Redevoering van den heer Romaan Moyersoen
Reis naar Rome
OVER GOEDKOOPE WERKMANSWONINGEN
uitgesproken in zitting der Kamers van Volksvertegenwoordigers van 11 Februari 1914
Politieverordeningen
STAD AALST
BESLUIT s
is Eti IG FEBR. 1914
HE VOLKSSTEM
De heer MOYERSOEN". Het vraagstuk
flat wij thane aanvangen ligt buiten allo po
litiek. In alle partijen zijn er mannen die er
om bekommerd zijn de woonst van den
workman te verbeteren. Meer nog, de inter
nationale Congressen hebben het woon vraag-
«tak op het programma hunner verhandelin
gen gebracht, zoodanig dat dit vraagstuk, in
der waarheid, eeno belangrijkheid heeft ver-
krogen die verre over onze grenzen «trekt.
De huurprijs is in de steden goklommen,
en do oppervlakte der gebouwen is er na
tuurlijk enger door geworden. Op den buiten
bouwt men weinig of niet, om reden van de
ontoereikendheid der huurprijzen, en men
meg voorwaar zeggen dat de woonhuizen
en in de stad èn op den buit on ontbreken.
Do licbamoïijko en zedelijke gezondheid
der werkende klas is nauw verbonden aan
hot vraagstuk.
In eene gezonde en wol verluchte woonst,
verblijft de huisvader graag. Hij mijdt de
herberg en loeft gelukkig to midden zijner
Van gezondheid bloeiende kinderen.
Lang voor 1889, werden er talrijke po
gingen aa»gowend om de werkmanswonin
gen to verbeteren.
De-hoer Dclvaux de Feuffe heeft vroeger
de geschiedenis van hot vraagstuk der werk
manswoningen in ons land oil namelijk in de
provincie Luik, waar hij gouverneur is, in
©ene rodevooritag samengevat. Van nf liet
begin dor XIX® eeuw, zijn de nijveraars en
do openbaro bosturon er om bekommerd ge
weest voor do werkende klas gezonde woon
den te bouwen.
In 1849, stond de heer Rogier hot oprich
ten voor van eene nationale maatschappij
voor het bouwen van goedkoops woningen.
Hij beloofde toelagen van weg© do Regee
ring on de ministor van justicio spoorde do
weldadigheidsbureelon aan in denzelfden zin
to werken. Ook dient or gewag gemaakt van
itci Congres voor de volksgezondheid, ge
houden in 1852, alwaar Ducpétiaux ook
«.voorstelde maatschappijen opto richten voor
hot bouwen van goedkoops woningen.
Eonige maatschappijen kwamen tot stand.
Die van Luik dagtoekent van 1857, cn onder
hare eerste inschrijvers stond koning Leo
pold II.
Do wol van 1889 hooft vruchtbare uitsla
gen opgeleverd on zij zal de grondkeure
blijven van onze wetgeving op dat gebiod.
In zijne redevoering van Juli 1909, bracht
de lieer Delvaux, in uitmuntende bewoor
dingen. hulde aan do beginselen, door die
wet gehuldigd.
Sedert drio-cn-twintig jaar werden 250
duizend getuigschriften afgeleverd door de
besciiermingsconiïUjiten, wat neer komt, to
gen twee .getuigschriften per eigenaar, op
125,000 nieuwe eigenaars; 176 maatschap
pijen zijn tol stand gekomen, en hebben ter
beschikking van de arbeidondo klasse eene
«om van 103 millioen gestold, waarvan nog
92 verschuldigd aan do spaarkas.
Anderen hebben aan bijzonderen het geld
ontleend; maar die wijze van geldloening is
oneindig minder voordeelig, want zij die er
hun toevlucht toe nemen, beperken zich dili
vvijls bij het betalen van den intrest, zonder
zich om do uitdclgïng van liot kapitaal te
bekommeren.
Do heer V. DELPORTE. Zonder te
spreken van het feit dat men hun soms bij
zondere verbintenissen doet aangaan, als die
hier te nemen bij een bepaalden brouwer.
