Redevoering van den heer Staatsminister Woeste
uitgesproken in de Kamerzitting van 5 November 1913.
Elzas» Lotharingen
9 ES 10 NOV. 1913
DE VOLKSSTEM
Da heer WOESTE, (verslaggever). In
den loop van dit dobat was ik om zoo te
zeggen een soort van mikpunt. De schichten
door do linkerzijde afgeschoten, hebben mij
echter niet getroffen, want, wat het school-
vraagstuk betreft, was mijne gedragslijn,
gansch mijn leven door, volkomen één. Op
dit afschieten van pijlen, pas ik de woorden
toe van den Latijnsclien dichter telum im-
belle sine ictu.
Mon had ons gozegd Jat dit dobat weldra
zou overslaan tot een draaikolk, waarin wij
zouden worden meegesleept. |Nu, d6 opposi-
.tie 13 klaarblijkelijk zonder geestdrift en
zonder hoop. Waarom? Laat mij toe het u te
zeggon: 't is dat gij het te ver drijft. Zulk
ongovalletje is reeds de liberale partij over'
komen.
Zoo deze partij, in 1879, de begïnselon
?an hot middelbaar onderwijs had ^overge
bracht in het lager onderwijs, dan rou zij
misschien duurzaam werk hebben verricht,
Doch, zij is te ver gegaan en mislukt. Trou
wens, de liberale partij loopt de eene misre
kening na do andere op. Door hare lioudin,
in hot kicsvraagstuk, hooft zij tal van hare
natuurlijke aanhangers verloren.
Zij heeft aldus velen liaror voorstaanders
misnoegd in den handel, in de nijverheid
de vrijo boroepon. En met de huidige be
spreking zien wij do liberale linkerzijde, na
genoeg h.ot volkomen oens met do socialisti
sche linkerzijde, hare aanvallen richten tegen
den godsdienst.
Do heer L. IIUYSMANS. Neen, neen!
Do lieer WOESTE. Ik neem nota van
..we afzonderlijke proto3lalio. (Opspraak
links).
Do lieer HYMANS. Wij zijn het allen
oens.
De heer FERON, Wij randen den
gedsdionst niet aan.
Do heor WOESTE. Uwe protostatiën
vermogen niots tegen do feiten. Iedereen zal
uwe rodovoeringon kunnen lezen.
Vele huisvaders blijven voor u stemmen;
maar wannoer het de belangen hunner kin
ders op schoolgebied betrof t, weigoren zij u
te volgen.
Rolin, een der uwen, zegde in 1S50 i
De naam godsdienst zal onze beschor-
#i rmng zijn; hij worde geschreven op den
hoofdgevel van onze athenaea en van onzo
coliegies; bij verkondige aan allen dat ook
wij den godsdienst erkennen, zijne hoogebe-
adi langrijkhcid, de noodzakelijkheid van dit bi
ginsel, liet eerste, hot meest behoudsgezinde
ran alle, do echtste waarborg voor do maat
schappelijke ordo, to behoudon en te ver
sterken zoozeer hot in onze macht is.
lil
Waar zijn dan in uwe rangen de opvolgers
van Rolin, Rogier, Hendrik de Brouckère
Hel b mi do liboralo vertogonwoordigers niet
allen de rodevoeringen van de socialistische
verlegenwoordigers toegejuicht? Heeft men
ons goene boleedigingon naar hot hoofd go-
slingord De lieer Vandervelde zegde dat
ij liever het geld zien dan de hostie, en do
lie>>r Masson zegde dat do godsdienst nog
onkel eeno zaak van gewoonte is.
Hoe zult gij dan kunnen ontkennon, dat
gij tegen den godsdienst gekant zijt Overal
vaar gij rnoosler zijt, sluit gij de katholieko
buiten do rangen van hot onderwijzend per
soneel. Onderbrekingenlinks).
Relenaars van de linkerzijde liebbeu be-
'kb treurddat het afwisselen vande partijen aan
hol bowind in ons land [niet meer geschiedt.
Dio gedachte ware verwezenlijkt in feito,
indion gij gematigde mannon waart; dat zijt
gij echter niet, on daarom heeft (het land u
Bodert 1884 van het bewind verstoken ge-
houdon. Onderbrekingenlinks).
