Naar den Afgrond
Katholieken Kring te Aalst
TOLK DER CHRISTENE VOLKSPARTIJ
i Een goed begin
Zondag 15 November 1908
't Blad 5 centiemen
1 5e jaar N" 46
HET RECHT
Koor Qed en Volk!
Alles voor Vlaanderenl
Vlaanderen voor Christuai
^tebrijvingsprijs ioip Belginlind
Ben jaar £r. 3.oo. gen maanden fr. s-s5
Zes maanden fr. x.y5 Drie maanden £r. i.oo
veer beiteo bet land, de vrachtloon daarbij.
Hoofdopsteller H. PLANCQUAERT.
Men schrijft in ten bnreele van dit blad en bij alle postmeesters en brievendragers
Alles mo«t vrachtvrij gestuurd worden naar het bureel van het blad
GGUPUREREI, BRUGGE
AANKONDIGINGEN
Bekendmakingen, per drukregel fr. o.sS
Reclamen, op de 4C bladzijde. 0.4S
1 3e 0.55
Bijzondere voorwaarden voor notarissen, zaak
waarnemers. Afslag voor herhaalde iavcegiag.
1
Sedert de jongste wetgevende kiezin- j
gen ziet het er alles behalve rooskleuricr
u;j on*e KatnOliege bewaarders. De j
wind blaast geenszins meer in hunne
zeilen Die groote machtige partij, die
nu ruim 25 jaren hier aan het bewind
is en die in haren overmoed meende,
eeuwig de openbare opinie te mogen
blijven tarten, is thans zoodanig uit
haar lood geslagendat hare bekwaamste j
hoofdmannen er gansch radeloos van j
zijn.
De voornaamste oorzaak nu van dien
wanhopigen toestand is de verdeeldheid
en de oneenheid welke thans in hunne
rangen heerschen en die grootendeels
ontstaan zijn door het opzoeken der
verschillige oorzaken hunner nederlaag j
van Mei laatstleden. Daarom nu wil de
eene de andere wijten er de schuld van j
te zijn, en zoo zijn in den schoot
hunner partij" twee verschillende frac-
tien of groepen ontstaan.
De eerste groep nu, bestaande uit de i
meest vooruitstrevende en meest volks
gezinde katholieken en die men daarom
ook de jonge rechterzijde noemt, verwijt
aan de oude bewaarders, die den twee
den groep vormen, dat zij door hunne 1
koppigheid, door zich steeds vijandig
en wederspannig te toonen aan alle
volksgezinde hervormingen, grooten
deels de schuld zijn van den achteruit
gang der katholieke partij. l»jav'op.heh.
ben sommige der jongeren zich vlakaf
partijgangers verklaard van het ver-
plichtend onderwijs, den persoonlijken
krijgsdienst en van de herziening der
huidige kiezingswetten dus drij echte
volksgezinde hervormingen. Op deze
manier hoopten zij een nieuw leven in
hunne partij te doen ontstaan
Maar daarmede waren de ouden,
met Woeste en Oaan 't hoofd, geens-
zins tevreden. Wij, katholieken, riepen j
zij, wij mogen nu deze kwesties niet
aanraken, die geen deel van ons pro-
gramma maken, maar ontleend zijn aan
het programma onzer tegenstrevers.
Wij mogen, zoo gingen zij voort, geen
hair breed afwijken van de gedragslijn
die wij tot nu toe gevolgd hebben. Door
nu, op zulk critiek oogenblik, deze
kwestie op het tapijt te brengen, zaait
gij de verdeeldheid in onze rangen, en
dreigt gij onze partij regelrecht naar
haren ondergang te leiden.
En zoo hoort men ze thans dagelijks,
vooral in hunne dagbladenonder elk
ander twisten en harrewarren. Even als
de kinderen die in de afwezigheid der
moeder een potje gebroken hebben,
verwijten zij nu elkander de schuld te
zijn van den hachelijken toestand waarin
hunne partij zich bevindt.
Oh ware het nu dat er zich in de
behoudsgezinde partij maar een of twee
enfants terribles of ongelukskinders
bevonden, zooals bij voorbeeld een
Verhaegen of een ander zoo genaamde
democraat, oh, dan zou men gauw het
middel gevonden hebben dezen tot
zwijgen te dwingen en zich koes te
houden. Maar ongelukkiglijk het kwaad
heeft zich te ver uitgebreid, want tot
op de banken van het ministerie zetelen
er mannen die sommige volksgezinde
hervormingen voorstaan.