De heer MOYERSOEN. Enkelo wolda-
diglieidsbureeleo hebben zelf goedkoops wo
ningen gebouwd, bijvoorbeeld te Antwerpen,
te Bergen en te Leuven. Wanneer men na
gaat wat do wet van 1889 heeft uitgewerkt,
dan bevindt men dat zij den werkman heeft
geholpen om eigenaar van zijn huis te wor
den; doch wat betreft het doen verdwynen
van do ongezonde woonvortrekkon, dienaan
gaande is eij onmachtig geweest.
De armste onder do werklieden werden
niet door do wet bevoordeeld. Uit liet onder-
zoolt van sommigo beschormingseomiteilen
blijkt, hoo ellendig do toestand in de groote
steden is. Vooral vestig ik de aandacht dor
Kamer op hot aanzienlijk getal woonvertrek
ken, slechts uit énne kamer bestaande en
waarin meer dan 3 personen wonen.
In Brussel en voorsteden vindt men er
8496 bevattende 31232 personen, 't zij 3.68
per kamer; en in tal van die woonvertrekken
wonen van vijf tot twaalf personen.
Te Antwerpen, to Gent, to Luik, staan de
zaken al even slecht.
Is het dan te verwonderen dat priester
C'uylits eon zeer verdienstelijk man, die
zijuo krachter. heeft gowijd aan het oplossen
van dit vraagstuk, schrijft als volgt
De bewoners van onordentelijke woon
vertrekken worden door vier geesels wegge
maaidvooreerst do tering, omdat men
slaapt, *t is te zeggen dat men gedurende een
derdo van den levenstijd ademt in door de
overbevolking bedorven lucht; ten tweede,
door ljet alcoolisrafl*jM&ilat het woonvertrek
tot de uitorsto minimum ruimte is beperkt;
verder door hot malthusianisme, omdat de
familie als nadeel berokkenend wordt be
schouwd; eindelijk door do onzedelijkheid
en het gebrek van alle schuchterheid, omdat
het samenwonen en de ellende ven een schier
louter dierlijk leven natuurlijkerwijs terug-
vooren tot een diorlijk leven.
Ziedaar de toestand, waaraan eon eind
moet komen en men mag zoggen dat vele
workliedeu, ambachtsliedon erv bedienden
uit die wet geen voordsol trokkon. Een er
varing van 23 jaren hoeft de ontoereikend
heid van de bestaande oplossingen in het licht
estcld. In de vergaderingen dor Lcschor-
miugscomiteiton te Brussel en omtrok werd
do gedachlo van eone nationale maatschappij
geboren en het is onze plicht dionaangaando
hulde le brengon aan tweemannen, die stoeds
het goede betrachtten wijion heer Hector
Denis en hoor Lagasse do Locht. (Zeer teel.)
ii.
VAN BRUSSEL NAAR BAZEL.
'Al de reizigers hebben plaats geno
men. in bet bun aangewezen, genum
merd rijtuig. Het uur van 't vertrek is
daar. Het woord Partezweerklinkt
onder de booge ijzeren gewelven, van
bet station. Het vuurpaard ademt diep,
komt zuchtend en kuchend in bewe
ging de blinkende raderen rollen en
bollen dommelend voortde lange trein
rijdt de spoorhalle uit, langs de volk
rijke voorgeborchten der hoofdstad en
verdwijnt in bot donkergroen iSoniën-
feoscli. Men vliegt voorbij bet schilder
achtig Watermael en Groen endaal, met
hunne honderden druivenbroeikassen,
vooruit langs Gembloers, om ten 19 u.
43 minuten binnen te stoomen in de sta
tie van
NAMEN,
eene- mooie stad', gelegen aan de schoo-
nc oevers der rivieren Samber en Maas.
Zij is de hoofdstad der provincie van
denzelfden naamde Bisschoppelijke
•detel der provinciën Namen en Luxem
burg, en telt rond de 35.000 inwoners.,
Een negental kleine-en groote schansen,
die de stad op eenen afstond van 52 ki-
k lometers insluiten, omringen haar. De
handel bestaat voornamelijk in leertou
wen jen en mossenmakerijen. Onder de
bijzonderste inerkweerdigheden van
Namen heeft men de brug over de
Maas, 144 meters lang, uit negen be-
2-* jnarteekeuende van
Onderhavig ontwèrp Inperkt ztch*erbij le
bepalen welk het karakter van de Nationale
Maatschappij zal wezen 'en schrijft voor dat
onkel de Staat, de provinciën en de plaatse
lijke maatschappijen ervan aandeelhouders
zullen zijn. Een koninklijk besluit zal er de
standregelen van vaststellen.
