Conscience herdacht
HET KARTEL
160 GEBRACHT
KajoKers in de Grootstad
~tt\ t. *xxl* jaargang hummer 269
Kerlrslratt, 9 «H 21 Aalgt. Telefoon 114. DAGBLAD 20 Ceatiemen Uitgever J. Van Nuffet-Do GendC
Vlamingen, gedenkt uwe Helden
Door het Davidsfonds Aalst
heeft Vrijdag avond een aantal
nieuwe belastingen gestemd.
Ve opcentiemen worden op
Lees in een volgend nummer het verslag
over die zitting.
De Verkiezingen
in Spanje
Publiciteit buiten het Arrend. AALST Agentschap Havas, Adolf Maxiaan 13, te Brussel Rue de Richclou, Parijs Bank
Bulding/Kingsway, 20 Londres W. C. 2.
ZONDAG 26 NOVEMBER
H.Joannes
Zonop7,17Zonif3,5f
MAANDAG 27 NOVEMBER
I933
H. Albertus
Zon op7,18Zonaï3,58
V. M. 2 L. K. 10
Zoo hot voor Conscience een eer was,
zijn volk te lecren lezen, dan zal 't voor
hem een glorielilel blijven, al zijn wer
ken en bockon te hebben gesebreven,
om het Vlaamschc volk zijn volk
op te voeden in en op te voeren lot het.
ware, het schoone en het goede en in
der waarheid mocht hij van zich zei ven
getuigen. Ik heb u, mijn volk bemind,
uwe mannen geacht, uwe vrouwen
geëerbiedigd.
En is zijn stijl uit de mode, al is zijn
taal niet zuiver, toch blijft Conscience,
de lievelingsschrijver van jong en oud;
nog is hij bij machte de jeugd in geest
drift te doen opgaan; hebben zijn no
vellen en vertellingen nog die bekoor
lijkheid, dat ze nog sleeds door de ou
deren van dagen gretig worden gelezen
en wel een>s een traan doen wegpinken,
door de heerlijke en aandoenlijke lafe-
reelen welke ze voor de oogen schilde
ren.
Gekende critici hebben hem wel eens
zijn weekhartigheid verwelen, zijn
overdreven sentimentaliteit; zijn een
voudigheid die soms wel tot naïviteit
overslaat, dat alles willen wij hem
graag vergeven, als we het onmetelijke
goede ovcrschöuwen dat de brave en
geliefde volksverteller heeft geslicht.
Want juist zijn pogen voor het zede-
lijk-goede, zijn rustloos streven om
ons Vlaamsche volk een liooger staande
cultuur te bezorgen, hebben hem de
verzorging van taal en stijl en gram
matische voorschriften uit 't, oog doen
verliezen. Conscience schreef niet om
den broode schrijven en vertellen was j
hem een behoefte, was voor hem een
dwingende drang geworden.
En dat men 'I niet uit 't. oog verliezer
Wider Conscience was een letterkundi
ge, geen taalkundige, geen philoloog.
En omdat hij veel heeft bemind,
wordt er hem ook*vele vergeven.
Edoch, we loopen de geschiedenis
vooruit.
Hendrik Conscience werd den 3n De
cember 1812 te Antwerpen geboren.
Zijn vader was een oud-soldaat van de
Franschc marine; Moeder was een
Antwerpsche Sinjoren dochter. Dat 'egt
uit, hoe het komt, dat. Conscience's
geesteskinderen met Frasnche wendin
gen en uitdrukkingen zijn doorspekt.
Daar de jonge knaap ziekelijk was,
genoot hij een zeer gebrekkig onder
svijs, wellicht heeft Moeder Conscience,
door haar Antwerpsche vertellingen
rond den haard, er het meest toe bijge
dragen, om den lateren romanschrijver
en volksverteller voor te bereiden.
Conscience werd opgeleid lot hulpon
derwijzer de zoogenaamde tVtoniteurs
van dien tijd van in zijn jonge jaren
had hij dus gelegenheid zijn vols te
leeren lezen in den echten zin van 't
Woord.
Maar het sein tot den opstand was
gegeven; de Omwenteling- van 1S30
brak ïos en Conscience, blakend van
vaderlandsche geestdrift, werd, als
zoovele andere jonge mannen, vrijwil
liger in het Belgisch leger. Hij bleef
dat tot in 1830.
Van toen af reeds broeide in zijn
brein het grootschc plan: een vader
landsche n heldenroman te schrijven,
en het stond bij den betrekkelijk jon
gen schrijver vast als dal plan. mis
lukte, dan zou hij zijn lang gckoesler-
rien droom een volksschrijver te
worden voor altijd vaarwel zeggen.