Do hoer HYMANS. In 1895 waren de
gematigde mannen,1; welke gij aanhaalt, ook
liior, on toch bostroedt gij hen met evenveel
drift.
Do hoer WOESTE. Sedert 1857 is er
«en ommekeer geschiedt in de gelederen dor
liberale partij.
Hot nagejaagde doel is hot invoeren van
de onzijdige school overal, en de heer Van
der Velde klaagde gisteren erover, dat er
'an God was gesproken in do schoolboeken
der officieel© scholen.
De heer Vanderveldo heeft het niet voor
bet woord - onzijdig Hij heeft liever te
«eggen de wereldlijke school onafhankelijk
orijtan om 'teven welke Kérk. Voor ons ko
tten de twee opvattingen op hetzelfde noer
SJ want wij verstaan enkel de school als ge-
iek Bleund op godsdienstige opvoeding en onder-
'ijs. Ik heb roods gezegd dat de onzijdighe'J
ónmogelijk is, on lot staving beroep ik mij
op het getuigenis van Jules Simon.
Zooals Jules Simon zoowel zegde, onder
wijst men op allerlei wijze door middel van
gesprekken, door middel van boeken welke
meu de kinderen in handen geeft, door mid
del van de plichten welke men Iinn voor
houdt. Dat is zoo klaar als de zon. Heeft do
heer Viviani zelf niet verklaard, dat de on
zijdige school nooit iets anders is geweest
dan oene diplomatische leugen en eene hui
chelarij, voor de omstandigheden uitgevon
den, om de bezwaren der kleinmoedigen in
slaap te wiegen Goedkeurend gelach
rechts
De onzijdig© school wordt slechts onder
steund door de socialisten, wier ontwerpen
en strekkingen gekend zijn, en door de vrij
denkers. Ah, de vrijdenkers Gelachaan
de uiterste linkerzijde). Zijn wij dan niet
vrij Ziet men geen katholieken schitteren
in de kunsten, de wetenschappen en de let
teren Men beweert dat wij niet meer vrij
zijn sedert do onfaalbaarheid van den Paus
werd afgekondigd.
Doch, reeds voordat deze onfaalbaarheid
werd afgekondigd, werd dezo grief [tegen
ons reeds uitgebracht. Ongetwijfeld, zijn
onderdanige zonen der Kerk, doch ook zijn
wij aan ons land verkleefde burgers, zonder
nevenbedoeling noch voorbehoud. Rechts
zeerwel.) De onfeilbaarheid van don Paus
betreft slechts hot geloof, en wij zijn van
oordooi dat er geeno strijdigheid hoegenaamd
bestaat tusschen het geloof en do rede, ver
mits het geloof do laatste stap is van de rede.
Herhaalde goedkeuring op dezelfde banken)
Zégt mij dan toch, gij dio u vrijdenkers
heet, wat heet gij vrijo gedachte
Leest de rodevoering van den heer Mas
son-, 't is een aaneenschakeling van onzeker
heden, twijfolingen, loocheningen waarmode
men geen kinderkarakter vormen kan.
Aan de uiterste linkerzijde Ziedaar hoe
gij de vrijheid opvat
De heer WOESTE. En vele onderwij
zers ondergaan misvorming onder do omge
ving welke op hen haren invloed uitoefent.
Tal van onderwijzers te Gent sluiten zich
aan hij do socialistische partij on werpen zich
in do politiek.
Hier heb ik een omzendbrief uit Seraing
van 1912, betreffende het instellen van socia
listische syndicaten van onderwijzers, en
dezer tusscbenkomst in de kwestie van het
algemeen kiesrecht. En gij 'verwondert er u
over, dat de huisvaders geen vertrouwen
stellen in dergelijke meesters, en dat wij de
noodzakelijkheid hevroedou vrijo scholen te
stichten Opnieuw licht ik een oproep tot
hen en ik twijfel er niet aan, of deze huisva
ders zullen ons hun steun verleenen. Zeer
toel, zeer wolrechts).
