't Kartel te Kortrijk
Een onvoorzien gevolg der
krijgswet
Brief uit Amerika
Arthur Deleu,
MOEN
De Christene Volkspartij
en haar strijden
wierd bijzonder gehandeld over de verschillige
stelsels van belastingen in andere landen eü
vergeleken met België. Klaar deed onze vriend
Plancquaert uitschijnen dat ons volk te veel
betaalt in evenredigheid zijn vermogen en de
bezittende standen veel te weinig daarentegen.
Hij verdedigde hardnekkig de klimmende be
lastingen. Daarna handelde hij over onze
nieuwe legerwet. Deze wet zal onvermijdelijk
voor gevolg hebben het verzwaren van krijgs
lasten en vermeerderen van getal soldaten
omtrent naar willekeur. Ook wierd er klaar
uitgelegd hoe men in andere kleine landen het
leger heeft ingericht met minder onkosten. Het
vakonderwijs wierd er sterk verdedigd. Dit
moet de hefboom zijn van ons volk. Er werd
gesprokt-n o -er andere landen waar het vak
onderwijs zedelijk en stoffelijk het volk heeft
opgebeurd en den natioDalen rijkdom groote-
lijks h :eft doen stijgen, dus in het algemeen
belaüg. Ook deed onze vriend zien hoe de
landbouwers hier slaafsch onder den hiel liggen
van hunne eigenaars, hoe de laatsten naar
willekeur handelen met de eersten en toonde
aan wat in Ierland bestaat ten voordeele der
landbouwers, enz. enz.
Een der schoonste en belangrijkste meetings
die meermaals door luidruchtige toejuichingen
onderbroken werd. Daar gaf ODze hoofdman
ook nog eenige mannen raad en ten slotte
wierd er besloten dat men er Zondag aan
staande 19 December om 5 namiddag zou een
bond stichten voor Wevelghem en Lauwe te
zamen. Te dien einde werden er maatregelen
genomen. Er werden nog eenige liederen ge
zongen door de vrienden van Meenen en ten
slotte eene omhaling gedaan die nog een mooi
sommeke opbracht.
Er was ook besloten van Wevelghem naar
Lauwe te gaan. Daar moest ook eene meeting
gegeven werden, maar men had ons lokaal
weten af te nemen door inmenging der geeste
lijkheid, doch het scheelde ons weinig, daar
wij seffens twee andere lokalen hadden op
Lauwe en waarvan wij gaan gebruik maken
daar zij een half uur van elkander gelegen zijn.
Onder weg gingen wij met de vrienden van
Lauwe eenige herbergen binnen en overal had
het volk de meeste symphatie voor ons en
onzen vriend Plancquaert. Eindelijk kwamen
wij aan ons nieuw lokaal. Wij werden er gul
hartig ontvangen. Na eerst ons wat met het
volk verzet te hebben vroegen zij opdat
Plancquaert toch ook nog zou gesproken
hebben eer wij heen gingen. Ons doel was niet
klaar te spreken omdat er geene bekendmaking
plaats had gehad en ons bijna den tijd ontbrak
daar wij moesten naar den trein. Toen sprak
M. Plancquaert omtrent twintig minuten en
handelde hij uitsluitelijk over het verschil
tusschen ons programma en dit der andere drie
partijen. Het volk juichte bijzonder toe en
vroeg wanneer wij weer kwamen. Wij ver
zekerden hun geheel in het kort weer te keer en
waarna het volk ons een vriendelijk goeden
avond en tot wederziens weDSchte. Dien dag
mag onder alle opzichten een goede dag van
propagande genoemd worden.
Wij komen ook te vernemen dat er in het
kort een meeting te Belleghem zal belegd
worden. Slechts nog 6 of 7 gemeenten zijn nog
zonder lokaal. Dit alleen voorspelt ons den
goeden uitslag der kiezing terwijl ons pog vijf
maanden van Mei afscheiden en wij verhopen
voor de kiezing in ieder gemeente een lokaal te
hebben. Dus de zegepraal aan ons. F. V.
