TOLK DER CHRISTENE VOLKSPARTIJ
insGhrijvingsprijs voor Seigenland
BELANGRIJK BERICHT
Een toestand
Zondag 19 Juni- 1910
't B!ad 5 eeniiemen
1 7" Jaar Nr 25
HET RECHT
Voor Ood en Volkl
Alles voor Vlaanderen 1
Vlaanderen voor Christusl
Per jaar fr. 3.oo. N :>.en uuuir>iien fr. 2-25
Zes maanden fr. 1.75 Drie. .manden fr. 1.00 I
voor buiten bet land de vrachtloon daarbij.
Hoofdopsteller H. PLAWCQUAERT
Men schrijft in ten bUreele van dit blad en bij alle postmeesters en brieveodiagers
Alles moet vrachtvrij gestuurd worden naar het bureel van het blad
COUPUREREI, BRUGGE
AAK KONDIGINGENf
i Bekendmakingen, per drukregel fr. 0.25
i Reclamen, op de 4® bladzijde. t 0.45
1 1 3e 0.55
i Bijzondere voorwaarden voor notarissen, zaak-
aarnemers. Afslag voor herhaalde invoeging.
De aiTondissementsvergadering
van Kortrijk is verschoven tot
26 Juni. M. Plancquaert is bslet op
19 en wil kost wat kost tegenwoor
dig zijn op de vergadering.
Hij zai ook zijn 2" zitdag voor de
maand Juni houden, niet op Maan
dag 20 Juni, maar wel MAANDAG
27 Juni.
Ter eere der katholieke drukpers
moet er gezegd worden dat zij den toe
stand tegenwoordig ernstig begint in te
zien. Als zij na de kiezing gezien heeft
hoe de katholieke partij, verre van een
triomf behaald te hebben, integendeel
duizende stemmen was achteruitgaan
als zij gezien heeft hoe zij, de vroegere
zoo machtige partij, op korte jaren min
derheid is geworden in het land, is zij
tot inkeer gekomen
I
eigen wil dorst hebben of dorst spreken
yan rechten.
Ook zoodra een werkman ontwikkeld'}
wordt en in een midden woont, waar hij j
volkomen vrij is, (groote stad of nijver- c iS
hddscentrum), keert hij zich gewoon- hebben
lijk tegen de katholieken al is hij vroe
ger zelve katholiek geweest.
Zelfs op den buiten beginnen veel
werklieden steeds min en min van kerk
en godsdienst te houden
In alle geval, 't is onbetwistbaar dat
op den buiten onder 't werkvolk meest
punten is samengaan met de katholie
ken onmogelijk.
Het Land van Aalst zegt dat die
Vereeniging gansch onmogelijk is.
't Is dus neen van wege de leiders
geene andere houding
verwacht.
Eerst en vooral inzien dat wij van
de groote katholieke baan zijn afge
dwaald. Neen, de stichters der kristene
volkspartij zijn niet van die baan afge-
dwaald, zij zijn er wetens en willens,
bewust van hetgeen zij deden, van weg
:hen gevonden worden, die den gegaan om een nieuwe baan op te gaans
er niet ais hun vriend aanzien. ia
priester niet ais hun vriend aanzien.
En dit gevoelen is volstrekt natuur
lijk. De onontwikkelde en verslaafde
werkman kan nog een tijd katholiek
blijven uit vrees of om 't wille van de
almoes die hij soms mocht noodig heb-
een nieuwe baan die zij op voorhand
wel wisten hobbelig en lastig, een
kruisweg te zijn. Doch dien kruisweg
vonden zij noodzakelijk bewandeld,
door goede apostelen met opoffering en t
kracht van wil, om uit te komen in het f
ben, doch naarmate de werklieden meer s }and Van kristenheid en mensehenrech-
zullen begrijpen en kunnen oordeelen ten> En hadden de rijke katholieken
hoe zij behandeld werden en welke ver- j met naani) de arme kristenen in werke-
nederende rol men hen heeft doen j üjk'heid den weg niet versperd op dien
spelen en willen blijven doen spelen, 5 kruisberg, wij zouden heden ten dage j
moet het nog verslechten voor de katho- j het dringend ongeloof, dat heel bij ge- j
lieken. l naderd is, en het rood-blauw maat-
Wij vragen aan eiken mensch, die schappelijk schrikbewind niet te vreezen j
Geen gezwets "meer zij geleek niet waarheid zoekt en niet stelselmatig wil j hebben.'