Om nu over dien onhoudbaren toe
stand te beraadslagen, hebben de afge-
veerdigdenvan al de katholieke kringen
van ons land de verledene week te
Brussel eene algemeene vergadering
gehouden, maar daar zijn zij er echter
ook niet in gelukt tot een bepaald ak
koord te komen. De heer Woeste had
getracht al de kwesties waarover de
katholieken verdeeld waren bepaald te
doen van kant schuiven; maar hij werd
I
door de verdedigers van het ministerie honderd liters en 25 centiliters juist, verhoogen. En m de liberale steden en ge-
duchtig op zijne plaats gezet. Ten slotte water noodig om hun zinnen tot deze j meenten hebben de katholieken geen geld om
17 1, 1 ,1.1 1 i ij, T-1 nog een derde meer kinderen te scholen. Dus
werd er besloten voor het oogenblik ai wereld terug te roeoen. .Deeerste ver- j - - - --
de kwesties »-<& -CU vumTn}begon een clc ei aei zaai nieuwe wet op de onkristelijke gemeentescholen
Dehoücien. Doch dit zal niet beletten j te schreeuwen, te huilen, te tieren en aangedreven worden althans, indien de toe
dat al de voornoemde kwesties in het j te tuiten als menschen die uit zenuw- j lagen aan de aanneembare scholen niet vermeer-
kort weder op het tapijt zullen komen, i stuipen schieten, 't geen dees soort van j derd werien. bo5engerakeni
Misschien zullen zij nog in den tegen- j schepsels in de middeneeuwen altlJ<J za\ hun eerste werk zijn alle toelagen aan de
woordigen zittijd voor de wetgevende j heeft doen aanzien als van den duivel aanneembare of aangenomen scholen te ont-
Kamers gebracht worden, hetzij door I bezeten. trekken -.aldus zullen zij de katholieken nog
de rechterzijde, hetzij door de oppositie. En zoo veranderen de tijden en zoo meer in de onmogelijkheid stellen, een volledig
-J J - -- ii__ u:1.10 I godsdienstig onderwijs m te richten. De leer
plicht, dien de katholieken zouden ingevoerd
En zoo veranderen de tijden en zoo j
En wij zouden dan wel eens willen zien zullen ze binnen zeer korte jaren, als
of de leden der rechterzijde die de reeds het te laat zal zijn, nog meer verande- bebbe'D> zou aldus worden eene verplichting
gemelde hervormingen in het openbaar ren. De katholieken, die zulk voorstel j tot anti kostelijk onderwijs,
voorgestaan of verdedigd hebben, nu deden, hebben zeker goede inzichten, j ik weet wel dat de katholieken zeiven niet
hun woord zouden durven intrekken of doch zij rekenden zonder den democra- j rechtstreeks iets kwaads zouden ingebracht
terugwijken. Moesten zij de stoutheid j tischen waard, 't Geloof niet dat de j ^en^e'^^tot\efg^D0g?ne°oDto°te^
hebben dergelijke platheid te begaan, chnstene volkspartij gereed staat om de jonderwijs Want> weet wel> het verplicht
dan zou dit hen het weinig vertrouwen behouders in de armen te sluiten. Het schoolgaan zal in den beginne stuiten op veel
dat zij thans nog bij het volk genieten, ware een heel slecht huwelijk in onze tegenstanden groote onkosten kweeken. Welnu
geheel en gansch doen verliezen. i partij is men nog al voor 't jongmans j moeten de katholieken al het kostelijke van het
Wat nu de heer Woeste betreft, die leven, alleen zijn is zoo gemakkelijk, werk op*chtata, opdaU.te,
door vele katholieken zei ven, de nood- men is dan zoo vrij en dit is voor eene ontkriste]ijkcn en zeifs uog de Staatskosten
lottige man genoemd werd, men had in partij als de onze eene levenskwestie.
te verminderen Dit ware toch wel wat naïef.
den laat sten tijd de hoop gekoesterd H. Pl. Wat dan Moeten wij de zaken op hun ver-
hem aan het politiek leven te zien vaar- 1°°P °02» tegenstrevers maar laten
wel zeggen. Vele geruchten waren L@@rpÜCht j licht ,op EUMn ,an
inderdaad in dien zin verspreid. Doch Neen, wij moeten ten eerste meer toelagen
zijn onverwacht optreden in de vergade- De katholieke partij, in ons land, verslijt, verscbaff,;n aan de vrije aanneembare scholen.
ring der katholieke kringen te Brussel, 200 .1 zrif. Zonder dit kan er onder katholieken geene
- 5 - 6 wereld, buiten Christus Kerk 1 Zelfs onze spraak zijn van scbt)o]dwang
Ten tweede moeten wij liberalen en socia
listen trachten te bekeeren tot den zuiveren
leerplicht, gelijk hij bestaat in Duitschland, in
Holland en tot nog toe in Engeland. Wij
moeten hun dus vragen o{ xü_ alle degelijke
ocbvfeti vrtneu •jtiaczsrctmo-znm muc net geld
van den Staat of gemeente.
