Kamer van Volksvertegenwoordigers.
Redevoering van Pieter Daens over de Schoolkwestie. f
Zitting van 24 Februari.
l
Kitting van 25 Februari
M. Daens. (Op de Tribune). - Mijne lieeren,
het lager Onderwijs, de Volksscholen gaan bij
zonderlijk ons, Democraten, aan, wij die onder
het Volk leven en weten hoe ellendig vernederend
het is ten gevolge van gebrekkig Onderwijs.
Ook doet het mij deugd en vreugde aan het hart
hiervoor de eerste maal die schoone zaak te
kunnen bespreken en verdedigen in mijne vlaam- je voeren, ons eigen Volk zou dit doeu.
schetaal. t M. Buyl. Zeer wel l
Mijne heeren. toen m het jaar 1893, na veel M. Daens De heer Woeste is tegen de
moeite en pogingen, het werkend Volk een klein LeerplichtDat is nie's buitengewoons van
gedeelte van het stemrecht veroverd had, en toen J zjjnentwege.
mijn broeder zaliger,^Priester Daens, met^Advo- jti welk vraagstuk is ooit de heer Woeste een
vinnig, zoo vernuftig en zoo werkzaam, wel uit
den afgrond der onwetendheid oprijzen en het
Snikste Volk van Europa worden zooals vroeger.
ian zouden onze Werklieden niet meer gelijk nu,
naar Frankrijk en Rusland moeten trekken om
daar de grofste en ruwste werken te doen en al-
zoo hoe langer hoe meer nog lomper worden. In
derdaad, grof werk verstompt den geest. Dan
zouden de vreemdelingen niet naar hier moeten
komen om de fijne werken, de kunstwerken uit
katen De Backer"en Pelsmaeker, met Dr Van de
Velde, Frans Sterck, Ducatilion, Plancquaert,
Smid Lambrecht en Pieter Daens, de Kristene
Volkspartij stichtteden, was hun eerste woord
Onze Volkspartij moet vrij en vlaamsch zijn en
zij zal tevens eene Kristene Volkspartij wezen.
Heel dikwijls hebt gij hier mijn Broeder zaliger
hooren verklaren dat de Godsdienst onthoudt
deze woorden wel, gij Leden van de Rechterzijde
dat de Godsdienst geene politieke Godsdienst
moet zijn, ma.ir een Godsdienst van rechtvaar
digheid en broederlijke liefde. De Godsdienst,
zegde Priester Daens, is de beste steun en de
grootste roem van de samenleving.
Onlangs zegde de Kardinaal-Aartsbisschop
Mercier op het vermaard Congres van Mechelen
De Godsdienst is niet enkel het gebed, rnnar de
ziel van den Godsdienst is Opoffering, Toewij
ding en Liefde tot den Evenmensch. Maar gij.
heeren der Rechterzijde bijzonder, als gij uw ge
weten onderzoekt, en als gij u afvraag' of gij den
Godsdienst in dien zin begrijpt en oefent, of gij
de Rechtvaardigheid gezocht hebt in de politiek
en in de wetten, dan inoogt gij wel zeggen:
neen, mea culpa, wij hebben het Volk arm, on
gelukkig en onwetend gelaten, wij hebben de
Rechtvaardigheid en de Broederlijke Wetten laten
verdedigen door mannen van de Linkerzijde,
door Radikalen en Socialisten.
Welnu, ik hoop dat gij u zult beteren en den
Godsdienst zult begrijpen gelijk hij is en gelijk
Kardinaal Mercier, die den toestand wel kent, het
u aanmaande.
Wat nu de Scholen betreft, elk noemt zich
hedendaags Democraat, want de wind waait in
de zeilen der Democraten. Vroeger was de Demo
cratie een fpest, maar nu ziet men dat het Volk
machtig wordt en alleman wil Democraat zijn.
Toch moeten wij de goede munt van de valsche
onderscheiden en ik zeg dat al wie geen voor
stander is van algemeen Stemrecht, van Leer
plicht en van Persoonlijken Dienst, beschaamd
zou moeten zijn de" naam van Democraat aan te
nemen.
