Eene bom in de Kamer
Als zij vallen, dan is
't in de boter
Voor de pachters
van bouwlanden
Godsdienst en Politiek
j HENDRIK CONSCIENCE
ÉÉN MAN, ÉÉN STEM
De vijand werkt, hij is sluw en arglistig
en 't zij een gele, een roode of een
blauwe, zijn hoogste en eenigste begeerte
is De vrije christen democraten van
België te vernietigen en uit te roeien.
En daarom, mannen, democraten aan
't werk
A l'oeuvre
Dat gedoemde geknoei der vijanden
zal of mag niet ten goede komen.
Het volk mag niet meegesleept worden
door oneerlijke kiespolemiek, door laf,
vuig, vuil en rot werk, 't eenige wat men
tegen ons inbrengen kan.
Doch om dit te verhelpen zijn woorden
i
bewijs dat onze strijd iets meer is dan een
strijd met woorden.
En verder
De boeren van Vlaanderen kwijnen,
roept men. ze zijn ten achteren, er is hulp
noodig. Ja, dat is zoo.
De vereeniging, onder welken vorm
ook, brengt voordeel bij Voordeel voor
den boer, voordeel voor den inrichter.
De bewaarders hebben het extra goed
begrepen.
En z'liebben, niet om den wille van den
boer, bijlange niet, maar om de wille
hunner politiek, z'liebben zooverre uit-
•edacht dat ze bonden van verkens, ko-
En als hij geen kristen vrije arbeiders
partij vindt, ondanks zijn godsdienstzin
zal hij niet liever bij de socialisten gaan,
waar onvermijdelijk zijn christen geloof
moet schipbreuk lijden
Priester Daens voegde erbij
Niemand mag zich christen demo
craat noemen, of hij moet vurige aanhan
ger zijn van algemeen stemrecht.
Het moet ons niet gevraagd worden of
de kristen demokraten bereid zijn voor
den strijd tot verovering van algemeen
stemrecht bereid zijn wij tot alle moge
lijke opofferingen. P. Daens.
alleen niet in staat, werken moeten er bij nijnen, geiten, bokken, hoenders, enz
gesticht hebben. Metal die bonden vesti
gen zij hunne politieke macht, worden de
Welke werken zullen we ten uitvoer groote jannen bij kleine boerkens en strij- I
zijn.
En daarom kom ik nu tot besluit
brengen,
Vooreerst dient er gewerkt aan het
innerlijke onzer partij.
Een wel ingerichte Landsraad met vast
bepaalde afgeveerdigden zou de ziel, de
drijfkracht van geheel ons partijwezen
moeten zijn.
TUCHT en ORDE zouden we kost wat
kost, moeten gecrbiedigd krijgeu, niet
door dezen of genen, door eenigen, maar
door allen, van den eersten tot den laat-
sten zouden er zich zonder afwijkingen,
moeten aan gedragen.
Verder
Er werd reeds geschreven over de
inrichting of de herinrichting der Jonge
Wachten. Ernstig dient daar ook op
nagedacht. Kost wat kost, moeten de
oude strijders bijgesprongen en geholpen
worden door jongeren, 't Werk wordt
van dag tot dag lastiger, de vijand wordt
al heviger en de nood is waarlijk drin
gend. Dat de oude strijders spreken.
Jonge Wachten dus, van waar er eene
algemeene jonge en vurige werking uit
gaat en die het voor taak nemen het jong
element thans ingenomen met spel en
sport een weinig politiek gevoel, een
weinig oordeel en besef van eigenwaarde
in te stampen, omdat het later geen kies-
vee, geene politieke idioten of marionnet-
ten zouden zijn.
Verder
Wil een politieker niet afgeleefd zijn op
enkele jaren, hij moet zich hervormen,
schikken naar de eischen van den tijd en
de omstandigheden waarin hij ziclï be
vindt.
We hebben vroeger verschillige lansen
gebroken ten voordeele van onpartijdige
vakbonden.
Goed, doch we zijn er niet door ge
raakt. Hoe schoon het ideaal ook is, 't is
en blijft nog altijd een ideaal, nog niet te
verwezentlijken in onze polieke opbrui-
schende maatschappij.
En wat hebben wij gezien
Katholiek, liberaal en socialist, allen
hebben zich op "t volk geworpen, vakver-
eenigingen gesticht, er het etiket hunner
partij opgeslagen, hunne politiek vast
gevestigd en 'tvolk aan hunnen wagen
Wij, met ons hoog rein ideaal: ONPAR
TIJDIGE vakbonden, wij hebben het volk
niet genoeg kunnen vasthouden, omdat
ze niet gebreideld waren aan ons door
de eene of andere vakvereenigingwe zijn
op vele plaatsen door die reden, geene
goede vakbonden hebbende, achteruit
geslagen en nu 't slot van al onze
schoone theoriën, begoochelingen en
idealen politiek verzwakt en den spot,
den hoon, den lach, schimp en smaad op
den hoop toe.
