Gsan recht van spreken
Vijf hofsteden door
Betocgiifj Scliollaeit
hef vuur vernield
T EEN EN T ANDER
Zeventiende jaargang nr i 94.
Dijnsdag 22 Augustus 1911
DAGBLAD
Bestuurder: J. Van Nuff'el-De Qendt.
De Marokkokwestië
Branden in de mapzijnen Tietz,
te Brussel en te Luik
te Exaerde
te Leuven
bij Lokeren
2 CENTIEMEN HET NUMMER
ABONNEMENTEN!
Zes maanden 4 franken. Een jaar 8 franken.
Inschrijving in alle postbureelen van het land.
EERSTE UITGAAF, 4 uren 's avonds. «i*
TWEEDE UITGAAF, 7 uren 's avonds. 4§>
BUREELEN
TE BRUSSEL
728, Steenweg van Waterloo, 728.
TE AALST
9, Kerkstraat, 9
Telefoon 114
AANKONDIGINGEN
KI. aank. (1 tot 4 kl. reg.) fr. 0,60
3® bladz. (de regel) fr. 0,50
4® bladz. (de regel) fr. 0,30
Financ. aankon, (per regel) fr. 2,00
Reklamen (per regel) fr. 1.00
Gemengd nieuws (per regel) fr. 2,00
Recht, herstell. (per regel) fr. 2,00
Overlijden (per regel) fr. 2,00
In het Laatste Nieuws liberaal
blad dat te Brussel wordt uitgegeven,
is over eenige dagen een brief van een
gemeenteonderwijzer der stad Antwer
pen verschenen, dien wij met echte
verontwaardiging gelezen hebben en
waarop wij hier een antwoord willen
geven.
Eenigen tijd geleden zoo schrijft
die goddelooze onderwijzer kwam
een katholieke leeraar van een bis
schoppelijke Normaalschool te overlij
den. Na 37 jaar trouwen dienst, krijgt
zijne weduwe een kolossaal pensioen
van nul frank en nul centiemen. Zijt
dan al slachtoffer van de zoogenaamde
ongelukswet van 79. Blijft maar
getrouw aan de Kerk, enz... Hij be
doelt daarmee de daad van den afge
storvene die in 1879 zijn ontslag gal in
't officieële onderwijs, en daarop ant
woordt hij nu Hij was er wel meê
In plaats van 2500 fr. kon de ge
trouwe «sukkelaar» (chic) aan 1800
fr. zich doodwroeten in de katholieke
school, waar er soms meer dan 150
jongens in 6êne Idas zaten.
Dan zegt hij verder
't Moet zijn dat hij zich in 't katho
liek onderwijs onderscheidde, zooals
vroeger in 't gemeenteonderwijs het
gecal was, want hij werd leeraar ge-
.noemd aan eene katholieke Normaal
school.
Tot slot van dit artikel, waarvan
wij liefst de hatelijkheden verzwijgen
schrijft hij letterlijk deze woorden
Duizenden onderwijzers betreuren
heden nog, dat ze getrouw gebleven
zijn aan hunnen bisschop, ten koste
niet alleen van hunne toekomst maar
ook van die hunner vrouw en kinde
ren. De schrijver van dit artikel tee
kent Z.
Op onze beurt gaan wij de noodige
en passende gevolgtrekkingen nemen
uit dit artikel.
De schrijver vernoemt noch den
naam van het slachtoffer, noch den
naam van de Normaalschool, noch zijn
eigen naam, doch we zijn zoo gewillig
dien onbekende te gelooven en wij vra
gen hem Hoe komt liet dat die be
kwame en ijverige onderwijzers, even
als zoovele duizenden, zijn ontslag
indiende en zijne toekomst en tevens
die der zijnen opofferde
Het was door de hatelijke, de ver
vloekte schoolwet van 1879, terecht de
ongelukswet genoemd
Hoe komt het dat die onderwijzers
in de vrije katholieke scholen te Ant
werpen, met meer dan 150 kinderen in
ééne klas zaten
Het was omdat de ouders dier kin
deren voor hun kroost en bloed, een
kristen onderwijs verlangden; en in
derdaad, het is volkomen waar, en wij
mogen er op roemen, terwijl de libe
ralen scholen, laat ons zeggen, pracht-
paleizen bouwden met onze centen,
dienden de vetbelaalde onderwijzers in
vele dier scholen enkel en alleen om
konijnen te kweeken bij gebrek aan
leerlingen, en de katholieke scholen,
hoewel beslaande uit nederige,somtijds
armzalige lokalen, en bestuurd door
mager-bedeelde onderwijzers, zaten
meer dan driemaal te zeer opgepropt.
