Et nunc erodiniini
TOLK DER CHRISTENE VOLKSPARTIJ
Oudbewaardersgezaag
en noodgeklaag
Van alles wat
Zondag 16 October 1910
't. BI 3d 5 oentlsrwer
1 7' Jaar N" 42
HET REC
Hfaur Qod en Volkl
Alles voor Vlaanderen!
Vlaanderen voor Christus!
Mrijvlnpprijs voor Bsloenland
P«r jaar fr. 3.oo. Ne?en nv:en fr. 2-25
Zes maanden £r. x.75 Drie a fr. 1.0e
voor buiten het land de vracnrloon daarbij. I
Hoofdopsteller H. PLAMCQUAERT
Men schrijft in ten bureele van dit blad en-bij alle postmeesters en brievendrsgers
Alles moet vrachtvrij gostuurd word m naar het bureel van het blad
COUPUREREI, BRUGGE
AANKONDIGINGEN
Beken psr drukragslfr. o.a5
Reclameii, op «o 4® bladzijde. «.45
t 3® 0.55
Bijzondere voorwaarden voor notarissan, aaak-
aamemers. Afslag voor herhaalde iravoegisg.
En nu leert gij, die aan't hoofd staat
der volkeren
Met die woorden begon de groote
Bossuet zijn lijkrede over een afge
storven lid van 't fransch koninklijk
huis (Henriette van Engeland, indien
mijn geheugen mij niet bedriegt).
Dezs woorden mogen heden herhaald
worden en verdienen goed overwogen.
Op iets meer dan 24 uren heeft het
Portugeesche volk het koninkdom af
geschaft, de katholieke kerk als Staats
kerk vervallen verklaard, de kloosters
ontbonden en de katholieke scholen
gesloten.
Sedert meer dan duizend jaar is Por
tugal een koninkrijk, sedert meer dan
duizend jaar een katholieke Staat. Dat
alles is weg gevaagd en men mag zeggen
zonder de minste hoop dat het Portu
geesche volk ooit op zijne beslissing zal
terugkeeren
De koningen van Portugal in de
laatste jaren hadden.het werkelijk bont
gemaaktzij bestolen noch min noch
meer hun land; hun zeden waren door
slecht en daarbij 't waren groote dwin
gelanden. Omdat Carlos, de vader van
den nu weggejaagden koning, over twee
jaren doodgeschoten werd, was geen
mensch zijn vrijheid zeker.
Eenige rijke familiën stonden aan
't hoofd van twe^ politieke partijen
de regeneradories of heropbeurders en
de progressisten of vooruitstrevers. Eik
op hunne beurt kwamen zij aan het
hoofd en lieten zich na eenige maanden
bestuur door de tegenpartij afstemmen
die dan 't zelfde deed voor haar tegen
strevers eenige maanden later. Beide
partijen bestolen het land om 't meest.
Volgens loffelijke gewoonte hielden de
geestelijken, die dan nog in Portugal
in 't algemeen van slecht gedrag zijn,
het met de rijken en dezen die aan het
hoofd waren en vielen natuurlijk met
die in den afgrond. Zoo gebeurde het
in Vrankrijk, zoo in Italië en zoo in
Portugal lijk of het weldra zal gebeuren
in Spanje en ook wel in Belgie in
plaats van den godsdienst als zijnde een
zedelijke wet boven partijen en politiek
te stellen maakt men er de dienstknecht
van eener kliek men geniet eenigen
tijd van den roes van de macht van het
gezag de hoogmoed is gestreeld en
eenige jaren daarna men tuimelt met
godsdienst en al in 't zand en vervloekt
dan voor al die 't hooren wil de vrij
metselarij, de hedendaagsche vrijheden
enz. in plaats van zich op de borst te
kloppen en te bekennen dat men de
welverdiende straf ondergaat om de
leering van Christus voor eigen belang
en ijdelheid ontheiligd te hebben en tot
kiesmachien verlaagd.
