en Het Land van Aelst
Woorden zijn geen oorden
Boek- en Papierhandel, Drukkerij, Itiland ('hij,ka, Deur naast den Dender
AAN ONZE LEZERS
Kristen Demokratie.
Zuiver Algemeen Stemrecht
BE GASKWESTIE
HET EINDE.
Een kort en klaar Woord
IiONSE Hulde aan Theophiel Van Maelzake.
47' JAARGANG N° 2409 11 April 1919 SnenTBR PIETER DAENS, Prijs 5 ctm.
Bureel en Redaktie
Lange Zoutstraat,
24, AALST.
Men zende alle
Briefwisseling vóór
Zondag middag.
Binnen eakele weken zal De Werkman »p vier
kladzijden verschijnen.
Van heden af bcginnee wij met aan al enze vroe
gere akonnenten van Werkman en Land ven Aalst
proefnummers te sturen.
Wij hopen dat ze bij allen e»n gaed onthaal zullen
genieten en dat onze vroegere lezers, gwien het goed
verleden van ons klad, en onze prachtige houding tij
dens den oorlog, ons trouw zullen blijven.
Langs deze weg vragen wij oak aan deeen die ons
nog geld verschuldigd zijn van hun abonnement van
1914 ons hot bedrag per sost ie laten geworden.
Wij rekenen op den goeden wil van U allen.
De vergrooting van óns blad aal ons ook toelaten
meer annoncen te plaatsen. De Werkman is het meest
gelezen klad var, Aalst en omliggende, dus aan U,
Notarissen, Handelaars, NHvaraars, Butgers of om
het even, wie iets heeft aan te kondigen, plaatst uwe
ar.uoricen in ons blad, do ruchtbaarheid is verzekerd.
Voor de voorwaarden zich te wenden tol M. W"
Daens, Werf. De Redactie.
D« ouwe Vlaamscbe spreuk
Hee goed ondervinden we, heden ireer dan ooit, de grondige
waarheid er van
Hoort de grooten praten
Wat al mooie woorden, ronkende zinnen van heftige gebaren
vergezeld.
Alles meet en zal g#daan en 'beproefd worden om Btlgië's
wonden te hselen, ora het arm* Vlaanderen uit zijn puinen te
doea verrijzen, schooner das ooit.
Wij lazen en hoerden, gedurende den wapenstilstand honderd
maal, duizendmaal en op even veel verschillende toonen hetzelfde
liedje zingen... Onze ooren tuiten er neg van... Helaas I 't zijn
maar woerden.
Vijf maand zijn verstreken sedert de gehate Duitschers ons
laad verlieten. WH kijken om ons heen immer bloeden de dor
pen uit duizead wonden. Overal ingesiuikte woningen, afgebraBde
kerken, vernielde hoeven,
Scholen in puiD, opgeblazen bruggen, omgeworpen windmo
lens, onbruikbare steenwegen
Gezinnen die in kelders woatB, in paarden-, koe- en geiten
stallen, in sehuren cn eesten, lijdend bittere koude, slapend in
streo, hoei of bladeren
Nergens klinkt de helle klank der metserstruweelm nergens
hoert ge 't geklop der timmerlieden, noeh het gezaag en gesehaaf
der schrijnwerkifs.
't Bifjft overal stil in het verwoeste land, stil en onzeggeüjk
treurig als in huis waar een zvraarzieke worstelt tegen den dood
die niat lost I... Alles ontbreekt
Er zijn geen steenen er is geen kalk, geen ciment. geen hout..
Rn als dat alles arriveeren zal, ds goede God weet wannegr, dan
aal er geen werkvolk meer zijn.
Inderdaad, de een vóór, de andero na, vertrekken onze werk
lui naar Frankrijk. Te Armer.tières wint een me'ser achtien fran
prdag ten timmerman eveveel het loon van een aardewerker
is vijftien en zestien frank per achturigen dag en voor vijf frank
is er goed logies en versterkende kost.
Is het dan te verwonderen dat onze ambachtslieden er hee i
trekken, en dat zij die erg» ns een eigen onder-dsk vinden hun
geringe have opladen en weggaan met vrouw en kinderen om niet
meer terug te keeren.
Aldus ontvolkt, langzamerhasd maar zeker, de sterkgeteisterde
streek.
Dat hebben de Fraasehen weeral op ons voorin stede van
weken en maanden te beraadslagen 011 den kostelijken ti'd te ver
spillen in ledige woordenkramerij, nemen ze een spoedig besluit
en gaan er op los
Vanwaar komt het geld
Daar kunnen wij niet op antwoorden, maar er wordt gearbeid,
met koortsigen drift gezwoegd, en dal is het voornaamste.