Over eenige jaren zag ik eens een reeks
amerikaansche spotprinten die mij hartelijk
deden lachen. Zij stelden 't volgende voor
Een neger had .de wedding aangegaan vijf-
en-twintig naeenvolgende dagen eene kraai te
eten, en veel zijner zwarte medebroeders had
den op hem gewed. De eerste dagen ging de
kraai er door dat het een plezier was; de tiende
dag begon de neger reeds groote teekens te
geven van afkeer doch den vijftienden kon
hij de kraai niet meer bezien deze die op hem
gewed hadden moesten hem naar de tafel slepen,
zijn mond met geweld opentrekken en er beetje
voor beetje de stukken van de vijftiende kraai
insteken terwijl de buik van den ongelukkige
veel voorspellende stuiptrekkingen kreeg.
De liberalen van Kortrijk hebben nog maar
een maal van de socialistische kraai geëten en
om ze er eene tweede maal toe te brengen
schijnt het veel moeite te kosten.
Volgens sommige bladen was 't kartel al
geslotenVooruit heeft reeds aangekondigd
dat de kiezing van Debunne zeker was. Alles
blijft nu stil. Er is niets te hooren. Op ons
moeten die heeren nogthans niet wachten zij
moeten het ook niet laten om ons plezier te
doen. Wij doen wat wij willen en we kunnen
dit ook gemakkelijk van anderen verdragen.
't Schijnt echter dat de walg der liberalen
voor de sociale kraai onoverwinnelijk is. Van
alle kanten komt men bijgesprongen om ze
naar derooden te sleuren. Alle hoop is nogthans
niet verloren de loge moeit er zich mede en
sterk 't zal er dus toch moeten van komen
doch wij gelooven niet dat die schotel de libe
ralen zal smaken. Demo.
Hoe meer men de krijgswet uitpluist
hoe meer men ziet hoe nadeelig zij is
van het volk. 't Is waar, de plaatsver
vanging is afgeschaft maar weet men
dat tengevolge der nieuwe wet duizende
werkjongens gaan moeten dienen voor
de rijken? doch nu natuurlijk zonder er
voor betaald te worden.
Inderdaad een artikel der wet zegt
dat deze, die een zeker exaam zullen
kunnen afleggen vermindering van
diensttijd zullen bekomen deze ver
mindering kan gaan tot een derde, 10
maanden in plaats van i5. Wat is het
gevolg daarvan 't Is dat eigentlijk veel
arme jongens voor de rijken gaan moe
ten dienen.
Inderdaad een groot deel der rijke
jongens, en zelfs de kinderen van boe
ren en kleine burgers zullen dit exaam
kunnen afleggen zij hebben hoogere
studiën gedaan of ten minste hunne
klassen van middelbaar onderwijs ge
volgd. 't Geen men leert in de lagere
school is niet voldoende om dat exaam
te kunnen doorstaan.
Te meer van elf tot twintig jaren
moeten de kinderen der werklieden j
werkenzij hebben dus, zelfs al hadden
zij neg goede leerlingen geweest, het j
grootste deel der rekenkunde, aard-
rijkskunde,geschiedenis,enz.,vergeten, i
Wij staan hier dus voor een voorrecht
der rijke klassen.
Wat is het gevolg ervan
Ons leger moet op vredesvoet 42,800
mannen bedragen.
Laat ons nu eens veronderstellen om
ons gedacht aan onze lezers klaarder te
kunnen uitleggen dat alle soldaat maar
een jaar moet dienen.
Hoeveel soldaten heeft men dan noo-
dig om de 42,800 mannen te hebben
Juist 42,800, 't is klaar.
Maar nu 3,000 van die soldaten leg
gen hun exaam afer zijn er dus 3,000
die maar 8 maanden moeten dienen.
Dus men komt 3ooo malen 4 maanden
dienst te kort, om in middelmaat
42800 man onder de wapens te hebben,
dus 12,000 maanden of 1,000 mannen
aan een jaar dienst. Dus, voor iedere
drij duizend rijke of welstellende jon
gens 1000 arme jongens meer om tot de
42,800 man op voet van vrede te komen.