Het ontwerp ontzegt aan de gemeenten ©n
aan de weldadigheidsbrireelen het recht aan-
doelen te onderschrijven in de Nationale
Maatschappij; hun medewerking moet zich
beperken tot de plaatselijke maatschappijen.
Da zoo gevestigde Nationale Maatschappij
zal voor doel hebben het oprichten uit te
lokken van plaatselijke en gewestelijke
maatschappijen, en er Aan voorschotten te
doen.
Bovendien zal zij, om zoo te zeggen, een
hoogere raad wezen, voor taak hebbende de
Regoering in te lichten omtrent de werking
van de wet. Van hare werkzaamheid, van
den ijver harer beheerders zal de voorspoed
van dat werk afhangen; daarom dienen die
beheerders benoemd te worden door de be
langhebbende maatschappijen, die ze zullen
aanduiden zonder politieke bekommernissen.
De plaatselijke maatschappijen zullen ook
geen politiek karakter mogen aannemen en
•uilen moeten vermijden in het politiek ge
drang te komen. De plaatselijke maatschap
pijen alleen eijn iii staat om het zoo ingo-
wikkeld werk, dat voltooid moet worden,
overal tot eon goed 'einde te brengen. De
nationale maatschappij moet enkel de bron
zijn, waaruit het geld moot vloeien; zij heeft
ook een work van inwijding, van voorlich
ting te verrichten. Door bare werking, moe
ten wo menigvuldige leeningmaalschoppijen
zien tot stand komen. In sommige gevallen
nochtans, moet do rol van de nationale maat
schappij overwegend zijn.
Wij bovindon dat do spaarkas reeds 85
millioen aan de maatschappijen heeft voor
geschoten, terwijl het waarborgend kapitaal
der maatschappijen slechts 14 millioen be
draagt.
Do lieer V. DELPO&TÈ. -*■ Gy móogl
niet vergeten dat de hypotheek waarborj
aangroeit naarmate de delging toeneemt.
De heer MOYERSOEN. Ik weet het.
Enkel wilde ik doen opmerken dat deze
maatschappijen geen enkelen werkolijken
waarborg ten bate van fde Spatukas geven.
De heer V. DELPORTE. De persoon
lijke waarborg van wege de leden bestaat,
alsmede het toezieht vau woge de Spaarkas
over de verrichtingen.
De heer MOYERSOEN. Eorlang dus
zal do Nationale Maatschappij zich kunnen
bezig houden mot de kredietmaatschappijen;
doch deze zullen niet tegelijkertijd zich
mogen wenden tot de Nationale Maatschappij
on tot do Spaarkas.
Ten einde aan de Spaarkas toe te laten
voortaan hare voorschotten nog voort te
zetten, zal de Regoering, krachtens het ont
werp, do cooUigo sommen te liarer beschik
king mogen stellen.
de IX0 eeuw het oud Bisschoppelijk
paleis, thans hot Provinciaal Gouverne
men tskotel; de kathedraal, gewijd aan
St-Aubinus; de St-Lupustempel, weleer
do Jcsuïetenkerk, vermaard om hare ge
welven; de St-Remisiusplaats, waar, in
vroegere eeuwen, de befaamde stelten-
gevechten plaats grepen; de St-Jaoobs-
toren, weleer 12 meters verlaagd, en
die heden, met zijn klein open torentje
dient voor Belfort; de O.-L.-Vrouw-
kerk, de voormalige begraafplaats der
graven van Namen.
Nieuwe medereizigers zijn hier bij
gekomen en vervoegen de talrijke pel-
grimschaar naar het verre Rome.