Als in ons landje de honden nog san 't werk zullen te slaan
zijn, zullen bij onze zuiderburen de fabrieken draaien en de werk
huizen zullen leven en bewegen. Onze fabriekwerkers zullen de
wtjk genomen hebben naar het vreemde land en zullen verloren
zijn voor onze nationale nijverheid en onze concurrentiekracht...
In Mei trekken uit ons dorp meer dan honderd jonge mannen
heen om soldaat te worden. Wis zal dan nog blijven Wie zal
de dringende herstellingswerken uitvoeren om de streek weer le
vend te maken en de afzichtelijke wonden te slui.eu
Denkt men er aan van hoogerhand
Ongetwijfeld maar er aan denken is niat voldoende, er moet
gehandeld worden, 't is tijd, meer dan tijd 1 Zooniet ca1 dc uitwij
king op groote schaal aanvangen en zulleauit vele punten geen
nieuwe huizen «prijzen om de doodeenvoudige reden dat die
gansch nutteloos zullen geworden zijn
O, die praters
Zij zeiven voeren niets uit en zij die naar hen luisteren arbeiden
evenmin I
Wanneer komt eens in ons velk, en vooral in oaze bestuurders,
die eeht-practische geest die den brui geeft aan al die rhetorika-
bloemen en met gezwinden pas recht op het doel afgaat
Als dat z^J waar zijn dan zullen we uit onze boeken schrappen
de ouwe spreuk woorden zijn geen oorden en haar vervan
gen door een andere, strookend met den modernen praclisclien
geest. STYN STORMS.
Nu hebben we het over Kristen Demokratie. De Kristen De
mokratie, zich steunende op de goddelijke leer van Christus en
op de voorliefde welk# Hij getoond heeft voor de minderen, be
proeft het geluk van den mindere te bewerken, ja te bewerk
stelligen en ook onder de menschen meer broederlijkheid te doen
heerschen. Voorwaar, eene moei ijke, lastige taak, rijk aan hoon
en spot.
Om hun doel te bereiken willen ze eerst een zeker getal wetten
zien invoeren wet voor ouderdomspensioenen, primes aan de
ouders die jonge kinders hebben, op de werkongevallen, tot be
vordering van maatschappijen van onderlingen bijstand, Vlaam-
sche outwikkeiii g, Vlaamsche leergangen. Vlaamsche vakscho
len, Vlaamseh lev in een woord iiet radikaal vlahmsch pro
gramma tot verhei,.ug van ons volk, niiuiirmm van dagloon,
maximum van arbeidsduur, wetten tot bescherming der kleine
boeren en kleine burgers, wetten om den landbouw cn de nijver
heid te bftieheim'fn en fc bevorderen, klimmende belasting ep het
inkomen, klimmende erfenisrechten, giooterechtOH op alle luxe-
artikelen automobielen, paarden, wijB, enz., vermeerdcriug der
rechten od de huurwaarde der groote eigendommen en renteniers-
huizen Zuiver Algem on Stemrecht voor mannen'en vrouwen,
de breedste Evenr V tegenwoordiging van alle belangen in alle
b.s'.uie-', "ermeerd ring der rechten op de meubels, weiten op de
werkmanswoning n enz.. Dat ailes isechtei niet genoeg zeker,
m esten al die wetten gestemd wor en, een groote stap naar het
bcov de doei ware gedaan het werkmanslef ware merkelijk ver
beterd. Maar dat is niet geHoeg, wij drooraen van eene wereld
waar allen, niet alkeH een minimum van welstand zouden bezit
ten noodlg om de deugd te beoefenen, doch waar een eder een
zekeren welstand zou nebben, waar de jnenschen zouden leven
als broeders. En dit zijn we foch 'neefje d ons niet alien zijne
zonen genoemd heeft het goddelijk bloed voor al is menschen
.niet gevloeid, zijn we allen Biet bestemd veor den hemel
Het menschdom moet dus ©p evangelische leest geschoeid wor
den, alle menschen zouden leven als broeders, doch dat veronder
stelt een zekeren vraad van gelijkheid mee lotte er wel op, we
i eweren niet dat allen moeten gelijk zijn. In een fabriek moeten
werklieden en een be;,;uurder, de eene is sterken verstandig, de
andere ia zwak en mm edreven en zoo zal de eene altijd rijker
zijn dan de andere. H.ich waren de menseden met echte broeder