Voegt daarbij dat deTijken veel meer
dagen congé zullen krijgen dan de arme
al deze dagen zullen in rekening ge
bracht worden, om té schatten hoeveel
man er eigentlijk onder de wapens zijn
en dit te kort ook zal moeten ingevuld
worden door de werklieden.
Wij zijn vurige partijgangers van den
persoonlijken dienst; de rijke moet zijn
land dienen lijk de arme, maar wij
nemen toch niet aan dat men dit voor
deel vijf of tienmaal te duur aan de
werklieden doet betalen. H. Pl.
In verschillende gemeenten heeft
men reeds uitgerekend hoeveel mannen
er moeten optrekken. De uitslagen zijn
zeer verschillend, doch in 't algemeen
wijzen zij eene groote vermeerdering
van 't leger aan.
Te St-Gillis-Waas, moesten gewoon
lijk 7 tot 8 jongelingen naar 't leger per
jaar. Op 42 lotelingen vallen er dit jaar
21 onder de wet te Kemseke l5 op
21 te Vyncht moeten van 't eerste
jaar drijmaal meer jongens optrekken
dan vroeger; te Wortegem 12 in plaats
van vijf. Te Semmerzaeke integendeel
slechts 1 in plaats van drij. Deze zullen
er niet bij verliezen met wachten ze
zullen toekomende jaren hun schade
wel inhalen.
Aan al mijne vrienden en partijgenootert,
Wekelijks ontvang ik hier de gazet a Het
Recht en als oud strijder der prepaganda-
club van Meenen volg ik met vele belangstelling
en bewondering de hardknekkige werkinge
der demokraten in het arrondissement Kortrijk.
Ook, kan ik niet laten u eens mijn gedacht
kenbaar te maken, nopens den kiesstrijd
van 1910.
Eerst en vooral moet ik zeggen dat het mij
hertzeer doet bij u in de rangen niet te kunnen
staan. Ik herinner mij met voldoening die
schoone dagen wanneer wij al te samen op
propagandatocht waren en dat ik mijn stem
verhief om eenige liedjes der kristene Volks
partij te laten hooren, alzoo door het gezang
onze politieke gedachten te verspreiden en
nieuwe aanhangers te winnen.
Ik lees dat gij in den huidigen strijd tegen
drie machtige vijanden te kampen hebt, maar
ik verneem ook met blijdschap dat gij allen
moedig, vrank en vrij, den strijd hebt aange
gaan. Proficiat, want dit is ook mijn persoon
lijk gedacht ziet naar niemand om en gaat
recht door zee. Gij zult toonen aan al deze
die u dood gemeend hebben na den slag van
1906, dat zij zich leelijk misrekend hebben.
Hun doel was den slokal te spelen, en alzoo
de kristene demokraten te ontmoedigen. Nu
dat gij zulk bedriegersspel niet meer wilt moge
lijk maken komen die kerels u verwijten van
verkocht te zijn aan de katholieken. Stoor u
daar niet om, het was immers hun liedje in
1906, vooraleer het verbond gesloten was.
Maar zoohaast het cartel geteekend, waren wij
de beste jongens der wereld en tot belooning
wierden wij bedrogen en moesten enkel tot
schoteldoek dienen. Een maal bedrogen, goed 1
maar geen twee maal, heeren socialisten. De
democraten zullen erbij zijn om aan het volk
uwe handelwijze van 1906 voor oogen te
leggen. Ja, fopperij was gansch hun kiesstrijd
Ik heb vele meetingen bijgewoond, en overal
heb ik te dier gelegenheid het gedrag der
socialisten hooren veroordeelen en voorspellen
dat zulks de ondergang van het kartel zou
wezen. Tot zelfs den Maandag voor den kies-
dag (21 Mei 1906) op de meeting belegd in
e De Karpel te Meenen, daar bracht Meester
Plancquaert nog eens alles voor oogen en niets
kon helpen. De socialisten daar tegenwoordig
trokken eens hunne schouders op en 't was al.
