VolksoMerricht
Onze Betalt* tiaar Ion ris
De Uitwijking.
DE EERSTE SPOORWEG.
VOORUITGANG
WELSPREfiENBE CIJFERS
vos? 80ü Lasrlfeuwer
KERSTMIS
De cSisive! was
er me© gemoeid
17 EN IS NOVEMBER 1312
DE VOLKSSTEM
Ziehier hoe onder het ministerie
Lebeau Goblet de eerste trein in België
tot stand kwam. De Kamers besteedden
17 zittingen om het groote vraagstuk
tot het scheppen van den eersten ijzeren
weg te bespreken. De eenen kloegen
dat Henegouwen opgeofferd werd en
anderen wederlegrien het nut van dat,
wat men alsdan ijzeren banen noem
de. De opbreDgst, beweerden anderen,
zal nooit de uitgaven vergelden de
ijzeren weg zal slechts den handel en
de uitiandsche betrekkingen bevoor-
deeligen en de vreemdelingen zullen er
zich van bedienen om hunne voort
brengselen door België te vervoeren
(Priester do Foere) m België, is het
kanaal verkiesbaar en nooit zullen de
ijzeren wegen kunnen mededingen met
de rivieren (de Smet)daar zal veel
volk zonder werk vallen; men zal min
der geerden kweeken men geeft den
genadeslag aan den landbouw men
benadeelt de scheepvaart en de schip
pers, da siuismeesters, scheeptrekkers,
men zal met duizenden werklieden op
straat zetten (Helias d'lluddegem)
slechts eenige pachters dio tegen den
ijzerenweg wonen, zullen er voordeel
bij hebben en de melk, die zij naar de
stad zullen vervoeren, zal bij de aan
komst boter- of|kernemelk zijn (Eioy
de Burdinae). Deze trekken die wij
hier tot nut en onderricht van den lezer
aanhalen bewijzen de verscheidenheid
van gedachten van de grootste mannen,
als er gehandeld wordt over zaken van
algemeen belang.
In Frankrijk ging het niet beter met
met wetsvoorstel tot het aanleggen van
ijzeren wegen, en die nieuwigheid
word er onder anderen bestreden ais
eene groote domheid, door M. Thiers.
In België werd het ontwerp duchtig
verdedigd door M. Rogier en M. No-
thomb, en den 2S Meert 1834 werd door
50 stemmen tegen 28 en 1 onthouding
de ontginning van den eersten ijzeren-
weg gestemd op de kosten van den
Staat. Deze ijzeren weg zou als middel
punt van Mechelen uitgaan, ten Oosten
langs dePruisischegrens langs Leuven,
Luik en Yerviers; ten Noorden op Ant
werpen; ten Westen op Oostende, langs
Dendenflonde, Gent en Brugge ten
Zuiden op Brussel en langs de Fransche
grens. Hot eerste stuk ijzeren weg
van Brussel op Mechelen werd ingehul
digd don 5 Mei 1835. (Balau 1815-1881)3
Toen men in Engeland een weinig
vroeger liet voorstel van ijzeren wegen
besprak, antwoordde Lord Noodle
schertsend aan StephausonMaar.
moest eene koe eens hot ongeluk heb
ben op den weg uwer lecoinot'ef te
geraken Waarachtig wedervoer
Stephauson, dat ware zeer ongelukkig
vf'Or de lcoo Buiten de lachers had
Stephen son zich inzonderheid te verde
digen tegen mannen die beweerden dat
de ijzeren wegen den ondergang zou-
d ui zijn, én van de vaarten, én van de
herbergen, en van de dieren, die op de
groote wegen hunnen kost verdienen,
én van de zeden, én dat de rook der
stoommachien, de jonge patrijzen zou
dooden, voegde een edehnansgezinde,
tot vermaak der aanhoorders, spitsvon
dig bij al die bewijsredenen. A. v. A.
IN -1 G-i 3
Twee kilometers verder ligt Tubize
op de Zenne en drijft handel in dre-
neerbuizen, steen, pannen, leder en
katoenfabrieken. ijzer- en kopergiete
rijen. 't Vervaardigt ook stoomketels
en rijtuigen voor den ijzerenweg.
