TOLK DER CHRISTENE VOLKSPARTIJ TlZJITZïL
iitsihrijviiQippijs raw Belgenlaru!
Een klager heeft geen nood en een
boffer heeft geen brood
verworpen
DE RECHTE WEG
Arrondissement Kortrijk
Zondag 27 October 1912
't Slad 5 centiemen
1 9" jaar Nr 43
HET RECHT
Voor Qod en VolkI
Per jaai £r. 3.oo. Negen maanden fr. 2i5
Zes maanden fr. i.y5 Drie maanden fr. i.oo
voor buiten het laad de vrachtloon daatbii. j
Hoofdepstelier H. PLANCQUAERT.
Men schrijft in ten bureele van dit blad en bij alle postmeesters en brie ven drapers
Alles moet vrachtvrij gestuurd worden naar het bureel van het blad
COUPUREREI, BRUGGE
AANKONDIGINGEN
J Bekendmakingen, per drukregelfr. o.a5
i Reclamen, op de 4* bladzijde. 0.45
j s 1 3e o.ÏJ
I Bijzondere voorwaarden voor notarissen, zaak
waarnemers. Afslag voor herhaalde invoeging.
Alle eerste Maandagen en derde Pon-
dagen der maand kostelooze raadpleging door
M. Hector Piancquaert, in Prins Biudetvijn
markt) te Kortrijk, van 9 tot n ure.
EEGLOO, Alle vierde Donderdagen dor
maand, van 8 tot 10 uren, kostelooze raid-
pleging door H. Piancquaert, voor werklieden,
boeren en kleine burgers, In den Ossekop.
DEYNZE, Alle tweede woensdagen, van
8 tot 10 ure voormiddag, te Deyaze, In den
Mexicaan, Gentstraat.
GENT; Alle Vrijdagen van 1 tot 2 ure in
den Nieuwen Boer, lokaal der West-Vlami. ïgen
op de Koornmarkt.
1
De katholieken gevoelen eene onweer
staanbare behoefte van op den vooruit
gang van den godsdienst te boffen.
Waarom
Men boft gewoonlijk ofwel uit IJdel
heid en hoogmoed, ofwel ook soms om
en achteruitgang die te danken is aan
wanbestuur, zorgeloosheid,onbekwaam
heid of ondeugd aan de oogen van het
volk te verduiken. Als alles nu toch zoo
welgaat is het niet het bewijs dat de
godsdienst goed bestuurd wordt en dat
de katholieken verstandig of goed han
delen
Deze week stond in alle katholieke
gazetten de groote vooruitgang te lezen
van den katholieken godsdienst in
vreemde landen. We wilden dat het
waar ware, doch die cijfers hebben ons
niet overtuigd.
Immers, er zijn twee soorten van
vooruitgangen de volstrekte vooruit
gang bijvoorbeeld, een mensch is in
bezit van twintig duizend frank tot een
bezit van derdig duizend geklommen.
Hij is op volstrekte wijze vooruitgegaan.
Doch als de andere menschen in plaats
van tienduizend fr. vooruit te zijn ge
gaan, dertig of veertig duizend fr. zijn
vooruitgegaan, dan is de eerste eigent-
lijk in vergelijking met zijne geburen
achteruitgegaan.
Nu, men heeft ons geleerd dat het
katholicismus de zending heeft ontvan
gen van al de volkeren in den schoot
der katholieke kerk te brengen. Als nu
't getal van dezen die niet tot de katho
lieke kerk behooren, sterker aangroeit
dan 't getal katholieken dan wordt deze
meer en meer van haar hoofddoel ver
wijderd en gaat zij dan eerder achteruit
dan vooruit, en 't is 't geen plaats heeft.
In 1800 waren er in Duitschland
10 millioen katholieken, nu twintig.
1Slechts 47 °/o van die katholieken
stemmen katholiek de andere dus, de
meerderheid, stemmen voor socialisten
en protestanten. Dus...
2. In 1800 waren er hoogstens i3 a
14 millioen antikatholieken in Duitsch
land nu zijn er 45 millioen. Dus voor
de katholieken in alle geval een betrek
kelijke achteruitgang.