Hij stelde zich voor den heldenkamp
der Vlaamsche gildemnmien tegen de
Fransche veroveringszucht in "1302 hij
Kortrijk, in een overgankelijk boek te
vereeuwigen.
Om dat grootsche plan uit le wer
ken: om het werk in al zijn onderdec-
len te ordenen en te schikken, heeft
Conscience geen moeite, geen voetstap
pen, geen opsporingen gespaard.
Op aanraden van M. P«elepierrc. bi
bliothecaris van Brugge, zat hij Ifet
werk: De Leeuw van Vlaanderen
noemen.
Conscience lukte volkomen in zijn
opzet «fDe Leeuw van Vlaanderen» ver
schenen in 1838.
Hij schonk zijn volk een echt mees
terstuk.
Hij werd gekend hij verwierf
roem
«De verschijning van den Leeuw van
Vla-anderen is de merkwaardigste ge-
beurtenis in de geschiedenis der
Zuidnederlandsche letterkunde- so-
dert 1830 en in het leven van Cons-
c.ience. Hij had zijn woord gehouden;
I» zijn nieuwe roman was een meester-
j» stuk en bleef, alles te zamem geno-
men, zijn bijzonderste werk... De
stijl is vloeiend en kernachtig, hier
en daar wel wal opgeschroefd, maar
overal vol warmte en gloed. (Max
Rooses-Nieuw Schetsenboek)
Met dat alles, was Conscience toch
nog al zijn moeilijkheden niet te bo
ven gekomen, en was zijn geldelijke
toestand verre van schitterend. Teleur
stellingen, allerhande stonden hem nog
te wachten.
Op zeker oogenblik moest Conscien
ce Antwerpen verlaten, gedwongen als
hij was, door den drang der omstan
digheden. Conscience had zich openlijk
gekant verklaard tegen den afstand van
een deel van Limburg en Luxemburg
in 1839.
De gevierde schrijver van den- Leeuw
van Vlaanderen werd hovenierskneoht.
Gelukkig maar voor een jaar.
In 't jaar 1811 werd Conscience se
cretaris benoemd der Academie van
Schoonde Kunsten te Antwerpen.
Nu mocht de brave man de geldelij
ke bekommernissen laten varen.
Ook dat tijdstip mag het vrucht
baarste en. het schoonste van zijn
schrijversloopbaan worden genoemd.
De nijvre landman, die zijn Eigen erf beploeg t.
Oogst altijd voordeel in.
J. Fr. Willems. Aan de Belgen
GanzendonckV, «De Loteling», «De ar
me Edelman Het Yzeren Graf
«Moeder Job» «Bavo en Lieveken», enz.
enz. .We willen er niet meer opsom
men, omdat we weten, dat elke Vlaming
Conscience's werken leest of gelezen
heeft en dus genoegzaam zijn gekend.
Conscience wist als net één den han
del en wandel, van het eenvoudige volk
«van te lande» in pakkende grepen op
't papier te zetten.
Hoe schoon heeft hij de Kempen, dfe
hij zoo hartstochtelijk lief had, bezon
gen! D.oor al de werken aan de Kempen
gewijd, zweeft een gezond optimisme;
een wonder dan ook, dat Conscience
op al zijn werken den Stempel drukte
van zijn diep kristelijke overtuiging,
daardoor ook wist hij zijn handelende
personen te idealisceren.
In 1857 nam Conscience ontslag als
griffier der Academie van Schoone
Kunsten en werd nog hetzelfde jaar
aangesteld als Arrondissementscom
missaris te Kortrijk.
Inmiddels ging de vruchtbare schrij
ver voort met kwistige hand zijn volk
niet heerlijke en lintelende perels le be
deden.
In Kortrijk verbleef de man 10 jaar;
10 jaren van vruchtbaren letterkun
digen arbeid.
In 1867 kwam de geliefde en vereer
de Volksschrijver naar Brussel, om de
plaats van bewaker of conservator van
hel Wierfzmuzeum waar fr- nomen. j
Daar zou de man blijven en... ster
ven.
VAN FRONTERS EN SOCIALISTEN
Bij dit nummer behoort een bijvoeg
sel en bestaat uit zes bladzijden.
De verklaring van IVIinister Jaspar in
de Kamer
In den laalslcn lijd waren de staats
fondsen ter beurs cenigszins gedaald.
Zoo noteerde men Donderdag, ter beurs
le Brussel, 935 fr. voor de pas in om
loop gebrachte leening 1933, waarvan
de titels een nominale waarde van
1.000 fr. vertegenwoordigen.