's Gravenbrakei brengt ons reeds op 30
kilometers van Brussel, 'tls gekend om
zijne katoenen weefsels en boter. De
kerk in Romaansch-gothieken stijl
hovat een kunstig hoogaltaar, 's Gra
venbrakei werd in 1150 afgekocht door
Boudewijn IV van het kapittel van
Sinte Waudru van Bergen en door hom
versterkt. Do Brabanders slechtten het
kasteel in 1425. Dichtbij verdwijnt de
stoomsleper met man en muis onder
oenen berg. Eensklaps is men midden
inden donkeren Voor veie reizigers is
het niet heel prettig zoo in eene molle-
nijpte verdwijnen. Voor veie is liet ook
de e\rste keer van hun leven dat ze
een th^iel van zekere lengte doortrek
ken. Van de reizigers naar Rome spreek
ik niet, die hebben hunne proeven ge
daan en andere tunels heelhuids door
gestoomd.
Alles valt stil, ging ik al haast zeg-
;en, was het niet dat de trein een holseh
lawaai maakt. Schoone stonden om
leelijke gezichten te trekken, lacht
men, zoo hier ol daar geen schalk heel
't spel voor een óogetiblik opklaart,
met een paar lucifers. Eindelijk begint
liet aan te lichten, en, op eens schiet
de trein weer vrij onder Gods lieve zon.
Wij herademen ook. docht in oen soort
glazen kas waar de zon, in dit seizoen,
soms fel op staat le blaken.
Zes kilometers voorbij 's Gravenbra
kei rijdt de spoortrein do lialle van
Zinnik binnen. Deze Henegouwsche
stad van ruim 10,000 inwoners ligt op
de Zenne, 90 meters boven den zee
spiegel. De kerk in Romaansche stij!
is toegewijd aan Sint Vincentius, echt
genoot' van Sinte Waudru. Zij werd
gesticht in 605, verwoest door de Noor
mannen in 815, en herbouwd door den
Bisschop van Keulen in SC5. Op liet
kerkhof liggen er grafsteenen uit da
13" en 14° eeuw. Hier vindt men steen
groeven van arduin en steenzagerijen
voor den bekenden klein granietsteen.
Jurbise levert aan den handel kareel,
vloeren en ceramiek. Nimy porceieiii,
pijpen, verwarmsteenen.
Eene uur na 't vertrek uit Brussel
landt men te Bergen aan. AI Cl kilo
meters heeft men achter den rug,maar
'tis nog maar een begin. Bergen teit
ruim 27000 inwoners en ligt op den
samenloop van de Ilene en de Trouiiie.
De kathedraal van Sinte Waudru, in
gothiekén stijl van 't derde tijdvak is
zeer fraai. Zij is gebouwd tusschen de
jaren 1450 en 1589. De relikwiekas van
Sinte Waudru tijdens de processie op
eensn vergulden wagen rondgevoerd,
is een bezoek woerd. Op de kermis of
ducasse met den II. Drijvuldigheids-
dag, gaat er eene schoone processie of
liever een stoet uit. Borgen bezit nog
eene tweede belangrijke kerk met
koepel ter eere van Sinte Elisabeth,
een belforttoren,Cesarstoren genoemd,
(om wille van Cesars kamp waarop hij
gebouwd staat). Hij meet 84 meters,
't Stadhuis in gothieke stijl dagteekent
van 1140-1458. Muzikant Roland de
Laltre geboren in 1520, en Boudewijn
IX.van Constantinopel, zoo ellendig en
geheimvol omgekomen, hebben cr hun
standbeeld. Schoone wandelwegen ge
ven aan de stad een lief uitzicht. Voor
de statie staat Leopold 1, Coke, ceramiek
en suiker zijn de bijzonderste handels
artikels. Hier begint de streek der
koolmijnen.De brandstof ligt er torens-
hoog opgestapeld. Cutismcs, Frameries,
enz., zijn rijk aan steenkolen en bren
gen ons aan de Fransche grens ts
Feignies waar er onderzoek, niet van
ons geweten, maar van onze reiszak
ken gebeuren zal. Dus heug tegen
meng afstappen om het onderzoek der
douanen te ondergaan, 't Is altijd goed
niet te veel smoorgerief meda te nemen
of wel den buit wat te verdoelen.