Engeland: in 1800 een 100,000 tal.
Nu 2 millioen Ierland er niet bij
gerekend.
In den loop der vorige eeuw zijn
honderd duizende Ierlanders uit armoe
de in Engeland hun brood komen
zoeken. Ierland telde in i83o acht
millioen inwoners waarvan 71/2 katho
lieken ten minste nu nog 41/2
millioen waarvan slechts 3,75o,ooo
katholieken
't Vereenigd Engeland heeft dus nu
3,75o,ooo T 2 5,75,ooo millioen
katholieken of omtrent 2 millioen min
dan vroeger.
Doch de protestanten klommen van
12 millioen in 1800 tot 43 millioen in
1910. Dus,
Bijkans overal gaan de katholieken
betrekkelijk achteruit. Doch in vol
strekten zin gesproken gaan zij ook
bijkans overal achteruit, doch in die De schoolrifters
landen reicent men maar als katholiek c
deze die men uitscheldt als ketters.
ongeloovigen enz. als 't er op aankomt Aja
't getal katholieken te zwellen et 't volk
zand in de oogen te werpen.
De 39 millioen Fransche worden maar
als katholiek opgegeven, zooals de 7
millioen Belgen, de 19 millioen Span
jaards enz.
Doch hoeveel van die menschen zijn
eigentliik nog katholiek In Vrankrijk
bijvoorbeeld geen twintig per honderd.
Het katholiek gaat achteruit in ver
gelijking met andere godsdiensten, en
gaat veel achteruit 't gaat misschien
ook wel achteruit in volstrekten zin
gesproken, doch dit is zeer moeilijk om
juist na te gaan. In alle geval na 19
eeuwen, is 't katholiek verder dan
ooit van zijn einddoel de bekeering
der wereld tot het waar geloof, 't Is
't bewijs dat de katholieke kopstukken
er weinig van kennen en veel beter wat
ootmoediger zouden zijn dan het al te
willen overheerschen. H. Pl.
de schoolrifters, of het schoone
De Vlaamsche Gazet hernam
verleden week een gedacht dat wij reeds
van voor drij vier jaar in Het Recht
hadden vooruitgezet.
Wij wezen er toen op hoe traag de
Vlamingen wetten bekwamer» tot Ker
stelling hunner grieven. Zoo alle tien
of twaalf jaren bekomen wij een stukjen
wet dat een klein deeltje der onrech-
ten wegneemt waaraan wij Vlamingen i Die honderde en lionderde arme kleine
lijden. kinderen, bleek en derf, mager en zwak.
Als men langs dien weg voortgaat, zij hebben dat niet noodig
zullen de Vlamingen zoo binnen drij a Vaders en moeders winnen geld ge-
vier eeuwen omtrent volle rechtsher- j no©g L brugge, de stad niet der dikke
volkswerk van de kostelooze noenmalen
aan de arme schoolkinderen, werk dat
wij voorgesteld hebben aan de stad van 1
het in te richten, is dus in den gemeen- j
teraad van Brugge, op voorstel van den
heer schepen Van Hoestenberghe, door
al de katholieken verworpen t
En daarbij nog verworpen, mot verach
ting en misprijzen, met woede en geweld
Bijgevolg, Brugsche volk. onthoudt
het wel
Het programma der katholieke bewaar
ders van Brugge, is op dat gebied
Rifters voor de zwanen,
brood voor de beesten, ja, maar
schoolrifters, een deugdelijk kloek noen
maal voor de arme zwakke schoolkinde
ren, neen
Dat zijn nu de verdedigers van gods-
dienst en broederlijke liefde, en de be- 1
schermers van den werkman, de oplossers
van de maatschappelijke vraag, de vrien-
den van dat arme volk
Dat schoone edele werk, dat in zooveel
groote steden, aan duizende en duizende
arme werkmanskinderen op stoffelijk
gebied, zooveel bijbrengt om het volks
onderwijs vooruit te helpendat is
voor u niet Brugsche volk gij zijt het
niet weerdig, gij verdient dat niet, gij
zijt toch maar 't schuim der bevolking
01krapuul
Een miljoenrijke edelman zegde Dat
werk is hier NUTTELOOS in Brugge
Nutteloos
stelling bekomen hebben.