enrclmn iron r^»n mri f TirT Ir i.-ns r\ O nrörlr- t-
slecht een man, die dronken zijnde, j sPrekan een ontwikkelde werk-
opeens de dood voor oogen ziet en van 1 man de iathoheken aanzien als zijne
verschieten zijn volle bewustzijn terug- f war® verdedigers!
krj.gt 1 Kan hij 111 zijn strijd tegen t kapitaal
Zn' heeft redens, veel reders om de katholieke kerk, aanzien als zijne
ernstig en bang te worden. Sedert de S zf!e, ff "f"
hervorming heeft het katholicismus in I mfit de f schiedems der laatste vijftig
ons land misschien geen gevaarlijker j Jaren «Dsaanzien alsonpartijdig jegens j evsa als alle andere katholieke bladen,
tijden beleefd als nu. Nefn- 1i i; f 1___1 bijzonder veel inkt verkladderd om dat
Ten tweede «De Landwacht j
haalt de woorden aan verschenen in j
Het Recht; in zake van godsdienst
s zullen wij altijd aan de zijde der katho-
en het blad maakt er niet
de' minste bemerking op. Nochtans,
op dat punt heeft Da Landwacht
xiw- -V.V.X De wefkende klas is vijandig of koel betwisten en ons uit te geven voor
geloovigen doch 't is onbetwistbaar jegens de kel;k^ °™dat d^z®_waarJ1ik goddeloozer menschen dan de liberalen
Zeker, op den buiten zijn er nog veel ij
deld door de geestelijkheid. verliezen, nu dat zij reeds minderheid
Ziek zijnde wierd hij dikwijls door S is, ir. welken afgrond moet zij met
den priester verwaarloosd.
I vallen
Arm zijnde en in nood werd hij wel I °m zal het de rechtzinnige
geholpen, doch was het altijd met S ^tholiek woldra berouwen de edel-
lielde moedige strekking der christen volks-
Zijn godsdienstig onderwijs was j Partii miskend tebben. Eene sterke
oppervlakkig. Als predikanten zond ennstene volkspart.j alleen kon den
men hem zelden redenaars van eersten I werkman tot de overtuiging brengen
rang deze werden aan rijke menschen I dat onze m°edf de H' voor hem
voorbehouden. S Seea stlefmoeaer was lijk of hij het
Voor 't toedienen van zekere sakra- f maar al te dikwijls moeten denken heeft
menten als 't doopsel, 't huwelijk, in j In deze laatste jaren. H. Pl.
