Groole Spreekplaats.
F
SS#@g.Stt®S8SSSSS3« 3
BUITENGEWOON NUMMERi
12" JAAR. -- N" 615i Augusti 1884.
DE WERKMAN verschijnt alle Vrijdagen, en is te koop aan
0,05 c. Abonnementen voor België, op alle tijden des
jaars. aan 2,50voor Holland, Frankrijk, Duitschiand
Amerika 4,50 's jaars, franco thuis;
P. DAENS-MAYART, Achterstraat, AALST;
Werkman! Werkman!
Achtbare Lezers en Lezeressen, d'eer van U allemaal den
goeden dag te wenschen en de gezondheid en den vrede, en al 't
geluk dat 'ne mensch op de wereld kan genieten.
Hertelijk dankbaarzooveel van onzentwege! Maar de scholen?
Ha,de scholen!
't Is nu zes jaar dat wij wroeten en werken, tegen al 't geweld der
Moortelnesten, om vrije goede scholen te hebben.
Ja, Vrienden, dat is een groot memorabel werk geweest; men
spreekt ervan tot in Amerika toe, en binnen 1000 jaren, 't zal nog
in de kronijken figureeren!
En nu, Werkman, dat wij den Triomf hebben, nu zal alles toch
ten beste beridderd worden?
't Is te verhopen, menschen, en 't is daarom dat wij met aan
drang schreven, van wel de Gebeurtenissen dezer dagen te volgen,
van zijn macht te gebruiken en zijn goe ie werken en gebeden tot
die intentie op te offeren.Ge weet dat de plans der nieuwe
schoolwet verschenen zijn!
Zekerlijk weten wij daten ons bekommernis is groot.
Achtbare Vrienden, ge zult d'artikels der nieuwe wet afge
drukt vinden, enmiddelijk na dees Parlement; elk kan de zaak
studeeren en oordeelen. i
i
maar een school zullen moeten hebben en daarbij een klasken met
'ne schijn van godsdienst, terwijl de katholieke Gemeenten, die de
vrije school of de g'adopteerde school verkiezen, daarbij nog een
gemeenteschool op hunnen rug zullen krijgen.... Al die zaken
moeten voorzien worden! 't Is te laat geroepen, zei de arend, en hij
had de kogel in 't lijfDat derde punt is een scherpstekende
kostelijke doorn. Bijvoorbeeld.
tTa, haal een voorbeeld aan.
Ik ben gemeente, ik verkies voor de meiskes de school'der
Religieusen; 20 familievaders teekenen; ik, gemeente, moet voor
die 20 Familievaders, een ander school oprechten!
't Is grof, Werkman
Ja zeker, 't is grof, en daarom wordt er algemeenelijk tegen
dit paragraf van artikel 1 en 4 geschreeuwd!
Werkman,'zoodat wij wederom mishandeld zijn en
Neen, zoo niet! van nu af, gelijk de wet is, zijn er groote
voordeden aan vast; doch 't en is op verre na niet genoeg, en wierd
de wet gestemd zonder verandering ('ne varietur) wij zouden reden
hebben
Van moedeloos te worden?
Neen, maar van droef te zijn; doch gebefte bemerken, acht
bare Lezers, dat de katholieke Ministers die plans der wet hebben
moeten opmaken, in presentie van den Koning, ergo, te veel naar
de Gouvernementeele macht; ten tweeden, dat de Kamers den 5
augusti gaan bijeengeroepen worden, om deze plans te onderzoeken
en er de noodige veranderingen aan te brengen; ten derden, dat
het onmogelijk is,artikels van een wet aan te nemen, als deze arti
kels door al de katholieke gazetten betreurd worden.
Werkman, we zijn krieus legen den 5 Augusti.
Ja, geliefde menschen, 't zijn gewichtige en groote zittingen;
dat elk zijnen invloed van ambt en staat toch gebruike, en bijzon
derlijk, laat ons met deze dagen, Ons Heer en zijn Heiligen te voet
vallen, om hulp en bijstand, dat de nieuwe schoolwet toch voor-
deelig zou mogen zijn voor Kerk en Vaderland, en eenforteres tegen
de Vrijmetsers,die later nog zullen aan 't hoofd komen, met des te
Zeer wel, Werkman, maar wat is uw gedacht?
Ons gedacht? welnu, rechtuit gesproken, 't en is maar half en
half; d'inzichtea zijn goed, maar de palen zijn te slap.
Wat zijn d'inzichten der wet?