Rechtveerdigheid kan hun niet baten.
Die kerels hebben maar een doel de socia-
liste partij verheffen ten koste van alles. Daar
bij 't en zou niet geradig zijn daar in hun
midden een vrijzinnig gedacht vooruit te zet
ten. Zou het waar zijn dat, uit vrees dat de
volgelingen zouden klaar zien, het verboden is
aan de socialisten Simoens boekjes te lezen
De hoofden vreezen waarschijnlijk dat de
rangen te rap zouden dunnen.
Die wereldhervormers zouden beter doen
i met hun eigen zeiven te beginnen. Er zijn reeds
i vele socialisten die er van weten te spreken,
met Anseele te Gent en met Debunne te
Meenen, 't is buigen of bersten. Nu om terug
te keer en naar de kiezing van 1910 indien
Debunne valt mogen de socialisten op hunne
1 borst kloppen 't is hun eigen schuld.
Zoo het schijnt loopen de liberalen van het
arrondissement zeer hoog op met het getal
stemmen dat zij zeker weten te bekomen.
Naar mijn gedacht zullen zij aardig staan kijken
na den slag het zal wel gaan als zij er hunne
pluimen niet bij laten. Zij staan daar tegen
over het volk met het oud versletene program-
ma van 1878-1884. Het land heeft ze aan het
werk gezien en heeft er voor zeker geene goe-
Y sting meer na.
j De wind is naar de volksgezindheid en bij
de liberalen bestaat dit niet, ook moet hunne
politieke macht dalen. Hunne aanhangers
vindt men nog in de groote steden waar er nog
menschen gevonden worden die gediend zijn
met t'hooren roepen a bas la calotte, zeker uit
vrijheidgeest 1
De katholieken zullen ook hun gewoon
liedje komen zingen Dat zij 25 jaar regeeren,
schoon bewijs dat zij wel gedaan hebben, dat
zij het volle vertrouwen hebben van het volk
enz. Maar dat zal niet meer pakken bij het
volk. De katholieke partij, waarvan Woeste
de leider is, is door hem naar den val geleid.
Jaren lang heeft die wereldlijke paus de roede
gezwaaid in de rangen der katholieken. Nie
mand mocht anders denken dan hij of hij
gevoelde seffens wie er meester was. Kerk en
bisschoppen moesten buigen voor zijn wil. Pe
1 democraten weten goed daarvan te spreken.
Woeste 's rijk is uit, maar de katholieke
partij, door zijne schuld, is bijna uitgebloeid.
De verdeelheid heerscht in de rangen. Men
vreest de toekomende kiezing. De oude bewaar
ders werpen de verantwoordelijkheid op de
jonge rechterzijde. Deze bieden het hoofd en
houden staan dat de achteruitgang van de katho
lieken voortkomt uit reden van te lang gewacht
te hebben den volksgezinden weg in te slaan.
Zij worden uitgemaakt voor scheurmakers zoo
als de kristene democraten uitgemaakt worden
sinds i5 jaar. 'T is de politieke comédie.
Het volk is dit alles beu. Het vraagt enkel
democratische wetten. Een man, een stem
arm gelijk rijk, want niemand vraagt om als
werkman op den wereld te komen. Als belooning
van een gansch leven zwoegen vraagt de werker
op 60 jaren ouderdom het pensioen van 1 fr.
daags. Wie zou durven houden staan dat dit
overdreven is Hij vraagt ook het verplichtend
onderwijs met vrijen keus van school, opdat
zijne kinderen geleerd zouden wezen, want hij
heeft ondervonden den ongelukkigen staat van
den werkman die ongeleerd is. In een woord
hij vraagt wetten die zooveel mogelijk den
werkerstand verheffen en hem een eerlijke
plaats geven in de samenleving.