Et nunc erudimini en nu leert
katholiekenzulke voorvallen bevatten
groote lessen.
In Portugal kunnen j5 der men-
schen noch lezen noch schrijven in de
bergen en verafgelegen plaatsen heeft
de priester op dat vee wel nog eenigen
invloed, doch als 't er op aankomt zijn
vel bloot te stellen zijn de domme en
onwetende menschen gewoonlijk laffer
dan geleerden. Deze hebben dikwijls een
ideaal dat hen zedelijke kracht geeft
de onwetende luistert slechts naar zijn
natuurlijke aandrift tot eigen behoud.
Heeft generaal De Wet niet gezegd en
geschreven dat de Boeren die eerst den
'strijd opgegeven hebben tegen Engeland
vooral de ongeleerde waren
Ons koningen of godsdiensten die
steunen op eene onwetende massa bou
wen niet op sterken grond. De katho
lieke volkeren zijn bij uitstek de on-
I
wetende volkeren. Ook toen de Paus
een oproep deed om zijn troon in 1866
en 1870 te gaan verdedigen, hoevelen
beantwoordden aan-zijn oproep Een
belachelijk klein getal. Men was wel
katholiek maar 't en mocht geen gevaar
leveren dat de katholieken van Belgie
zich maar niet inbeelden dat als ooit
de liberalen en socialisten in Belgie
eene sterke meerderheid krijgen, er
een omwenteling zou uitbersten, moest
men de hand leggen op de kloosters.
Wat hebben de boeren en buitenmen-
schen van Bretanje en andere katho-
li gewesten van Vrankrijk gedaan
Wat geroepen en wat vuiligheid ge
worpen. Doch lange jaren gevang of
hun leven bloot stellen, dat is wat
anders. Hoe aardig het moge schijnen,
daarvoor waren de menschen te dom,
't is te zeggen zij hebben geen ideaal
zij zijn lijdend katholiek, 't is te zeggen
uit overlevering, uit gewoontedaarbij
de slavernij waaronder zij op hunne
buitengemeenten leven heeft hunne
moreele kracht sterk verminderd; zulke
menschen zijn tot groote en gevaarlijke
krachtsinspanningen niet bekwaam.
Koningdom en godsdienst kunnen
het maar houden als ze gesteund zijn
op de genegenheid van een verlicht en
denkend volk en daarop kunnen ze
slechts aanspraak maken als ze bewijzen
geven van rechtvaardigheid en men-
schenliefde..
't Is waarschijnlijk voor't koningdom
in Belgie een groot geluk dat Leopold
II niet meer op den troon zetelt.
Zouden zijne schandalen en zijne
finantieele strooptochten ook niet het
volk ontstemd hebben
Vooral als men bedenkt dat hij van
den eenen kant gesteund was door het
platste bestuur dat ons in Belgie sedert
i83o geregeerd heeft en van den an
deren door den kardinaal van Mechelen
die uit lage vleierij altijd bereid was
hem voor een groot man uit te roepen
en zijn ondeugden te verzwijgen.
Hadde de fameuze trio Leopold II,
aartsbisschop Mercier en 'nen De Smet-
De Naeyer of'nen TeTrooz als tertius,
nog tien jaren te samen mogen ons
land regeeren, wie zou er durven ver
zekeren dat 't koninklijk huis hier op
'nen morgen 't zelfde lot niet onderging
als in Portugal
Men spot niet meer met de volkeren,
mijne heeren uw kroon of uw purper
steken de oogen niet meer zoo uit als
vroeger de volkeren hebben vooral de
oogen op de daden. H. Pl.
I
Eene zaak, die voorzeker nooit door
geen enkel politiek man, of beter door
niet eene politieke partij tenzij cbor
ons, kristene demokraten, zelf is
voorzien geweest, is wel die groote
omkeering die er bestaat in de oude
katholieke partij zelfs onder de frac
tie der onverbiddelijke vasthoudisten
ten opzichte der kristene demo
kraten.