De stoomsleper schuifelt en verlaat
de statie. Rechts ziet men het groot-,
lomp gebouw, in blauwen hards tuin,
of do Waalsche school der Kweekelin-
gen van het leger; daarna, aan het uit
einde van den hoek, gevormd door de
samenvloeiing van Samber en Maas,
verschijnt het groot Hotel do la Cito-
delle gebouwd op dezelfde plaats
waar eens de vroegere citadel stond. Nu
rijdt de trein door den fraaien Naani-
schen omtrek, waar hot oog zich in heer
lijke vergezichten baadt, en blijft om
20 uur 49 stil in de 6poorhalle van
Indien men met afzonderlijke trein
rijdt, wordt- de spijswagen hier afge
haakt; in het tegenovergestelde geval
rol hij mede tot Luxemburg-stad. Wat
leven is dat hier 1 Het heen- en weerloo-
pen der gargons, het verward geroep
der reizigers, het klinken van glazen en
kletteren der schotels, dit alles brengt
Doch vooral op het uitbreiden van bouw
maatschappijen zalde Nationale Maatschappij
moeten werken. De erkende, maatschappijen
zullen de onteigening d»»r ongezonde wijken
mogen eischen. De gemeenten zijn thans
daartoe bevoegd, doch zij maakten er
weinig of geen gebruik van.
Zelf zal de Nationale Maatschappij weinig
ovor eigen middelen beschikken. Haar kapi
taal zal slechts aangroeien naarmate hot
getal orkoude maatschappijen toeneemt, in
geldelijk opzicht berust gansoh het stelsel
door het ontwerp ingevoerd, op den waar
borg en het krediet van den Staatde ver'
slaggover, de heer Tibbaut, geeft daarover
omstandigon uitlog.
Het stelsel vergemakkelijkt ten zeerste de
geldelijke lussohon komst van wege provin
ciën, gemeenten en instellingen van welda
digheid.
Zijn deze voorschotten uitgeput, dan kun
nen de maatschappijen er nieuwe bekomen
To 'dien einde stelt de Staat 100 millioenen
ter beschikking van de Nationale Maat
schappij.
Niet enkel brengt het ontwerp eene
nieuwe en tevens rijk bediende instelling tot
stand, het verwekt ook meer bedrijvigheid
bij de bestaande maatschappijon. Doze wor
den gemachtigd niet alleen w oningen voor
een enkel workmanshuishoudon op te rich
ten, maar ook allo goodkoopo gebouwen tot
het huisvesten van vorscheidene gezinnen;
do tuinsteden, de volksslaapzalen, enz.,
znllen eveneens voordeel trekken uit de wot.
Niotlemin kan ik niet nalaten te wijzen op
de nadoelen voortspruitende uit dezo groote
gehouwen die den prijs dor omliggende
gronden doen stijgen. In den omtrek van de
steden en op don huilen is hot dat men moet
't getal goedkoopo woningen vermeerderen
Niet de werkman all ooi»ook de geringe
burger en de landbouwer aal baat vinden
bij doze wet. De achtbaro verslaggever zegt
dat de woorden minvermogende personen-
niet genoog bepaald noch rechtskundig zijn.
Ik wensch dat zijn ontwerp tot wét worde,
daar deze den kleinen eigendom in ieders
bereik zal stellen.
De heer TIBBAUT, verslaggever. Ik
dank u.
Do hoor MOYERSOEN. Ik wil niet
sluiten zondor huido le brengon aan den
steller van het ontwerp, den hoer Levie, die
heden door eene lichte ongesteldheid wordt
buiton de Kamer opgehouden. Tijdens zijne
ministerieel© loopbaan die, naar bij ons
waarschuwt, niet van langen duur zal wezen,
zal hij mooilijko stonden, doch ook zege
vierende toestanden doorleefd en de goed
keuring van dit ontwerp zal by de beste
stonden van zijn leven worden gerekend,
umdat die wet verbetering zal brengen in het
lot van don werkman, dat steeds het doel
was van zijn edel streven,
(Reehls Zeerwel
u in hoogste spanning en aan 't verstand
dat het eene langdurige reis geldt.
Die krielende beweging geschiedt zoo
veel te sneller, daar men hier slechts
©enige ©ogenblikken vertoeft. Weldra
gaat het door woeste streken, langs on-
hewoondo vlakten, naast bergen en val
leien, naar
AR LOÜ.
de hoofdstad der provincie Luxemburg.