Kan men, als tegenstrever,een beter
bewijs geven van de hatelijkheid dei-
liberale politiekers van 1879 kan
men treffender aantoonen, hoe dat de
liberalen den brui hebben gegeven aan
den krachtig uitgedrukten volkswil
En door de bekwaamheid en de werk-
zucht te roemen van dien vrijen katho
lieken onderwijzer, geeft men dan
geen klinkend antwoord aan die klein
geestige politieke kopstukken, die op
hunne meetingen met hel beestigsle
misprijzen spreken over het personeel
onzer aangenomen scholen, die toch
zoowel als de leden van het officiëele
onderwijs, hunne volledige normale
studiën hebben gedaan en met even
veel welslagen hun diploma verwor
ven
En wanneer diezelfde onderwijzers
onzer vrije scholen, evengoed gediplo
meerd als al de andere, staande in
scholen met eene bevolking van meer
dan. 150 leerlingen en zich doodwroe-
tend, om zoo volmaakt mogelijk t'on
derwijzen, is het dan geene schreeu
wende schande, is het dan geene
wraakroepende onrechtvaardigheid,
dat zulke mannen, dat zulke wer
kers van het openbaar welzijn, als
pariassen door de openbare
besturen moeten behandeld worden
Want hoe komt het, heeren kar
tellisten, hoe komt het dat die be
kwame onderwijzer in plaats van 2500
trank, nog enkel 1S00 fr. kan verdie
nen hoe komt het dat na 37jaren
trouwen dienst, zijne weduwe geen
centiem pensioen kan genieten Dat
is voorzeker onze schuld niet, maar
dat is de schuld van uwe hatelijke
schoolpolitiek het is de schuld aan de
hemeltergende onrechtvaardigheid die
er thans in de schoolkwestie bestaat.
Ja, uwe schuld is het en uwe schuld
alleen. Doch thans zal weldra verande
ring aanbreken. Het Belgisch volk
wil gelijke behandeling voor gelijke
verdiensten en bekwaamheden,en daar
om komt er en moet er komen gelijk
heid tusschen het officieel en het vrije
ondei-wijs.
Wat uwe laatste woorden betreffen,
die zijn harteloos en ongegrond. Het
zijt gij toch niet, algevallen ot godde
looze gemeenteonderwijzer, die recht
hebt te spreken in den naam van die
duizend ontslaggevende onderwijzers
van 1879; het zijt gij toch niet, die het
recht hebt te spreken in den naam van
die groote en nooit genoeg volprezene
helden van 1879. Voor u was hot en is
het zaak maar geld te verdienen, voor
hen was het een ideaal waarvoor ze
leden en streden zij zegden vaarwel
aan de toekomst vaarwel aan het ge
makkelijke leven, om als ware marte
laren te zwoegen en te slaven aan klei
nere loonen, in ongezonde lokalen en
overbevolkte klassen. Mannen die
zulke heldendaden hebben verricht,
zijn niet in slaat, zulke heldenfeiten te
betreuren. Integendeel, nu nog zijn ze
bijna overal de hevigste pionniers van
den katholieken strijd.
-vv-av
Verworpen. Verdesi, de afvallige
die voor laster, tot 10 maand gevang is ver
oordeeld, was in beroep gegaan. Het beroeps
hof heeft geheel eenvoudig zijné vraag ver
worpen. Ziedaar den man, voor wie onze
tegenstrevers wierook brandden
Hiel tevreden. De liberalen
denken dat het voldoende is het katholiek
ministerie omverre te werpen en dan te
regeeren om zijn Fransch.
De socialistische Jonge Wachten van Vil
voorde in congres vereenigd, brengen hen
tot bezinning door de volgende dagorde
Het congres protesteert tegen de he
vige reactie die in Frankrijk woedt, tegen
de aanhoudingen, huiszoekingen en in-liooh-
tenis-nemingen die de hurgorsregeering van
dit land beveelt om de werkersinrichting te
verflauwen.
Hoort ge liberalen, wat het land te wach
ten staat, als liet kartel boven moest zijn
Naar Lourdes. In de laatste
helft van Augustus komen er dagelijks
30,000 bedevaarders Lourdes bezoeken.
De eendracht.Te Ougrée-Mari-
liaye, in de houtzagerijen te Angleur, te
Tilleur, hebben de liberale patroons hunne
werklieden verplicht Dinsdag op den dag der
betooging te Brussel te werken. Te Angleur
en te Tilleur waren er toch gaan betoogen.