D'inzichten der wet zijn gesteund op de Vrijheid en de Gelijk
heid. Dat de Staat alle welingerichte Scholen zou ondersteunen, en
dat elke gezindheid haar scholen zou hebben..,. De katholieken
hebben hun scholen; indien de liberalen nu ook hun scholen had
den of wilden maken;
Ja, wilden maken!
wacht daar naar, maar vast
er niet naarsmeeren en tee-
ren met ons geld, gelijk ze
zes jaar lang gedaan hebben;
met hun twee handen in de
Staatskas wroetelen en 't
bloedvan ons hert uitzuigen.
Wij zeggen dus, in
dien de liberalen en geu
zen hun schelen hadden,
alles liep op gesmeerde
wielkes; 't Gonveraement-fiL^fes^'ja^?:-->^y;y?g:yg^"'-
zou voor 't ongedwongen
Onderwijs der behoeftigen doen zorgen, en nooit zou er over die
kwestie van Onderwijs troebel of onkost in 't Land zijn. Maar de
Geuzen hebben 't hert niet van scholen in te richten met hun geld,
en de plans der wet rieken naar die laderigheid der Vrijdenkers;
Welke zijn de plans der wet1
Ten eersten, ze geven aan de Gemeenten veel macht over de
scholen; nergens zal er een Meester of Meesteres kunnen blijven
tegen 't gedacht der Gemeente-Overheden; ten tweeden, de plans
der wet werpen de zotte schoolonkosten af de Gemeente betaalt
hare scholen en schikt hoeveel zij zal uitgeven; ten derden, de
plans der wet zijn een herkenning van 't Vrij Onderwijs; de ge
meenten mogen desnoods d'officiéele school afschaffen en enkel en
alleen een ondersteunde vrije school behouden.... Dat zijn de voor-
deelen, doch er zijn ook nadeelen!
Welke nadeelen zijn er, Werkman?
Ten eersten, er is nog te veel Staalsmoeialerij onder; ten
tweeden, de rechten der liberale minderheden zijn stabel in die
plans, en de rechten der katholieke meerderheden, wankel; ten
derden en principalijk: 't is te vreezen dat de liberale gemeenten
meer arragie
En wat zeggen d'officiéele Meesters, Werkman?
D'officiéele Meesters!
er zijn er die zondag als ge
stampte duivels naar Gent
geloopen zijn! er zijner, die
in de liberale gazetten bul
deren en dreigen; doch al
die redelijk wilt zijn, moet
bekennen dat de plans der
wet gqnadig zijn jegens d'of
ficiéele Meesters. Wat heb
ben wij gezien,van 1879 tot
1884? Haat en wreedaardig
heid! De katholieke officiéele Meesters, buiten, zonder respijt en
genade! Hoe zullen ze leven! Dat trekken zij, Geuzen, hun niet aan!
Den Nuntius buiten! De Bisschoppen gepijnigd in hun vrijheid en
in hun Finantiën! D'Onderpastorijen afgeschaft! Alles en altijd zon
der genade! En nu, welk verschil! zekerlijk, Inspekleurs met 7 ik
10,000 fr.; directeurs en directrissen met 10 ik 12,000 fr.; mees
ters en meesteressen met 3 a 5000 fr.; dat zal men niet meer zien;
die toestand kon niet uitgehouden worden; g'heel de wereld begon
er tegen op te spelen; maar verders, alles wat gij in de wet vindt,
is Vrijheid en menschlievendheid, ja zelfs veel toegevendheid....
Daarmeê, achtbare Lezers, hebben wij d'eer u vriendelijk te groeten
en
I Maar, Werkman, ge zult ons toch sekuur al de tij ding en meédeélen?
Als 't God blieft, Vrienden, als 't God blieft, en wij hopen
i goed nieuws te mogen melden; want d'heeren Gekozenen weten wat
hun Volk zegt en waarover hun Volk met rede klaagt; nooit was er
i zulke bekommernis in 't Vaderland; de menschen hebben geen sen-
j tie om ander zaken te lezen, en 't is daarvoor dat wij ons nieuwe
verhalen van 't Klein Bailluken van Aalst en van de Laatste dagen
van Alexander II, nog eenige weken uitstel, hopen wij, met alge-
meene approbatie.... En nu, Vrienden, God geeft dat alles wel
gaat, want 't ware te schrikkelijk, dat 't Katholiek Belgenland, na
al zijn devoiren, na dien grooten Triomf, nog in de strikken en
onkosten zou blijven van dat helsch ras der Vrijmassonnerie.
Wetsontwerp van Schoolhervorming.
Art. 1. In elke gemeente meet er eene gemeenteschool zijn.
De gemeente mag vrije scholen aannamen en ondersteunen.
Werkman.
1
