2,00
Reklamen (per regel) fr. 2.f>0
Gemengd nieuws (per regel) fr. 3,00
Recht, licrstell. (per regel) fr. 2.00
Overlydcn (por rogol) fr. 2,00
Voor alle aankondigingen, zich wenden
E. TAIAlNlAUi 217, de Mé^cdestra^t, Brussel.
Sedert Woensdag staan de dagbla
den uit do geheele wereld vol, over
bijzonderheden uit Lissabon. Het zal
nog eenige dagen duren, eer wij eerst
voor goed zullen weten, hoe de zaken
zich hebben voorgedaan.
De meeste bladen schreven, dat de
omwenteling in Portugal, sinds lang
was voorzien en dan ook zonder groote
verwondering werd vernomen. Moge
lijk kan dit het geval zijn bij de staats
mannen en zekere dagbladschrijvers,
maar voor hot eigenlijke volk, de over-
groote meerderheid der menschen was
dit niet zoo. Met eene oprechte verras
sing kwam overal dit nieuws toe en
bet is maar nadat men voor een vol
trokken 'feit staat, dat men zegtDe
omwenteling was te voorzien, zij was
onvermijdelijk... Wij nemen aan dat
zij in do huidige omstandigheden on
vermijdelijk was, doch hoe komt het
dat geen enkel blad in de laatste
maanden over deze aanbrekende om
wenteling heeft gesproken Wij be
kennen ronduit dat wij de omwente
ling zoo plots niet hadden verwacht.
Ondertusschen willen wij naar aanlei
ding dezer geschiedkundige gebeurte
nis twee overwegingen maken.
Weg mei de doodstraf
Dat is de leuze der socialisten.
Daarom laten zij geene gelegenheid
voorbijgaan daartegen verzet aan te
teekenen, als de doodstraf tegen een
hunner mannen wordt aangewend. Zoo
was het bij de veroordeeling van Fer
rer, van Liaboeuf en meer andere
groote misdadigers. Toch de doodstraf
wordt geheel gewettigd, wanneer zij
ten dienste komt te staan van de socia
listen. Zoo zagen wij socialistische
groepen, brave huisvaders ter dood
veroordeelen in hunne geheime verga
deringen, omdat deze de verschrikke
lijke misdaad bedreven aan den arbeid
te blijven, om alzoo vrouw en kinde
ren te kunnen onderhouden en het
huisgezin te redden van den onder
gang. Wanneer er te strijden valt
tegen zulke misdadigers, dan is er
geene strafte groot of te pijnlijk. Alles
wat hun in den weg slaat mag door
alle middelen, hoe wreed en barbaarsch
deze ook zijn, uit den weg worden ge
ruimd. Zoo zagen wij destijds bij de
afschuwelijke moordpleging op den
Koning en de Koningin van Servië de
wreede moordenaars opgehemeld wor
den door venijnige bladen zoo zagen
wij over twee jaar en half nog, som
mige socialistische bladen den lof ma
ken van die kerels, die de schuld dra
gen van den moord op den Koning
van Portugal en diens vermoedelijken
troonopvolger. Ja, de doodstraf is dan
maar afkeurensweerdig in de oogen
van die mannen, wanneer het personen
betreft die tot hunne partij behooren
liet komt er dan niet op aan welke en
boe talrijke schelmstukken, zij hebben
bedreven...
Doch, wanneer het een keizer of
een koning geldt, alleen schuldig den
zwaron last van een troon op de schou
ders te hebben geladen, en wanneer
eenige geheime oproermakers het oog
geluimd hebben, om des keizers of
des konings plaats in te nemen, dan
schijnt de doodstraf alleszins gewet
tigd... Wij weten niet hoe het eigen
lijk staat met de veiligheid van Koning
Manuël, maar tot hiertoe hebben wij in
de bladen, die anders zoo zeer tegen
de doodstraf roepep, nog geen artikel
ontdekt, waardoor zij vragen, en dus
nog veel minder eischen, dat het leven
van Koning Manuël zoude gespaard
blijven. De socialisten gebruiken hier
voorzeker twee maten en twee gewich
ten, wat in ieder geval, tegen de recht
veerdighcid strijdt.
Geleznïien
Wij moesten er niet lang naar wach
ten. Alvorens er zekere berichten uit
Lissabon hier waren toegekomen, wis
ten onze tegenstrevers, waaronder
vooral een liberaal blad der hoofdstad
uitmuntte, te vertellen, dat de fout der
omwenteling en van den geheelen
wantoestand toe te schrijven was aan
de... Jezuïten. Dat is zoodanig in de
mode gevallen, dat wij niet verstaan
kunnen, hoe sommige menschen
die de verwaandheid hebben te meenen
dat zij ernstig zijn zulke belache
lijke domheden durven uitbazuinen.