Woensdag werden zij gestraft en voor het
overige der week aan de deur gezet... Dat is
de ware eendracht
De Onzijdigheid. De Peuple
leert ons voor de zooveelste maal de onzij
digheid kennen. In het congres der socialis
tische metaalbewerkers werd gezegd dat het
woord onzijdigheid zoowel onder politiek
en economisch opzicht als onder godsdienstig
opzicht moest verstaan worden. In de onzij
dige school mag men dus de kinderen geen
eerbied inboezemen voor het koningdom, als
evenmin voorden privaateigendom.
Zulke school belooft ons het kartel. Wat
dunkt er u van, lezers
De vrouwenbeweging.— Mad.
Colette Yver, die tot het geloof van het ka
tholiek Bretanje is teruggekomen, schrijft in
Le Temps
Ik betreur de vermindering van den
kristen invloed, die zich uitoefende op de
vrouw, in den zin der onderwerping. De
godsdienstige opvoeding tempert den vrou
welijken hoogmoed die groot is, en die al
minder en minder buigt voor de mannelijke
ikzucht. Zij is eene wonderbare regelaarster.
Men zal zeniet gemakkelijk vervangen.
Hei spek schiepen. Nog veel
wordt er gelachen met den man van den
Indépendance die reeds van daags te vo
ren naar de Temps een brief zond met
het aantal deelnemers en het uitzicht van
den stoet. Zulke farce beleven, moet niet
plezierig zijn.
De bijeenkomst te Wilhemshohe.
Vrijdag is M. Kiderlen-Waechler op het
kasteel van den keizer te Wilhelmshohe toe
gekomen. M. Bethmann was reeds hij den
keizer. Zij wandelden gedrijën gedurende
vijf kwartiers in het park. Wat er gezegd is
tusschen die 3 personen daar hebben wij het
raden.voorEnkel kon men zien dal M. Beth
mann veel opschreef.
De Fransche pers wordt slecht gezind.
Door de al te lange onderhandelingen, die
nu weer voor eten-'veertiental dagen ge
schorst zijn, wordt de Fransche pers korter
van stof en zenuwachtig. De «Matin*» schrijft
onder handteeken van M. J. Hedeman een
tamelijk hevig artikel.
Tegenover het loyale, kalme en waardige
optreden van Frankrijk staat de geweldige,
harde handelwijze van Duitschland.
Daaruit is de volgende les te trekken
Onderhandelt zoo weinig mogelijk met
eene regeering als die van Berlijn, doch
zorgt dat uw leger en uwe zeeinrichting zoo
sterk mogelijk wezen.
Engeland's bemoeiing.
De Engelsche gezant te Parijs is ook ont
vangen geworden op de Quai d'Orsay door
M. de S'd vos. Het onderhoud is al even ge
heim gehouden.
Zondag avond werd te Brussel algemeen
het gerucht verspreid, dat de magazijnen
Tietz in laaie vlam stonden.
Ook te Aalst werd weldra het gerucht
verspreid.
Gelukkig-lijk w as het zoo erg niet. Brand
was ontstaan in de eerste uitstalling, gelegen
langs den kant der Finistère kerk.
Onmiddelijk werd het alarm gegeven en
de pompiers van het huis Tietz, geholpen
door eenige policieagenten en soldaten van
de genie die juist voorhij de magazijnen gin
gen, gelukten er in eene lans in werking te
krijgen, en het vuur uit te dooven.
Weldra kwamen ook de pompiers der stad
ter plaats, doch alles was reeds gedaan. Zij
vergenoegden zich, met eens zorgvuldig in
de magazijnen te gaan zien, of alles rustig
was en er geen gevaar meer bestond.
De uitstal kassen, waar het vuur begonnen
was, zijn geheel vernield. Men denkt dal het
vuur aan eene kortsluiting te wijten is. Ge
heel den avond, verdrong zich eene groote
menigte, voor de magazijnen.
Door een zonderling toeval, ontstond Zon
dag ook brand in de magazijnen Tietz te
Luik. Het was ongeveer 41/2 ure, toen
voorbijgangers zagen, dat vlammen en rook
opstegen uit de magazijnen Tietz, Hooge-
schoolstraat, te Luik.
Het alarm werd onmiddelijk gegeven, doch
hier had liet vuur reeds eene zekere uitbrei
ding genomen. De pompiers stampten de
deuren in, en drongen ook langs de naburige
huizen naar de plaats waar het brandde. Zoo
doende kon het vuur langs vier verschillige
kanten aangevallen worden, en weldra was
allo gevaar geweken.