begravingen enz., vond hij nergens mis- jj
schien schreeuwenderongelijkheid dan l
in de kerk zelve. 1 öeKöm«£
Nooit zag hij de kerk, 'k zal niet t De Landwacht van Donderdag,
zeggen de gramschap, maar zelfs het f 9 Juni, schrijft een hoofdartikel onder
minste misnoegen oploopen bij de r\-
grooten voor zijn verdediging. Integen
deel inden strijd voor loonsverbetering,
voor zijn politieke rechten, zag hij de
dat van veel menschen van den buiten Jegens kaar nist altijd rechtvaardig -is ea socialisten. Hoe zal de Landwacht
ook reeds mag gezegd worden dat zij geweest en voorzeker haar nooit heeft s in het vervolg zich gedragen tegenover
meer godsdienstig zijn uit gewoonte en I behandeld als een kind dat men hef ons 7 en boe moeten zijne lezers den-
belang of uit vrees en ontzag dan uit i ken daarover
diepe overtuiging, 't Is vooral bij de 1 Daarom, overal waar t volk zal be- j Van wege de leiders heeft De
werklieden dat 't godsdienstig gevoelen f11?6? lezen,en /e^fneeJen.' moet ,e®n Landwachtgeen andere houding ver
verflauwt en de werklieden zijn de toe- dee,1 der werkende klas afvallen en dik- wacht, zegt ze, en schrijft dat toe aan
komende meesters van't land. I wllls t Krachtlgste gedeelte der wer- t gebrek aan liefde tot de waarheid, open-
En waarom verflauwt 't geloof vooral ke"d® klas- 5 hertigheid en betrachting tot het goede,
bij de werklieden i.; bewijs hiervan kan men vinden bij ^ls de eerste kristen demokraten de
Voor de werkman kiezer was en zelfs jj iedefe kiezing. En indiende kathoneke kristene Volkspartij stichtten en ten
nu nog werd hij zelfs op godsdienstig Partlj het uende gedeelte van t nog gevolge der wordende omstandigheden
gebied als een ondergeschikte behan- katholiek gebleven werkvolk komt te den Val der katholieke partij voorspel-
- - i „iarliöT'on n 1-1 nuf r? n roonc rrnl n ri^r n **1 rl 1 1
den en met dezen den val van den gods
dienst, was het niet eene groote waar
heid Eene waarheid die de katholie
ken nooit hebben -willen aan veerden
alhoewel zij stap voor stap de wezer.t-
liikheid er van hebben zien naderen en
het tegenwoordig bijkans een voltrok
ken feit is geworden. Die waarheid
wilden zij niet zien noch aan veerden
en nog veel min wilden zij iets doen
om dien val te voorkomen, daar zij dan
den minderen man zouden moeten
erkennen en zelfs van, hunne voorrech-
ten moesten afstaan. De stichters der
kristene volkspartij niettegenstaande
al de moeilijkheden die zij tegenkwa
men, gingen voort met hun werk,
overtuigd als zij waren van de opkomst
der volksmacht die zij wenschten eene
kristenê, ordentlijke richting te geven
in 't belang van al de standen der
maatschappij. Was er daar niet eene
groote dosis open hertigheid en eene
zuivere betrachting tot het goede voor
noodig
Welnu, aan die omstandigheden is
niels veranderdtenzij wij nu zoo
veel nader bij de wezentlijkheid staan
van het voorzegde en het reeds te laat
is om nog alles te redden wat in den
beginne kon gered worden. Ware De
Landwacht met vele andere katho
lieke bladen, zoo openhertig geweest,
de waarheid zoo genegen geweest en
zoo innig het goede betracht als de
kristene demokraten, het zou nooit zoo
ver gekomen zij.
De demokraten gaan voort op hunnen
katholieke overheid altijd langs den
kant zijner tegenstrevers; zijn strijd voor
algemeen stemrecht, zijn strijd tegen de
overmacht van 't kapitaal werd dikwijls
veroordeeld in name van den gods
dienst, jasoms voor ketterij uitgeroepen
De priester was voor de werklieden
bijkans nooit een herder, maar bijkans
altijd een meester soms een goede mees
ter, die wat almoezen gaf en eenige
goede woorden, doch verre meest een
tyrannieke meester, sprekende tot hem
ais een heerscher en bereid hem zijn
werk af te nemen en zijn brood te roo-
ven, zoodra de werkman, bewust wor-
titel De Toekomst over de kristene
demokraten. Volgens ouderwetsche
gewoonte zijn de kristene demokraten,
volgens de Landwacht, wederom dood
en verpletterd, in splinsters en gruis.
De Landwacht zegt
Katholieke bladen hebben de hoop
uitgedrukt dat de kristene demokraten
eindelijk zouden inzien dat zij van de
groote katholieke baan zijn afgedwaald
in een steegsken zonder uitkomst dat
zij zullen weerkeeren en zich weer bij
het groote katholieke leger aansluiten.