lijke gevoelsrs bezitid d m zou man het zoo toch kunnen schik
ken. dat her erschil tusïchen de menschen zoo groot niet is als
nu dat de verdeeling der maatschappij in standen en klassen
verd wijiui dat alle nier sehen leven als b oeders en dat eenieder
v.elstaad heeft en burgerlijk ka i leven. Ieder zou eigen ar moe
ten zijn van eentschoon, net huisje genoeg verdienen om zich
deftig te iciui'cn aankleden, een burgerlijke keuken te doen,
zijno kindereu te laten leeren en eene goede opvoeding te geven
zich boeke 1 te kunnen aankoopen, in een woord r 1 wat l oodig is
om zien lichamelijk en verstandelijk te ontwikkelijk. W" willen
onze gedachte nader bepalen door een.voorbeeld. In een huisge in
zijn alle kiaders niet even begaafd; de eene doet schitterende
zaken, de andere min goed en eer. derde misschien wel slechte
zaken. De vadr zal den min begoafde bevoordeelen, de b oeder
die sehitterende raken gedaan hyeft zal, als hij een broederlief
heeft, dengen. helpen die sleehte zaken ged;an heeft. Ziedair
hoe het moet gaan in de maatschappij zij moet de minderen be
vo.rdeelen de rijken beiasten en deze lantsten moeten die lasten
graag dragen en niet trachten eraante ontsnappenen dat, om
dat zij weien dat die iasten moeten dienen om 't lot hunner min
gelukkige broeders te verbeter, r:, meer nog, zij moeten vrijwillig
van hunnen overvloed iets afnenu n om hunne broeders te helpen,
die ondanks de volmaakste wetten, dien onontbeerlijken welstand
1 iet gemeten. (Want de wetten kunnen niet alles voorzien). B-i
't springt in de oogen dat de maatschappij maar dcmokratisch zal
zij i voor zooveel zo kriste:' is. Eenigen zullen misschien
zeggen die toestand is onmogelijk te verwezentlijken En zien
we dan gee kristenen nedefg 'even om aan de armen te kunnen
geven Men ondczoekt te Rome tegenwoordig de zaak van twee
heeren, die -eer rijk waren en leèfden ais kleine urgers om
gansch hHn inkomen aan de ar-uen te kunnen geven. He. is on-
noodig zoov r voorbeelden te gaan zoeken, hebben oaze voor
mannen, Daens, De Backer, advokaat Van Lange ihaken, hunne
fortuin niet geofferd voor 't weizijn van 't vo|k
In de eerste tijden van't kristendoin was het eene gewoonte
bij de keistenen een gedeelte hunner goederen te verkoopen en de
opbreng.-; uit te deelen aan de armen. Zien we hedendaags niet
dafcrijke jongelingen en jonge dochters aan weelde, foituin e
roem verzaken om heidenen te gaan bekeeren en zieken op -te
p .ssen. Daarom is't e:n eerste plicht voor ons allen den katho
lieken godsdienst ie verdedigen, te verspreiden, een echte pripa-
gand st te zijn va e a- goddelijk en verheven evangelie, dai aan
da me sehen laert elkander als broeders te beinii.nen. cn de sa
menleving te d 'e-; en te ?aten genieten van onze talenten (1). 0 s
werk en on c spaarpenningen. Een plicht is het voor al de werk
lieden propaganda te maken by de werklieden en medegezellen
opdat 2g zich zouden aansluiten bij de Kristen Demokrmtsn die
hun belangen verdedigen. Voor de rijken is het een plicht hunne
vrienden de begrippen van broederlijkheid in te prenten en hun
te doen v-rstaa» at het een noodzakelijkheid is van kristene
liefdadigheid de aak der nederigen voor tc staan
D Kristel Volkspartij isopen voor allen, zij verdedigt de be
landen van we rkman, kleinen boer en kleinen burger, dat overal
en in a les tegenover wien ook. Zij opent ook de plooien harer
vlag voor de rijken, bezield met broederlijke gevoe'ens en edel
genoeg om hunne privilegiën aan hunne mindere broeders op te
offeren.
(1) Hoeveel uitvindingen en geheimen, strekkende tot welzijn ven we
tenschap en nijver In id, worden niet uit zelfzucht naar het graf medege
nomen. Dal zou niet gebeuren waren de menschen bezield met een echt
kristen zin. want dan zouden zij beseffen dat Qod het goede, aan de maat
schappij gedaan, beloont.