Weihoe de Jezuïten hebben het ge
daan en de katholieke bladen verwe
ten over eenige weken nog aan koning
Manuël, dat hij verkeerd deed met
maatregelen tegen de kloosters te ne
men de jezuïten hebben het weer ge
daan en het zijn liberalen die thans
in Portugaal het staatsbestuur in han
den henben... Neen, Heeren gods
diensthaters, de schuld is te werpen op
degenen, die niets anders doen dan
jaar-in jaar-uit, oproer zaaien onder
de bevolking, die alles afbreken wat
er bestaat, in plaats van alle hunne
krachten samen te brengen, om dat
gene uit den Staat te roeien dat slecht
en verkeerd is, en dan gezamenlijk te
arbeiden om den geheelen maatschap-
pelijken toestand in orde te brengen.
irtugal zal niet verlost worden door
het krijgen of verliezen van een Ko
ningdom of eene Republiek Portu
gal kan maar alleen gered worden
door de innerlijke zedelijke kracht van
het volk. Om dit to verkrijgen is er
wellicht noodig een krachtig nieuw
Portugeesch geslacht, gevormd naar
gezonde, verstandelijke en zedelijke
begrippen.
Verjaringen. 8 Oktober 1884.
Herstelling der diplomatische onderhan
delingen met den Heiligen Stoel, die in 1880
door het liberaal ministerie verbroken waren.
8 Oktober 1899. Inhuldiging te Lenven
van het gedenkteeken Remy.
De revoiwer. De maand Juli is
samengesteld uit 31 dagen, dat weet gij.
beste lezers, doch wat gij niet weet, het is dat
tijdens ddmaand Juli van dit jaar er 26 op
die 31 dagen geweest zijn, op welke revol-
verdram<& te Parijs hebben plaats gehad;
Parijs, welk nochtans het middenpunt der
beschaving wordt genoemd, heeft maar 5
dagen op eeno maand op welke er geene
moordaanslagen gebeurd zijn. De andere
dagen .integendeel, daar men er ruim 60 op
die maand telt, hadden gemiddeld 2 revolver
aanslagen per dag. Brrr.
Zelfwerkende telefoon. Te
Parijs is eene tentoonstelling geopend van
zelfwerkende of automatieke telefoons.
Daardoor verstaat men telefoontoestellen
die de abonnementen toelaten met elkander
in verbinding te komen zonder de tusschen-
komst van bedienden.
Bij middel van 5 cijforknoppen kan de
abonnent Let nummer samenstellen met het
welk hij wenscht te spreken.
Antwoordt de abonnent niet of is hij in
gesprek, een teoken doet hem zulks kennen.
In het laatste geval wordt zijne spreekbeurt
voorbehouden tegen dat de abonnent vrij is.
Een automatieke teller teekent aan hoe-
eel gij schuldig zijt.
Zulk telefoonstelsol werkt reeds in Ame
rika te Las Angelos met 35000 abonnen-
ten, te San Francisco met 15 duizend en te
Columbus met 17,000.
EWeihelfluitje gewonnen,mef
hei iromtnelken verteerd.
Dezer dagen viel dood op de Beursplaats
te Triest do 55-jarige straatvager, Fran
cesco Porri. Do man was aan een hartvlam-
ming gestorven.
Die straatvager was een der beroemdste
barytons van Italië. Langen tijd maakte hij
deel van de Scala te Milaan, alwaar hij Ca-
valleria Rusticana zong. Eenige jaren na
dien trok hij naar Amerika en keerde zesmaal
millionnair naar zijn land terug. De mil-
lioenen gingen door de vingeren en Porri
verloor zijne stem. Hij viel in diepe ellende
en werd eindelijkstraatvager..omopde straat
te sterven.
Groote werken. De minister
van spoorwegen heeft verscheidene groote
werken doen uitvoeren in verscheidene sta
tiën van ons land. Het bestek beloopt ver
scheidene millioenen.
Oewelshnd in België sedert
het katholiek bestuur. Hot is
opmerlcensweerdig hoe welvarend het Bel
gische volk is sedert het door katholieken
bestuurd wordt. Getuige daarvan is do Bel
gische spaarkas welke op heden meer dan
een milliard vier honderd vijf en twintig mil-
lioen gespaarde penningen in handen heeft.