De Leerplicht is noodzakelijk, want een ge
leerd Volk zal een machtig Volk worden. De
Leerplicht Is cene schoone zaak maar dwang
mag er niet bij zijn ten opzichte van de k: us der
School zoowel als er Ouders waren die hunne
kinderen lieteruhalf naakt loopen en geen voedsel
gaven, dan zou de Wet hen dwingen aan hunne
kinderen te geven wat ze noodig hebben. Welnu,
als er Ouders zijn die hunne kinderen in de on
wetendheid gedompeld laten, mag en moet de
Wet niet tiissehenkomen om hen te dwingen aan
hunne kinderen het Onderwijs, het voedsel der
ziel, t; doen geven In tjeze zaak zouden de
Katholieken aan het hoofd moeten staan.
De Heer zegde tot zijne Apostelen Gaat en
onderwijsi de Volkeren, maar zijne Apostelen
van hedendaags, de Katholieken, doen zij dit
M. Buyssf.Zij laten liever het Volk dom en
bot.
M. Daens - Op dit punt hebben de Katho- 3
lieken hunnen plicht miskend.
Dc heer Verhaegen zegde dat er 56,000 onge- 1
letterden zijn. Dit getal Is zeker veelgrooter Zij,
die den toestand van nabij kennen, wete* dat een
kind dat slechts éénmaal ter schole komt, op het
schoolregister ingeschreven wordt.
Zoo komt het dat vele kinderen dje m de sta-
tfetieken opgeteekend staan geen Onderwijs ont
vangen hebben
Ik ben zeker dat er ten m-nsten 100,000 kinde
ren In Belgiü zijn die geen Onderwijs genieten.
Maar nemen wij aan dat dit getal slechts op
56,000 beloopt. Welnu, is het niet schroomlijk te
denken dat 56,000 kinderen dom en wild en woest
langs de straten en wegen loopen, zondereenig
Onderwijs te genieten, om later de bedelaarsge
stichten van Merxplas en Hoogstraten te gaan
be olken.
Indien de Staat verstandig te werk ging en
rac-ergeld gaf voor de Scholen, dan zou hij min
der moeten uitgeven voor Bedelaarsgestichten en
Gevangenhuizen.
f M. Buyl. En voor de gendarmen.
M, Daens Wij vragen dus de Leerplicht
tot den ouderdo n van J4 jaar, want er zijn vele
kinderen die een onvoldoend Onderwijs ontvan-
van den j Huisvader ongèschonden bewaard blij- »Laat ons met kostelyken wijn en balsem ons
ven. verzadigen, en dat geen bloem des tijds ons
Wanneer ik hier, gisteren en eergisteren, die i ontga,
geweldige Redevoeringen hoorde, met die schro- 1 Laten wij ons kroonen met rozen, voordat
melijke uitvallen tegen alle Godsdienstig gedacht, j zij verwelken geen bloemhof blijre onbe
te midden het gerucht en het lawijt, dan moest ik zocht van onzen lust.
de zaal uitgaan anders mijn arm ziek hoofd zou
kunnen bersten hebben.
De statistieken geven het getal op van dezen
die lezen en schrijven kunnen Maar hoe worden
die statistieken opgemaakt? Men vraagt Kunt
gij lezen Ja» lk kan spellen B o-t-e r-
h a-m, boterham I Kunt gij schrijven
Hij teekent zijnen naam met pootjes en haantjes
en die jongen wordt aange eekend als kunnende
lezen en schrijven
I Wij, die onder het Volk leven, wij kennen den
i toestand. Ais wij met verzoekschriften rondgaan
I om te laten ond-iteekenen, hoeveel jongelingen
I en mannen komen wij niet tegen die ons zeggen
dat zij noen lezen noch schrijven kunnen en
i wanneer onze jongens iets w Hen leeren, gaan zij
i naar de avondscholen. Een feit staat vasthet
Volk wil leeren en opstaan uit den poel der on-
1 wetendheid waarin het gedompeld Hg. Zeer wel,
''"indien wij verplichtend Onderwijs hadden tot
14 jaar en vakonderwijs dan zou ons Volk, zoo
man van zijnen tijd geweest Hij, die het Evan
gelie kent, heeft hij dan nooit gelezen wat gezegd
^en geschreven is geworden door den Apostel
Paulus, een demokraat en die de demokratie ge
leerd had van Kristus, het opperhoofd van de de-
mokraten. Deze Apostel zegde «Weest mannen
van u^en tijd, in alles en overal Gij moet het
zijn als nijveraar, als kunstenaar, enz Indien de
heer Woeste, in zake van nijverheid en handel, te
werk ging ais in zake van politiek, dan zou hij
armer worden dan Job en weldra uitgespannen
worden. Gelach links.)
