A iternatieve
tewerkstelling
Bedrijven in zelfbeheer
LA SOCIETE
SPECTACULAIRE-
11
't zjiël promoveert
MEI 68
DE BEVRIJDE BEZEM
Onlangs nog konden we via de
media vernemen hoe de westduitse
Grünen in hun ekonomisch program
ma de voorkeur gaven aan een eko-
nomische bedrijvigheid in zelfbe
heer, Maar ook in de rest van
Europa wordt deze idee door vele
mensen verdedigd.
Nochtans is dit geen nieuw ver
schijnsel, want de idee van het
zelfbeheer ontstond ongeveer 200
jaar geleden toen filosofen als
Sant en Descartes de gelijkheid
tussen mensen in een evenwichtige
maatschappij uitdrukten. Het was
vooral de daarop volgende intel-
lektuele stroming die zich bewust
was van de industriële revolutie
gebaseerd Gp uitbuiting van
de arbeidersklasse.
Het was voornamelijk de anarchis
tische strekking die hierin een
belangrijke rol speelde. Marx had
minder oog voor kleine bedrijven,
zijn theoriën golden vooral op
ekonomisch makroniveau binnen een
staatssocialisme. De anarchisten
wilden de ekonomie eerder vanuit
de basis, de arbeid zelf aanpakken.
In elke febriek wilden zij het be
heer door de arbeiders zelf laten
overnemen in de vorm van koopera-
tieven, die zouden produceren naar
een reële behoefte. Een groot pro
bleem was hier de vorming van de
arbeiders om een dergelijk beheer
te voeren, waardoor heel wat ini
tiatieven in die beginperiode een
vroege dood stierven.
Ook vandaag de dag wordt de anar
chistische beweging nog zeer wan
trouwig benaderd, omdat het dikwijls
vereenzelvigd wordt met terrorisme,
een kompleet vervormde voorstelling
door onbegrip die door het gevestigd
gezag gretig werd verspreid gezien
men toen (en ook nu nog) andere dan
kapitalistische ideeën over het eko
nomisch bestel best kon missen.
Anarchie betekent letterlijk het niet
aanwezig zijn van gestruktureerd
autoritair gezag. Politiek gezag in
teresseerde de anarchisten trouwens
veel minder dan de uitwerking
van konkrete ideeën voor een
maatschappelijk verantwoorde
ekonomische struktuur die het
uitbuitingskapitalisme moest
vervangen. Een maatschappij waar
binnen kleine zelfstandige ge
meenschappen werken aan de har
monische uitbouw van intensieve
(lees arbeidsintensieve) land
en tuinbouw en kleinschalige
industrie, waar geen onderscheid
bestaat tussen denkers en wer
kers wat betreft financiële ver
dienste.
De fransman Ph. Buchez benaderde
de konkrete werking voor kollek-
tieve arbeid door statuten op te
stellen voor koöperaties en an
dere kleine industriële entitei
ten. Hij stelde dat het kapitaal
van de onderneming eigendom is en
blijft van de gemeenschap der
werknemers. Hij stond achter een
speciaal kredietverleningssysteem
en verwierp konkurrentie tussen
de verschillende zelfbeheerde be
drijven door het oprichten van
associaties per industriële sek-
tor. Het zijn vooral zijn ge
schriften die door Europese wet
gevers naderhand werden Overgeno
men in hun wettelijke statutaire
bepalingen van kooperatieven
(België KB van 1962)
Ondanks de vele negatieve gevolgen
van het huidig kapitalisme kan men
zeker niet ontkennen dat er in zo
een systeem materiele verbeteringen
voor het individu ontstaan. Maar
zoals we reeds eerder vermeldden is
dit een kortzichtig ekonomisch be-
stel voor korte-termijn-oplossingen
dat geen voldoende toekomstperspek-
tief biedt omdat het maar kan be
staan door enorme uitbuiting van
arbeid, kapitaal, energie, derde
wereld, natuurlijke rijkdommen.
In de na-oorlogse periode toen de
ekonomie haar exponentiële kurves
haast zelf niet kon volgen,had
men geen behoefte aan zelfbeheer
de bedrijven (ook niet vanuit de
arbeidersklasse)
Sinds de jaren zestig is er in
de westerse wereld een nieuw eko
nomisch denken ontstaan bij bepaal
de groepen van de bevolking, waar
bij men de gedachte van het zelf
beheer weer in voege probeert te
Drengen, gekoppeld aan een
fundamentele maatschappijkri
tiek.
Toen in mei 1968 in Parijs studen
ten en arbeiders op dezelfde bari-
kaden stonden en zowel universi
teiten als fabrieken werden bezet,
dacht men dat er tussen beide
groepen een blijvend samengaan
zou zijn gebleven. Het was echter
van bijzonder korte duur, omdat
vanuit de georganiseerde arbei
derswereld sterk werd gereageerd
tegen deze samenwerking. Men mag
hier gerust stellen dat het vooral
de kommunisten zijn geweest die
aan deze doorbraakbeweging de
doodsteek hebben toegebracht, om
dat ze nog dachten in 19de eeuwse
schema's van klassestrijd en socia
listische dogmatiek.