"Welko leerlingen zult gij fonder deze om
standigheden vormen De heer Lucien Des-
caves, dio voorzeker geen clericaal is, schreef
op 11 Octobor 11. in Le Journaldat de
afhankolijke zodenleer in de school aan de
opvooding van hot kind niet den nieuwen
teugel had gegeven dienoodig is. Voorzeker
bestaat de beteugeling volgens het Strafwet
boek; doch zij is van geeno waarde, zoo er
geene zedelijke beteugeling is die invloed
uitoefent op de ziolon en op de harten. Ha
zult gij zeggon, gij gaat spreken van do hol!
Gewis, doze vergadering heeft zich niet be
zig to houden met theologische vraagpunten;
doch wanneer men onze geloofsleeringen
ontaardt en aanrandt, dan moeten wij ze
Terdedigon.
Wij gelooven dat het aardscho leven ons
erd geschonken om oene keus te doen tus
schen het goede en liet kwade; en daar, wat
ons betreft, het geloof de volstrekte waar
heid is en het opperste goed, atreven wij er
naar om het onder de mensohon- le versprei
den.
Do heer II. Robert, een der beroemdheden
van de Parijsclio balie, doet in eene voor
dracht over de misdaden gepleegd door kin
deren, welke voordracht werd gehouden in
de Ecolo doHautes-Etudos hot volgende
opmerken
Terwijl or in 1907, 23,000 kinderen voor
de rechtbank werden gedaagd, steeg dat
eijfer in 1908 tot 27,000. Ovor de laatste
jaren, voogt de heer Robert er aan toe, zijn
do cijfers nog niot gekend, doch alles laat
donken dat zij schrikbarend moeten zijn.
Op de 2,570 bolicliten die, in 1909, voor
het Hof van assisen verschonen, waren er
533 minderjarigen, dat is 1 minderjarige op
5 betiottvD.
Volgens een officieel verslag, door den
minister Barthou in't licht gegeven, worden
op 100 misdaden er 23 door jongelieden be
dreven. Voor de misdrijven zijn de cijfers en
de toeneming daarvan even bedroevend.
In 1905 werden or 9,515 misdrijven ge
pleegd door minderjarigen. In 1907, 12,504;
in 1909, 11,535.
En de heer Henri Robert voegde erbij dat
de godsdienstigogedaolite een onontbeerlijke
teugel is. Maar, zegt men, het getal misda
den in België is grooter dan in Frankrijk.
Die'zoo sprookt, vergeet dat in Frankrijk liet
getal misdaden voor dewelke geen vervol
ging plaats heeft, aanzienlijk is. Men heeft
gesproken van 't Vlaamscho land, en doen
uitsohijnen dat het getal misdrijven er groo
ter is dan in't Walenland. Iedoroen weet dat
hot Vlaamsche volk v*n overouds fceen strij
dersvolk is, en dat er ongelukkiglijk voel
jvordt gevochten. Maar om over de zedelijk
heid van een volk to oordeelen, moet men
niet enkel letton op de misdrijven.
Do heer VANDER VELDE. Waarom
dan niot ook zoo gehandeld voor Frankrijk
De heer WOESTE. Om te oordeelen
over de zedelijkheid, moet men letten op 't
getal [echtbreuken, echtscheidingen, zelf
moorden, onechtelijko kinderen, vruchtaf-
drijvingsn en soortgelijke misbruiken. Welnu
op dat gebied bekleedt het Vlaamsche land
eene uitzonderlijke plaats.
In 1910 zijn er 1,089 echtscheidingen ge
weest, waarvan 872 in Brabant, Henegouw
en Luik, en slechts 217 in de andere provin
ciën. In de groote steden alleen zijn er 340
echtscheidingen geweest, of het derde van
het gansche getal voor 't land. Ook voor do
onechtelijke kindoren zijn de statistieken be
teekenisvol. Onderbrekingen vanwege de
uiterste linkerzijde.)
Beroep doende op het geweten van oen
zeker aantal mijnor tegenstrevers, vraag ik
hen, of zij kunnen botwiston dat de gods
dienst, door zijne zedelijke leering, een teu
gel is f
De hoer DESTREE. Geenszins
De heor WOESTE. Ongetwijfeld is hij
geen algemeen geneesmiddel; doch, onbe
twijfelbaar is bij een teugel.
