Wat willen de
kristen demokraten
De Landwacht in nesten
099te9MMH»M»
PARTIJGENOOTEN I
Brugge
zijn recht niet heeft, en de andere te veel voor
rechten bezit.
Er bestaat maar een middel om nen duurza-
men vrede te stichten elkeen zijn recht geven.
Hebben de Vlamingen recht op eene Hooge-
school Ja dus wil men vrede men moet ze
hem toestaan.
Verplichtend onderwijs. De katholieken
gaan voorts met zich in 't algemeen vijandig tc
toonen aan verplichtend onderwijs. Daar komt
op 't onverwachts de Paus de eerste kommunie
om zoo te zeggen verplichtend te maken op het
7* jaar. Nu 'tis alom bekend dat een groot
getal kinders slechts ter school blijven gaan om
't wille van de eerste kommunie. De eerste
kommunie eens voorbij, zij blijven t'huis.
Veel katholieken zijn zelve verschrikt over de
mogelijke gevolgen der eerste kommunie aan 7
jaren. Een kolossaal groot getal kinderen zullen
van hun achtste jaar den voetniet meer in school
zetten en niet alleenlijk zullen zij Diet kunnen
lezen en schrijven, doch op hun tiende en
twaalfste jaar zullen-ze geer: gebenedijd woord
meer kennen van hun catechismus.
We hebben reeds meer dan een katholiek
tegengekomen die dank aan den nieuwen maat
regel door den Paus genomen bekeerd is tot
het verplichtend onderwijs.
Wij eerbiedigen den Godsdienst en willen dat
hij buiten den politieken strijd gelaten worde.
Wij zien in de maatschappij de schreeuwendste
onrechtveerdigheden heerschen; het arbeidende
Volk, volgens Het woord van Paus Leo XIII
voor het grootste deel, in armoe en onver
diende ellende zuchten en wij zeggen met
hem dat er spoedige en krachtdadige midde
len moeten aangewend worden om onze arme
broeders ter hulp te komen.
Men zegt dat België een der rijkste landen is
der wereld, en wij zijn het land der lage
loonen a en lange werkdagen. In de groote
Nijverheidssteden, zooals Roeselaere, Aalst,
enz. 2,5o daags. De landbouwwerklieden in de
Kempen 1.25 daags, zelfs 1,00 fr. In de Vlaan
deren 0,75 tot 1,00 fr. met één stuk eten op het
hof. Kweekt met een dergelijk loon vrouw en
kinderen 1 Zelfs de Staat betaalt nog honger-
loonen in den dienst der spoorwegen, zijn er
nog 9622 werklieden die min dan 3 fr. daags
verdienen, dat is 928.029 fr. 'sjaars achter
houding van het loon der werklieden, a
Wij zeggen, zooals priester Daens altijd heeft
geleerd, dat een neerstige werkman recht
heeft op een eerlijk deftig bestaan, voor hem,
voor vrouw en kinderen, een bestaan weerdig
van den mensch, kind van God En nu is het
voor het grootste deel, zijn leven lang armoe en
onverdiende ellende om eindelijk oud gewor
den, gekraakt en gebroken, nog geschat te wor
den aan 9 centen daags pensioen.
Hongerloor.en en ellendige werkmanswonin
gen. In Brussel en voorsteden, in deze groote
wereldstad, schat men dat er op 100 werkmans
gezinnen 34 zijn of 34 t. h. die maar een enkel
kamerken hebben, om in te wonen, te eten en
te drinken, te werken en te slapen, ouders en
kinderen, jongens en meisjes, al dooreen.