Alle jaren groeiden de sommen, gestort in
de Belgische Spaar- en Lijfrentkas, aan,
zoodat het gemiddeld cijfer van de jaarlijk-
sche vermeerdering op 48 millioen 's jaars
mag gerekend worden. Onder het liberaal
bestuur was de aangroei slechts 15 millioen
frank 's jaars. Do provincie welke het meest
spaarboekjes tolt, is de provincie Namen
(47.668 op 100.000 inwoners). Limburg
heeft in evenredigheid het kleinste getal
(2690). Eere aan ons katholiek bestuur, welk
door wijze wetten den welstand in België
bevordert.
Door de gewichtige wereldgebeurtenis van
Lissabon is de aandacht van vele lezers afge
trokken geworden van de prachtige ontvangst
van onze Belgische vorsten hij den keizer
van Oostenrijk.
Het Oostenrijksche volk heeft zijne volle
genegenhoid getoond, welke het de Belgen
toedraagt.
In een toast door den grijzen, stokouden
keizer zelve op een feestmaal voorgedragen,
zei hij Koning Albrecht en koningin Eliza
beth, gij hebt nu de liefde van het Oosten
rijksche volk kunnen gevoelen maar die
liefde bedraagt niet alleen üvre doorluchtige
personen, maarzij gaat tot het zoo zeer be
wonderenswaardige Belgische volk....
Ook bij iedere andere gelegenheid doelde
de keizer van Oostenrijk op den voorspoed
en de welvaart van het Belgische volk hij
wist het ook den grijzen monark, hoe zeer
wij in geheel de wereld gewaardeerd wier-
den en hij wenschte onzen beminden koning
en onze geliefde koningin tot heil hunner
Belgische onderdanen, eene lange, voorspoe
dige en gelukkige regeering.
Wanneer wij zulke vreedzame woorden
vernemen uit den mond van een wijzen vorst,
en als wij daartegen de oproerige, hatelijke
taal vergelijken van de groote volksverlei
ders, dan durven wij in volle betrouwen de
vraag stellen Waar zijt gij, o volk het
meeste mede genaderd, ofwel met de zachte,
aanmoedigende», vriendelijke woorden, ko
mende nit hot hart van een ouden vorst
ofwel met de venijnige, onstuimige, alles
overhoopsmijtende taal van eenige volks ver
leiders De eerste brengt ons rust, vrede en
voorspoed de laalsten zijn de eerste oorzaak
van den ondergang, den burgeroorlog, het
ongeluk van een volk...
Dat koning Albrecht en koningin Elisabeth
nu maar spoedig in den lande weerkeeren
a4n het hoofd van hun volk dat zij beminnen,
en waardoor zij niet minder bemind worden.
VV*
Staatkundig Overzicht
Rumenië. De groote legeroefenhrgen
uilen plaats hebben in de omstreken van
Sladinaonder het bevelhebberschap van
den erfprins.
Daar de honing eenigszins ongesteld is, zal
hij er geen deel aan nemen.
Montenegro. Een geiceervuur, tcelh
zes uren geduurd heeft, had plaats tusschen
Turken en Montenegrijnen op de grens
scheiding.
Deze laatstenten einde niet veiplicht te
worden hunne wapens af te leverenzijn in
het binnenland van Montenegro gevlucht.
Bulgarië. De Koning van Bulgarië be
vindt zich in een zeer neteligen toestand.
Het Bulgaarsche volk beschuldigt Koning
Ferdinand van ie weinig vooruitzicht te
hebben. Het legt hem ten laste den oorsprong
van het Turhsch-Rumenisch verbond, alsook
zijne gezindheid voor Oostenrijk, welke
nochtans de drijfveer geweest is van dit
hrijgsverdrag. De Anti-Oostenrijksgczind-
heidbeheerscht zoodanig het volk, dat niets
bij machte is voor het oogenblik, deze ge
moedsgesteltenis te dempen.
Spanje. Het leger maaht toebereidse
len om eene expeditie naar Tatovan te on
dernemen. Dit inzicht was langen tijd ge
heim gehouden, doch nu verklaart men
openlijk de onderneming van dit ontwerpen
zelfs heeft minister Canalqjas het officiéél
bekend gemaakt
Nog geen officieel nieuws.
Het nieuw rcgeeringsstelsel. Dooden en
gekwetsten. Proklamatiën. Ü9 koninklijke
familie in veiligheid.
Tot hiertoe heeft men vruchteloos tijdingen
verwacht uit Portugaal, waardoor het moge
lijk zou worden zich een juist denkbeeld te
vormen van het voorgevallene.
Do ontvangen telegrammen kwamen van
alle kanten en mon kon ze onmogelijk
samenschikken, Het is rrr~ niet met zekerheid
dat iets omtrent don waren toestand mag ge
zegd worden.