Vrijdag trad voor deze leening verbe
tering m en bedroeg de koers 910 cji
KAJ0TTERSH0EKJE
Dc stad willen de Kajotters verove
ren. liun stad, waarin de massa le
hóóp zit, op mekaar gedrongen, weinig
licht noch lucht. Een half dozijn ge-*
zinnen in één huis. Volkswijken, ach
terstraten, smalle kokers vol gewoel en
labeur van kleine luidjes. Arbeiderswij
ken, waar men wroet en slaaft om de
twee eindjes aan mekaar te knoopen^
Het jonge volkje daarlusschen joelt
en lawaait. Ruimte moeten die gas
ten hebben om hun levenslust bot te
Meer dan 100 boeken heeft Conscien
ce de wereld ingezonden, want zijn
werken werden in verschillende talen
omgezet, zoo «De Lcc«-:w van V+aare-
deren» is in alle Europeesctie talen
overgezet.
Alhoewel men bij een Vlaamsch
schrijver bezwaarlijk van romans kan
of mag spreken liet ontbreekt hem
al lo vaak aan ruimte en personen
toch mag men van Conscience zeggen,
dat men zijn werken verdoelen kan in
le historische romans de reeds ge
noemde Leeuw van Vlaanderen
(1838), (Jacob Van Artcvclde» (1819),
«De Kerels van Vlaanderen (1870).
2e in maatschappelijke romans of
beter gezegd, novellen, «Baas Gansen-
donck». «Hoe men Schilder wordt cn
3e heeft men no? zijn schetsen of lafe-
reelcn van het buitenleven De Lole-
ling Wat een Moeder lijden kan
vieren cn hun jong geweld. Do straat
y.'io fr., al dient er opgemerkt dat an-jop dan, met den boterham door moeder
dere staatsfondsen eerder iets flauwer;in dc vuist gestopt. Jonge plantjes die
noleerden. in T wild opgroeien.
Deze kwestie maakt aan hoogephand De schooljaren gedaan een lange
dc aandacht gaande en in de Kamer broek, moeder, want ik ga werken. Zon-
sprak minister Jaspar er over, toen hij dagschc preé en uitgaan. Uitgaan Va-
een overzicht gaf van, den financieelcn der leest zijn gazet. Moeder weet 'niet
toestand. Volgens dc verklaringen van veel fc zeggen haar jongen gaat, wer-
jden minister schijnen onze renten het ken, hij moet zijn verzet hebben. En ze
slachtoffer le zijn van het wantrouwen peinst, binst haar, .verstelwerk' 's
dat in hel buitenland ten aanzien van avonds.
de staatsfondsen aldaar heerschl. Maar I Ze groeien op, de gasten. Zc lecren
minister Jaspar wees er op, dat er in 'uin plan trekken. Ze hebben het leven
jBelgie geen enkele reden tol wantrou- leeren kennen. Ze hebben bun kinema
wen beslaat, le meer daar on-zc munt en ',un staminee. En ze hebben ook al
volkomen stevig is.
ccn meisje. Tiaar moet men mcö uit
gaan er er voor betalen. Ze doen een
jaar troep, en maken zich een paap keu
ren goed dronken. Daarna trouwen ze,
en ze werken en wroeten, zorgen heb
ben ze. Het zijn dan menschen, op hun
voorhoofd een rimpel, een paar scher
pe lijnen over hun gelaat.
De jeugd is voorbij. Andere jonge
De leider der Katholieke Actie
kabinetsvormer
Uil. de verschillende beschouwingen
in de Spaanschc bladen over de ont- kleppers spelen voor hun deur. En ze
wikkeling van den polilieken toestand liggen door het raam; en denken aart
Jn dit natste eren re muntte hij uit en ijkt, dat men algen\een aanneemt, dat vroeger, een brokje heimwee in de ziel.
