Beter laat dan nooit
TOLK DER CHRISTENE VOLKSPARTIJ
voor
Tl
650,000 Ongeletterden
Strij dlust
Voor God en Volkl
^mma ttimsmr* Sfflaa 'SKZffiasi «wiwiww v
Alles voor Vla-anderen 1
Vlaanderen voor ChriaUi
Een jaaf fr. 3.oo. Negen manden fr. 2-25
Zes maanden fr. 1.75 Drie maanden fr. 1.00
Voor /buiten het land, de vrachtloon daarbij.
Hoofdopsteller: H. PLArjCQUAERT.
Men schrijft in ten bureele van dit blad en bij alle postmeesters en brievenóragers
Alles moet vrachtvrij gestuurd worden naar het bureel van het blad
CQUPUREREI, BRUjbGE
'"'AANKÖnDICTNEEN yf
Bekendmakingen, per drukregelit. o.25
Reclamen, op de 4e bladzijde. 0.45
D )1 3e 0.55
Bijzondere voorwaarden voor notarissen, aaak-
waarnemers. Afslag voor herhaalde invoeging.
Itafliegtelt nog al veel christen demo-
krat/n. Daar ook zijn zij vervolgd ge
weest. Gelijk in Vlaanderen en in
VrahkfijkWeldë de hooge geestelijkheid
zich beslist aan de zijde der rijke
menschen. Eenige almoezen voor;j de
arme menschen dat was genoeg rech
ten, hola dat was opstand, hoogmoed,
revolutie.
De christen demokraten, gedwars
boomd door de priesters in hunne
werking, bleven klein, en 't volk wend
de zijne oogen niet tot de rijken, maar
wel tot de socialisten, 't SociaÜmus van j
Italië dringt zelfs tot op den buiten de j
landelijke bevolking ingericht door de j
socialen wendt zich van de katholieken j
en de priesters af en sluit zich aan bij j
de socialisten. Voor eenige weken nog
ontstond eene groote werkstaking onder i
de boerenarbeiders van de Provincie
Parma. 't Was wederom een socialist
die er aan 't hoofd van stond.
En wat deed de geestelijkheid Over
tien, over vijfjaren zoude zij nog ge
daan hebben wat de priesters van
Vlaanderen doen de armen tegen
werken.
Nu zijn de Italiaansche bisschoppen
openbaar tusschengekomen om... het
recht der werklieden te erkennen.
Ziehier wat wij lezen in den katho
lieken Patriote op 18 Juli 1908.
De werkstaking van Parma en de
bisschoppen
Voor de eerte maal zijn de Italiaan-
sche bisschoppen publiek tusschenge-
komen in een economischen strijd, de
boerenwerkstaking van Parma. Vier j
aartsbisschoppen en veertien bisschop-
pen hebben aan hun geestelijken eenen
brief gestuurd, de rechtvaardigheid j
erkennende van de eischen der werk-
lieden, wanneer zij zich houden op
wettelijk terrein en de palen der rede-
lijkheid niet te buiten gaan; zij veroor- j
deelen den klassenstrijd en de geweldige
ophitsingen.
De strijd der belangen is onvermijde- j
lijk tusschen de verschillende klassen j
der maatschappij elk persoon moet 1
vrij zijn zich in te richten en zijne
krachten met deze van anderen te ver-
eenigen maar de inrichters mogen
nooit bezield zijn door een gevoelen van
haat.
Deze brief, schrijft de briefwisselaar
van den Patriote, verwekt groot opzien.
Wel wel, dat verwekt groot opzien
Waarom Is het zoo merkwaardig wat
die heeren bisschoppen daar vertellen
Dat alles is niets anders dan loutere,
zuivere natuurwet. Die rechten nu zoo
luid door de Italiaansche bisschoppen
uitgeroepen, zijn reeds honderde jaren
door ongeloovige philosofen erkend
en reeds bijkans eene eeuw in de wet
gevingen toegestaan. Dat alles is niets
anders dan rechtvaardigheid en als
zulks moest het reeds sedert lange jaren
door al wat godsdienstig is luide en
herhaaldelijk luide uitgeroepen zijn.
Ongelukkiglijk de geest van recht
vaardigheid is niet meer bij veel geeste
lijken te vinden.
Als het uitroepen van 't geen recht
vaardig is, de rijken mocht mishagen,
steekt men liever de rechtvaardigheid
en gewoonlijk ook de waarheid onder
den domper. Zoo is 't leven aange
namer, gemakkelijker. De rijke beloont
zijn gendarmen, zijn trawanten, zijn
janitsaren met gunsten en geld. De
arme kan niets.