En, vermits zelfs een gunstig antwoord van
hunnentwege geene waarborg zou zijn voor de
toekomst, moeten wij hun voorstellen den leer
plicht, met ondersteuning van alle goed inge
richte scholen, in de grondwet te schrijven.
Ja, die zaak is wel eene herziening der grond
wet waard want is het niet droevig dat, bij
elke verandering van bewindspartij, het lager
- 1 j tt wereld, buiten Christus'
bewijst ons het tegenovergestelde. Van heerlijke kathedralen uit de middeleeuwen ver
den anderen kant heeft ook het midden- gaan. Men moet nu en dan er nieuwe steenen
komiteit der katholieke Vereeniging in steken, in plaats van de oude vermolmde,
van Aalst éénparig besloten, haren Zijn er in de katholieke partij, meer bepaal-
ouden dapperen strijder en leider naar piogram' geea TOmolmde
M. Woeste, te< willen getrouw £cllrz vernieuwingwordt door velen ge-
ÜUS Is de rol van den ouden VOS nog wenscht, wat aangaat i° den leerplicht of
niet ten einde, en zal hij wellicht nog verplicht onderwijs 2° den dienstplicht of
meer dan eene pert aan het tegenwoor- opheffingjjbtnp^ging3-het kiesrecht
A of zuiver algemeen stemreent.
dig ministerie Spelen. - Spreken wij vandaag over het eerste punt,
Uit al hetgeen wij hier nu aangehaald den ieerplicht. Mag de Staat de ouders dwin-
hebben, kan men klaar en duidelijk gen, hunne kinderen tot een zekeren ouderdom
opmaken dat de behoudsgezinde partij te doen schoolgaan Wij denken ja, want a) bij r—--J;Q-
zich thans in een uiterst critieken toe- I handhaaft aldus het recht van het kind, het- onderwijs aanstonds onderst boven moet gekeerd
J,.,. .i 4.^ welk van wege zijne ouaers recht heelt op eene
staM bevindt, waar geen uitkomst te behoor|ijke 0spvoPJdiDg b) bij ,orgtalzoo voor
Voorzien is. Dat haar val in een meer Ol algemeen welzijn en den stoffelijken bloei
min korten tijd onvermijdelijk is, dat is van het land. Met ongeleerde meDschen toch
zeker. Aan dit noodlot kan zij niet meer kan een land niet vooruit,
ontsnappen. Dit zal dus de einduitslag Moei een staat leerplicht invoeren i - Ja
j i--i ii i als het onderwijs onder het stelsel van vrijheid
wezen der hatelijke anti-volksgezinde z;cb njet gCnoeg ontwikkelt, als de schooldwang
politiek, die zij ruim een 1/4 eeuw in doeitreffend blijkt tot bevechting der onwetend
heid en als hij geene grooter nadeelen of ge-
A. B. Ronse. I varen meebrengt.
j! Is in België, ingezien den huidigen toestand
B" van het lager onderwijs, schooldwang nood-
akelijk cf ten minste goed voor het algemeen
jj welzijn
j Noodzakelijk, dat zou ik niet durven zeg-
S gen want het onderwijs is in Belgie door de
vrijheid goed vooruitgegaan; een verachterd volk
zijn we niet, ook zonder schooldwang maar
goed, dat is, zeer bevorderlijk voor de alge- i
meene 11E
ons land gevoerd heeft.
Doch, zegt gij, -liberalen noch socialisten zijn
tot zoo iets over te halen
Zijt gij zeker Indertijd was er eene overeen
komst De Harlez-Lorand-Vandervelde kan die
Diet terugkomen Fr. Drijvers.
Bovenstaand artikel is getrokken uit Hooger
Leven. Zijn schrijver is een katholiek priester.
Wat bewijst dat de zaak van de leerplicht
reeds een groot getal aanhangers telt in de
oude katholieke partij.