Zoodus ik besluite
We moeten onze partij sterker vestigen
dat is een. En de vakbond alleen brengt
duurzame sterkte mee dus stichten wij
vakbonden en slaan wij er maar stout
weg ons etiket op, 't etiket der VRIJE
christene democratie, dan zal men ons
niet meer verwijten kunnen, .is 't werk
wat min schoon dan een onpartijdige
vakbond, van nog niets voor 't volk ge
daan te hebben, van geene vakbonden te
bezitten.
Ons volk heeft er toch onmiddellijk
belang bij en ONS politiek werk wordt
duizendvouds vergemakkelijkt, dus nog
eens aan 't werk, a l'oeuvre Voor de
stichting van alle slach van vakbonden.
En verder
Op hoevele gemeenten kunnen we geen
ziekenfonds stichten.
Ziekenfonds voor mannen
Ziekenfonds voor vrouwen
Ziekenfonds voor kinderen
Ha, wat schoone inrichting voor eene
politieke partij Wat schoone edele zaak
voor den werkman, voor den kleinen
burger.
Men bemerke de inrichting onzer vrien
den te Aalst.
De steden hebben ons het voorbeeld
getoond, geen enkele gemeente zou er
mogen gevonden worden, of 't Zieken
fonds zou er moeten bestaan.
Dit ook moet ons bezonder werk zijn.
We geven nog daarmee aan 't volk
onmiddelijk voordeel en tevens ook een
ken jaarlijks op den hoop toe
duizenden en duizenden op, uit de kas
van 't gouvernement om al die bonden
te onderhouden en steunen.
Doch voor den boer is er nog duizend
maal meer te doen dan al die kleine bon
den in te richten.
Welnu
Aan ons is net weer tot den boet*
gaan en hem daar eene vereeniging te
schenken die vrij wat meer beteekent,
vereenigingen zooals er kunnen gesticht
worden die broeien in ons hoofd en die
verzekerd opgang zouden maken onder
't volk. Later komen we daar nog op
terug.
En dan
De burgerij. Dezes lot zou ook een
groot deel van onze aandacht moeten
innemen.
Er kan toch ook wel voor onze kwij
nende burgerij een degelijk werk worden
opgericht.
En al wat we hier, in breede trekken
slechts, hebben uiteengezet en opgesomd,
dit alles dient nu uitgewerkt, nu dat de
wilde, woeste politieke strijd wat is afge
dreven.
't Is niet met hard en hevig te werken,
eenige dagen voor de kiezing dat we tot
een zegepraal komen.
Dit moet iedereen, maar vooral onze
bonden gedenken.
Want alleen kunnen we dit alles niet
ten uitvoer brengen. Alleen is die taak te
zwaar, te lastig, z'is doodend, als men
geene hulp heeft. En die hulp moet ko
men van de verschillige bonden die reeds
bestaan. Als wij den weg wijzen, 't fonda
ment leggen van nieuwe, groote vereeni
gingen, dan moeten de bonden 't verdere
gebouw voltrekken.
En 't is daarom, om op dat nieuwe
groote werk dat we aanvangen moeten
en aanvangen ZULLEN, om op dat grooj-
te werk te wijzen, dat we, nu alles tegen
over ons is gebeurd, dit artikel hebben
geschreven om de aandacht van heel dè
partij hierop te vestigen.
't Is de wenscli van velen, ik weet heti
Dat het om Godswille, toch geen preek
is in de woestijn, dat er toch iemand iè
die ons bijspringt, op wien we rekenen
mogen, en we verzekeren dat, na twee,
drij jaar dapper, onverpoosd werken onzë
partij als 'nen arduinen rotse zal geves
tigd zijn waartegen de woede der kleri-
kalen of anti-klerikalen niets meer zal
vermogen.
Dan zullen onze volgelingen als uit den
grond oprijzen, een krachtiger bloed zal
ons door de aderen loopen, onze partij
zal hier in Vlaanderen worden wat de
socialisten in 't Walenland zijn, en dan
zullen de woorden van onze grooten ge
sneuvelden leider priester Daens tot waar
heid zijn geworden, want zijne verdorde
beenderen zullen -oen gezond zaad van
nieuwe democraten geworden zijn.
Christen democraten van Belgie, met
ons in 't krijt
Aan 't werk
A l'oeuvre A. Vanden Bruele.
Verschiet niet lezers, want 't en is van
geen dijnamietbom dat wij spreken.
Maar ziehier wat er Donderdag 8n
Augusti in de Kamer is gebeurd en dit is
door de katholieken met zulken schrik
ontvangen dat men meende dat er eene
bom in de Kamer geworpen wierd.