Doch dan komt eens de dag dat
andere redders, die Christus, den God-
mensch die zoo men het ons leert voor
de armen ter wereld is gekomen, niet
voor patroon hebben, doch veel recht
zinniger en krachtigér tegen onrecht en
dwang dan de dienaars van Jesus-Chris-
tus zelve, in de bres springen. Zij
word en; ee;-st-kuitg^Rcholden en vervolgd
en gekerkerd doch eensdaags lukken
zij toch 't volk gaat tot hen, en de
priester niet durvende,ziet zijn schapen
naar een andere kudde loopen.
Wat gebeurt er dan Dan wordt de
priester bang. Voor de ziel van al die
menschen In 't geheel niet ons
dunkens ligt de ziel hem niet zoo nauw
aan 't herte, want wie heeft er met
duizende geloovigen uit de kerken ge
jaagd en 't geloof in duizende harten
gedood door leugen, laster en vervol- 1
ging
Dus 't is niet omdat die duizende j
menschen hun ziel gaan verliezen dat j
de geestelijken (er zijn natuurlijk uit- j
zonderingen) bang worden, -maar hier-
om zij weten dat zij enkel gezag
hebben bij de rijken omdat zij, priesters,
aan de rijken de volksmassa brengen. j
Eens dat hun gezag verdwijnt bij het J
volk, is ook hun eigen gezag weg bij de
rijken. Geen geld, geen zwitser, zegde
het oude spreekwoord zoo ook voor
den priester geen slaven meer, geen j
gezag meer bij de rijken.
Als zij bijgevolg zien dat het volk van
hen wegloopt naar anderendan loopen
zij op hunne beurt er achter, om hun
eigen macht te behouden, voor anders
niet.
Nog twee kiezingen als deze van
verleden zomer en we zullen het zeilde
zien in Belgie.
Doch uit geest van rechtvaardigheid
het recht der minderen erkennen en
steunen vooraleer er gevaar besta het j
volk te verliezen neen, dat moet men
nooit van de bewaarders verwachten.
De Geest van waarheid en van recht
vaardigheid is verhuisd de kooplieden
troonen wederom in den tempel en we
zien nergens een God-mensch om ze er
uit te jagen. H. Plancquaert.
I
zeggen/dat van 't geen de kloosterzusters betreft
deze eiamens in 't geheél niet ernstig zijn.
Daarbij welke aanmoediging ontvangt de
goede/vrije onderwijzer, die zich aan zijn rol
wil toegeven Geene. Men vraagt vleiers,
krvip|rs, overdragers geen goede onder-
..wijtfdSs.
Overal waar men kan worden de wereldlijke
verstooten voor de geestelijke en zoo maakt
men vö'or onze kloosters een schoon inkomen.
lm 0ost-Vlaanderen alleen trekken de katho
lieke .scholen 21/2 millioenen, voor 8/10 gaat
't geld de kloosters in voeg daarbij de talrijke
fortuintjes van oude jonge dochters en oude
kwezels die men zonder gerucht jaarlijks bij
middel van testament of verkoop van goedkoope
lijfrenten binnenpalmt, en ge ziet van hier tót
welke spotterij de geest van armoede geworden
is.
Hadden wij dan nog een degelijk onderwijs
Doch neen 't Volk mag niet goed onder
wezen worden I t Is waar, onwetend is de
werkman min gewapend voor den strijd voor
't leven. Hij is de armoede zekerder, en dan
later op zijne beurt vader van familie geworden
brengt hij een nieuw ras op van ongeletterden
en half beschaafden.
Dat geeft niet salus reipublicte lex esto,
't belang van onze overheerschiDg en van onzen
zak wezs de wet, zeggen de behouders. Daarom
hebben zij onwetenden en ongeleerden noodig,
daarom moeten in Vlaanderen veel half be
schaafden zijn, onbekwaam tot oordeel, een
echt minder ras.
En dit alles in name van een godsdienst waar-
voi> de Stichter tot zijne discipelen geroepen
heeftGaat en onderwijst alle volkeren.
Schande, duizendmalen schande over hen I
Gij rijke behouders zoowel in Vlaanderen als
in Spanje en Vrankrijk, zijt de schuld ervan dat
de katholieke bevolkingen overal de verach-
terde bevolkingen zijn.
Ye.cgelijk eens uw volkeren met de Noren,
Zweden, Duitscliers','Zwitsers.
Ha, moest Juliaan de Apostaat terugkeeren,
en 't verval zién, de minderheid in ontwikkeling
en beschaving der katholieke volkeren en de
pogingen der officieele katholieken om die min
derheid te behouden, zou hij dan nog uitroe
pen Gallileer, (Jesus Christus) gij hebt over
wonnen
Of zou hij niet een kreet van triomf hebben
geslaakt, ziende hoe de minderheid der nog
geloovende bevolking zich scherper en scherper
afteekent, de voorbode van een voortdurenden
achter uitgang, en een voortdurend verval.