Arlon, 170 kilometers van Brussel ver
wijderd, heeft slechts 8.000 inwoners,
maar het bezit een garnizoen met stof,
en, onder topografisch oogpunt, wordt
zijne ligging voor een der hoogste heu
velen van België aanzien.
Stilaan naderen wij de uiterste grens
van 't Vaderland, en schokkend denkt
do geest aan al wat ons dierbaar is al
wie men bemint rijst voor de oogen, in
het aanbrekend nachtelijk duister, op,
en men voelt zich als in weeën gesne
den, bij het- verlaten van den geboorte
grondDe ruwe, zwaardrukkende na
tuur brengt het hare bij om onze ver
beelding in dien geestenwereld gekneld
te houden. Maar 't is 22 uur 23 en men
rukt ons uit de mijmering door het. ge
roep
KLEIN-BETTINCEN.
In dit eerste klein dorpje van het
Groot-Hertogdom Luxemburg heeft het
tolbezoek of toezicht der douane plaats.
Luxembmaakt immers deel van het
Duiisck Zolverein of Tolverbond ook
is het onderzoek, dat hier gedaan wordt,
geldig voor guusch het Duitsch keizer
rijk. De beambten zijn hoegenaamd niet
barsch, niet vecleischend, maar uiterst
OP DE
DE GEMEENTERAAD.
Gezien de wet van 16 en 21 Augusti 17W,
t: XI. Art. 3 en Art. 78 van de Gemeentewei
en bestaande.
Art. 1. Het is toegelaten langs de straten
der stad verkleed en gemaskerd ziel» te ver-
toonen des Zondags, 's Maandags en 't Dins
dags der Vastenavonddagen, alsook den en
op volgenden Zondag, telkens tot 's midder-
nachts.
Art. 2. Het is verboden aan de genaas*
kerden
Te dragenvuurroeren, pistolen, sabels,
degens, stokken, blazen, spuiten, poeder- o£
zemelzakken, ot elk ander wapen of getuig,
waardoor zij iemand kunnen hinderen of
bezeerenvermommingen te gebruiken die
de zeden of godsdienstige overtuigingen zou
den krenken, militaire of geestelijke kleede»
ren aan te trekkengesprekken te houdep,
liederen te zingen of druksels uit te deel en»
dewelke iemands eer of goede zeden zouden
kunnen kwetsen, anderen aan te randen of te
tergen, yerzet in de huizen binnen te drin
gen.
Art. 9. Het is insgelijks verboden de ge-
maslcerden te tergen, te belecdigen of te mis
handelen.
Art. 4. Het is streng verboden naar het
aangezicht van iemand te werpen met iets
dat hem kan deren of vuil makengeene
donfetti mogen geworpen worden in open
bare gestichten of lokalen, tenzij na do toe
stemming bekomen te hebben van de hou
ders of van degene aan wier waakzaamheid
deze gestichten toevertrouwd zijn. De con
fetti mogen langs den openbare weg niet op
geraapt worden.
Art. Alle gemaskerde of verkleed©
personen zal, op het eerste verzoek van een
policiebediende, dezen moeten vergezellen,
naar het policiebureel om zich aldaar te to
ten kennen en 4e inlichtingen te geven die
hem zullen gevraagd worden.
Art. 6. Het is uitdrukkelijk verboden aan
eenieder, zedenschendendc of ontuchtige lie*
deren te zingen.
Art. 7. De overtreders van de huidige
verordeningen zullen aangehouden en ge
leid worden naar het Burgerlijk Arresthuis
alwaar ten hunner opzichte zulke maatrege
len zullen genomen worden als het behoorea
zal, onder voorbehoud van alle rechterlijke
vervolgingen, zoowel tegen hen als tegen de
ouders of personen wettelijk verantwoorde
lijk, krachtens de bestaande .&olic ie wetten ej»
reglementen.
Art. 8. De overtredingen aan het tegen
woordig policiereglement zullen gestraft
worden met de straffen van enkele policte
door het strafwetboek.
Art. 9. De aftochtsldok zal op de vasten
avonddagen niet geluid worden.