De kristene demokraten, te dien tijde
nog maar enkel volksgezinde katho
lieken, zagen van den eenen kant dat de
groote katholieke partij in merg en
beenen behoudsgezind was, en van een
anderen kant zagen zij dat de tijd
omstandigheden niet meer overeen
kwamen met dien ouden onverander-
lijken regeeringsvorm het volk dat
meer rechten, meer vrijheden, meer
welstand in een woord, en meer
menschelijk leven begon te eischen zou
eindigen met die grootekatholieke
partij te verlaten, met haar tevens
verlatende al hetgeen er nog duurzaams
aan verbonden was: godsdienst, familie
leven. eigendom, enz..., wel te ver
staan als het volk maar alleenlijk zijne
toevlucht kan zoeken in eene socialis
tische'partij.
Om de goede reden de maatschappe
lijke orde, den vrede in de samenleving j
en bovenal om den weldoenden invloed
van den godsdienst voor ons volk te
bewaren, verlieten die volksgezinde
katholieken de oude bewaarderspartij
en stichtten de kristene volkspartij.
Was het om plaatsen te veroveren,
uit gloriezucht, enz... zooals De
Landwacht niet wetende van wat
hout pijlen gemaakt, keer op keer
vertelt.
Hemel toch, de stichters der kristene
volkspartij wisten genoeg dat eere en
plaatsen hun niet te wachten stonden
zij hadden reeds ondervinding genoeg
opgedaan rr de katholieke partij zelve,
zij wisten r die partij in 't algemeen
niet te brengen was tót 't goede daar
toe hadden zij reeds pogingen genoeg
aangewend, waardoor zij om zeggens
gebannen wierden maar integendeel
bekwaam om de elementen der vooruit
strevende volksgezinde zaak te vervol
gen en te verpletteren. Zij hadden
geene toekomst in 't oog voor zich
zelvezij zagen integendeel de ver
plettering hunner toekomst, maar het
goed dat hun werk moet stichten was
hun eenige drijfveer en hun doel.
De christene Volkspartij wierd inge
richt. Met een duivelsch geweld viel de
katholieke partij in 't algemeen met de
geestelijkheid er op los.
Persoonen en instellingen, alles
moest vernietigd en uitgeroeid worden
't Waren oproermakers, opstandelingen
tegen geestelijk en wereldlijk gezag
waarmede voortaan alle verzoening on
mogelijk was die moesten geschuwd
worden als de pest.
De katholieke partij bezat dan nog
al hare macht en meenden die macht
nooit kwijt te geraken. Doch, zij heeft
het tegenovergestelde zien gebeuren,
in plaats van eene macht is zij eene
minderheid geworden en hare onver
mijdelijke dood zweeft gedurig voor
hare oogen. Ook is de omkeering van
hunnentwege tegenover de christene
demokraten buiten alle Verwachting
spoedig gekomen. Doch, die verande
ring is tweederlei. De katholieke
partij is in zich.zelf in tweeën verdeeld:
een deel noemen zich jonge katholieken
of katholieke demokraten, en het
andere gedeelte bestaat uit de oude
bewaarders die van nature vijandig zijn
aan lagere volksklassen en alle hervor
mingen in wetten en besturen ten
voordeele van het volk. Dat jong
katholiek gedeelte nu, dat zich katho
liek demokraat noemt, doch dat zich
ongelukkiglijk niet durft losrukken van
dat oud achteruitkruipend gedeelte dat
de dood van alles is, is in grondbegin
niet het minst vijandig aar. de kristene
democraten of christene Volkspartij
bij hen ontbreekt maar enkelijk meer
het durven of zij zijn bij ons en de
princiepen die gemeenzaam zijn voeren
wij samen al spelende naar de over
winning, wij wenschen niet beters of
dat het kwame eer het te laat is.
Nu, ook de oude bewaarderspartij is
fel veranderd in de laatste tijden ten
opzichte der kristene demokraten.