Di! groot politick punt van het programma der Kristene Volks
partij, gaat eindelijk verwezenlijkt worden. De talrijke jaren ar
beid onzer voormannen óm voor het Volk meer gelijkheid in de
kiezing ie verkrijgen, zullen weldra bekroond zijn.
Demokralen, zuiver Algemeen Stemrecht is Volksmacht, is
Volkswette.i, is V <lks mtvoogding, beter broodgewin, beter on
derwijs, is da va-transchte kaste, de minderheid in Vlaanderen,
vervang n door Vlaamsche Volksjongens.
He debatien zijn in de Kamer begonnen: M. Woeste ziet in
A'g. St. de onderga 'gvan Kerk en Staat; 't zijn al ijd dezelfde
opgestoofde argumenten welke hij tegen alle Volkswetten ge
bruikt heeft.
Het is de ondergang der oude politiek Woeste, ja....
Minister Van de Velde zegt dat hij féminist is van de eerste
ure hij zou het vrouwvolk stillekens aan in het stemrecht op
leiden. M. Levie sprak ten voordeele van het Vrouwenstemrecht
goed en wel; wij, Krisien D-m kraien, zijn er ook vo r. maar
waarom hc >ben ze zoolang gewacht met alleman een st m Om
dat ons Werkvolk te dom wns zegden de Sewa der", nu is
h?t Vrouwvolk al met et ns slim genoeg, heelt politieke or twik-
keling in over loed om neven d~* man hun s'tm uit te biengen
Minister Delacr«»x doet een beroep op eenheid....
Minister Delacroix mensch ge moet daar niet te veel uw latifn
insteken,tegen de Vlamingen in Vlaanderen zullen ze wel huo
partij-politiek In den rak steken, daarop zult gij wel buiten ee
rig- uitzonderingen eenheid verkrijgen, maar bet zuiver algem.
btcmrecht is wel rechtvaardig, is van staatsbelang, maar 't is te-
gen hun partijbelang en zooveei edelheid kunt ge bij oudo poli
tieke bedffegers, die m-t meervoudig stemrecht gekonkelfoesd,
gezeurd en ander partijen bestolen hebben, n^oit verkrijgen.
net zal en moet er komen met of tegen hun goeste I
Welnu, wij hoeren er niet meer van spreken. Is de zaak opge
lost? Moeten wij de hooge prijzen blijven talen in aeternum?
Sr is een fameus verslag oDgemaakt.c m tc bewijzen dat het G >s
zelfs nog te goedkoop aan de stad en burgers afgeleverd wordt I!
De Gasmaatschappij och arme, het schaap verliest geld aan de
levring der gaz, zelfs aan de hooge prijzen dat wij nu betalen
moeten...
W'-i lacr n met dit advokaten verslag TVtjcischen de uitvoê-
ring van het kontrakt 11 die Heide kontraKtanlen, de Gasmaat
schappij en de Stad, verbinden. De Maatschappij wil het kon
trakt nitt uii oeren; welnu, het Bestuur der Stad, het Schepen-
CoHegie zou de burgers moeten aanzetten niet tc betalen en in
dien zin het goede voorbeeld geven. Maar r.een, 't is alsof het
Schepen College de gasmaatschappij meer in 't haite draagt dan
hare ledige stadskas en hare medeburgers.
Te Schaarbeek (Brussel) deed zich hetzelfde geval voor. Het
Gasbestuur eischte 27 1/2 centiem de kubieke ineter, het kon
trakt sprak 13 c. Het Schepenbestuur gaf aan de verbruikers,
per plakbrief, de raad niet meer te betalen dan 13 centiemen.
De Gas zond kwijtschriften met den verhoogden prijs, ze wer
den door eenieder geweigetd. Daarop gaf de maatschappij order
I de gasmeters (compteurs) te sluiten. Het schepen college deed
opnieuw uitplakken dat degene wiens gasmeter verzegeld werd,
zich naar de politie te wenden had om hem terug te doen openen!
Het natuurlijk gevolg z.-.l een proces zijn tusschen de gemeente
en de gasmaatschappij. Intusschentijd gaat de gasmaatschappij
voort met aan de gemeente en burgers gas te leveren.
Wij vragen aan het Schepen College van Aalst oezelfde maat
regelen toe te passen. Op die manier zullen ze bewijzen het met
de belangen der stad goed temeenen. Wij hebbens ons reeds te
lang met schoone woorden laten paaien. De gasverbruikers vra
gen geen begravingsverslag maar wd de uitvoering van het
kontrakt en daarmeê punctum.