Art. 10. De Commissarissen en agenten
van policie zijn gelast met de uitvoering en
het tegenwoordig reglement dat zal afgekon
digd worden op de gewone wijze der be*
kendmaking.
Aldus vastgesteld door den Gemeenteraad!
in Zitting van 26 Januari 1900.
De Burgemeester der stad Aalst verwittigt
het publiek dat het verkleedcn en maskeren
slechts toegelaten is op Dinsdag, 24»l«° Fe
bruari aanstaande, tot middernacht.
De policie is gelast met de strenge uitvoe
ring op dien dag van het reglement, op het
openhouden van herbergen de policiestraffen
zullen kunnen treffen de personen die na één
uur 's morgends van den volgenden dag ziel»
bevinden in buizen waar men drank schenkt-
Aalst, den 11 Februari 1914.
De Burgemeester,
M.-L. GHEERAERDTS.
vriendelijk en gedienstig-het volstaat
hen te zeggen, dat men reiziger is voor
Italië, opdat men u met rust late.
Bij het betreden van den Luxemburg-
schen grond, is men eensklaps één uur
ouder geworden.... Dit laat zich ver
staan omdat het Hertogdom Luxemburg
(evenals Zwitserland, Duitschland en
Italië) de Oostevsche uur aannam, de-
weHde met die van Greenwich of de onze
één uur verschilt. Men moet dus zijn
zakuurwerk eene uur vooruitzetten en
dit verschil behouden tot bij den terug
keer^ in het Vaderland. De trein blijft
in Klein-Bettingen 20 minuten stil, en
daar het station voorzien is van een wei-
ingericht buffet, heeft men tijd om op
't gemak zijn dorst met eon echt, sma
kelijk glas Dortmunder te lesschen.
Alle geld is hier gangbaar; bij het uit
wisselen van een frank, ontvangt men,
in ruiling, Belgische, Luxemburgsche,
Fransche, Duitsche en Zwitsersche
muntstukken Hier ook verlaat ons het
Belgisch treinpersooneel, hetwel ver
vangen, wordt door Duitsche bedienden,
die ons tot Bazel zullen vergezellen.
Eensklaps weergalmt aan de twee
uiteinden van den trein het gekend
Duitsch c Einsteigeni> Al de reizigers
schikken zich spoedig en zoo gemak
kelijk mogelijk in hun compartiment en
ons*e driftige looper, als scheen hij vleu
gels te hebben, snelt naai'
LUXEMBURG,
hoofdstad van het. Hertogdom, waar we
rond middernacht toekomen.
De scheiding van het Vaderland, het
rommelen van den trein, de om mij heea
zwevende duisternis, hielden mij slapen
loos; en, half wakend, half droomend,
herinnerde ik mijne vroegere bezoeken
aan Luxemburg: ik zag in mijn geest
het onbeschrijfelijk schoon panorama
der stad en haren omtrek; de bovenstad)
gebouwd op steile en vooruitspringen
de rotsen; de huizen c-n monumenten
der benedenstad, in de enge vallei, ale
't ware gelijk eene doos kinderspeelgoed
neergeworpen de samenvloeiing van
de Petrusse en de AlzetuAlles schoen
rond mij te levente bewegen, alles
daagde terug in mijne verbeelding op:
de stad, met hare 25.000 zielen, hare
torons en kerken, met de liefelijkste ho
vingen, de heerlijkste vallei onder do
bogen der reusachtige bruggen.... Zel
den ontmoet men een zoo 'n toovorach-
tigen aanblik
Na vijf minuten oponthoud, verlaten
wij de Luxemburgerstotie, om ons te
richten naar het Zuiden, door de gol
vende vlakten van Elzds-Lotharingea,
Men stapt om 12 uur 39 in
DIEDENHOFEN,
onder de Fransclie regeering Tliionvüle
genaamd, eene kleine versterkte stad,
op den over der Mozelrivier, waar do
Fransclie troependen 24 November
1870, ha eeno beschieting van twee (la
gen, voor de Duitschers moesten wij
ten. Niet. veel stiilioudens wordt ver
gund en eene sterke ademhaling va*
ons vuurmonster, brengt ons verder,
om 1 uur 5 in de prachtige nieuwgo*
bouwde statie van
METZ.
{Wordt voortgezet.)
