DAGBLA
'7 EEN EN 'T ANDER
Terugkeer derElisaMMle
MmSenlaml
'jfegeafifissssSs jaat-gang nT 2S!
2 CENTtEMEN HET NUiVSiVlER
Za3©s«dag 4 ©sSoSssb- G J 3
'abonnementen;
Zes niaanden 4 franken. Een iaar 8 franks*
Inschrijving in alle postbureeien van het land.
I* UITGAAF, 4 li. 's avonds a® cj» 2" UITGAAF, 7 u. 's avonds ej>
P'cutr loute la publicité coir.merciale et firtaniwèré öu-'joinrnal',
s'adresser é^clu'slvement a TA^ence Héelama Godts, 2, l'lacede
la Bourse, Bruxclles.
BUREELENl
TE CRE35SEL I TE flSLST
S3. EÜCTS, Eeui-spiaaïs, 2 j e, KerKatraat;
Telefoon A 3299 Telefoon 114.
BestuurderJ. Van Nuffet-De Genat.'
Een geleerde voorspelde over eeni-
ge jaren, dal do XX* eeuw, de'eeuw
der electriciteit, in de geschiedenis
zoude genoemd worden.
Inderdaad, van jaar tot jaar zij n wij
getuige van den onweerslaanbaren
vooruitgang en den onbetwistbaren
rang-, welke de electriciteit in da sa
menleving inneemt.
Alwie de Gontselio1 tentoonstelling
heelt bezocht,is getroffen geweest door
do duizendo' lichten, door dé elec
triciteit voortgebracht, welke, zonder
rook noch reuk, hunnen klaren glans
tentoonspreiden.Ook heelt men aldaar
tie drijfkracht der electriciteit bewon
derd, welke de machtigste tuigen in
beweging brengt en, ons reeds doet
vermoeden, dat in de toekomst den
stoom voor do electriciteit het onder
spit zal moeten delven.
Vele steden en groote dorpen heb
ben reeds do electriciteit als verlicb
tingsmiddol aangenomen. Aalst wil
niet ten achteren blijven 011, zboals
wij het gemeld hebben, heelt men de
band aan het werk geslagen, ten einde
de inwoners de voordooien, welke de
electriciteit oplevert, te laten genie
ten.
i Eer. woord uitlog over de olocirici-
toitZal hier niet van onpas Zijn.
x
Wat is de electriciteit
De electriciteit, zooals OnZo zinnen
ze ontwaren onder zeer verschillende
uitzichten, is niet anders dan een bij
zondere vorm van do Levenskracht,
eeuwig in werking door het heelal.
Hot is een uiterst snelle trillende be*-
weging, die voor hare manier van
voortzetting, zeer het licht nabij komt.
Zooals dit laatste zet zij zich voort
poor opvolgende golvingen in alle
richtingen der ruimte, en het eenig
verschil tusschen de elektrieke golven
én de lichtgolven is, dat deze laatste
veel korter zijn en zich Oneindig snel
ler opvolgen dan de eerste alhoewel
<ie snelheid van voortzetting voor alle
beide, omtrent 300.000 kilom. is per
seconde.
Terwijl de electrieke golven ver-
schiltige decimeters, verschiliiga me
ters, ja verscliillige kilometers lang
zjn, hebben do lichtgolven met moeite
een gedeelte van een militneter maar
binst dat er van per seconde 400 tot
750 trillioen geboren worden, ont-
siiian' enkel 40 tot 50 milliards elek
trieke trillingen,
Die electrieke golvingen warrelen,
in min ol meer hoogeren graad, gedu
rig rondom' ons, Wij leven er in. In
derdaad, do opzoekingen over het be-
stian der electriciteit aan de opnor-
tiakte der aarde en in den luchtkring,
hebben bewezen dat onze aarde in
normalen toestand beladen is met
negatieve electriciteit, en de lucht met
positieve. Aan de oppervlakte van den
gfoml geschiedt gedurige verwisse
ling, en daar is de toestand onzijdig.