De hoer DESTREE. Dat betwisten wij.
De heer TERWAGNE. Neem een bre-
vot voor dien teugel I
De heer WOESTE. Gij wilt onzijdige
scholen en onzijdige meesters. Er zijn er
geene en er kunnen er geeno zijn. En zoo er
waren, 't ware oen gevaar, want de kinderen
hebben eeno leiding en oen richting noodig.
Gij verlangs dat do onzijdige school de
school voor do toekomst weze, en "gij ver
langt dat zij in handen zij van meesters die
in onzijdige normaalscholen zijn gevormd.
Dat was uwo opvatting in 1879, en hot land
heeft zo veroordeeld.
Wannoer men onzo tegenstrevers opwerpt
dat er vrije scholen bestaan en dat zij ver
dienen toelagen to bekomen, orkont de heer
Vandervelde dat de toelagen niet geheel
kunnen afgeschaft worden, doch dat er waar
borgen dienen vereischt, te weten, dofeito-
lijke afschaffing van do vrijheid. Ziedaar uw
programma Doch dit piogramma vindt
geene ondersteuning bij het. volk, en, dit
bevroed hobbonde, zijt gij aan 't dreigen
'gaan.
Op de meeting van 16 Octobor hoeft de
heer Royor gezegd, dat er slechts twee uit
komsten waren de doodslaap of do toyoIu-
tio..,\
Do heer ROYER. - Ja zoo de open
bare denkwijze niet tot bezinning kwam 1
De heer WOESTE. ....ziodaar waartoe
mon ons wil brongen Gij zult ons op uwen
wog ontmoeten als dit uwe plannen zijn.
De heer L. HUYSMANS. - Gij zult ons
niet op dozen weg ontmoeten. Wij zullen
slechts onzo toevluclilon nemen tot de mid
delen welko de Grondwot zelf te onzer be-
sohikking stelt tot hare verdediging.
Reqüts Zog dal aan den heer Roy er
Do lieer WOESTE. He wend mij tot de
eerlijke liodon en ik zog hun Wilt gij dat
het geloof uwer kindoron gevrijwaard weze,
steunt ons dan
Do bestaande wet brengt het onderricht
van godsdienst en zedonloer op het program
ma, en do openbaro school mag godsdienstig
zijn, wanneer do huisvaders het daarover
eens zijn. Doch zij is hot niot langer, wan
noer er al ware 't maar eeneenkeleonslaging
voorkomt. Is dit niet het bewijs dat de
meerderheid gemaiigd is 1
Volgens ons," moeten de hoofdzakelijke
godsdienstige en zodelijko waarhedon tot
grondslag van het onderwijs dienen. De lin
kerzijde beklaagt er zich over, dat men de
openbare scholen,scholen zonder God noemt.
Toen de heer Masson deze klacht uitbracht
vroeg ik hem of hij aannam dat het gods
dienstig en zedelijk onderricht tot grondslag
van dit openbaar onderwijs zou dienen. Hij
zegde mij «Ik zal u antwoorden». Hij
heeft niet geantwoord en zal het ook niet
doen.
Ingeval dus de openbaro school dit karak
ter niet heeft, wat is zij dan anders dan de
rationalistische school
De lieer Masson zegde ons dat wij onge
lijk hadden, voorbeelden te zoeken in
Frankrijk, vermits wij in België de scholen
van 1879 lot 1884 tot voorbeeld hadden.
Zonderling voorbeeld als is dit laatste, ver
mits tegen dezo scholen gansch het land in
opstand is gekomen I
En de wet van 1884 werd ingegeven door
dit denkbeeld, dat liet onderricht van gods
dienst en zedenleer overal diende te worden
heringevoerd. Feitelijk kunnen er echter
nog lieden ten dage afwijkingen voorkomen
't is namelijk liet geval met de steden waar
do onderwijzers stelselmatig worden goko.
zon onder de vrijdenkers en, zooals te Gent
en te Seraing, zich in den politiekon strijd
werpen.