is ook door niemand overtroffen go- de toekomstige regeering zal worden Het leven spreekt tot hen, het heim-
[gevormd door den leider der Katholieke ni-svolle leven. Zij zijn menschen van
Al die werken zijn gekenmerkt door j «Accion Popular» scnor Jose Maria Gil grootstad, waar gaan z.e heen is er
een scherpen waarnemingsgeest, een Robles. In sommige kringen wordt de ergens geluk voor hen
cn bekoorlijken verte!- jeugdig* professor in de rechlewelen-' Hun jongen wordt groot. Hij ook
schappen (Gli Robles is nauwelijks vier gaat werken. Van moeder mocht li ij
en dertig jaar oud) reeds toegejuicht bij dat groepje gaan van jonge kerels
als de «Spaanschc Dollfuss». als hij, twee stralen verder hebben ze
Waar een ontbinding der een lokaal. Die komen goed overeen, zo
4. 'maken plezier. En moeder hoort hen
socialistische partij praten, als ze met een paar kameraden
Algemeen is men van meening. dat boven komen. Groote gedachten, groo-
de toekomstige minister-president, zeer le plannen hebben die kerels. Ze'leeren
strenge maatregelen zal nemen tegen van alles op hun bijeenkomsten, en ze
dc socialisten. In sommige kringen durven zeggen wat ze meencn legen
wordt zelf* beweerd, dat de socialist!- jan-en-alleman. Moeder kont hun Tied
sche partij zal worden ontbonden. Gil reeds, ze zing het 's avonds als haar
Robles zelf heeft zich echter hierom- jongen thuiskomt,
trenf nog niet uitgelaten.
aa ngenamen
trant.
Conscience heeft een gansche rij na
volgers gekend en «gehad, die, de'eene
min, de andere meer, hetzelfde genre
hebben beoefend.
Bij liet verschijnen van Geld en
Adel (1881) het honderdste boek van
Conscience, werd de schrijver een weer
ga looze hulde gebracht.
Onze schrijver mocht de zeld
zame eer genieten nog binst zijn le
ven werd hem door Antwerpen een
standbeeld opgericht den 13 Augustus
1883.
Maar, we preken Conscience na
op de uurplaat des tijds was het jaar
1883 verschenen.
Conscience, door ziekte cn jaren uit-
gtpul, stierf te Brussel, op 10 Septem
ber 1883.
Het was voor moeder Vlaanderen en
hare kinderen, een harde en
En moeder spreekt er over aan
de geburen, ze maakt er zich warm
over. Ze vinden het zoo iels wonders,
rouwende volk, al liet lief en leed had jonge gasten die gaan werken en van
bezongen in onsterfelijke, onverganke- idealen spreken, en van verovering cri
Jijke boeken. van de arbeidersjeugd aan: Christus.
Sinds zijn 50 jaren heengevlogcn cn Hun zoon moet daar ook bij, bij die*
nog steeds blijft liet Vlaamsche Volk Kajotters.
'Conscience verknocht en genegen; nog Als hun Kajotter thuis is, lacht moe-
pijnlijke wordt hij gegeerd en gelezen, nog doet (Ier heel den f.ijd door. Hij'kan zoo io-
ag. gansch hel "Vlaamsche land was.hij de jonge harten trillen en blaken viaal haar helpen, met een zotte sla»
zegt niet
veel, maar moet toch liet fijne weten
n. slc 'luIde «e brengen aan het stoffeliT*
Binst die spannen Cïjds verschenen overschot
immers zijn aandoe rul ijkste. zielroe-j
rendste novellen «Blinde Rosa», «Baa%
in treurnis en rouw gedompeld. 'van nalionalen trots en vaderlandsche tusschcndoor. En vader
Het was de uitdrukkelijke wil van den fierheid 1
woTden0'16 'e An'WerPen be8ra'°n le ivan die Kajotlerij. Dat bestond in imn-
We zijn bot Davidsfonds innig dank- "en tijd niet. Maar die mannen meencn
dagen na het afsterven, werd de baar, omdat het voor Maandag 27 No- 'iel, tooh, ze mogen er zijn. En hun pas-
ge ie it en diopbetreurrle volksvertcl- vember a.s. een luisterrijke Conscien- 'oor, hun proost zeggen die mslén
er e nt.werpen op hef Kielkerkhof ce-hulde heeft op touw gezet. daar moot ik eens mod gaan klappen'
Alle Vlaamseh-voelendo mensehen En de Kajotter werkt, en bidt en leeft
van do stad on den builen zullen liet zijn Kajottersleven in dc grootstad
als plicht en eer aanzien op die groot- Want hij is een kind van de grootstad
sche feestviering aanwezig te zijn. en hij houdt van zijn stad. Zij iszijn
werkterrein. Veel is daar nog te doen
Gij zult uw Vaderland beminnen, Maar hij is niet alleen, en paraat staat
en zijne taal cn zijnen roem (Cons- zij. de nieuwe genera' i'e in de moderne
piencejj, F p, grootstad, K. HAJEE.
begraven, 't Was een begrafenis, die
men vorstelijk mocht noemen. Gansch
het Erkentelijke en. rouwende Vlaande
ren was er tegenwoordig, om een laai
buide
van den. man
die van dat
Zie onderaan volgende kolom.