Dat de eer Woeste tegen de Leerplicht is, dat
verwondert mij niet, hij blijft getrouw aan zich
zelve..
M. Buysse. Hij had in den xvne eeuw moe
ien leven.
M. Daens. maar wat mij onbegrijpelijk
I voorkomt, is dat de heeren Verhaegen en Carton
de Wiart ook tegen deze noodzakelijke hervor
ming opkomen. Dit verwondert mij, vooral van
weg:- den heer Carton de Wiart die vroeger als
dem -kraat stellig verklaarde in de «Justice Soci-
Ve» dat de leerplicht moest ingevoerd worden.
M. Buyl. Die tijd is lang voorbij, de heer
Carton was dan nog geen volksvertegenwoordi
ger. Gelach links.)
M. Daens. Om nu aan hunne vroegere ver
bintenissen voor Leerplicht te ontsnappen, ziet
men ze hier rinkelen en krinkelen en allerhande
uitvluchten zoeken 1 Arme demokraten 1
Hoe is het toch mogelijk dat zij, die aan het
hoofd staan van katholieke werkmanskringen, de
schoone zaak der Leerplicht versboten I
Hoe is li et toch mogelijk dat zij niet met ons
allen zeggen Laat ons de Leerplicht invoeien
om ons Volk te verheffen, [om Belgie's naam te
doen schitteren. Zijn dat demokraten
De heer Verhaegen heeft hier gezegd dat de
groote hollandsche dichter Schaepman een voor
stander van 'Leerplicht was. Dat is waar Die
groote man, die groote dichter stond recht in de
hollandsche kamer om deze schoone hervorming
te verdedigen niettegenstaande vervolgingen en
bedreigingen. Leerplicht kwam echter tot stand
en wij mogen zeggen dat boven Schaepmans
edele e.» heerlijke gedichten zijn roein staat de
Leerplicht als Kristen en Priester verdedigd te
hebben en in de hollandsche Kamer te hebben
doen zegevieren. Zeer wel links)
De Leerplicht met volle vrijheid voor de Huis
vaders, dat is eene goede, schoone, edele en ver
hevene zaak
Het kind, in zekeren zin, het kind gedoopt zijn
de, de Kerk heeft er rechten op, doch alles in vrij
heid de rechten van den Staat moeten ook ge
volgd worden, maar eigenlijk het kind hoort toe
aan zijne Ouders aan vader en moeder. Waar
lijk, ik versta de heer Vandervelde niet wanneer
hij hier komt beweren dat het kind aan zich zel-
vèn behoort. Zou hij durven aan de kleine pas
santjes vsn 7 tot 10 jaar zeggen Doet wat gij
wilt. gij behoort uw eigen toe, gij zult uw zei ven
besturen.
M. Buyl. Gij vergeet dat de heer Vander-
veld-- ook partijganger is van de vrije keus der
school.
M. Janson. Remettons k demain, monsieur
le président. Tot morgen.
M Daens. Ja, heeren, tot morgen, den
goeden avond,
De heer Voorzitter. Het woord Is voort
durend aan den heer Daens.
I De heer Daens (op het tribuun). Mijnhee-
'ren, ik zegde gisteren...
M. Polet. Parlez done francais personne
ne vous comprend.
M Daens. Vous ne comprenez pas le fla-
mand
M. Pollet. Non, et je le regrette.
M. Daens. Alors apprenez-le. Rires
M. Polet. II est trop tard.
M. Daens. Quand vous parlerez flamand,
alors je parleral fran^is. Nouveaux rires).
M. Polet ll ne me reste plus, dès lors, què
m'en aller.