Het is een enorme blunder van de
arbeidersbeweging nooit een eigen
bewuste keuze rond een alternatieve
industriële bedrijvigheid te hebben
ontwikkeld. Arbeiders werden als
blinden in het moeras gedreven en:
met de tegemoetkoming aan enkele
materiële behoeften nog wat verder
in het riet gestuurd. Vanuit vak
bonden heeft men altijd getracht
zoveel mogelijk kruimels van de
rijke kapitalistische tafels te
laten vallen, zonder zich echt te
bekommeren over wat er reilde en
zeilde op die tafels en boven hun
hoofden werd beslist. Ook nu zien
we dat de vakbonden een bende hulpe
loze "stuurlui?" zijn, jarenlang
in slaap gewiegd door de droom
Van de groei en alleen nog in staat
het "haalbare" aan patroons en hun
gevolmachtigde regering te vragen.
Het is in elk geval spijtig dat de
best georganiseerde arbeidsbewe-
gingen die vakbonden toch zouden
moeten zijn, zo lijdzaam moeten toe
kijken hoe de door hun moeizaam op
gebouwde sociale verworvenheden zo
snel kunnen worden tenietgedaan.
Ofwel is de afstand tussen de basis
en de leiding van de vakbond veel
te groot geworden.
En het is toch eigenaardig dat heel
wat principes uit de traditionele
arbeidersbeweging nu worden overge
nomen binnen de kleinschalige eko
nomie en evenzeer op terreinen als
onderwiis, gezondheidszorg, kuituur,
leefgemeenschappen kortom een
basisdemokratie waarbij de be
slissing steeds ligt bij de recht
streeks betrokkenen.
Wat zijn nu de hoofdmotieven waarom
bedrijven in zelfbeheer worden
opgericht
Vooreerst om te ontsnappen aan de
klassieke loondienstverhouding.
Men wil niet onder een baas werken.
Zo heeft de schoonmaakploeg van de
universiteit van Louvain-la-Neuve
in 1975 met een beroemd geworden
ontslagbrief de baas ontslagen en
het werk in eigen beheer verder ge
daan. Hiertoe werd de kooperatie
'de bevrijde bezem' opgericht, die
momenteel 73 schoonmaaksters en 7
ruitenwassers telt.Het bestrijden
van de werkloosheid is een tweede
en belangrijkere reden geweest om
met een eigen bedrijf te starten.
Mensen willen uit de doppersimpas
se geraken en starten zelf met een
initiatief. Vooral de sluiting van
een bedrijf of een afdeling ervan
kan de start zijn tot produktie in
eigen beheer. Hiervan zijn talrijke
voorbeelden op te noemen.
Zo ontstond bv. de NV Les Sablières
de Wauthier-Braine, een zandwinnings-
bedrijf, waar een l0-tal mensen
werkten en dat tengevolge van wanbe
heer failliet is gegaan. De werkne
mers namen het bedrijf over, schaf
ten overuren af, voerden een weke
lijkse arbeidsduurvermindering in
en verdeelden het werk in beurtrol
len.
In Schotland verloren zo'n 800
mensen hun job bij een metaalver
werkend bedrijf. Op het zes hektaren
groot bedrijfsterrein zijn volgens
een unieke formule 65 verschillende
kleine bedrijven ontstaan met een
totaal van ongeveer 500 werknemers.
Kreatieve mensen konden tegen gun
stige voorwaarden in de oude fa-
brieksruimte onderdak krijgen en
rekenen op voorzieningen en begelei
ding, waartoe een manager werd aan
getroffen.
Een laatste reden was het streven
naar verandering in de produktie
zelf. In de klassieke bedrijven
wordt gelijk wat geproduceerd als
het maar winst opbrengt. Daarte
genover willen deze bedrijven in
eigen beheer een verantwoord
produkt maken en verkopen en
kwaliteitswerk leveren. Dit soort
kooperaties treft men bv. aan
bij land- en tuinbouwbedrijven en
dito verwerkingsbedrijven, die een
ekologisch gerichte produktie voeren.
In een volgend artikel zullen we
meer aandacht schenken aan de eko
nomische haalbaarheid van dergelijke
kleinschalige projekten.
Hubert
Wie de tijdschriftenzaal van de
bibliotheek enigszins kent, weet
dat er twee afdelingen zijn.
Links vindt men een grote wand
met - netjes alfabetisch gerang
schikt - al de algemene tijd
schriften.
Achteraan rechts bevindt zich een
rek met de specifiek Ninoofse
tijdschriften.
In dit laatste rek stond tot voor
kort ook 't Klokzjiël, in ware
liefde opgesteld naast het medede
lingenblad van de Werkgroep Leef
milieu, de bladen van de Heemkun
dige Kringen Pollare en Okegem,
De Denderklok,
Niet zonder enige trots kunnen
wij onze lezers meedelen dat 't
Klokzjiël promotie maakte
momenteel zijn wij geplaatst in
bovenvermelde linkerwand, tussen
ernstige en gedegen tijdschriften
zoals daar zijn Kuituurleven
Ons Erfdeel, Streven,.Langs
deze weg wensen wij onze oprechte
dank uit te spreken aan de ver
antwoordelijken.
Een onverbeterlijke kankeraar in
de redaktie, die vond dat wij op
deze manier werden weggepromoveerd,
werd op staande voet uit onze
ploeg gezet. Hij kan nu ergens
anders gaan zagen en klagen, de
eeuwige pessimist en zwartkijker.
ZEN0