Gaat men nu dieper in de aarde ol
longer in de lucht, dan neemt langs
oenen kant do negatieve electriciteit af,
on verhoogt langs don anderen kant
ie positieve electriciteit.
Die wonderlijke en onzichtbare
macht die zich somtijds hij onwedor
zoo schrikwekkendkan veropenbaren,
werd reeds van in de oudste tijden
opgemerkt door spitsvondige geesten
maar lang nog bleef de menschelijke
wetenschap stom en ontsteld voo/dit
gewichtig raadsel tot dat het verdul-
iigvernuft vangeleerden in de 18seeuw
or toe kwam een deel van het geheim
'8' ontsluieren.
Langzamerhand, de eene waarna--:
aing.da eeno uitvinding na de andOre,
bestempeld met de onvergetelijke na
men van Volta, Fabroni, Galvani.
Faraday, Arago, Ampère, Gramme
Edison, Röntgen, Siemens. Branly
Marconi, enz., kwam da wetenschap
er töe zich van die geheimzinnig
macht meester te maken, of ten groe
ten dsele aan haren wil te onderwer
peil,
Nogtans tot aan de uitvinding van
den Dynamo door onzen landgenoot
Gramme, was de electriciteit eerder
eene aardigheid der laboratoriums ge
bleven'de aanzienlijkste toepassing
ervan was enkel de telegrapkie. Maar
met den dynamo, die toeliet aan goed-
koopan prijs, welkdanige hoeveelheid
electriciteit te verkrijgen, kwam die
wetenschap in het gebied der nijver
beid, en de «verlichting» genoot eene
van de eerste de voordeelen van dien
vooruitgang.
Het is van die «verlichting», dat wij
in het bijzonder nu Zullen spreken.
De electriscko trillingen kunnen
nagebootst worden alzoo wordt dl
electrische slrooming kunstmatig
voortgebracht door verschilligo ver
nuftige werktuigen, waarin scheikun-
digo stoffen zekere wijzigingen onder
gflan of waarin door hoogstsnelle vrij-
vrisg, zooals met don Dynamo de elec-
trieko kracht wordt verwekt. Wij
beschikken hier over de noodige plaats
niet om- dat breeder uit te leggen
maar wellicht komen wij op die kwes
tie terug.
Speelt de Dynamo eene gewichtige
rol in het voortbrengen van electrici
teit-, hij wordt nochtans ter zijde gela
ten- in- geval van aanzienlijke voort-
brengst en vervangen door niachienen
die den 'wisselstroom verwekken, dat
is ook iets waarin nog bijzondere gol
vingen ontstaan, en waarin men dub-
belstroom en driedubbelstroom voort
brengt, zeer in voege togenwoordigtin
de grooto inrichtingen, voor openbare
diensten. Het electrisebe licht wordt
door zulk een driedubbelstroom, of
courant triphasé voortgebracht.
Het elektrisch licht ontstaat door de
ontlossing van de strooming tusschen
twee punten van zeer woerstaanbaro
stof (in- do booglampen) of langs een
geleider van groote weerstandskracht
(in de gloeilampen). Het is de weer
stand die do warmte en hot licht ver
wekt.
Om te weten hoaveel strooming er
geleverd wordt, hoeft men een meter
uitgevonden en de maat bepaald om de
uitlevering uit te rekenen. Die maat
heet de Watt, naar de naam van den
grooten uitvinder. Dat is de kracht die
noodig is om do gewenschte ströoming
voort te brengen.Voor het gemak ver
menigvuldigt men do watt, niet 1000,
en men rekent gemeenlijk per kilowatt.
Do kilowatt staat gelijk met 1,36 peer-
denkracht, en do kilowatt-uur is die
zelfde kracht gedurende eene uur gele
verd door een geleider die een kilowatt
voortbrengt.
Welk licht kan een kilowatt-uur dus
gedurende eene uur geven
Wanneer men die vraag stelt ver
schillen de antwoorden nog al veel.