Hongerloonen, ellendige woniDgen, lange
werkdagen, nog veel van i2-i3 uren daags
En zoo zien wij jaarlijks 5o tot 60 duizend
werklieden, die gedwongen zijn naar Frankrijk,
naar den vreemde te gaan dolen, om in slaven
arbeid, het arme stukje brood te gaan verdie
nen, dat het rijke vaderland hen weigert
Droevig 1 en mea moet er dan nog bijvoe
gen, dat het ons kleine, ons arbeidende volk is,
dat met zijne talrijke kinderen, het grootste
deel der Belastingen moet dragen. Wij be
talen meer dan 120,000,000 fr. belastingen, op
eetwaren, op drank en andere dagelijksche
noodwendigheden des levens dat is bij de
20 fr. per hoofd en voor een werkmansgezin met
4 kinderen 120 fr. 'sjaars; het vijfde, zesde
deel van zijn loon, het vijfde, zesde brood
uit zijn mond gerukt I
Op taalgebied willen wij Vlamingen en
Walen volkomen gelijk \ien stellen in alle
openbare besturen en scholen en voor alle
rechtbanken en gerechtshoven in het vlaamsche
land, alsook in het leger.
Als soldaat kan een Vlaming zelfs geen kor
poraal worden, als burger kan hij nog geen
arm plaatsken van treinwachter, stoker of kaar
tjesknipper aan den spoorweg bekomen zonder
Fransch te kennen, terwijl men tot de hoogste
en bestbetaalde plaatsen in ons land kan
opklimmen, ja zelfs minister worden zonder een
enkel woord Vlaamsch te verstaan.
Daarom vragen wij dat de kennis van de
Vlaamsche taal geëischt worde van al de
Staatsbeambten en bedienden in het Vlaamsche
land dat de kennis der twee talen op gelijken
voet gevergd worde voor het bekomen van alle
plaatsen in de middenbesturen, van alle graden
in het leger en van alle zetels in de rechtbanken
en gerechtshoven.
Maar vooral willen wij aan de jeugd en aan
de werklieden van het Vlaamsche land een
deugdelijk onderwijs in het Vlaamsch doen
geven in alle scholen, in alle vakscholen, (land
en tuinbouwscholen, veeartsenijschool, teeken-
scholen enz.) en vooral in alle nijverheids- en
ambachtscholen, waar de Vlaamsche werklieden
de noodige kennis en vaardigheid moeten erlan
gen, waarvan het gemis onvermijdelijke
vrucht van het schijnonderwijs, dat hun nu
in het Fransch gegeven wordt thans grooten-
deels de oorzaak is van hunnen jammerlijken
toestand.
VolksonderwijsEen geleerd volk, is een
vrij en machtig volk, een volk van voorspoed
en welstand.
En hier in Belgie zien wij meer dan 100 dui
zend kinderen, arme schapen zonder eenig
onderwijs of opvoeding, langs de straten dolen;
de kinderen gaan in 't algemeen maar 186
dagen 'sjaais naar school, of 1 dag op 2, en
72 op 100 verlaten de school voor het einde van
den leergang 1 Daarom eischen wij verplicht
onderwijs met het recht voor de ouders van
vrije keus der school.
Meer nog, onze kleine neringdoeners zelf
gaan gebukt ondei de lasten, worden door de
Geldmacht, aan wie de wet nog alle voordeelen
toekent, op de markten verpletterd, en moeten
kwijnen en verdwijnen, als er hun geene spoe
dige hulp verleend wordt.
Wij eischen ook Algemeen Stemrecht.
Nu zijn bet de bezitters, die met hunne 2 3
stemmen meester zijn in de Kamers, meester
zijn in de besturen, meester op de Gerechts
hoven en de wetten die ze maken zijn meest
geldzakwetten en weinig of nooit geene ware
rechtzinnige volkswetten. Wij willen volkswet-
ten, wetten om Boer en Neringdoener en Werk
lieden een eerlijk en deftig bestaan te verzekeren
en daarom eene volksmacht door Algemeen
Stemrecht.
Dat is het doel der Vrije Democraten eer
bied voor den Godsdienst, maar Vrijheid,
Recht en Brood voor het arbeidende volk.