Dzags personnel is als een toover-
woord waar menig niet-rooker mede
wegkomt. Of het eene kleine leugen
om beterswil is of wel eene meer be
leefde vorm van't Vlaamsch «gij hebt
er feitelijk geen zaken mee zullen
wij best onbeslist laten. Wie rookt er
al niet in onze 20° eeuw. In alle geva!
de koetsiers iater op de reis, zullen er
denkelijk het best mede varen. Nen.
znren koetsier wordt seffens vriende
lijk, als men hem eene Belgischs fijne
sigaar in d'handen stopt. LUC.
In 18S6, vóór do volledig© verwereldlij
king dor scholen in Franitrijs, told© men
5,000booswichten tusschen do kinderen be
neden do 16 jaar.
In 1905, min dan 20 jaar later, werden
or volgens minister Guyot-Dessaigna, 35,000
minderjaren veroordeeld.
M.Alfred FouilJén, die deze cijfers a on-
haallin La Revue des deux Mondes, voegt
er bij dat voor Parijs 2 op honderd dor aan
geklaagden uit eon© katholieko school en 98
op honderd uit do zoogezogdo onzijdige scho
len komen
Gaan za niet good vooruit naar den
dieperik 1
Jk wil hier niet spreken van de uit
wijking naar vreemde landen. Zeker
lijk wie zich naar Frankrijk, Amerika
of Congo begeeft, moet sterk in zijn
schoenen staan, den rechten, goeden
en zedigen weg volgen, anderszins zal
welvaart eu voorspoed hem niet tegen
lachen en nog min toekomen. Ik wil
hier gGwagen van de uitwijking onzer
dorpelingen, en bijzonderlük onzer
jeugdige jongens en meisjes naar de
steden, hetzij om er te dienen of om het
een of ander werk aan te vatten.
'tlseene plaag voor ons Vlaanderen
geworden, zoowel als het een kwaad
is dat Frankrijks huiten van over vele
jaren teistert. Hoe komt het dat or
zoovelen zijn die hun geboortedorpje,
hunne akkers, land-en huiswferk ont-
leeren en verlaten om wat pronker op
gekleed en opgeschikt te zijn, om zon
der schoonbemd, maar met in 'toog
springende kleederen, zich jaarlijks
twee a driemaal op onze buitendorper,
te toonen. Oh die reden moet ge niet
ver zoeken, die ligt bij de hand.
Hooveerdij, zelfzucht, heerschzucht en
vrijheidsliefde en zedenbederf zijn er
maar al te dikwijls de oorsprong en
de volgelingen van.
Tegenwoordig wil men geen boer,
deftige werkman, eerlijk boerinetje en
treffelijke werkster meer zijn... dal
wordt te gemeen... men wil heer en
meester en madame er.' juffrouw spe
len.'t Zal wel scheef en krom, duister
en vuil, ongemakkelijk en onverdrage-
lijk zijn maar tot daar, 't is algelijk
«Monsieur»., «madame» et «mademoi
selle» En op het dorp zou het Jan en
Fier en Franciska en Marie zijn
Men verstaat niet meer genoeg dat
de landman het land maakt, bewerkt
en doet voortbrengen dat hij niemand
noodig heeft en dat iedereen in de stad
als op den buiten hem van doen heeft
dat hij rechtstreeks met God ia onder
handeling treedt eu blijft.
Zonder boeren zou er geen eten,
voedsel, kleederon en woning bestaan,
't Zijn immers de landbouwers die ons
dat alles bezorgen. Zij zijn de groote
bemiddelaars tusschen God eu den
mensch. En men is beschaamd hoer te
zijn en landwerker te blijven
Geen zoon wit meer aan zijn vader,
geen dochter meer aan haar moeder
gelijken. En de dwaze ouders volgen
de grillen dan nog in alhoewel za wei
weten dat noch hnnno baurs, noch hun
persoon, noch hun bekwaamheden,
hoedanigheden en natuurlijke middels»
in staat .zijn die uitvhichtolingen, dien
pronker of die overdreven dwaze mo
depop te voldoen.