VERGADERING
VAN DEN
M. Woeste heeft de noodzakelijkheid
gevoeld zijne vrienden van Aalst eens
samen te roepen. Hij voelt den grond
onder zijne voeten wankelen. Hij kwam
dus naar Aalst om troost en wat versche
lucht. Och arme, in welken deerlijken
staat is de man met den grooten express
naar Brussel teruggekeerd. Nog heeft
hij zijn kleur niet terug gekregen en
zijn ooren tuiten nog van 't geen hij
daar in zijne oude forteres gehoord
heeft.
En niet zonder reden we zijn zelve
verstomd gestaan als we de verslagen
der katholieke bladen gelezen hebben.
In den katholieken kring is een ernstige
discussie ontstaan over den toestand
der katholieke partij in 't arrondisse
ment Aalst. Er is daar door katholieke
strijders bevestigd dat de democraten
van dag tot dag meer vooruitgaan en
een groep katholieken heeft voorgesteld
eene overeenkomst te sluiten met de
christen democraten.
Onmiddelijk zijn de muren van het
oud lokaal beginnen bevende venster
ruiten hebben gerammeld, de grond
beefde en een dof gerommel als een
onderaardsch gegrol deed alle aan
wezigen verbleeken. M. Woeste en
gansch 't bureel waren van ontsteltenis
onder de tafel gerold en er waren drij
Als een doctoor een kind eene bittere
pil wil doen inslikken, tracht hij het
i eerst door wat zoetigheden te mislei-
welvaart, zou de leerplicht wel zijn. den. Het Belgisch bestuur, of liever de
Want indien onze kinderen door den band Koning, want een Belgisch bestuur be-
nogal wat naar school gaan, zij blijven te jong jj staaj. er om z00 te zeggen buiten hem
en zoo komen velen niet tot dien graad van "i njet meer maakt er ZOOVeel doekskens
hdpen °m 1 niet aan de Congo is er nu toch door
Die reden schijnt mij doorslaande genoeg om en de kiezingen zijn ver men moet
den Staat toe te laten, den leerplicht in de wet
te schrijven.
Ernstige bezwaren zie ik er ook niet tegen
want hetgeen men uitvent over den zoogezeg
den vrijheidszin der Belgen, die met zulken
dwang niet over de baan zou kunnen, dat is
gekke praat. Als eene wet redelijk en heilzaam
is, waarom zou de Belg dan onredelijker zijn
dan zijne naburen en die wet verstooten
Hadde ik in Holland geleefd ten tijde dat
Schaepman er den leerplicht doorhielp, ik had-
de mij geerne achter den grooten staatsman
gevoegd. Ook in Belgie sta ik leerplicht voor,
en verre weg de meeste katholieken zijn er toe
genegen.
Maar kunnen wij nu, ingezien het openbaar
beleden opzet der Belgische blokmannen om
met den leerplicht zoohaast mogelijk ook de
ontkristelijking te verbinden, kunnen wij nu
zeiven den leerplicht inbrengen 1
Dit dunkt mij niet. Immers als katholieken
mogen wij in geweten geene verplichting in
voeren tot een onkristelijk onderwijs.
Welnu i° Zelfs terwijl de katholieken nog
aan 't bewind zijn, zou de school, waartoe wij
alzoo de katholieke kinderen zouden dwingen,
voor sommigen hunner eene onkristelijke zijn.
Want door de leerplicht-wet zou het getal
schoolgaande kinderen (vermits zij langer
zouden school gaaD) minstens met een derde
zich dus niet geneeren. Daarbij aan
weigeren valt er niet meer te denken
aangezien de overname eene afgedane
zaak is.
Hij heeft ons dus zonder zich te be
kreunen welke grimassen zijn goedzak
kige Belgen zullen trekken, eene pil in
den mond gestopt die bitter zal sma
ken maar slikken moeten we ze toch
we kunnen niet verder meer. De in
richting van 't nienw ministerie van
koloniën is eene volbrachte zaak en
men heeft goed ingericht
1. Er moet een nieuw gebouw voor
dat ministerie opgericht worden. De
militaire school van Etterbeek heeft
reeds 12 millioen gekost en ze staat er
nog niet. Hoe zal 't zijn met 't ministe
rie van koloniën Ge ziet van hier dat
Sire daar een prachtig gebouw voor zal
eischen
2. Men heeft de beambten genoemd
voor dat nieuw ministerie. Toen de
Congo aan koning Leopold toebehoor
de telde de administratie te Brussel