Wat moet er gedaan worden
Een wetsonwerp voorstellen, maar
dat in eens alle ongelijkheden weg
neemt en op alle gebieden aan de
vlaamsche taal in België de plaats
geeft die haar toekomt. Die wet zou
vette loonen
Zij wonen in prachtige werkmans
woningen. In Brugge vindt men geen
verachterlijke, vervallen huizen meer,
geen krochten meer
NutteloosDat vader en moeder min
verteren en meer sparen, en er zal eten
;enoeg zijn voor hunne kinderen, er zal
natuurlijk niet van den eersten dag welstand zijn en weelde, in alle werk-
uitvoerbaar zijn. mansgezinnen
Laat ons bijvoorbeeld veronderstel- NUTTELOOS WERK hier te Brugge
Waarom niet gezegd, heer edelman,
dat het werk der schoolrifters, GEVAAR
LIJK zou zijn voor het arme volk
Zegt maar op dat het volk niet te weel-
dig mag opgevoed worden, omdat ge het
dan geen meester meer zou zijn
len dat men deze wet voorstelle en
stemme in 1913, de wet zou uitvoer
baar verklaard worden in 1828 of
i5 jaren nadien voor deze die geen
vlaamsch hebben kunnen leeren.
Dat voorstel zou natuurlijk verwor-
pen worden, maar dan zou men in 1914 Een ander lid Tan den gemeenteraad,
wederom hetzelfde wetsontwerp neer- den jieer Monthaye. armmeester van
leggen, doch de tijd voor de volledige I s Salvators, las uit 'het verslag over het
uitvoering bepaald zou 1928 blijven. bestuur en den toestand van de stadszaken
Ondertusschen zou men een hevige van Brugge... de verslagen over de Open
beweging in 't land inrichten en rust 1 bare Weldadigheid
noch duur hebben vooraleer de wet Over 't bureel van Weldadigheid
gestemd worde. Over de Godshuizen.
Wat zou het gevolg zijn van zulke Over de gasthuizen met al hunne uit-
taktiek iedereen weet dat de Vlaam-
gaven. En zegevierend riep hij uitziet
wat het katholiek bestier al doet voor het
arme volk
Kluchtenaars Daar is niets van het
uwe bij, heeren katholieke bewaarders
van Brugge.
Dat zijn stichtingen, gegeven sedert
En zelfs al duurde het lange jaren eeuwenen eeuwen, door brave christenen,
eer die wet er door geraakte toch zou wellicht en ten tijde dat de katholieken
zij van den eersten dag; als een schrik- 4 nog christene menschen waren
sche beweging van dag tot dag aan
groeit en bijwint in macht. Dus als de
Vlamingen beslist zouden doorwerken,
moet die wet binnen korte jaren er
door.
beeld boven den kop hangen en in hun
eigen belang zouden zij de vlaamsche
taal beginnen aanleer en en dan ook
eerbiedigen.
Zoo schreven wij over drij a vier jaar.
Stichtingen en werken die bestonden
en uitgevoerd werden, tijdens de liberalen,
en die zullen voortbestaan als gij bewaar
ders, door de democraten van het stad
huis zult weggekegeld zijn.
Werken stichtingen en geldendie de
De Vlaamsche Gazet tot ons groot bewaarders NIET toebehooren,
genoegen schreef ook m dien zin over *e d6 weenin,t minstenniet;
eenige dagen. Het Nationaal Vlaamsch maar ^en eigendom zijn van 't arme volk
Verbond van Gent heeft het gedacht Heer MonthaVe sprak ook nog van
goed gevonden en zal dit jaar zich honderd duizend frank, die de kat'no-
onledig houden met het opstellen van heken aan de goede werken betalen
dergelijk wetsontwerp. Iu eene stad van barons, van aller-
Geen brokken en stukken rneer we hande rijkaards; in eene stad, van zooveel
eischen voor ons volk zijn volle recht. katholieke millionnairs, honderd duizend
H. Plancquaert. S frank '8 jaars, 't is nog al iets
Er zijn rond de zeven duizend inge
schreven behoeftigen in Brugge
Het ware nog geen 4 centiemen daags
vcor elke behoeftige .juist voor den azijn
vaii hunne watersaus!