Verleden week hebben onze lezers gezien dat
De Landwacht of beter dat de opstelraad
van (i De Landwacht n Gentenaar, Volks
vriend, Fondsenblad, enz. een artikel heeft
laten verschijnen in het Fondsenblad han
delende over onze polemiek tusschen Het
Recht en u De Landwacht een artikel dat
moest verschijnen in de De Landwacht
zelve maar dat zij uit zijne echte plaats orttrok-
ken heeft om zooveel mogelijk den moeielijken
toestand voor hunne lezers te verduiken waarin
zij zich bevinden. Wij hebben hen evenwel
verplicht te doen bekennen tot welke middelen
zij hunne toevlucht genomen hebben, en heb
ben aan den opstelraad gevraagd om dat artikel
ook in De Landwacht te laten verschijnen,
of zooniet aan ons adres dat nummer van het
Fondsenblad te zenden die het artikel in
kwestie bevat. Zij hebben het raadzaam gevoD-
den ons dat artikel toe te zenden om het niet
in De Landwacht te moeten laten verschij
nen. Verleden zondag morgen bracht de post
ons het nummer van 29 Augusti van het
Fondsenblad
Wat leert de ondervinding ons toch meer en
meer hoe bekrompen, hoe kleingeestig, hoe
ouderwetsch die katholieke politiekers zijn I
De Landwacht kan zich niet verdedigen
zij kan den waren grond der zaak niet betreden
of zij geraakt van langs om dieper in nesten...
en dat maakt hen zoo kittelig, zoo zenuwach
tig dat zij niet weten hoe hun ongemak uitge
werkt. Voorzeker, moest onze pennestrijd ge
voerd worden tusschen malkaar, in onderhan
delingen, briefwisseling die niet onder 'toog
komt van 't publiek, zij in de grofste persoon
lijke aanvallen hunne toevlucht zouden zoeken.
Immers dat kan nog geen adres naar behooren
schrijven zonder dat hunne onverdraagzaam
heid er in doorstraalt, ziet liever M. Remi
Vanderschelden, isle Luitenant dc:f Kristene
Demokraten, Deerlijk dat was het geschreven
adres waaronder het Fondsenblad ons toe
kwam. Niet dat wij dit kwalijk nemen, o neen;
wij geven dit enkel om dit te laten dienen als
blijk van de onverdraagzaamheid en de klein
geestigheid welke die mannen bezielt. En nu
ter zake. Wij vroegen aan De Landwacht
ons dat artikel te bezorgen, niet omdat wij
meenden dat het een antwoord zou geweest
zijn op de geheele kritiek van ons schrijven,
maar omdat het een antwoord zou moeten ge
weest hebbeD, en omdat wij wisten dat het bij
de kollektie van de ketelvest te Gent moest
doorgaan als volledig antwoord, en wij het
diensvolgens in den grond willen kennen.
En wat is dat antwoord 't Is eenvoudig de
herhaling van zijn gedurig gezaag dat het voert
week in week uit, in brokjes en stukjes, nu
zoowel mogelijk saam verbonden.
Het artikel zegt dat wij het niet kunnen op-
krijgen dat een kristen demokraat aan hen
schreef. Wel beste konfrater toch, het is juist
het tegenovergestelde 1
Wij vragen aan dien kristen demokraat
als gij het nu tcch zoo wilt hebben, dat hindert
ons niet dat hij op dien weg zou voort gaan
en met ons zou willen in bijzonderheden treden.
Wat baat het immers eene zaak eens eventjes
aan te raken, oppervlakkig. Als men iets
schrijft 't moet zijn dat men het meent, 't is om
iets vooruit te zetten dat men goed vindt, en
dan moet men het zoo juist mogelijk toelichten
en op rechte voeten plaatsen, 't Is hetgeen wij
zouden willen zien hebben van dien kristen
demokraat uit De Landwacht en wij zouden
hem dat willen hebben zien doen in de De
Landwacht zelve.