De heer Warocqué is op de tribuin ge
gaan en heeft daar op het bureel der
Kamer een verzoekschrift neergelegd
namens 5672 handteekens uit 86 gemeen
ten van 't Centrum en waarbij zij een
kiesstelsel vragen dat de gelijkheid van alle
burgers voor de stembus huldigt.
Hetzelfde verzoekschrift zal aan zijne
Majesteit den Koning overgemaakt wor
den.
De neerlegging van dit verzoekschrift
werd met een grijnslach van wege de
katholieken onthaald, wat hunne schrik
bevestigt voor den grooten strijd voor
't Algemeen Stemrecht.
En 't is nog maar een begin.
Men weet dat de afgedankte katholieke
ministers geen armoede lijden, nadat zij
zich eenige jaren voor hun geloof, 't is te
zeggen voor hunnen porte-monnaie opge
offerd hebben. De heeren de Lantsheere,
De volder, Begerem, de Smet de Naeyer,
Liebaert en nog vele andere, die in de
Société Générale, Nationale Bank of Spaar
kas, schamele jaarweddekens trekken van
60,000 tot 100,000 franks zijn daar een
sprekend bewijs van
En wat nu Pas is de gewezen minister
van Oorlog, heer Hellebaut, in verlof of
men spreekt voor hem een nieuw postje
te maken de post van opzichter van de
kanongieterij
Wat dunkt u daarvan, beste lezers
En Woeste die zegde dat het volk te
veel reist, te veel in weelde leeft, dat het
moet matiger zijn.
Kan hij dat niet zeggen aan die vet leg
gers, maar zij hooren langs dien kant
niet hé, heer Woeste
't Zijn de Franschmans die nu gaan
reizen, ver van hunne vrouw en kinders,
'tzijn zij die gaan in weelde leven in schu
ren en stallen
Zij beloven u ook van matig te zijn,
heer Woeste zij zullen zooveel niet ver
leven op hunne gansche campagne, als
uwe finantie barons op één dag, ge moogt
gerust zijn
Maar, zij zullen aan vrienden en ken
nissen zeggen dat gij het volk veracht en
miskent en gij dan nog hunne stem ont
steelt, het eenigste wapen dat zij hebben
om zich te wreken
De besprekingen in de Kamer hebben
aangetoond, welke schandalige drukking
en wraak wordt uitgeoefend door som
mige eigenaars op pachters die niet willen
dansen zooals hunne eigenaars schuifelen.
Ten einde een einde te stellen aan dien
staat van zaken is er door vier leden van
de Kamer een wetsvoorstel opgemaakt,
dat bij de heropening van den wetge-
venden zittijd zal ingediend worden
Dit voorstel luidt
De pacht van landelijke goederen zal
niet mogen opgezegd worden voor het
tijdstip, hiertoe vastgesteld door de zeden
en gewoonten der streek, en zulks mits
voorafgaande aanzegging van een jaar.
Elke tegenstrijdige beschikking is
nietig.
Wij zijn waarlijk benieuwd te vernemen
welk onthaal dit voorstel in de Kamer bij
al die groote en machtige eigenaars zal
genieten.
Nogthans, wensclien wij dat dit tijdstip
van langer duur zou wezen, mits wij altijd
voorstaanders zijn geweest van lange
pachten.
Sommige priesters klagen weieens en
terecht, dat hunne kerken ontvolken,
maar, wie zou daar wel de grootste
schuld aan hebben Laten wij maar zon
der aarzelen zeggen, dat het grootendeels
de Priesters zelf zijn die het volk uit
hunne kerken doen wegblijven eerst en met door Van Ryswyck, geen eens win-
vooral met den godsdienst als politiek
wapen, in de handen van den bewaar
dersboel te leveren, dat en dat eerst en
j Veertien dagen in kermis en feest voor
den volksschrijver Hendrik Conscience.