Da kwestie hangt af van de felheid van
liet licht dat men gebruiken wil, an
ders gezegd, van liet getal bougiën dat
mon wil doen branden. Voor een gaz-
bek kan men dat gemakkelijker uitre
kenen, al is er reeds een merkelijk ver
schil tusschen een rechtstaariden en
een neerhangenden bek. De ondervin
ding van dezen die electriscii licht
gebruiken laat daarover boter oordee-
len en bet bewijst al spoedig dat dit
licht altijd kostelijker komt dan hot
licht der gaz, tof nu toe, wol te ver
staan.
De minste hoeveelheid strooming
wordt gevraagd door de booglampen,
die nochtans het felste licht geven. Dit
licht wordt berekend per zooveel bou
giën dat do klaarte vertegenwoordigt.
De booglamp brandt niet min dan een
watt zoodus kan men met een kilo
watt uur, 10booglampen van 100 bou
gies, ieder gedurende een uur doen
branden. Er is eene booglamp die nog
met minder gediend is, dat is de boog
lamp met kwik,arcau mercure,dienog
geeno halve watt vraagt per bougie.
De gloeilampen, verteeren wat meer
strooming. De eerste die in gebruik
kwamen, deze met draadje in koolstof,
vroegen van 2 tot 3 walt per bougie
deze, tegenwoordig in voege, met me
taaldraad, vragen weinig meer dan de
booglampen, omtrent 11/4 watt per
bougie.
De ttmn&l onto cfó Schelde. Naai'
berichten van goeder hand laten verne
men zou minister' Helleputte besloten
hebben niet langer te dralen in zake het
graven van een tunnel onder de Schelde.
Vooraleer eene maand verloopen zij, zal
men de boringen aanvangen, om de ver-
eischte inlichtingen te bekomen over den
ondergrond. De werken zouden dan in
"t begin van aanstaande jaar aangevat
worden en- vooraleer vier jaar zijn ver
loopen, zullen de twee oevers der Schel
de door een onderaardschen weg verbon
den zijn en de gronden, door de regee
ring op den linker oever aangekocht,
zouden tevens aanzienlijk in waarde stij
gen. Naar 't schijnt zal de linker oever
dan ook bij het grondgebied van Ant
werpen worden gevoegd. Het bebouwen
op den linker oever; kan geschieden ter
wijl men aan den tunnel werkt, zoodht
eens de tunnel opengesteld voor het ver
keer, de Antwerpenaren een gansch
nieuwe stad aan- de' overzijde der Schelde
zullen vinden.
ds vocrvallèn te Rom& Een
Zwitsersch protestantsoh' blad, de Ga
zette de Lausanne», laakt de handel
wijze der Italiaansche vrijdenkers, die
onlangs te Rome, de katholieke turners,,
op eene gemeene en brutale wijze ont
vingen.Het kalvinistisch blad verzekert
dat niemand Leve de Paus-Koning
geroepen heeft en dat' dit gerucht slechts
een uitvindsel van wege de vrijdenkers
geweest is liet beoordeelt ook zeer
streng de houding der Italiaansche over
heid in deze zaak, én zegt namelijk
De Italiaansche regeering moet
méér dan ooit rekening houden met de
verontwaardiging der Zwitsersch© en
andere turners, en voortaan zulke droeve
feiten beletten. Toen Italië de stad Rome
inpalmde, beloofde net stellig aan de ka
tholieke wereld dat zijne betrekkingen-
met het opperhoofd 'der Kerk door de
grootste vrijheid zouden gekenmerkt
zijn. Die vrijheid mag geen ij del woord
zijn. Als de Zwitsersche en andere ka
tholieken naar Rome reizen om den Paus
hunne eerbetuigingen aan te bieden,
hoeven zij zulks te kunnen doen zonder
te moeten vreezen beleedigd of gekweld
te worden. In liaar eigen belang moet de
Italiaansche regeering bewijzen 'dat Ro
me de hoofdstad van Italië is kunnen
worden zonder op te houden de vrije en
eerbiedwaardige middenstad van de ka
tholieken te blijven. Hier is er geenszins
spraak van klerikalism maar wel van
geweten en geloofsvrijheid
De Errgelsche week. De heer Se-
gers, minister van zeewezen, heeft tij
dens de maand September in zijn minis
terie de <f Engelsche week» beproefd. In
Engeland inderdaad hebben alle bedien
den van 's Zaterdags middags af tot
Maandags morgend toe verlof. De
proef heeft den besten uitslag opgele
verd.