En dan nog 't Is gemakkelijk voor de
rijke katholieke bewaarders, van honderd
duizend frank aan het arme volk te
geven, als ze eerst jaarlijks, een millioen
of millioenen op de loonen afwoekeren
Men hoorde niet anders als weldadig
heids werk, weldadigheid, weldadigheid
Wij weten het wel dat is de droom van
de katholieke bewaarders van almoesen
te geven. Ah zooveel niet uit liefde,
maar meest als ze niet verder kunnen, en
dat, en dan nog maar, opdat het arme
volk niet te luide zou roepen, en om het
onder den hiel te kunnen houden en
meester te mogen over spelen
Zeker, ja de liefdadigheid, is eene edele
schoone deugd, maar die nog meer het
geluk uitmaakt van deze die ze beoefenen
kunnen, als wel van deze die door onge
lukken, door armoê, ellende, gedwongen
zijn van ze deemoedig af te bedelen.
Schoone deugd, ja, maar men moet niet
verlegen zijn, dat er geen omstandigheden
meer zullen gevonden worden, om ze
voort'te beoefenen
Maar nu zijn de tijden gekomen van
hoogen staat en volksontwikkeling, van
breeder rechtsinstellingen en maatschap
pelijke werken, en dat op alle gebied, en
die geroepen zijn, om de armoe en de
ellende, zooveel mogelijk te voorkomen
Het arbeidende volk, dat begint gevoel
te hebben van zijne weerdigheid en de
weerde te begrijpen van zijn arbeid en
zijn zweet, heeft er genoeg van, men mag
dat zeker zijn, van geheele dagen nog te
moeten bedelen gaan om een stuk brood
bij den eenen of anderen dischmeester.
Er zou een volkswerk zijn de school
rifters.
De schoolrifters, als stadswerk; de stad"
waar elke werkman, morgen, met het
algemeen stemrecht, vrije burger zal zijn;
eeu werk, eene instelling dus, waar het
volk zijn woord zal te zeggen hebben....
dus zijne instellingzijn volkswerk.... en
dus het brood niet meer van de liefdadig
heid.
En omdat wij, democraten, dat volks
werk, in den gemeenteraad, bijzonderlijk
omdat ik, Priester Fonteyne, trouw en
kloek ons arbeidende volk blijf te zijde
staan...
Daarom worden kinderen van katho
lieke scholen, opgehitst om langs de
straten, achter mij te roepen en te tieren.
Daarom zitten geheele dagen mou-
chards, als sluipmoordenaars, mij overal
op de hielen, om toch iets te kunnen vin
den, om mij te kunnen lasteren en eer-
rooven...
Daarom op de muren van de stad ge
plakt, die plakaten, vol leugen en laster
en eerroof, zoo walgelijk, dat al dat eer
lijk is in stad, er van spuigen zou
Heeren bewaarders, denkt niet, dat ge
mij met al die laagheden, die eerloos
heden, mij en mijn mannen, zult temmen
kunnen
Wat mij betreft, ik veracht geheel uwen
lagen boel.
Wat aangaat het arbeidende volk van
Brugge, onthoudt het wel, het zal u in het
korte rekening vragen
Morgen hebben wij het algemeen stem
recht
Gij zult het boeten.
Priester FONTEYNE.
In algemeene vergadering van den arrondis-
sementsbond van verleden Zondag werd de
volgende brief gezonden aan de socialistische
partij van het arrondissement Kortrijk in ant
woord op haar schrijven betrekkelijk de betoo
ging van 10 November voor algemeen stemrecht
en E. V.