M. Daens. Bon voyage 1 Hilaritè
M. Polet. Merci.
A Dehker Daens. Ik zegde dus gisteren, hee
ren. dat al de ware Demokraten aanhangers zijn
van Leerplicht, maar onder de uitdrukkelijke
voorwaarde, dat volle vrijheid gelaten worde aan
de i Huisvaderen de Huisvader kan van die volle
Wat ijselijke woorden werden hier toch uitge
kraamd Er is geen God, schreeuwde men, er
zijn tien duizend goden en meer 1
Wanneer men herinnerde da' in vroeger tijden
een liberaal ministerie de Christusbeelden in de
scholen deed terugbrengen, dan hoorde men op
de banken der linkerzijde uitroepen Die minis
ter deed slecht. Christus moet uit de school 1
Daarbij kwam de heer Furnémont uitroepen
Christene waarheden zijn er niet, er zijn niets dan
christene leugens
Toen men aanhaalde dat een Onderwijzer aan
zijne leerlingen gezegd had «Er bestaat geen
God 1 dan kwam van de linkerzijde die uitroe
ping, dit wr< ede wo >rd Hij deed wel, er be
staal geen God I
Wat schromelijke taal, heeren 1
fJVer van mij hier te spreken als Godsdienst
leeraar, ik ben een eenvoudig kristen mensch en
zeg u rechtuit wat mijn hart mij ingeeft. Wij eer
IVedigen uwe overtuiging van vrijdenker, maar
Heeren der linkerzijde, hebt toch ook eerbied
voor onze godsdienstige overtuiging. En komt
niet af met zinnelooze spotternijen.
De heer Van de Walle. Neemt gij aan dat
zuivere zedeleer kan bestaan onafhankelijk van
alle Godsdienstleer is dit niet mogeiijk
De heer Daens. Laat ?e nog kunnen be
staan. De Huisvaders zullen U zeggen dat zij
daarvan niet willen. En wanneer de Huisvaders
voor hunne kinderen een Onderwijs willen, ge
staafd op den Godsdienst die sedert 1600 jaren
bestaat, wat recht hebt gij aan die Huisvaders
een onzijdig Onderwijs te willen opleggen
Zulke drogredens en de spotternijen die wij
hier gehoord hebben, zijn waarlijk onwaardig
van eene wetgevende Kamer en daarbij, zij zijn
in den hoogsten graad verderfelijk.
De leering van Christus is een leugen, zegt gij.
Die leering, heeren die men sedert meer dan
zestien honderd jaar in de beschaafde wereld ziet
heerschen Die leering hebben wij. eeuwen
docr, zien eerbiedigen en zij heeft ondervinding
gelaten, maar uwe ongeloovige leering, wat heeft
ze tot nu toe bewezen
Onze Godsdienst, heeft men hier gezegd, be^at
geene waarheden, maar niets dan leugens.
M. Van de Walle Wie heeft dit gezegd
M. Daens.De heer Furnémont heeft be
weerd dat er geene christelijke waarheden maar
Indien de werklicd-n moesten denken dat, na
de dood alles gedaan is, dat geen Hooge Rechter
bestaat en ook jgeen ander leven, denk't gij niet
dat ze allen zouden ééns zijn: Wij willen genieten
gelijk de anderen, wij willen hebben wat de
rijken hebben. Dezen hebben het recht niet in de
weelde te leven wanneer wii van armoede en
ontbering steiven. Ja, de werklieden zouden allen
als tijgers opstaan tegen de Samenleving en hoe
zoudt gij dan de orde kunnen handhaven
De heer Van de Walle. Bijgevolg, de men-
schen die geen Godsdienst kennen, kunnen ook
geen zedelijke menschen zijn.
De heer Daens. Ik heb het niet gezegd en
ik verzoek U, ten andere, mij niet te onderbre
ken, want de tijd is mij gemeten en de achtbare
Heer Voorzitter zou mij algauw komen aanmanen
te besluiten.
De heer Voorzitter. Ja zeker.
De heer Daens. Ik wil dus op de onderbre
kingen niet antwoorden om den tijd van de Ka
mer te sparen.
Wanneer ik de afgrijselijke woorden die ik
znoeven aanhaalde, hierin de Kamer hoorde uit
spreken, dan zegde ik in mijn eigen Helaas 1 de
Schooloorlog is weer daar 1 Van beide kanten
zijn de messen getrokken zoowel van rechter-
als van linkerzijde, en men gaat vechten rond de
Scholen, en men gaat Oorlog voeren voor de
Kinderen 1
Heeren, is er toch iets schandaliger en slechter
voor een Land Want wanneer zulke oorlog
gevoerd wordt, dan worden al de andere goede
zaken vergeten en al de sociale wetten die zoo
veel goeds moeten teweeg brenger, op de lange
baan geschoven.