Integendeel wij krijgen geen woordje meer van
dien kristen demokraat en gedwongen steekt
u De Landwacht s zelve soms eens haar kopken
buiten haar kot om wat te blaffen en rond te
springen en eindelinge haar eigen schotel om
ver te springen dien zij niet meer kan rechten
Die krijten demokraat heeft zijn gedacht
gezegd, zegt het artikel uit het Fondsenblad
dat ook in De Landwacht moest verschij
nen, en dat antwoord is De kristene demo
kraten magen niet hardnekkig en onbuigbaar
wezen 't Is te zeggen wij, kristene demo
kraten, mogen evenmin als de katholieke be
houders omzien naar de vereischte van den
tijd, wij moeten laten vlotten wat vlot, ons
geloovige werklieden moeten wij in den poel
van armoe en laag leven laten omkomen zoo
lang zij niet door den drang der omstandig
heden opgezweept gaan schijnredding zoeken
bij de socialisten.
Wij mogen niet onbuigbaar wezen wij
moeten buigen voor den oppergeneraal, zooals
verder in het artikel wordt gezegd, 't zij die
oppergeneraal het geheele leger naar den af
grond leidt of niet,met al hetgeen er duurzaams
aan verbonden is en met zijnen val mede
sleept.
De kwestie is hier deze, volgens ons bij het
oude leger is geene wapen- noch krijgsuitrusting
te vinden geene verdedigingsmiddelen om het
kleine volk, de groote legerbende, te redden die
gedurig overloopt naar den vijand. Dat volk
verloren is alles verloren, en om dat volk te
blijven behouden willen wij het eene macht
bezorgen in en door de vrije kristene volks
partij, waar het zich vrij kan bewegen en ver
dedigen tegen de overheerschende kapitaal
macht die noch volbsbelangen noch godsdienst
kent.
Het artikel herhaalt ook het gewoon deuntje
van De Landwacht over het kartelen van
ds kristene demokraten met liberalen en socia-
te Kortiijk en Dendermonde, en het
zegt dat Het Recht zich ligt te kronkelen
en te wringen om die schande van zijn lijf te
schudden, maar dat het eene vlek is die niet
meer uit gaat.
Kronkelen en wringen 1
Wij hebben gezegd wat daartoe aanleiding
gaf, en dat herhalen vinden wij overbodig.
Wij hebben ons nooit getracht te verschoonen
en doen het nog niet, om de eenvoudige reden
dat wij geene verschooning noodig hebben.
Het Recht heeft berouw, er is misschien
nog beternis te verhopen, zegt het artikel.
Welnu, De Landwacht heeft nog nergens
sporen van berouw kunnen opspeuren wij
hebben liberalen en socialisten gegeeseld zooals
zij het verdienden, en door het feit hebben
wij hunne rechtzinnigheid en hunne goede
trouw leeren schatten. Hadden zij eerlijk
geweest de zaak ging voortnu is het gedaan.
0 De Landwachten met een Gentenaar
Volksvriend a, Fondsenblad enz. weten
geheel goed, dat zeggen zij zelf, dat wij nooit
geen ander doel gehad hebben dan een kristen
demokraat in de kamer te krijgen, maar zij
laken de-middelen tot. welke wij onze toevlucht
namen.
Goed, wij bezaten betere middelen dan deze,
ons programma, ons grondbeginselen van kris
tene demokratie en de taaiheid onzer leiders
waren daartoe bekwaam, waren zij niet met
valsch geweld, met bedrog, met dwang, uit-
kooperij enz. door alle oneerlijkheid machteloos
gemaakt geweest, door de geldmacht die er
insgelijks de bedienaars van den godsdienst toe
dwong den dienst van God tot hetzelfde doel
eind te gebruiken.
Het verwijt dat wij hen maken dat zij de
schuld zija dat een liberaal of socialist de
plaats inneemt van een kristen demokraat in
de kamers vereert hen, zegt het artikel zij
hebben gedaan wat zij konden om de kiezers te
doeD inzien dat zij niet mcchten stemmen voor
mannen die met liberalen en sccialisten samen
loopen om aan een zetelken te geraken.
Welnu, hebben de kiezers niet gestemd voor
den kristen demokraat zij hebben gestemd voor
den liberaal of den socialist die gekozen wierd I
en de u Landwacht is er door vereerd 1 zij
ziet liever dien liberaal en dien socialist in de
kamer dan een kristen demokraat 1
Wij vragen aan u De Landwacht tot hoe
ver de godsdienst, die hare hoofdzaak is zegt
zij, daarbij gewonnen heeft Maar ja, liever
langzamerhand den godsdienst verloren dan de
voorrechten der rijken, niet waar «Landwacht»
Het Recht i> mag nu vragen zooveel het
wil zegt De Landwacht of we dit niet zien
en of we dat niet zien.