H. P.
goddelijke lessen en vermaningen, van het
christelijk geloof en zijn dogmata
De heer Loth vreest dan ook, dat de tijd van
ongeloof, in het Evangelie voorspeld, een
gevolg zal zijn van de hooge vlucht welke de
stoffelijke vooruitgang neemt, en hij besluit zijn
Cassandra-artikel met deverzuchting, dat men
terug zou wenschen den tijd, dat alleen de
duiven konden vliegen en niet de menschen.
Is het niet eigenaardig, zulk een opstel te
vinden in het voornaamste orgaan der Fransche
katholieken
Is het niet teekenend ook vcor den zonder
lingen geest, die mannen als Arthur Loth be
zielt
Toen hij nog bisschop van Perugia was heeft
wijlen Leo XIII in eenige herderlijke brieven
den wetenschappelijken vooruitgang verdedigd
en met name de uitvinding en de toepassing der
electriciteit.
En Rome heeft het uitgesproken, klaar en
ondubbelzinnig, dat tusschen geloof en ware
wetenschap geen strijd kan bestaan.
De Kerk vreest de wetenschap niet en verzet
zich niet tegen den vooruitgang.
Maar de heer Loth... ja, wat zou hij eigen
lijk willen Dat men graaf Zeppelin terecht
stelde r Dat men Marconie onscfcadelijk d
maakte Dat men in 't algemeen zich keerde
tegen allen, die de door God aan de menschen
geschonken natuurkrachten steeds meer benut
ten en tot machtiger ontplooiïog brengen
Men zou de vragen kunnen vermenigvul
digen, want daar rijzen er nog vele.
Maan genoeg.
Strijd tegen het geloof was er altijd en \al
er altijd zijn. Maar dien strijd en de bijna alge
heels uitroeiing van het geloof te verwachten
van wetenschappelijke ontdekkingen of ver
nuftige vindingen, die in zichzelf niets verkeerds
hebban, wijst op een jammerlijke verwarring
des geestes, en doet weer eens begrijpen, hoe
het komt, dat de katholieke zaak met zulke
kampioenen er in Frankrijk zoo slecht voor
staat. Centrum.
Weest fier, o Belgen gij spant de kroon.
Onder de personen van i5 70 jaar telt
Belgie 65o,ooo personen die in de reeks onge-
letterden moeten gesteld worden,
Welke eer voor ons vaderland I
En de behouders durven dan nog roepen dat
zij de vrienden zijn van 't onderwijs I
Ziet onze scholen, zeggen zij Ziet eens j
welke opofferingen wij doen voor 't onderwijs I i
Vrienden van 't onderwijs, zij Ja, aan dutsen J
kunt ge dat wijs maken. Scholen bouwt ge ja,
omdat ge weet dat gij scholen noodig hebt om
uw invloed te behouden ;gij moet konkurrentie j
doen aan de stadscholen der groote steden en
aan de staatsscholen. Uwe scholen hebben voor
doel 't behoud uwer politieke macht en niet
voor eerste doel de liefde voor de ontwikkeling l
van het volk.
Lag het onderwijs u nauw aan 't harte wat
zouden wij zien Gij zoudt uw scholen goed en
degelijk inrichten ge zoudt zorgen de beste
onderwijzers en onderwijzeressen te hebben, en
daar waar gij machtig zijt, 't is te zeggen op
den buiten en de kleine steden zou de bevolking
't best onderwezen zijn en 't meest beschaafd
Is dit zoo Integendeel. Vooral de meisjes
scholen zijn slecht, onder de kloosterzusters
zijn er zoo weinig gediplomeerde onderwijze
ressen dat om aan de wet te voldoen, en
't noodige percent gediplomeerde onderwijze
ressen te hebben, men dikwijls verplicht is eene
wereldlijke onderwijzeres in dienst te nemen.
In middenmaat is 't korps van kloosteronder
wijzeressen ver beneden zijn taak.
De onwetenheid der vrouwen van Vlaan
deren s werkersstand en boerenstand is iets
verschrikkelijks. Er zijn er wel die kunnen
lezen en schrijven doch eigentlijke verstandelijke
ontwikkeling hebben zij niet, absoluut niet.
Voor de jongensscholen is 't iets beter doch
ook al niet veel. 't Grootste deel der onder
wijzers en ook der onderwijzeressen komen
uit de vrije normaalscholen waar de examens
op verre na zoo ernstig niet zijn als in de
staatsnormaalscholen, ja we zouden mogen
De onderwijzers der
Katholieke Kerk
Hooger Leven, een Katholiek weekblad,
geeft m zijn nummer van 19 Juli een artikel
weer van het Centrum een Katholiek dagblad
van Holland, 't Is de beoordeeling over een
schrijven van L'Univers, het grootste en het
bijzonderste katholiek dagblad van Vrankrijk.