Ziet ge ze optrekken naar de groote
stad, dia uitzinnige buitenjongens en
meisjes? Er zuilen geen weken voorbij
vliegen, of uitgeput, verslaafd, omge
keerd, geschonden misschien in eer,
faam. gezondheid en deugd, staat het
spijt of ten minste de tegengoesting van
al v.-at christen, zedig en deftig is te
lezen in hunne min heldere oogen
'tZijn. droge en verdorde vruchten
geworden, zagt ons eau Fraasch schrij
ver.
Blijft in uwe dorpen, beste kinderen,
in uw ouderlijk gezin, bij moeders pap
pot, werkt neerstig, blij en gezind. Ge
wint min thuis dan op een ander, dan
in de stad, 'tkan zijn. Doch ge hebt
zooveel niet vandoon aan kleederen,
pronkerij en verdere nietigheden en
dwaasheden. Rekent bat eens uit Ik
durl houden staan dat go zelf3 thuis
meer kunt verdienen. Blijft gelukkig
voortleven op uw dorp onder vaders
e;i moeders oogen, onder de geleide
uwer geestelijkheid en dan zult ge
deftige en eeriijke christenen mogen
heeten. A. V.
In do gemsents Baardogem legden wij in
don herfst van 1911 cone bemoslingsproef
aan op do hop.
Een porcoèl dien do als gotuigo, waarop de
landbouwer zijne gowono bemesting met
stalmest en heir mocht toepassen. Het ander
perceel ontving daarenboven 400 kgr super
fosfaat, 200 kgr. zwavelzure potasch en 200
kgr.' zwavelzure potasch por heclaro. Hot
superfosfaat, do zwavelzure potasch en 1/ 3
van het zwavelzuur ammoniak, weiden in de
eerste helft van November ingewerkt. De
overige 2/3 van het zwavelzuur ammoniak
worden slechts in April 1912 aangewend, en
oenigszins ondergebracht bij middel -der rijf,
ten einde de wortels dor planten niot te be
schadigen.
Tijdens het blocion en ook tijdons het
rijpen dor hop was Lot klaarblijkend dat het
2® perceel met scheikundige vetten bemest
eeuo merkelijke meerdere opbrengst zou
geven. Inderdaad, wij zijn in onze verwach
ting niot teleurgesteld geweest ziehier do
verkregen opbrengsten
Perceel I getuige1400 kgr. droge
bellen por boctaro.
Perceol IIVolledige bomesting mot schei
kundige votten 1900 kgr. drogo ballon per
hectare.
Zij du3 een verschil van 500 kgr. hop.
Laat ons thans onderzooken of wij daar
door winst hel.-bon verwezenlijkt.
Zoo wij hot superfosfaat rekenen tegen
5,50 fr. do 100 kgr., de zwavelzure potasch
tegen 25 fr. on hot zwavelzuur ammoniak
togen 35 fr., dan hebben wij als uitgavo voor
do scheikundigo meststoffen
22 50 70 142 fr.
500 kgr. hop (meerdere opbrengst ge
rekend logon 2 fr.- do kgr. (hedendaagscho
verkoopprijs) hebben eene geldwaarde van
1000 fr.
Daarvan afgerekend 142 fr. besteed aan
de scheikundige vetten blijft er ons eeuo
zuivere winst van 1000 142 858 fr.
858 fr. netto winst per hectare, zeg, liovo
lezer, is dat geen fond sommeken Zouden
onze hopbocron den lust nog niot gevoelen
ook eens to beproeven, en na to gaan of zo,
op die manier ook geen hetero zaken zoudon
kunnen verrichten.
Wij zijn overtuigd dat doze verstandige
landbouwer zal navolgers vinden, zulks waar
te weiischan ook, want 't is ia hun dïgon
voordeel' I Willy.
20° Vervolg.
C. Hel gevoel.
Na over het gezicht en het gehoor
gehandeld te hebben, blijft er nog te
spreken over hcL gevoel, dm smaak en
den reuk.