I Wie zou dat gepeisd hebben over
100 jaar, als in een klein huizeken eener
volkswijk in de Pompstraat een kind
geboren werd, teer en tengel, dat de
moeder weêmoedig neerzag op haar lieve-
lingske, dat de gebuurvrouwen die kaffé,
rijst en suiker kwamen koopen in dat
specerijwinkelken, ondereen zegden Dat
kind is een vogel voor de kat, het zal niet
opkomen dat Hendriksken tot zijn
6 jaar tusschen leven en dood bleef op
kruksken gaan door moederken op haar
armen naar boven gedragen worden op
een prondelkamer waar veel prondpapier
lag, ook prentenboeken 7 jaar zijnde,
die goede moeder verloren, hij beschrijft
het zoo aandoenlijkdan beter geworden,
eenzaam liggen mijmeren en droomen
te flauw voor een ambachtondermeester
geworden in een fransche school, begin
nen te schrijven, bespot worden half
moedeloos pen en papier wegsmijten,
in 1830 vol geestdrift voor de revolutie
eerst ging zijn vader, een franschman,
die zeekapitein geweest was, hem met
zijn ooren uit de rangen trekken maar
j op zijn smeeken kocht hij hem toch een
blauwe kiel en een oud geweer zoo ging
Hendrikske tegen den Hollander vechten
weldra werd hij alras de schrijver en
dichter der soldaten men verhief hem
tot sergeant-foerier, al was hij geen pap
j tabak weerd voor soldaten-dienst, 't was
altijd mijmeren, droomen, blij zijn van
cachot te hebben, om vrij te zijn, in een
zaamheid eindelijk terug in 't burgers-
leven, kennis krijgen met Jan De Laet,
Zuiver algemeen stemrecht, één man,
één stem, bestaat in vele protestansche
landen
Hoe kan het meervoudig stelsel, die
afgrond van bedrog in ons eerlijk kristen
land blijven bestaan
ALGEMEEN STEMRECHT is de deur
der goede krachtige volkswettendoor Paus
Leo XIII afgesmeekt in zijn Wereldbrief.
In Januari 1906 schreef en onder-
teekende Priester Daens met vaste hand
zijn laatste artikelik zegde toen Broe
der, het is uw testament.
In dit laatste artikel schreef hij o. a.
u 't Algemeen Stemrecht, zuiver en
rein, is het eerste en voornaamste artikel
van den Democratischen Credo nu, een
arbeider, bij de katholieken ingelijfd,
mag die eerlijke gelijkheid niet meer
eischen.
De arbeider, bewust van zijne weer-
digheid als mensch, wat kan hij doen
dan de katholieke partij verlaten en zich
aansluiten bij een werkliedenpartij
vooral is het, die de Godsdienst in de
oogen van vele rechtzinnige christenen
heeft doen dalen.
Vervolgens, al dien hoon en smaad,
laster en eerroof, verachting en bespot
ting, tegenover een priester, die geen
I andere misdaad op het geweten heeft
dan het arme volk lief te hebben.
Ook nog het weigeren der H. Commu-
nie, aan onze vrienden, Bern. Minnebo
i en Cyriel Huys, nadat zij reeds dertien
jaren in den strijd voor de demokratie
1 waren.
Ja, al die kleingeestigheden van sckijn-
l heilige katholieken, die den godsdienst
i misvormen en misbruiken zijn het die het
i volk meer en meer ongeloovig doen wor-
j den. Kort gezegd priesters, laat de ker
ken wat meer de tempels Gods wezen en
wat min, de meetingzalen der bewaar-
ders, en wij durven u.verzekeren, dat
dan, de kerken evenveel als vroeger
bezocht zullen worden. Volherdt ge
voort met de politiek te verhandelen in
Gods Huis, welnu, doet het, maar dan
i zal het volk zich van langs om meer van
u afkeeren, en ons christen geloof, dat
wij zoo schoon hebben geleerd op den
schoot onzer moeder en op de school-
nen voor het huishouden, beknokkeld
worden door zijn vader, die hertrouwd
was en veel kinderen kreeg zoo goed als
aan de deur gezet toch altijd beleefd en
liefderijk voor zijn vader op een zolder
kamerken zijn eerste werk schrijven Het
Wonderjaar in den hemel zijn, als zijn
boek gedrukt werd
Met zijn naam erop als schrijver
Maar zoo arm als Job, en met schuld
bij den boekdrukker in angst en schrik
levea een kloek vast besluit nemen
denken, denken dag en nachtarbeiden
met het hoofd, om erbij te vallen, hulp
en steun vinden voor zijnen Leeuw van
Vlaanderen, dat groot verheven meester
stuk veel eer behalen van dat werk,
doch arm blijven, benijd, vervolgd
Voort werken met moed en aanhouden-
heid
Och, in alle vakken, ook voor de
vorming der ziel, nietsniets zonder arbeid;
Het is niet al spelende dat Conscience
de roem en de bloem van zijn Vaderland
is geworden.
Wie zou dat gepeisd hebben over
100 jaar, dat voor dat manneken uit dit
klein specerijwinkelken een ongehoorde
strooming van volk naar Antwerpen zou
opgetogen zijn
De stad Antwerpen gaf 150.000 fr.
geheel Antwerpen helpt meê voor Hendrik
L mvjo T'JUl A ACUUl l tv
banken, zal er alles bij verliezen, en daar Conscience die al zijn boeken schreef tot
zult gij priesters, op uwe borst mogen 1 vreugd en deugd, tot verhffing en sterkte
kloppen en zeggen Mea culpaaan van het vRamsche volk.
mij de schuld. Splendor. Pieter Daens.