De kristen demokraten bladen Het Recht
en Het Land van Aalst antwoorden
daar beiden op, in hun nummer van
Zondag met een bepaald neen.
In zake van Godsdienst zullen wij
altijd aan de zijde der katholieken
dende van zijn menschelijke fierheid staan, zegt Het Recht, op de andere
weg, gebeuren wat er wil, De Land
wacht ook doe wat zij wil. Bij de
demokraten is de liefde tot waarheid,
de openhertigheid, de betrachting tot
het goede nog immer dezelfde als vroe
ger de beoefenaars dezer dris schoone
deugden zijn dus bij ons ten volle op
hunne plaats.
Indien het niet kan gaan de hoofd
mannen en leiders der kristene volks
partij terug bij de oude katholieke
partij te doen overkomen leeft De
Landwacht toch op hope de gewone
soldaten van het kristen demokratisch
leger weder te zien plaats nemen in de
rangen hunner oude strijdmakkers.
Daaruit valt op te maken hoe weinig
de gewone katholieke bladen op de
hoogte zijn van den toestand onder ons
volk. Daags na de kieziDg durfden zij
hopen de hoofdmannen en strijders
der kristene demokraten terug naar de
oude katholieke partij te zien overko
men en koesterden meteen de hoop dat
al de werkers en kiezers der kristene
demokraten werkers en kiezers voor de
katholieke partij zouden geworden
zijn!... Met kennis van zaken kan
men zich iets niet voorstellen. Immers,
de kristen demokratische werkers, tot
den eenvoudigsten kiezer, zijn men
schen die van de oude katholieke partij
genoeg hebben die door ondervinding-
de overtuiging hebben opgedaan dat
het eene rijke menschen partij is, waar
de belangen van den minderen en bij
zonderlijk deze van den werkman nooit
op hunne plaats zullen kunnen ge
bracht wordenMoest nu Plancquaert,
Pieter Daens enz., opeens zich omwen
den en terug hunne plaats hernemen
in de oude katholieke partij, wat zou
er gebeuren Zouden daarom al de
kristene demokraten tot die oude partij
terug keeren Geen zins, de demokraat
van de kristene volkspartij volgt niet
personen, maar volgt den stroom zijner
gedachten, wordt gedreven door een
streving naar hooger en beter leven en
behoort diensvolgens maar alleenlijk te
huis bij eene vooruitstrevende politieke
partij. Bijgevolg al groeit de kristene
demokratische partij niet ras aan,
overschaduwd door de groote rijke
partijen, onsterfelijk is zij, verdwijnen
zal zij nooit.
Indien zij het wel inzien, zegt De
Landwacht zullen die afgewekenen
dat zijn de demokraten verstaan dat
in de katholieke partij wel wordt mee
gedaan aan de demokratie, die kloek
en gezond, maar niet voortvarend is.
Niet voortvarend
Wil De Landwachtdaardoor
zeggen dat de demokratie in de katho-
lieke partij geklommen is tot den graad
waar zij moet blijven stilstaan dat zij
j tot haar toppunt geklommen is en
elk zich hierbij kan te vreden stellen
Heel waarschijnlijk
In alle geval kunnen wij, kristene
demokraten, ons niet tevreden stellen
met eene demokratie zooals deze welke
in de katholieke partij aan te treffen is,
1 en wij mogen er gerust bij voegenook
niet met eene demokratie zooals zij
eens in de oude katholieke partij zal
j kunnen gevormd worden het kapitaal
bezittend gedeelte is er te overwegend
en zal nooit geen minder volk, vrij-
willig erkennen.
De katholieke partij heeft bewezen
dat zij zich weet te buigen naar de
s nieuwe behoeften door den vooruitgang
i in 't leven geroepen, zegt De Land
wacht. Een bewijs dat de Landwacht
tevreden is met de demokratie zooals
ze in de katholieke partij wordt toe
gepast.
De kristene demokraten eischen
veel snelleren gang, zegt ze, zoodanig