Daarom ook moeten de ouders die bezorgd
zijn om het geloof liuunor kinderen deze
enkel toevertrouwen aan do vrije scholen en
aan de officinale scholen waar het godsdion.
stig onderwijs is gevrijwaard.
In 1855, reeds zegde Thiers t
Droeg ik de weldaad van hot geloof in
mijne handen omsloten, ik zou die over mijn
land openspreiden! Ik voor mij heb honderd
maal liever een goloovend volk dan een on-
geloovond volk. Een goloovig volk bezit
meer begeestering wannoer het verstandelij
ke workon belroft, meer heldhaftigheid-
wanneer liet er om te doen is zijno grootheid
te verdedigen.
Frankrijk werd omwoeld door de omwen
telingen. Het geloof werd uil de scholen ge
weerd on Leroy-Beaullieu schreef
Wat er aan de samonleving ontbreekt
is een zedelijken grondslag. De samenleving
hangt nagenoeg in de lucht zij steunt op
geen enlcole grondvest. Zij steunde op
't Evangelie dat men haar heeft ontnomen
en door niets wordt" vervangen.
De vraag is of 's lands penningen niet
moeten bijdragen om de vrije scholen te
onderhouden, zoowel als de openbare
scholen. Daarover zegde de heer Lorand.dat
do drukpers vrij is en dat de dagbladen van
don Staat geene toelagen ontvangen doch
hij vergeet dat er geene Slaalspors bestaat,
terwijl or wol Staatsscholen zijn.
Kortom, volgens de tegenpartij, is de on
zijdige school de nationale school. Ik ook,
wil de nationale schooldoch de nationale
school moot den wil weerspiegelen van
huisgezinnen, ondor welko een zeer groot
getal hot confessionnoel onderwijs eischen.
Het betreft, zegt men, geld te schenken
aan do kerk en aan do kloosters. Doch, voor
wie worden er dan scholen geopend Is het
voor de priesters, 't Is eono ondankbare en
moeilijke taak, het hart en dou geest van
onze kinderen te ordenen.
't Is in liet belang van de kinderen en van
de huisgezinnen dat de onderwijzers arbei
den. In een zijner koortsige onderbrekingen
die sedert 2 Juni 1912 oorlogskreten zijn ge
worden (gelach) riep de heer Hyraans uit
Gij verscheurt het land
Zoowij vorschouron het land en gij,
door de onzijdige school te stichtengij
verscheurt hot niet I 't Zou de oorlog zijn
welken gij zoudt uitroepen, en gij zoudt
vorslager. wordon I Onderbrekingen links).
Zolfs dan,wanneer gij zoudt overwinnaars
zijn en uw programma kunnen verwezenlij
ken zou uwe overwinning van korten duur
wezen, want de kerk herbegint altijd en
doet nooit afstand.
Links Men woet het maar al te wel z
De heer WOESTE. Wii hebben slechts
een dool Goed te doen aan do kindertjos,
terwijl gij er op uit zijt eene legenkork te
stichton waarvan de onzijdige school den
grondslag zou zijn.
Daarin zullen wij nooit toestemmen, en
daarin vindt gij de verklaring van gansch
onze houding in de schoolkwestie. {Zeer toel
en toy niching en rechts), v
Heel wat pennen wordon in beweging
gebracht om over Elzas-Lotharingon een
helder licht te doen schitteren. Doch voor»
oordeel en misverstand, kleingeestigheid en
engzieligheid lietensteeds veel dingen'in
nevelen gehuld. Het lichtte, maar nimmer
zonnehelder.
Te goeder ure verschijnt thans oen korB
maar zaakrijk schriftje van de hand van
Domine Spieter, dio aan vriend en vijand de
waarheid zegt on hierdoor een juist kiokje
over da verhouding iu Elzas-Lotliaringen
geeft,
De rogeoring die streoft om do rijkslandon
geheol te verduitschen kan hier even nuttige
wenken vinden als de Franskiljons van het
gehalte van Wotterló en Zislin. Beschikten
wij over voldoondo plaatsruimte, dan zou
den wij bijna dengehoelon zaakrijken inhoud
mededoelen. Doch dit voor elders. Wij be
palen ons hier slechts bij eenigo puntou.