Dus, 't is te zeggen wij antwoorden ner-
gends op.
Wij wisten geheel goed, als wij de pen
opnamen om De Landwacht bij hare ooren
te nemen, dat zij wat zou getierd en gelawijd
hebben en'verweten alles wat niet te pas komt
maar dat zij nooit den grond der zaak zou heb
ben durven aanraken noch van ver noch van
bij. Doch, wij wilden er haar toe dwingen dit
zelf voor hare lezers te bekennen, zij heeft het
nu bekend, doch zij heeft die bekentenis gaan
verbergen in 't Fondsenblad 1
Aan 't nadenkende volk ter overweging
gegeven. R. Vanderschelden.
Studie en sprekersbond van Kortrijk.
Helpt ons blad verspreiden
om nieuwe lezers aan te win
nen.
Reeds vier maanden hebben wij de
kiezing achter den rug.
Gij ziet dat er geestdrift, dat er leven
en beweging is en blijft onder de demo
kraten in 't arrondissement Kortrijk.
Sommige partijgenooten, wel is waar,
staan, niet zoo vol vuur als veertien
dagen voor de kiezing in alle partijen
vindt men mannen die maar werken als
de kiezing aan de deur staat. Dat is een
gebrek.
Anderen integendeel werken aanhou
dend met kalmte en gematigheid, doch
niet te min met hardnekkigheid en vast
beradenheid, met eene overtuiging die
niet aan 't wankelen kan gebracht wor
den. Dat zijn de levensorganen van eene
partij, die haar eens tot grootheid, tot
macht, tot de overwinning moeten
brengen.
Dit keurleger vooral groeit aan in de
kristene volkspartij, sedert de laatste
kiezing is het meer dan verdubbeld.
Een teeken dat de kristene volkspartij
van langs om meer den weg van den
vooruitgang betreedt in ons arrondisse
ment.
Wat is er nu vooral van noode
Een aanhoudende strijd kost aanhou
dend geld, en er moet en er zal aan
houdend gestreden worden. Doch wij
kunnen van dezelfde personen niet alies
eischen strijdvoeren en geld verschie
ten aanhoudend strijdvoeren kost al
reeds genoeg voor zijn persoonlijk deel.
De laatste kiesstrijd heeft ons veel
geld gekost wij hebben diep in de
beurs moeten grijpen, bij zooverre dat
er een gat in is Dat gat is reeds voor
een deel gestopt, doch wij moeten het
geheel opvullen. Daarom richten wij
ons bijzonderlijk tot de partijgenooten
van 't arrondissement Kortrijk, zorgt
goed voor uwe plaatselijke bonden
past op de vergaderingen leden woont
de vergaderingen bij en stort regel
matig uwen penning ter ondersteuning
van de partij
Neemt een voorbeeld aan de vrienden
van Meenen, aan wien wij een woord
van hertelijken dank verschuldigd zijn.
Gedurende den kiesstrijd hebben zij het
voorbeeld gegeven van al onze andere
bonden door maandelijks mildelijk den
strijd geldelijk te ondersteunen, en nau
welijks is de kiesstrijd voorbij of zij
hernieuwen hun voorbeeld. De arron-
dissementbond stuurt hun een woord
van hertelijken dank.
De partijgenooten en de bonden van
andere gemeenten moeten dat voor
beeld volgen.
Dezen winter overloopen wij al onze
dorpen om meetingen te geven en bon
den te stichten daar waar er nog geene
bestaan. Propagandisten, er zal werk
zijn dezen winter
Partijgenooten, zorgt voor strijdmid
delen, zorgt voor strijdpenning
De Arrondissementsbond.