Met M. Woeste en zijn stelsel, 't is School-
ooilog I Hij wil hetofficifil Onderwijs bevechten
en uitroeien, hij wil zelfs zoover gaan—en hierop
roep ir. de.aandacht van den heer Minister dat
zijn stelsel voor gevolg zou hebben geen andere
scholen meer te bewaren dan scholen van Non
nen en Broeders.
Ik ben niet tegen de Kloosters, wel te verstaan
als de Kloosterlingen in hun heilige Zending
blijven en niet in geldzucht en politiek vervallen.
Maar ik zeg U gaat toch zoo ver niet van al
de wereldlijken uit de scholen te bannen.
Ik heb hier een brief uit West Vlaanderen
waarin men klaagt dat niets meer dan kloosters-
scholen bestaan en men noemt een twintigtal
alleen christelijke leugens beslaan, en gij liebt dorpen waar enkel scholen zijn door nonnen of
gezwegen I Ik hoor met genoegen, dat gij die taal broeders bestuurd. Wanneer een doch er uit de
afkeurt i burger:] de klassen der normaalschool gevolgd
heeft en haar diploma heeft bekomen, kan zij
M. Van de Walle. - Ik bevestig en daar ant
wo rdt gij niet op, dat de zedeleer onafhankelijk
is van alle godsdienstige theorie.
M. Daens. Dit kan zijn in uwe opvatting
en ik eerbiedig die denkwijze, maar dit is de onze
niet. Wij aanzien die opvatting als een zedeleer
in de lucht.
Ik zeg niet dat de onzijdige scholen slecht zijn,
maar ik beweer dat de Huisvsders iets beters
wenschen.
Ik zeg aan den heer Masson Waar zijn toch
uwe zinnen als gij de christene leering de ver
stomping noemt van den geest
Wij willen werklieden die bekwaam en ervaren
worden, zegde de heer Masson, mannen die
meesters zijn in hun vak. Welnu, ik vraag aan
het achtbaar Lid De christene leering, belet die
de werklieden van ervaren te worden in hun vak?
M. Van de Walle. De zedeleer b iet dit
ook niet
M. Daens. Hoe kan de christelijke leering
de werklieden beletten mannen te zijn van voor
uitgang, mannen van hunnen tijd
M. Van de Walle. De heer Masson heeft
dit niet gezegd.
M. Daens. Ja wel, Mijnneer. Het onge
loof geeft waarlijk redens in, die zinneloos zijn.
Past op, Heeren der linkerzijde, •Jj werpt vergift
In de waterputten 1
De heer Van oe Walle. Maar gij geeft den
Heer Masson woorden toe die hij niet uitgespro
ken heeft.
De heer Daens. De heer Ma son heeft ge
z?gd dat de geest verstompt wordt door Gods
dienstig Onderwijs en dat hij Werklieden wilt
aanleeren die beter zijn dan anderen. Welnu, ik
vraag hem Hoe kan eene christelijke opvoeding
beletten dat dit zou wezen en ik zeg Past op,
de Godsdienst is goed voor iedereen en velen van
uw verstandigste eigene mannen, als ze oud
worden, wanneer zij ondervonden hebben dat
niets in de wereld het hart kan bevredigen, dit
alles hier ijdelhcid is, wanneer ze nabij het on
bekende staan, veranderen van gedacht. En hier
wil ik de woorden herhalen door den socialist
Jaurés in de fransche Kamer uitgesproken
Hoe dor, hoe droevig, hoe wreed is het leven
zonder ideaal En is er een hooger ideaal dan
dit va den katholieken Godsdienst
Zonder hooger ideaal Heeren, wat zouden de
werklieden toch moeten denken, de arme werk-
vrijheid niet gemeten of er moeten scholen bestaan "„éT^n^eis' kennén dan de
.voor iedere denkwijze.
V De achtbare heer Van der Velde wilde dit recht
van den Huisvader afbreken, met te zeggen dat
het kir.d behoort aan zijn zeiven en alleenlijk aan
zijn zeiven. Geen enkel Huisvader zou dit prin
ciep durven toepassen, niemand zou aan de pas
santjes van zes of zeven jaren, durven neggen
Doe wat gij wilt, gij zijt uw eigen meester.