Zoo weet men nog niet te zeggen, hoe,
wanneer, in welke omstandigheden de eigen
lijke revolutie uitbarstte, wie het teeken van
den aanval gaf, wat er omging tusschen de
troepen te lande en de troepen der vloot.
Alles moest uit korte, samenhangende
notas en telegrammen opgemaakt worden.
Tot hiertoe zijn de telefonische en telegra
fische betrekkingen nog niet hersteld, in den
omtrek van Lissabon, en de weinige tele
grammen welke in den vreemde toekwamen,
werden verzonden uit grenssteden, nadat de
verzenders acht tot negen uren in automobiel
gereden hadden om uit den omtrek van Lis
sabon de grens te bereiken.
Voor zoover uit de eerste telegrammen
kon opgemaakt worden, is de toestand wel
zooals wij hem gisteren afschilderden een
hevig gevecht is in de hoofdstad ontstaan
tusschen de muiters en de trouw gebleven
troepen, doch -de muiters zegevierden. Een
voorloopig ropuhlikeinsch gouvernement
werd ingesteld. Men is thans bezig de orde
te herstollen.
Men gelooft dat de koninklijke familie on-
edeerd is en naar het buitenland gevlucht
is. Hieronder vindt men een overzicht der
telegrammen welke daaromtrent nog zijn
toegekomen.
Het voorloopig bewind.
Het voorloopig bewind bestaat thans enkel
uit het ministerie, dat als volgt is samenge
steld
De voorzitter van den ministerraad is
M. Theophiel Braga. De andere leden van
het voorloopig bowind zijn MM. Bernardino
Machado, minister van huitenlandscho zaken;
\lfonso Costa, minister van justicie Bazilio
Telles minister van finanliën Antonio Luiz
Gomès, ministor van openbare werken; kolo
nel Barrolo, minister van oorlog Antonio-
José Almeido, minister van binnenlandsohe
zaken admiraal Azeredo Gomez, minister
van zeewezen Eusabio Leao, burgerlijke
gouverneur van Lissabon.
Do gezant van Spanje, te Lissabon, in
groot uniform, vergezeld van zijn sekretaris,
bracht Woensdag een bezoek aan de hoofd
lieden der republikeinen, ten stadhuize.
Van de nieuwe ministers zijn slechts Brago,
Machado en Costa bijzonder gekend.
Theofiel Braga gaat door als een der
grootste f Meerden van Portugaal. Ro?dseen
groot getal werken over wijsbegeerte, staat
huishoudkunde en geschiedenis heeft hij uit
gegeven. Thans nog, is hij leeraar aan hel
Hooger Letterkundig gesticht van Lissabon
en lid van verscheidene Europeesche weten
schappelijke akademiën.
Machado is advokaat en journalist. Vroe
ger was hij leeraar in de Rechten en ook
reeds ministor. Hij is de bekwaamste poli
tieker der Republikeinsche partij, en wordt
aanzien als hebbende de meeste kans om
voorzitter dor nieuwe Fvepubliek uitgeroepen
te worden.
Casta is hoogleeraar aan do hoogeschool
van Coïmbra. Hij is de uitstokendste redenaar
der Republikeinsche partij
Een manifest aan de troepen.
De voorzitter van het voorloopig bowind,
M. Braga, heeft aan de troepen te lande en
ter zee het volgende manifest gezonden.
Het voorloopig bewind der Republiek
groet de troepen te lande cn ter zee, die mei
het volk, de Republiek slichtten tot heil van
het vaderland, liet heeft vertrouwen in de
vaderlandsliefde van allen. Het is omdat de
Republiek voor allen gemaakt is, dat hot
voorloopig Bewind hoopt, dat de officieren
van het leger en van do vloot, die' aan de
omwenteling geen deel namen, zich in het
algemeen kwartier zullen aanbieden, om op
hunne eer trouw to zweren aan het nieuw
regiem. Intusscho'i moeten de oproerlingen
hunne sterkten houden, ter verdediging der
Republiek. Generaal Carvalhaes is bevel
hebber der omschrijving Lissabon benoemd.
Eene proklamatie aan het volk
Donderdag avond werd te Lissabon de vol
gende proklamatie afgekondigd
Volk van Portugaal
Het volk, het leger en de vloot hebben
de Republiek uitgeroepen. De dynastie der
Bragance, slecht handelende en de sociale
vrede storende, komt voor immer uit Portu
gaal verdreven te worden.
Deze daad stelt een feit daar, don hoog
moed van een ontembaar ras kenmerkende.
Het is de zegepraal van een land, wiens
hfldmnioed wereldberoemd is.De harten aller
vaderlanders zijn overvol van blijdschap en
geestdrift.