Beste vrienden en partijgenooten, uw werk
bestaat de gedachten in de kristene democratie
gevat, te verspreiden. Ge kunt overvloedig
bewijzen dat die leering alleen de vrede, den
welstand, de rechtveerdigheid kan brengen in
de samenleving. Bij ons geene lage berekeningen
van ikzucht en hebzucht, wij werken om door
de liefde voor elkander de ware broederlijkheid
te doen heerschen. De overwinning zijn wij
zeker, want wij steunen op de kristelijke leering
die de waarborg is van goed en rechtveerdig
heid, en wij zijn overtuigd dat God onze
pogingen zal zegenen.
Vrienden, werkt onverpoosd uwe opoffe
ringen zullen vrucht dragen, vroeger misschien
dan men het denkt.Allen in het harnas gespron
gen en moedig onze hoofdmannen bijgestaan.
Neemt voorbeeld op den strijd in "t arrondis
sement Aalst in 1908. Men heeft daar gezien
wat vereenigde krachten kunnen voortbrengen.
Alle democraten zonder onderscheid hebben
daar mee gewrocht in de mate van hun krach
ten. Verspreiding der gedachten door schrifton,
woorden, meetingen, ondersteuning door strijd-
penning, alles wierd ingespannen en tot slot
't was de verbazende uitslag. In plaats van de
nederlaag zooals liberalen, socialisten en katho
lieken voorspeld haddeD, 't was de roemvolle
overwinning in plaats van geen man, bijna
twee gekozen.
Dus, beste vrienden, ten strijde. Toont dat
gij nog wilskracht bezit en gedenkt onze voor
vaderen, die ook in i3oa streden in het Kort-
rijksche voor de verovering van hun rechten.
Wees allen op post, verzuimt geen gelegenheid
waar er te werken valt en Mei 1910 zal ook een
triomf wezen voor de kristene democratie.
Lavrence Mass, Noord Amerika.
Vervolg van Zaterdag ia December)
Van het fabriek trokken de stakers naar het
volkshuis, en verklaarden aan den leider der
werkstaking dat zij de voorwaarden niet aau-
veerdden omdat zij die niet goed begrepen.Deze
ha l het echter spoedig gevonden, 't was een
misverstand, scheidsrechters en bestuur der
fabriek hadden elkaar niet goed begrepen.
Sommige werklieden geraakten niet wijs uit
den laatsten zin van het artikel acht waarin
het woord verplicht voorkomt. Nu waren
onze antisocialisten er boven op, daar lag
inderdaad de misgreep, men kon dit woord op
verscheidene wijzen begrijpen enz., doch men
legde de eigentlijke beteekenis er niet van uit,
en over de rest van den tarief zweeg men ook.
Welnu dit is eene grove leugen, men kan dit
woord door een ander vervangen doch niets
verandert den zin.
Dat men ongeleerde werklieden voor eenige
stonden door een dubbelzinnigheid bedriege,
dat is verstaanbaar, doch dat men onderwezen
mannen met zoo iets kan misleiden dat is niet
mogelijk.
Ten anderen, de heer Portois heeft de voor-
I waarden afgelezen in het bijzijn van vier ge-
j leerde personen, waaronder twee die hooger
onderwijs genoten hebben. Ge ziet dus, hier is
van den kant der leiders bedriegerij in het spel
geweest, anders niet.
Hoe zou het mogelijk zijn dat fabriekanten,
die er zelf alle belang bij hebben zoo weinig
mogelijk te betalen,zouden komen onderhande
len in het voordeel der werklieden Er zijn er
wel die zeggen dat zij er wel belang hij hebben
aangezien zij veel te lijden hebben door de
concurrentie hun aangedaan door deze die min
betalen dan zij. Daar ligt schijn van waarheid
in, doch hunne handelwijze heeft het anders
bewezen. Hadden zij er belang in gesteld dat
men hier meer betaalde, dan zouden zij tegen
den wil der werklieden geene voorwaarden
onderteekend hebben die hunne mededingers
toeliet min te betalen dan vroeger dan zouden
zij in plaats van de wevers van Moen te bena-
deeligen door het werk der firma Gratry te
maken gedurende de werkstaking, en zoo
doende aan deze Latste toe te laten zoo lang te
weerstaan, geweigerd hebben dit te doen. Dit
zijn bewijzen, het overige is praat.