De schrijver maakt een onderscheid tus
schen do Franskiljons Bourgeois, voor
wio de inlijving bij Frankrijk hoofd- en
einddoel is en de volgelingen van Wetterlé,
dio meenen dat van de oudste dochter der
Kerk» de toekomst vau hot katholicisme nog
altijd komen moot. Hot getal priesters
echter dat deze zienswijze bijtreedt, is
niot overgroot, nochtans lezen vele priestora
Wetterlé's lijforgaan Le Nouvelliste al
leggen zij zelf dit blad bijna dagelijks weg
mot de uitroepingen De Nouvelliste is
gek, is do kluts kwijt.» Velen hebben eilaas
den moed niet hun abonnement de deur uit
te smijton, evenals zoovele Flaminganten op
Fransclie bladen inschrijven, allo kappen om
kerven deze ook in 't geniep en in het open
baar op al wat het Ylaamsch wezen heilig om
lief is.
Hoogst beteekenïsvol fs het feit dat d®
protestantsche schrijver de meening toege
daan, is dat Wetterlé en Cie, door hun aaa-
heulen met Frankrijk vele schade aan liet
katholicisraus berokkenen. Geen wondar
zelfs dat de geestelijken do Wetterlé's poli
tiek verantwoordelijk maken voor den ach
teruitgang der katholieke gedachte. Want
velen zijn uit de katholieke partij gaan loe
pen, wijl zij meenden dat Wetterlé's politiek
toonaangevend was. Do schijn was or*
Wetterlé's gedurig hitsen en bitsen maakte
de gansche partij in Elzas-Lotliaringen meer
dan eens verdacht.
Vroegor wezen wij in een artikel op de
verprotestantsching van Elzas-Lotliaringoa
zonder daarom dieper naar de oorzaken te
vorschen. Doch wat zou men van een voor
zichtige regeering moeten verwachten indien
zij enkel beambten zoude noemen, die van
den morgen tot den avond, openlijk en tn
't geheim dezelfde regeering zonden afbre
ken Door het giften en hot wrokken tegen
de regeering hebben Wetterlé en zijn volge»
lingen de partij en het volk,dat deze politiek
veroordeelde, veel schade geleden.
Alhoewel protestant stolt de schrijver lie^
katholicisme niet verantwoordelijk. Wel iu.
tegendeel, hij botreuri de houding va*
eenige heethoofden, die hun eigen partq
oneer en schande aandoen en verhoopt betere
lij Jon door dieper inzicht in de Volksziel. Hij
gaat zelfs zoover dat hij den draak steekt
met de vetbetaalde domino's betrekkingen en
de kleine jaarwedde der katholieke geeste
lijkheid. Geen enkel katholieke schrijver
de hier zoo striemend de verprete-
stantsche Regeering.
De schrijver hoopt ïn een natuurlijken op
bloei van het Elzas-Lotliaringsche volk als
mede op eene verzoening tusschen Frankrijk
en Duitschland, een waarborg voor dot
wereldvrede. Een volk moet zijn eigen wor
den, moet een zelfdenkend volk worden.Dit
zal hot Elzas-Lolharingsche volk worden
door zich aan te sluiten bij de hoogeDuitscho
kuituur, die niet afkoerig is van hot goed®
bij andere volken. Geen opslorping, geen
verdrukking maar degelijke, broede opvoo
ding door do moedertaal 1
Als eonmaal liet Elzas-Lolharingsche volk
een zelfdenkend volk zal geworden zijn, las
zullen de oudo veoton snel vergeten zij»,
dan zullen chauvinimus en kleingeostighoii
geen aanhangers meor vinden.
Het boekje van Spieser, niet naar Wetter
lé's chauvinitische opvatting geschreven, is
geroepen veel heil te stichten niot alleen im
Duitschland maar ook op Belgischen bodem,
waar zoovolo valsoho mooningon over Elzas-
Lotharingen klinkendo munt zijn.
Rn voor ons Vlamingen is liet heel ho-
b.ngrijk, wat wij oldors zullen betoogea.
J. B.
JT-*-