Het is bijna' zeker dat de Keer Segers
het gebruik nu voor goed- zal instellen
het is ten andere reeds in de ministe-
iën van koloniën en van kunsten en we
tenschappen in voege.
AutomcfeieSGftgeSukken.Het schijnt
dat het in Londen, zoo erg is als in ons
land dat er talrijke automobieïonge-
lukken gebeuren.
Wat er van zij de lord-meier van Lon
den heeft een maatregel genomen om de
ongevallen te verminderen.
Hij heeft voorgeschreven dat, te be
ginnen van 1 Januari 1914 alle automo
bielen moeten voorzien zijn van eene
hardklinkende bel die zal 'klinken zoodra
de
AANKONDIGINGEN-
KI. aank. (1 tot 4 kl. reg.) fr. 0.60 I Sport (per regel) fr. 1.00
S* blaas, (de regel) fr. 1,00 I Gemengd nieuws per regel) fr. 2,00
4- blaas, (de regel fr. 0,30 Recht, herstell. (per regel) fr. 2,00
Financ. aaukon. (perregel)fr. 2,00 I Overlijden (per regel) fr. 2,0!}
Commercial-a en financieele aankondigingen zich uitsluitelijk te
wenden: Agenca'Réclame Godts, 2, Beursphuls, Brussel.
redderen zoodanig dat het niet op be
hoorlijke wijze werken kan, zullen de
toelating om eenen auto té geleiden ont
nomen worden voor altijd en zonder mo
gelijk beroep.
Dat is een Voortreffelijke maatregel
op die manier zullen de geleiders dade
lijk weten wanneer ze te snel rijden nu
kan bet gebeuren dat ze dat niet seffens
gewaar worde».
auto de toegelaten© snelheid over-
chrijdt.
De geleiders van automobielen welke
het mekauism van die bel zouden out-
Met de Elisabethville 'die Dinsdag
aanstaande verwacht wordt, keere» ook
uit onze kolonie terug
Van 't ministerie van koloniën MM.
L. Bataille, kapitein-commandantH.
Pauwels, kapitein L. Delys, klerk
overste G. Charlier, cultuur-overste
overgegaan naar den dienst van belas
tingen); L. Barbou, bijgevoegd pöstont-
vanger van 2® klas D. Tison, landme
ter van 't kadaster, id.; H. Maertens,
bijzondere zending H. Roy, klerk-over
ste J. Debatty, klerk van 1° klas L.
Van Aerde, sector-overste C. Van Ge
stel, id.; V. Leine, scheepskapitein van
3® klas G. Ma-stiaen-, bijgevoegd ma
gistraat H. Tertye, onderluitenant
L. L'Heureux, scheikundige aan het la
boratorium van Boma; L. Cranshoff, ter
ritoriale agent van 2® klas (Katanga)
J. Van de Weycr, klerk van 2® klas (Fi
nanciën) F. Michiels, id., id. J. Le
jeune, eerste onderofficier wapenmaker;
J. Danse, id. H. Nelis, onderofficier
J. Deeheene, eerste onderofficier wapen
maker A. D'hainaüt, onderofficier
A. Lenglé, toezickter over werken A.
Mortier, bijgevoegd scheepskapitein
J. Van Thielen, klerk van 1° klas (Fi
nanciën) J. Palmans, territoriale ageiit
van 1® lclas;J. Ramackers, a justeerder-
monteerder P. Möens-, timmerman J.