Heeren Schepenen, w: es de advokaten der stad en niet der
vreemde maatschappij; de kwestie zal dan gauw ten voordeele
der diepbeproefde burgerij opgelost zijn
Het is nu ongeveer een jaar geleden dat de duitsche stormtroe
pen door het vijfde engelsche leger renden en de dikke Be<tha
haren eersten groet aan de fransche hoofdstad bracht een van
de somberste oogenblikken van den w- reMkrijg. Zou het milita
rism dan toch zegepralen trots de geweldige krachtinspanning,
trots al de g brachte offers van de volkeren De meest optimis
tisch gc-stemden voelden den moed in de hielen zinken.
Wie had er toen aan durven denken dat nog teen twaalf maan-
d n late-, dat machtige leger verslagen zou geweest zijn, Frank
rijk en België o'truimd, het duitsche keizerrijK ineer gestort, de
ketzerop de vlucht en helaas ook met de overwinning, de roof-
zucnt on t- aakt bij-de kampioenen van het recht cn de bescha
ving Heel de Entente lijdt nu aan die besmeting ied-r wil het
grootst mogelijk stuk van den gevallen vijand wegbrokkelen. De
geheimzinnigheid die de beraadslagingen ^n de vredesconferen
tie omringt, de lange duur der onderhandelingen hebben geene
andere oorzaak als de moeilijkheid om de zoogeze de bijzondere
belangen der desineme: den nderling t"t akkoord te brengen en
ze in te lijsten in het raam van het Wtlsonsche programma dat
ae basis van den vrede vormt of zou moeten vormen.
Zot vergaat de geweldigst nvulsie die nod het menschdom
bcroeit heeft en het aanschijn van de wereld moest cmtnekeeren
ia ee e hatelijke opflakkering van kleinzielig nationalism dat on
vermijdelijk in zich de kiemen van toekomende verwikkelingen
en rampen medevoert.
Br wordt nu wei eens gezegd van goedmeenende katholie
ke demokraten daar we in princiep van de partij der Kris
ten Dewokraten niet verschillen, is het dom dut we ons lan
ger in afgeteekende kampen stellen, er meet toenadering gijn,
elk moet van zijn kant een stap doen. Maar dat niet, heer,
wij zwenken gesn duimbreed, een Ier moeten wij nog een stap
vooruit. Dat do deuren onzer partij open staan ia steeds een
feil en hoe meer cr toetreden hoe liever liet liefst nog zien
wij de nederigsteu tot ons komen. Ja, w(j hoorden reeds meer
Hun eens van katholieke zijde Het programma d< r Daens,
De Backer, Lambrec'at, Dr Van de V*>Ido en andere, is het
goede on rechtvaardige. Dus is we! onze par'ij de goede en
best gesckikste em op vreedzame wijze het Vlaamsche velk
tot welzijn eu hooger leven op te voeren. Daarom geen kwes
tie kan er zijn van elk een stapje en dan nog elk een voet
neen maar wij roepen het tot degenen die door de politiek
der bvxaarderspariij enlgoocheld werden Komt tot ons, tot
de partij van zuivere en belangloozo demokratie, tot de partij
waarin de breedste en verdraagzaamste geest steeds heeft
geheerscht en waar ruimte is voor alle vrije en op afhankelij
ke utting van gedaehte en van werking. SMEDER
(Dit artikel is getrokken uitDe Klok orgaan der Kristene
Volksparty voor Ninove en omliggende. Wij bevelen dit blad
ten zeerste bij onze Lezers aan. Voor abonnementen zich
te wenden Despautcerstraat, 23, Ninove).
De oorlog heeft niet alleen door wapens
maar ook deor marteling en wee, vele goede vrienden uit ons
midden gerukt. In Ronse, tijdens den oorlog, hadden wij het
droevig ufstei ven van Theophile Van Maelzako, Voorzitter
der Kristene Volkspartij, arr. Audenaarde.
Th. Van Maelzake was een werkman, om zoo te zeggen in
de fabriek geboren, hjj weefde op tien jarigen ouderdom
heeft nooit ter school geweest en op manneliiken ouderdom
door zelf onderricht, leerde hü lezen cn schrijven.
Hij werd de stichter der Kristene Volkspartij te Ronse Hij
was een verkleefde onvermoeibare werker, een utterw iiligo
O
O
ÜL
o-
3Q