De schade wordt op ongeveer 100,000 fr.
geraamd.
Een landbouwer door o
Zaterdag avond is de gemeente Exaerde
in opschudding gebracht door een vreeselijke
brand die vijf hofsteden in assche heeft gelegd
en waarbij een landbouwer het leven liet.
Om 5 ure vatte een gerstopper, toebehoo-
rende aan landbouwer De Waele, wonende
in de Rechtstraat, vuur.
Deze opper, staande op kleinen afstand
der stallingen De Waele en Aerssens, stak
beide gebouwen die met strooi gedekt waren
in brand. De dochter van De Waele, die het
vuur eerst bemerkte, gaf het alarm.
Hel vuur verspreidde zich bliksemsnel en
welhaast stonden ook de heide woningen
dier hofsteden in brand. Aan blusschen viel
niet te denken daar er ingezien de droogte
totaal gebrek was aan water.
Een oogenblik later staken de vuurglin-
sters de stallingen in brand van Petrus Bal-
thau, herbergier, wonende aan den overkant
der straat. Deze brandden ten gronde af. Het
huis bleef gevrijwaard. De beesten konden
gered worden. Intusschen hadden ook de
stallen van Serafien Van Peteghem vuur
gevat. Het duurde niet lang of ook dezes huis
stond in brand. Ook de woning van Johannes
Pijke werd vernield, Hier kon men het vuur
beperken.
Bij De Waele bleven 6 runders en 2 paar
den in de vlammen.Bij Aerssens kwamen een
twintigtal varkens in de vlammen om. Bij
geen enkele landbouwer kon iets van den
oogst of van den alam gered worden.
De pompiers van Lokeren die om 8 ure ter
plaats waren konden hij gebrek aan water
de brandspuit niet gebruiken.
Om 9 ure was alle gevaar voor de andere
aanpalende boerenhoven geweken.
Akelige vondst.
Toen de hoeven van De Waele en Aerssens
reeds in assche lagen vond men achter op den
boomgaard, landbouwer De Waele, oud 65
jaren afgrijselijk verbrand. De man leefde
nog. Hij had zijne paarden willen redden,
maar werd onder een deel van het brandend
dak begraven. Dank aan bovenmenschelijke
pogingen was hij nog uit den vuurpoel ge
raakt om eenige meters verder stervend neer
le vallen. Om 11 ure gaf hij den geest.
De oorzaak.
Wij wachten de komst van het parket af
om iets over de oorzaak van den vreeselijke
brandramp te schrijven. Al de afgebrande
gebouwen zijn verzekerd.
Nadere bijzonderheden.
'I Was rond 5 1/4 ure toen in de Recht
straat, ter plaats Baionne een gerste
opper, toehoorende aan landbouwer De
Waele en staande op dezes hof, omtrent
zestig centimeters van den grond vuur
vatte.
De brand werd bemerkt door Leonie De
Waele die onmiddellijk het alarm gaf. Slechts
op twee meters afstand stonden de schuren
en stallen van De Waele en van landbouwer
Aerssens. In een oogenblik deelde het vuur
zich mede aan deze gebouwen en daar alles
met stroo gedekt was, waren stallen en
schuren welhaast herschapen in eenen vuur
poel.
Tweegeburen, Petrus Ballliau en August
Caessens, geholpen door eenen voorbijgan
ger, zekeren Vereecken van Moerbeke,
sproligen in de stallen. Zij redden eenige
op 27 Oogst 1911.
Belangrijk bericht aan de deelnemers,
Bijzondere treinen zullen op de voornaam
ste lijnen in de richting naar Leuven ge
vormd worden.
De betoogers welke 's voormiddags reeds
aankomen zullen deel nemen aan de alge-
meene vergaderin g waar M. Schollaert en
andere redenaars het woord zullen voeren.
Benevens deze algemeene vergaderingen
welke zullen plaats hebben in de Boriotzaal
voor de Vlamingen en het gesticht der
H. Drievuldigheid (Oude Markt) voor de
Walen, zullen er nog bijzondere vergaderin
gen zijnin't Geslicht van 'tH.Hert telleverlé
voor de Vlaamsche Studenten en de leden
der Patronaten in 't Studentenhuis, Vaarl-
straat, voor de Waalsche Studenten en de
Katholieke Jonge Wachten in de Gilde van
'e vlammen omgekomen
dieren, maar moesten zich, ingezien do
groote hitte en het dreigend gevaar, terug
trekken. Twee paarden en zes runders
hieven bij De Waele ia de vlammen. Bij
Aerssens kwamen verkens en viggens om.