Het gevoel heeft zijnen oorsprong in
het zenuwgestel.De zenuwen zooals wij
gezegd hebben zijn dunne draden die
gansch het lichaam omweven en allen
in verbinding zijn met de hersenen. liet
is gelijk een telegraafnet waarvan alle
de draden, [de gewaarwordingen aan
liet hooldbureol (hoofd) gaan aankon
digen.
Onderzoeken wij vooreerst het in
wendige van het hoofd.
Gansch omgeven van harde sohedel-
gebeenten, die zij van alle uitwendige
stoornis bevrijden, liggen de hersenen
in de hoofdholte.
Het is eene mollige witgrijze massa,
in twee deelen verdeeld bij middel van
eene diepe groof die van het voorhoofd
naar den hals loopt.
Aan den hals treffen wij den Cerve-
let aan, die rechtstreeks in yerband is
met het ruggebeenmerg.
Hersens, cerveiet en ruggebeenmerg
vervullen eene groote rol. Zijn de her
senen gekwetst, dan is liet verstand
gekrenktIs de cerveiet ol het rugge
beenmerg gehinderd, dan bestatigt
men stoornissen in de handelingen en
bewegingen van den lijder
Van uit den cerveiet en het rugge
beenmerg schieten de draden zich over
gansch liet lichaam.
Deze maken aan de hersenen de
gewaarwordingen bekend die zij door
uitwendige voorwerpen ontvangen. Zij
vertolken ook de bevelen van den wil.
Indien sommige zenuwen afgesneden
worden, dan verwekken de eene lam
heid en ongevoeligheid in de deelen
die door den doorgesneden draad van
het hoofd zijn afgescheiden. Andere
beletten de bevelen van den wil uit te
voeren.
Hetgeen doet besluiten dat elke ze
nuw eene verschilüge werking heeft
die den indruk dien zij ontvangen aan
de hersenen mededeelt, zonder de ande
re in hunne werking te stooren.
De huid is het orgaan van den tast
zin. Men verdeelt do huid en onderhuid
en bovenhuid. Ds onderhuid is dikker
dan de bovenhuid, die slechts uit een
dun velleken bestaat. Ds onderhuid be
vat vele bloedvaatjes en zenuwtjes,
welke in de spieren zijn vastgegroeid.
Men bemerkt langs den buitenkant der
handen en de uiteinden der vingers,
kleine bochels, papielen genaamd.
Het zijn deze die met de uiteinden der
zenuwtjes verbonden zijn en ons zelfs
toelaten het fijnste zandkorreltje met
den vinger te gevoelen.
D. Da smaak en da reuk.
Blijft nog een woord te zeggen over
den smaak- en den reukzin.Het smaak-
ziutuig is geplaatst juist aan den in
gang waar het voedsel ontvangen
wordt. Het is de tong die oordeelt over
den smaak der spijzen. Alhoewel er in
hetgehemeltoookzenuwkens van den
smaakzin te vinden zijn, is het toch de
tong en bijzonderlijk het uiteinde der
tong, welke het grootste getal papielen
bevat on bijgevolg het gevoeligst is.
Yv'ij hebben hooger gezegd dat de
ademhaling langs den neus geschiedt.
De neus is ter'zelrer tijd het orgaan
van den reukzin. Alle reuken zijn als
fijne dampon die zich met do lucht ver
mengen. Daar het langs den neus is dat
onze longen de lucht inpompen zal de
neus (ook oordeelen over de gewaar
wordingen derreuken, met de lucht
vervat.
Eene pel met verhevenheden en diep
ten doorkloven strekt zich in grootere
afmeting dan de neus zelf in dit or
gaan uit. Deze pel is doorzaait met dui-
zende voor het bloot oog onzichtbare
haartjes, die gedurig in trilling zijn en
den neusmuskus bevatten. In deze pel
ligt de reukzenuw die naar de hersenen
loopt. Van zoohaast do lucht door
den neus stroomt, werterhoudt de neus
muskus den reuk welke de lucht bevat
en de reukzin deelt dit mede aan da
hersenen.