Dit ware ten andere onmogelijk en met zulke
gedach:eu zweeft de heer Vandervelde als een
vliegmachien boven de aarde, heel omhoog, bloot
doornen, moest het waar zijn wat geschreven
staat in het Boek der Wijsheid over de heidensche
wereld die zegt en leert
Zelfs onze naam wordt met den tijd ver
geten. en niemand zal aan onze daden meer
gedenken.
Want, ja, eene schaduw die voorbijgaat,
is de tijd onzes levens en van ons einde is er
geen terugkeerwant die is vergezeld en nie
mand komt weder.
Welaan dan, laat ons de tegenwoordige
ges eld aan wind en storm. weiaan aan, taai ons ue uguiwuuruigL
Wil men de vrede bewaren in het Land en ont- goederen genieten en de schepselen gebrui-
snappen aan den schooloorlog, dan moet het recht ken, terwyl wy nog jong zyn, spoedig.
geen school meer vinden, om haar brood te ver
dienen en wordt ze in een Klooster ontvangen,
dan is hare jaarwedde zeer, zeer gering.
Ik zeg U dus, lieer MinisterGij hebt den
heer Woeste niet gevolgd in dc zaak der Even
redige Vertegenwoordiginggij hebt hem niet
gevolgd wanneer het gold de grondwet te her
zien, gij hebt hem ook niet gevolgd voor Mijn
en Militaire Wetvolgt hem ook niet in fte
Schoolkwestie.
De achtbare heer Verhaegen heeft het reeds
vroeger gezegd Met den heer Woeste gaat gij
tot den ondergang I
Heeren, de achtbare heer Ber'rand heeft hier
zeker groote waarheden voor den dag gebracht.
Zijne ondervraging nopens de schoollokalen en de
bevolking der klassen, heeft haren nuttigen kant.
In de Vlaanderen zijn er veel gemeenten welke
hunnen plicht niet doen. Te Aalst, ik moet liet be
kennen, staan de zaken goed het maximum der
leerlingen is 50 per klas, maar in Oost-Vlaande-
ren zijn gemeenten waar de Scholen in afgrijse
lijke voorw ;arden staan. Ik heb hier een lijstje,
ik stuur het u aanstonds, heer Minister, waarin
men kan zien hoe ellendig het onderwijs op som
mige plaatsen gegeven wordt.
Nieuwenhove, 570 Inwoners, 42 meters vier
kant. 68 Leerlingen in éen Klas
Neigera, 500 luw. 53 vierk. Meters, 76 Leerl. in
éen KI.
Hundelgem 1000 Inw. 56 M. V. 116 Leerl. in
éen Kl.
Orroir, 660 Tnw. 37.5. M. V. 45 Leerl. in éen kl.
Nederhasselt. HOOlnw. 78 V. M. 126 Leerl. in
éen kl.
Wachtekeke, 6000 Inw. 63 V. M. 98 L, in éen
Klas.
Ophasselt, 1425 Inw. 39,5 V. M. 80 L. in éen kl.
Baasrode. 50<X) Inw. 52,5 V. M. 87 L. in éen kl.
Dikkelvenne, 1800 Inw. 50 V. M. 80 L. in éen
klas.
Ninove, 8900 Inw. 56 V. M. 90 L, jongens in
éen klas.
Gysegem, 1700 Inw. 63 V. M. 80 L. in éen klas.
Ninove, 8900 Inw. 57 V. M. 87 L. in éen klas.
Moerbeko (Geeraardsbergen) inlichtingen ont
breken) 108 Leerlingen in éen klas.
En veel van die Scholen hebben maar eene
kleine koer en het meestendeel zijn zonder over
dekte speelplaats. Dus, in den winter, als het nat
en vuil weder is, moeten de kinderen in slijk,
sneeuw en wind, den speeltijd overbrengen.
Daarbij - en dit is een punt van allergrootste
gewicht - overal ontbreekt een geneeskundig toe-
zicht.
Gij, vader, zendt uwe kinderen naar de school
en daar in de school, is er niemand die onder
zoekt of de kinderen niet aan eene of artdere ziek
te lijden. Het is maar wanneer de besmetting ten
hoogste is. dat de scholen gesloten worden. Dan
is het kwaad gedaan.
(Vervolg te naaste week.)