Deze wenschen natuurlijk nog niet
ons bestaan en onzen vooruitgang,
doch zij verafschuwen ons niet meer
als de pest. Zij zien dat zij op den
boord van den afgrond staan en wan
hopig roepen zij om hulp, gelijk van
waar zij kan opdagen. De kristen
demokraten, meenen zij, kunnen hun
ook een handje leenen, en waarom
1
zouden zij het niet doen Doch de
partij van de kristene demokraten wil
len zij nietgeen hoofdmannen maar
simpele soldaten, in andere woorden
geen princiepen, geene demokratische
gedachten maar enkel zich overgevende
personen die als slaafjes zullen dienst
doen zonder te durven eigene gedach
ten vooruitzetten.
De Landwacht herhaalt en her-
vraagt gedurig kristene demokraten,
wilt gij nu oprecht niet meer meedoen
met de groote katholieke partij en
zij beklaagt zich bitter omdat wij
volgens haar geen voldoende klaar
antwoord geven. Nochtans, ons ant
woord is van in den beginne klaar en
duidelijk geweest, doch omdat het
ongunstig is gebaarde zij het telkens
niette verstaan. Nu, eindelijk het niet
meer kunnende loochenen dat zij ons
antwoord verstaan heeft vraagt zij ons
nog eens te willen luisteren naar haar
laatste woord, dat ook haar eerste was
en dat de eenige beweegreden geeft die
er zou kunnen gevonden worden, doch
die ook maar bestaat in eerste op2icht.
De godsdienst, zegtDe Landwacht
is het hoogste dat er bestaat; daarover
zijt gij, kristene demokraten, met ons
't akkoord.
Als de godsdienst het opperste en
hoogste belang is moeten alle andere
belangen wijken ten minste voor
degenen die zich godsdienstig hier ia
Belgie katholiek noemen.
De kristene demokraten zijn de beste
der katholieken, vervolgt De Land
wacht maar ze willen niet meedoen
met de, andere die ook katholiek zijn
zooals de priesters, de bisschoppen en
den paus.
De artikels van De Landwacht
waarin zij zulke rechtzinnige bekente
nissen doet over onze godsdienstige
overtuiging zullen wij bewaren en ze
ten gepasten tijde te voorschijn halen
als zij ons opnieuw zal trachten te ver
ketteren.
Nu, De Landwacht en al wie zoo
spreekt moet meer dan ziende blind
zijn om niet te bestatigen dat men met
het enkel vooruit komen van den gods
dienst ons volk niet kan bevredigen in
zijne eischen van rechthebbende lid
maatschap in de samenleving. Is de
godsdienst nu het opperste goed voor
katholieken en voor kristene demo
kraten dat wil niet zeggen dat hij als
het opperste goed voor allen en door
allen wordt aanzien. De drang naar
het menschelijk recht verdringt den
godsdienst bij het volk vooral als deze
gebruikt wordt om het volk te onder
drukken.
Godsdienst, saam gepaard met de
belaDgen en de verdediging van het
volk, dat is ons doel, dat kan ons volk
in zijne zucht naar verbetering bevre
digen en dat alleen kan den heilzamen
invloed van den godsdienst bewaren.
R. Vanderschelden.
Studie- en Sprekersbond van Kortrijk.
Een engelsch huishoudkundige B. Seebown-
Rowntree, komt zeer belangwekkende studiën
t in druk te geven over Belgie, in een boek
getiteld
Hoe de ellende verminderd
Hij bestatigt dat Belgie een land is dicht be
volkt de eigendom is er zeer verdeeld. Ten
gevolge der dichte bevolking wordt de' grond
bebouwd op eene wijze om zooveel voort te
brengen als mogelijk op de minst groote uit
gestrektheid mogelijk.
De landpachten zijn in Belgie tweemaal zoo
hoog als in Engeland.
Doch de pacht der nijverheidswerklieden is
de helft kleiner dan deze in de groote bevolkte
.steden van Engeland.
Ge'^i;1 zoo gaat hij voort, is een nijverheid-
c.atrum an groote werkzaamheid. Men fabrie-