Tot hiertoe hebben wij in onze ver
handelingen gesproken over de Koning
der Schepping, over den mensch. Wij
hebben de onstoffelijkheid en de on
sterfelijkheid der ziel bewezen en voor
wat het lichaam betreft hebben wij de
samenstelling, de levensverrichtingen
en de zintuigen van nabij bestudeerd,
lu de volgende verhandelingen, welke
het grootste nut zullen bevatten, zullen
wij spreken over de ziekten en ds ont-
steitenissen, welke in zulk groot getal
het menschelijk lichaam bestormen
Kerstmis is aanslaande.
Wij nemon do eorbiedigo vrijheid aan al
onze vrienden do groote prijsloting le herin
neren, dio le dier goleg-onhoid in den Katho
lieken Werkmanskring'gogevon wordt.
Ieder jaar, wij zeggon liet niet groote
dankbaarheid, zijn er ons menigvuldigs en
schoone prijzen gezonden.
Wij durven nogmaals verhopen, dat onze
brave burgorij met dozen Kerstdag, wederom
onze katholiek© werklieden, edelmoedig zal
indachtig wezen. Alle giften wordon met
dank aanvaard.
Do prijzen mogen van nu afgezonden wor
den aan don E. II. Van Laere, Stoofstraat.
nr 4, Bestuurder van deu Kring, of ten Lo
kale Korte Zoutstraat.
HET BESTUUR.
In den tijd toen de eerste spoorweg-
lijn gelegd was tusschen Brussel en
Mechelen,trokken er van alle gewesten
en dorpen talrijke nieuwsgierigen op
om het wonder ding, hetwelk men
avapeur, trein noemde, in werking te
zien. Onder anderen hadden er ook
drij Klein-Mechelaars liet gewaagd in
do nabijheid van dit raadselachtig ma-
chien te komen, om het eens van nabij
te bezichtigen. Bij hunne terugkomst
stond Kobe, hun gebuur, hen af te
wachten en nauweiijks had hij aan den
blinkenden kiel, rooden zakdoek en
zijden klak zijna beste vrienden her
kend, of hij roept hun toei Ilewel,man
nen, hebt ge den ijzeren bak zien rij
den Zeker Kobe, hebben wij dat ge
zien, antwoordden allen- Was er veel
volk op Ja, volk genoeg, maar weinig
menschen, de duivel moet met dat spel
gemoeid zijn, want er was geen enkele
Pater of Pastoor op te zien. 't Is bast
mogelij k kn ikt Kobe,maar zeg me eens,
hoe werkt dat ding 1
Op dit punt moesten onze drij boeren
het antwooi d schuldig blijven. Ze had
den geene peerden bemerkt, welke het
dir.g vooruit trokken, alleenlijk eenige
zwarte wagens, welke elkander nalie
pen, zonder ooit in botsing to komen.
De* eerste wagen rookte gelijk nen
Turk en snorkte gelijk nen vuurberg.
Is dat alles wat ge weet vraagt Kobe
als ne mensch iets wil kennen,moet hij
zelf gaan, van anderen kan hij toch
niets welen. Zoo gezegd, zoo gedaan.
Korten tijd daarna trekt Kobe op naar
Mechelen, vergezeld van zijne drij
boezemvrienden. Hun eerste werk is
eene geschikte plaats te zoeken, en
nauwelijks hebben ze hunne pijp aan
gestoken en hunne faas op één oor ge
schoven, of do trein komt al dampend#
en stampende aangereden. Jandore
zegt Kobe, - wat heeft die beest nen
straffen adem, die is zeker gemest met
ajuin en peerdeboonen. Juist op het
oogenblik dat onze vier philosofen
staan te kijken mot hunnen mond wa
genwijd open,werpt de machinist eeni
ge dikke brokken in de gloeiende muil
van 't gedrocht.
Dit was eene lichtstraal voor Kobe.
Ilij pakt ueii eerste don beste eons duch
tig bij do broekspijp, terwijl hij hem
toesnauwt: Zio 'tge nu, stomme
ezelskop, hoe dat ding marcheert Wat
zoudt gij doen, indien men eene heete
kool inuwe broekstak;loopenzonder,om.