Pepermans, metser (Katanga) I. Erak-
ko, mecanicien van 2® klas A. Gaelen,
hoofdklerk (Kadaster) G. Larsson, ge
zegd Leander, mecanicien van 2° klas
M. Valyekens, toezichter over werken.
Van de Groote Meren MM. F. Du-
pont, bijz. afdeelingsoverste (Groote
Meren); E. Adriaenssens, sector-overste
van 2® klas A. Duchateau, toezickter
over werken (Groote Meren) C. De
Munner, machinist, (id.) F. Laperre,
timmerman, (id.) Kystrom en E.
Salm, mecaniciens van 1® klas, (id.).
FRANKRIJK
Öooï* autobandieten aangevallen.
M. Guillerme keerde met zijn rijtuig
naar Vannes terug, toen, nabij bet dorp
de la Pointe, een automobiel waarin drie
kerels waren gezeten, hem deed stil hou
den. Daarop sprongen de drie schurken
uit den automobiel en vielen M. Guller-
me aan. Deze bekwam een geweldige
vuistslag op het voorhoofd. Op hef hulp
geroep van het slachtoffer kwamen eeni-
ge jongelingen toegesneld.
De bandieten, vreezende overvallen te
worden, sprongen terug in hun auto en
gingen op de vlucht.
Zelfmoord van e&n Rus^esnscS stu
dent. Zekeren Daniël Sacha, een 22-
jarig Rumeensch student, die te Parijs
in de Constantinopelstraat \toonde,
heeft zich een kogel in de borst gescho
ten. De vanhopige is stervend naar het
gasthuis van Beaujon overgebracht.
Dufefoale zalfmoós'd1. Donderdag
middag heeft men in eene kamer van
een hotel uit den Reguinotsteeg het lijk
gevonden eener vrouw. Kaast "haar lag
een manspersooii in bezwijming. In het
midden der kamer stoöd een verwar
mingstoestel voor houtskolen.
De vrouw had zich doen inschrijven
onder den naam van Bertha Brelon, 30
jaar oud; de man onder dien van Jules
Radon, 33 jaar. Op dezen laatste heeft
men papieren gevonden op den naam van
Leon Hotteplain, geboren in 1876. Hij
is niet kunnen onderhoord worden.
Het lijk der vrouw is naar het doo-
denliuis overgebracht.
Könd&rraoord öntdokt. Een kanton-
nier heeft Donderdag morgend rond 6 u.
in de Passage des Accacias, te Parijs,
het lijk gevonden van een pas-geboren
kind van het mannelijk geslacht. Het
lijkje is naar het doodenhuis overge
bracht.
Sclirlkkelijk tweegevesht. Dokter
Rapuc en M. Rouzier-Dorcières, gingen
Donderdag morgend te Toulon in twee
gevecht. Na negen hernemingen werd
M. Rouzier drie maal licht gekwetst.
iWanneer de strijd herbegon werd bij
door zijn tegenstrever de hand doorsto
ken. De gekwetste moest hef geveclifi
opgeven, dat 1 1/2 uur geduurd had.
De twee tegenstrevers verzoenden zie li)
niet. De getuigen van hunnen kant had-,
den eene hevige woordenwisseling.
ftfgi* Begusiot en bet fterlnracrtngste©-
kora van 1S70. Mgr Begunot, bisschop
van Nimes, komt het diploma te ontvan
gen der medalie van 1870. Het eeretee-
ken zal hem Zondag op plechtige wijze
door kolonel Marchand overhandigd
worden.
DUITSCHLAND
Valschrmmters aangeboutfera. TTitf
Swickau bericht men dat twee valsch-
munters, die sedert twee jaar, verschei
dene goudstukken van 100 en 20 Mark,
alsmede talrijke zilverstukken in om
loop brachten, Donderdag zijn aange
houden. Andere aanhoudingen worde»
verwacht.