In den Gemeenteraad
Twee voorname punten zijn Zaterdag in den
Gemeenteraad besproken, waarvan wij hier
eenige woorden moeten zeggen
't Eerste punt is de verpachting van de ge
bouwen en gronden van de St. Juliaan-en Van
VoldeDS gestichten door de Burgerlijke Gods
huizen, aan de Broeders van Liefde, voor een
termijn van 27 jaar, aan den prijs van i3 duist
frank 's jaars voor de 3 eerste jaren en i5 duist
frank 'sjaars voor de 24 volgende jaren.
Onze gekozene B. Minnebo, welke de pacht-
akte goed bestudeerd had, zegde dergelijke
pacht niet te kunnen goedkeuren daar deze in
de ongunstigste en nadeeligste voorwaarden
voor de Burgerlijke Godshuizen gesloten werd.
De vorige pacht, zegde hij, was 18 duist
frank 's jaars en zelfs eenige jaren geleden 21
duist frank 's jaars. In de 27 jaren is dit dus
voor de Godhuizen een verlies van meer dan
honderd duizend franken. Hij zegt dat, gezien
de verheoging van alle grondeigendommen en
de merkelijke stijging der pachten van alle goe
deren, het toch niet kan aanveerd worden dat
men voor zulken lagen prijs al die eigendom
men verpacht voor 27 jaren. Daarbij, zegt hij,
hebben de pachters het recht indien zij, eerder
dan hun pacht uit is, de gestichten verlaten,
om reden dat zij het niet zouden kunnen vol
houden, groote sommen te eischen aan de
Hospicen als vergoeding voor de gedane ver
anderen of verbeteringen aan de gebouwen.
M. Goethals, schepen en voorzitter der gods
huizen, erkende dat de pacht zeer laag was,
doch dat dit de eenigste conditiën waren welke
de Broeders wilden aanveerden.
M. Minnebo zegde daarop dat de Broeders
van Liefde, als pachters, alle gelijk hadden,
de gunstigste voorwaarden voor hen te zoeken,
maar dat de Hospicen ook voor taak hadden
hunne inkomsten te verzekeren en alzoo in
27 jaren geen 100 duist frank uit hare handen
te werpen, ten nadeele hunner kas.
De pacht werd dan aanveerd door de 16
aanwezige leden, min de stem van M. Minnebo.
Hier voegen wij erbij dat de voorzitter der
godshuizen zeer mild is voor de kas van de
Broeders van Liefde, maar dat hij integendeel
zeer gierig is als hij moet betalen voor den
onderhoud van arme ouderlingen of weezen,
die uitbesteed worden aan 5o centiemen per
dag
Het tweede punt waarvan wij moeten spre
ken is de zaak van den taks van 5 fr. te
betalen door de maatschappijen van vermaak
die in hun lokaal voor hunne leden een feestje
geven.
M. Minnebo deed daarvoor eene onder
vraging en zegde dat de gemeenteraad reeds
over eenige maanden eene beslissing genomen
had welke dien taks afschafte. Het besluit werd
per plakbrief aan de bevolking kenbaar gemaakt
en tot heden toe doet men de 5 fr. betalen. Hij
zegt dat de taks van 5 fr. als onwettig wordt
aanzien door den heer minister en ook door
den heer gouverneur die in eenen brief aan de
gemeenteoverheid lieten weten dat enkel de
bals of feesten onder dezen taks vallen, welken
een inkomgeld eischen of na den dans om
halingen doen. Daarbij, voegt de minister erbij,
hebt gij het recht niet aan de maatschappijen
de namen van hunne leden te vragen, daar dit
eene onrechtstreeksche inbreuk is op het recht
van vereeniging.
Bij al die redens zegt MMinnebo, moet ik
nog vragen waarom de eene maatschappij moet
betalen en de andere niet, zelfs zijn er die
reeds hun geld terug ontvingen. Ik vraag de
volledige afschaffing van dien onwettigen en
onrechtveerdigen taks.
M. van Caloen, dienstdoende voorzitter,
zegt dat het reglement, onlangs door den
gemeenteraad gestemd, nog niet aanvaard is
door de hoogere overheid en het Collegie in da