Om te eindigen geven wij hier een uittreksel
uit een artikel verschenen in De Textilbe-
werker vakblad der antisocialisten, waarin
men het einde der werkstaking doet doorgaan
voor een schitterende overwinning. 11 In naam
aller bondsleden roepen wij de werklieden vaq
Moen een hartelijk proficiat toe
Allereerst om de schitterende overwinnig die
zij hebben behaald. Ook omdat zij zich ge
durende de maanden strijd zoo kalm, deftig,
moedig en heldhaftig hebben gedragen.
Ook nog omdat er onder hen geen de minste
oneenigheid heeft bestaan en geen enkel s de
rol van verrader of onderkruiper heeft vervuld.
Proficiat, zusters en broeders van Moen,
omdat gij zoo voorbeeldig gestreden hebt
waaraan gij nu uwe schitterende zegepraal hebt
te danken.
Dat is nu toch wel durven he zoo eene
verpletterende nederlaag voor een schitterende
zegepraal doen doorgaan,
Ha ze zijn blijde, omdat er onder de werk
lieden geen verraders zijn geweest I Ik geloof
het tegenovergestelde, want hadden er onder
de werklieden verraders geweest dan zouden
zij zelf die rol niet moeten spelen hebben.
Overigens daag ik de antisocialisten uit in
eene openbare meeting te bewijzen Ten i° dat
die voorwaarden aangenomen door de scheids
rechters van Ronse eene overwinning zijn voor
de wevers ten 20 dat er een misverstand
mogelijk was ten 3® dat het woord ver
plicht op meer dan een manier kon begrepen
worden, en ten 40 dat ze de werklieden niet
bedrogen hebben, niet alleen deze van Moen,
maar van geheel vlaamsch België, waar hun
vakblad De Textilbewerker gelezen wordt.
Indien zij erin gelukken, in onze tegenwoor
digheid aan de werklieden te doen gelooven,
dat zij ter goeder trouw hebben gehandeld,
bijgevolg dat ze dom genoeg geweest zijn om
zich te laten bedriegen, dan zijn wij bereid ons
woord te herroepen en te schrijven, dat het
enkel aan hunne onbekwaamheid te wijten is.
Maar dan zullen wij er ook bij voegen dat de
werklieden niet kunnen tevreden zijn met
zulke leiders, en die mannen beter hun ontslag
zouden geven en hunne plaats overlaten aan
iemand met meer doorzicht, die zich geen
appelen voor citroenen zou laten opdraaien
en die terzelver tijde zou durven zweeren
bij God en al zijn heiligen van de werklieden
niet te verraden. Oct. Vanschamelhout.
Hulste
Toekomende week nieuws uit Hulste.
(VERVOLG)
Wel wisten socialisten en liberalen in 1906
dat de uitslag der kiezing, zoo hij uitviel inge
volge hunne werking, niet in de Kamer eene
vertegenwoordiging zou daargesteld hebben
naar wensch en gevoelen van het kiezerskorps
van het arrondissement Kortrijk. Immers de
demokraten, die om zeggens zoo sterk waren
als de socialisten, zouden van alle vertegen,
woordiging verstoken blijven, en dat was niet
redelijk, niet rechtveerdig. Doch wat kan hun
dat schelen, dat is immers politiek 1... En in
den naam der politiek mag bij de socialisten
zoowel als bij liberalen of katholieken alles
worden den nek omgewrongen.
O, die politiek 1 A'.swanneer men eenigen tijd
in de politiek is gewikkeld en eenigzins aan
dachtig de politieke beweging gade slaat, dan
zou men zich moeten afvragen of een ernstig,
rechtzinnig, eerlijk mensch de politiek niet
moet verafschuwen, of hij zich wel met politiek
mag bezig houden wil hij zijne goede faam en