Zóó eindigt de slavernij van ons vader
land, en begint een nieuw regiem, dat vooral
op vrijheid gegrondvest ia.
Burgers, thans behalen wij den prijs en
de belooning voor al onzo strijden, alle smar
telijke opofferingen welke wij gedaan hebben.
Deze dag zal het begin zijn van een tijdstip
van zedelijken vooruitgang en onkrenkbare
rechtvaardigheid. Onze opoffering voor het
vaderland moet het grondbeginsel zijn van
ons politiek programma; en onze goedhartig
heid tegenover de overwonnenen, de basis
van ons zedelijk programma.
Burgers, laat ons bezield zijn met een
enkel belang de welvaart van ons vader
land laat ons vereenigd zijn door den
wensch ons vaderland groot en machtig te
zien. De republiek vertrouwt in het volk om
de orde te handhaven, de rechtvaardigheid
to doen eerbiedigen, de vrijheid te doen ze
gepralen. Maakt de Portugeesche Republiek
sterk, door liefde en opoffering.
De Republiek officieel bekend gemaakt.
Uit Portugaal zou te Berlijn een telegram
ontvangen zijn, meldende dat de voorzitter
van het voorloopig bewind aan de ministeriën
van Buitenlandsehe Zaken een telegram heoft
gezonden, waarin het uitroepen der Republiek
en het inrichten van een voorloopig bewind
wordt bekend gemaakt. Het telegram zou
ook meidon, dat het voorloopig bewind in
staat voor de openbare orde en veiligheid.
Voorzorgen.
Het voorloopig gouvernement neemt voor
zorgen, daar een deel der troepen nog niet
tot de Republikeinen zijn overgekomen.
Uit de provinciën komen ook slechts ge
deeltelijke notas toe.
Een officieel telegram
Een to Parijs verblijvend republikein van
Portugaal, M. Magalhaes Lima, heeft het
volgend telegram ontvangen.
Lissabon, 5 October.
Republiek heden uitgeroepen, 8 uren,
met groolo medewerking van leger, vloot,
volk, na heldhaftigen strijd. Voorloopig be
wind aangesteld. Openbare orde verzekerd.
Gedurige bijtredingen uit het binnenland.Ko
ninklijke familie op de vlucht. Groote geest
drift. Houding vertegenwoordigers vreemd®
mogendheden onberispelijk
Waar is de Koninklijke familie 7
Het is onmogelijk wijs te worden, uit de
verschillige telegrammen, welke gedurig van
alle kanten toekomen, over Koning Manuël
en de leden der Koninklijke familie.
Uit Innspruck wordt in dalo 6 Oktober
gemeld, dat op liet kasteel van Montelberg,
bewoond door familieleden van den Koning
van Portugaal, een bericht is ontvangen,
meldende dat Koning Manuël enzijne moeder
zich aan boord van een Engelsch oorlogschip
bevinden.
Uit Madrid meldt men dat Koning Manuël
en de Koninklijke familie zich aan boord van
zijn yacht bevindt en naar St-Sebastiaan
stoomt.
Een ander telegram meldt dat do koning
zich in het Engelsch gezantschap schuil
houdt.
Het voorloopig bewind raadt het volk aan,
zich zeer eerbiedig te gedragen tegenover
den ontroouden koning en zijne familie.
Een dagblad van Madrid meldt ook dat do
koningen zijne familie aan boord zijn van
een oorlogschip on zich naar Engeland ho
ge ven.
Do Spaansche minister van Binnonland-
sche Zaken verklaart, dat Koning Manuël
zich aan boord van een oorlogschip bevindt,
dat nog voor Lissabon geankerd ligt.
Van een anderen kant wordt gezegd, dat
heel do Koninklijke familio zich op het yacht
Amelie bevindt.
De voorzitter van don ministerraad zegdo
nog, niet te weten waar de Koninklijke fami
lie zich bevond, doch zeker to zijn dat allen
zich in veiligheid bevinden.
Een telegram uit San Sebastiaan meldt,dat
daar een trein voorbijreed, waarin zich Ko
ning Manuël en de Koninklijk faifcilio bevon
den.
Het laatste ontvangen telogram, komende
uit Gibraltar, meldt dat het koninklijk yacht
Amelie aldaar is aangekomen met heel do
koninklijke familie.
Zooals men ziet, wordt or nergens meer
gesproken dat do koning zou gevangen zijn.
Het verhaal der gebeurtenissen
De voorzitter van don Spaanschen minister
raad verhaalt als volgt, de gebeurtenissen te
Lissabon