Die Loth, waarvan kwestie, is wel de ware
type van de Katholieke behouders. Mannen
zooals die Loth zijn er nog met duizenden en
tien duizenden te vinden onder onze Katho-
lieke behouders, onze kloosterlingen en onze
priesters. Ziehier dit artikel
TEEKENEND
In den Univers leest men een hoofdartikel
over de ontdekkingen en toepassingen der
latere tijden telegraphie zonder draad, tele-
phonie zonder draad, bestuurbare luchtballons,
enz.
Het artikel is van Arthur Loth, en men kon
er zich lichtelijk over verbazen, dat deze pro
ducten van den vooruitgang een man van iet
wat ouderwetsche begrippen, als Loth, hadden
geïnspireerd tot het schrijven van een premier-
Paris.
Maar al lezende komt men tot de verklaring
en... de ontgoocheling.
De heer Loth stelt de vraag en hij doet
dit op \ijne wj\e of deze ontzaglijke voor
uitgang eet immense progiès naturel, niet
vooral het verderf der zielen zal bevorderen
Wat de wetenschap doet, zoo redeneert hij,
zal men slechts met moeite kunnen onder
scheiden van het mirakel, en ligt hierin geen
groote bekoring voor het geloof
Zal de mensch naarmate bij grootere ver
overingen maakt op de natuur, zoodat hij zich
kan beschouwen als de meester van alle dingen
en de beheerscner der aarde, zich niet meer en
meer van God verwijderen
Zal hij niet komen tot den waan dat de voor
uitgang onbeperkt is en zich zeiven de schep
pingsmacht toekennen
En wat zal er dan worden van het oude
geloof in God en de hoop op het eeuwig leven
Wat zal er worden van het Evangelie met zijn
In tijde van kiezing is men opgewakkerd en
aangevoerd, men is in vol'e vuur en hoe heviger
de vijand slaat des te geweldiger men ook
wordt.
Doch na de kiezing verflauwt die strijdlust,
dat vuur neemt af en men wordt heelemaal
lauw.
't Is aan die lauwe zielen die er soms zouden
kunnen zijn, dat we een woord willen zeggen.
In onze partij moet immer een geest van
opoffering en werkzaamheid bestaan.
Hij die lid wordt van onze patrij moet weten
dat bij medewerkt aan een groot maatschappe
lijk werk De gebrekkige samenleving hervor
men en herkneden tot eene goede deugdelijke
maatschappij
Voorwaar dit is een groot en grootsch werk
en ieder partijgenoot zou er de zwaarte moeten
van voelen.
En dit kan moeilijk als men geen standvastige
lezer is van een democratisch blad. Elke partij
genoot moet zich dus beieveren dat hij een
blad leze en na de lezing voortgeve aan zijn
gebuur die het niet pakt of koopt.
Dit is een strenge plicht voor iederen partij
ganger, want 't is de lezing van een blad dat
sterke karakters vormt.
We zegden dat ieder lid trouw zijn plicht
moet volbrengen en doet ieder dat
't Is vooral tot de werkende leden onzer par
tij dat we spreken, tot de jongeren en ook tot
dezen die aan 't hoofd onzer maatschappijen
staan en daar het bestuur in handen hebben.
O, men wordt zoo gemakkelijk lauw en
onverschillig, men gaat aan 't sluimeren zonder
dat men het zelf weet.
En vergeet niet, vrienden, bestuurders van
vakvereenigiDgen, spaarmaatschappijen, onder
linge bijstanden, ziekebonden, propaganda-
clubs, tooneel- en muziekmaatschappijen, vee
verzekeringen, melkerijen, enz. vergeet niet dat
gij geroepen zijt om die steunpilaren onzer
partij te verzorgen, te voeden, in 't leven te
houden en ze te bewaren van alle smet en
onheil.
Opgepast, vrienden, dat ge immer wel door
drongen zijt van uwe plicht en dat ge niet
lauw noch willoos wordt.
Gij, bestuurders van vakvereenigingen,spaar
maatschappijen en ziekebonden, ziet wel toe
dat er niet de minste vlek kan worden gewezen,
let op dat rekeningen en geld immers juist zijn
als gcud, verzuimt geen enkel vergadering en
geeft iinmer een trouw verslag van al wat de
leden verlangen en vragen.
Dit alles is hoogst noodig om een ernstige
maatschappij in 't leven te houden en de leden
den iever niet te benemen.
Gij, bestuurders van propagandaclubs, moet
immer zorgen dat ge de eerste zijt in den strijd,
immer in de eerste rangen, aan 't hoofd, vooral