Een gevangenbewaker aangevallen.
In het gevang van Keulen had Don
derdag eene stoutmoedige beproeving
tot ontvluchting plaats. Een der gevan
genen, gewapend met een mes, dienend®
om aardappelen te schillen, heeft een zij
ner bewakers overvallen, en bracht hem
een gevaarlijke messteek toe. De schurk
kon nochtans niet ontvluchten daar ee»
tweede bewaker zijn collega ter hulp
kwam. De moordenaar kon overmeesterd
worden.
De verkoop van wapens In Pruisen.
De Mecklembürger Zeitung ver
neemt dat Pruisen aan den federale»
raad een voorstel komt te zenden, strek
kende tot het verbieden van den .Vrije»
verkoop van vuurwapens.
Bijna eon nieuw ongeluk met osn Zep
pelin. De Gazette Berlinoise d»
Midizegt dat een militaire Zeppelin
Donderdag te Postdam slechts na over-
groote moeite is kunnen landen. Niette
genstaande de huip van meer dan 10Q
soldaten, schoot de bestuurbare ballon
Va»' 70 meters tot 1000 meters in do
hoogte. Men moest. 3 1/2 uren werken
vooraleer de Zeppelin aan land kon ra.i
ken.
Verscheidene eöldaten werden ge-,
kwetst.
ENGELAND
10 Persoden In een vliegmachien.
M. Graham White komt te Hendon, een
nieuw rekord te stellen door zijne vlucht',
gedurende 20 minuten met 9 persone»
aan boord.
DENEMARKEN
Vliegongeluk. De militaire vliegert
Birch is Donderdag avond rond 6 ur©
van eene hoogte van 10 meters gestort*
Zijn pasagier, luitenant Tbiele, kon in
tijds uitspringen. Birch viel onder het
tuig en werd zwaar gewond.
OOSTEN RI'JK-3-IONGARBë
Generaal yon Hentzentof bij dsn
keizer. Het hoofd van den staf, ge-r
neraal Koenrad von Hentzendorf, is
Donderdag door den keizer in verhoor
ontvangen.
De Zeitbeweert dat de kwestie va»
het ontslag nauwelijks werd besproken.
Generaal Koenrad blijft bepaald op zij»
post. De conierencie zou voornamelijk
over de 'Albano-Servische gebeurtenis-»
sen gehandeld hebben.
Hetzelfde blad zégt dat generaal vort,
Hentzejndorf binnen kort. eene hooge on
derscheiding zal ontvangen als telken-
Van het vertrouwen van dén keizer.
RUSLAND
Schrikkelijk spoorwegongeluk150)
slachtoffers. De St-Petersburgsch®
dagbladen deelen de ontzettendste in
lichtingen mede, over de spoorwegramp
van Yladicaucasus, nabij Toyoka.
Er worden meer dan 150 slachtoffers,
geteld, waarvan 40 dooden.
Al de lijken zijn vreesolijk verminkt,,
en eenige reizigers werden zelfs aa»
stukken getrokken.
Drie familiën, elk uit 4 personen ba-
staande, zijn in de ramp omgekomen».
Vijf reizigers die ooggetuigen ware»
van de ramp zijn krankzinnig geworden-
De minister van verkeerswegen leid»
persoonlijk het onderzoek.
Er wordt algemeen gedacht dat 'de
ramp toe te schrijven is, aan den slech
ten $taat der dwarsbalken, en niet aan
zoo gezegde kwaaddoeners die onvind
baar blijven.
ITALIË
Met vorkeof met do havens van Syrië
en Albanië. De minister van zeewezen
heeft de noodig© maatregelen genomen
opdat de havens van Beyrouth, Mersina,
Adalia en Rhodes, vier maal in de week
zouden bezocht worden, door Italiaan
sche koopvaardijschepen. Voor de Alba-
neesche havens van St-Jan van Medua»
Durazzo en Valona zal een wekelijkse»»
dienst ingericht worden*