Al het landbouwalm werd insgelijks de prooi
van het vuur, alsmede den oogst.
Het vuur neenit groote re uitbreiding
De talrijke menigte die zich welhaast op
de plaats der ramp bevond, was machteloos
tegen liet woedend element. Ingezien de
droogte, was er geen emmer water ter hand.
De vlammen sloegen over naar de woningen
der landbouwers De Waele en Aerssens, die
ten gronde vernield werden, zonder een en
kel meubel kon gered w orden.
Rechtover de vernielde hofsteden woont
Petrus Ballhau, landbouwer en herbergier.
Zijn huis is met pannen gedekt. De vuur-
glinsters die van in den beginne zijne woning
en stallen erg bedreigden, staken deze laat-
sten, met strooi gedekt, in brand.
Dank aan de spoedige hulp van Bauwens
Benedictus, Roels Leon en Caessens August
werden hier al de dieren gered. En terwijl
nu ook deze laatste stallen in brand stonden,
deelden de vlammen zich mede aan de hof
stede van Serafien Van Peteghem en aan het
huis van Joannes Pycke.
Bij Van Peteghem kon niets gered wor
den. Destallen van Joannes Pycke bleven
gevrijwaard, dank vooral het moedig optre
den van De Cock Casimier.
Landbouwer De Waele, levend verbrand.
Toen de vijf hofsteden reeds in asch la
gen, deed men einde van den boorügaard der
hofstede De Waele, eene akelige vondst.
Landbouwer De Waele was in 't begin
van den brand in zijne stallen geloopen om
de paarden te redden. Sinds dien had men
hem niet meer gezien. Men vond den man
terug, afgrijselijk verbrand. Hij leefde nog,
maar zijne voelen waren gansch verkoold en
gansch zijn aangezicht was eene brandwonde.
Toen hij in den paardenstal was, stortte het
brandend dak in en hij werd er onder begra-
ven.
Men begrijpt maar niet hoe de arme man
uit den vuurpoel is geraakt.
De Eerwaarde Heer Back, pastoor te
Exaerde-Doorselaere, diende hem de laatste
Heilige Rechten toe. Dokter Vercruysea
verzorgde hem, maar alles was vruchteloos.
Landbouwer Do Waele stierf om li ure
's avonds. Hij was 65 jaar oud, gehuwd en
vador van 7 kinderen.
Hoe werd de brand veroorzaakt
De gendarmen van Lokeren, die reeds om
7 ure ter plaats waren, hebben het eerste
onderzoek geopend.
Hoe de brand veroorzaakt werd, is nog
niet bewezen. Allerhande geruchten zijn in
omloop.
Sinds lang bestond er eene groote vijand
schap tusschen de bewoners der afgebrande
hofsteden. De vernielde woningen en stallen
met gansch den inhoud zijn verzekerd.
De pompiers van Lokeren ter plaats
Om 7 1/2 ure werden de pompiers van
Lokeren gevraagd, daar men vreesde, dat
het vuur nog verdere uitbreiding nemen zou.
Om 8 1/2 ure waren zij ter plaats. Toen
reeds was het grootste gevaar geweken en
welhaast was men het vuur meester.
Ambachten en Neringen, Minderbroeders-
straat voor de Xaverianen in St-Pieters
Gesticht, zelfde straat en in de zaal van
St-Quinlens Patronaat, voor de Derde-Orde-
lingen.
Deze vergaderingen zullen eindigen rond
12 ure. Op dit uur, zullen er Missen gelezen
worden in de kerken van Leuven.
Om 1 1/2 ure, vorming van den Stoel, op
de Thiensche-, Goldenaaksclie- en Naamsclie
laan en Thienschen weg.
De stoet zal vertrekken om 2 ure juist, en
langs de Naamsclie straat in de stad komen
om te eindigen op de Volksplaats en Graan
markt door eene indrukwekkende Algemeen©
Vergadering, binst dewelke een herinnerings-
medalie aan den heer Schollaert zal over
handigd worden.
Gezien het groot getal befpogors, zal de
betooging waarschijnlijk maar eindigen
rond 6 ure.
De heeren welke verlangen te middagma
len zijn verzocht er kennis van to geven aan
den Heer Van Gobbelscliroy, Pensstraat, 19,
Leuven, welke hun de plaatsen zal aanwijzen
waar zij een noenmaal asm 2 fr. 1,15 of
0,90 fr: zullen kunneri krijgen.