INTERVIEW NET IRNA VAN PAEPEGHEM
Terug uit de hel van Guatemala
Het gebeurt niet elke dag dat een ni-
novieter in het parlement met naam en
toenaam wordt beschuldigd van herrie-
schopperij, kabaaimakerij, het opzetten
van een georchestreerde hetze, agitatie,
het vrijwillig achterhouden van infor
matie, van het verspreiden van valse
geruchten, insinuaties en ander fraais.
Deze uitdrukking gebruikte de Belgische
minister van buitenlandse betrekkingen,
Leo TINDEMANS, op 3/2/83 nochtans in
zijn antwoord op een parlementaire
vraag om opheldering omtrent de ver
dwijning van de ontwikkelingshelper
Serge BERTEN in Guatemala.
Serge Berten werkte sedert 1975 als
lekenhelper in pastoraal verband in Gu
atemala en is er op dertigjarige leeftijd
sedert januari 1982 spoorloos verdwe
nen.
De persoon naar wie TINDEMANS de
genoemde verwijten onder andere slin
gerde is onze stadsgenote Irma VAN
PAEPEGHEM, die bevriend was met S.
BERTEN en met hem jaren lang in de
hel van Guatemala werkte.
I. VAN PAEPEGHEM werd geboren in
1937 als dochter van eenvoudige land
bouwers uit Outer. Ze liep school in
het Ninoofse Zusterhuis tot haar 15
jaar. Daarna bleef ze thuis om te hel
pen op de boerderij in de Herlinckho-
vestraat. Rond de leeftijd van 25 jaar
besloot ze uit idealisme aan te sluiten
bij de congregatie van HEVERLEE, zon
der vooraf te weten ooit te zullen te
recht komen in één van de brutaalste
regimes van het Zuidamerikaanse kon
tinent Guatemala.
13 jaar later moest ze wegvluchten voor
de terreur, zoniet wachtte haar een
gewisse dood.
Nu ze terug in Ninove woont moet het
hard aankomen op voornoemde wijze
beticht te worden in het Belgische par
lement, dachten wij.
Wij vroegen haar om een interview,
Dit bleek echter niet zo eenvoudig.
Bijna iedere dag is ze bezet voor ver
gaderingen en informatieavonden.
Uiteindelijk werd dan toch een namiddag
gevonden waarop ze in het Klokhuis
achter de casetterecorder kon plaats
nemen. Niet zonder dat vooraf werd
afgesproken TINDEMANS' insinuaties
buiten het gesprek te houden, daar dit
reeds voldoende aan bod was gekomen
in de nationale pers.
Haar ervaringen hebben haar idealisme
zeker niet getemperd; oordeel zelf
maar.
Hoe bent II er toe gekomen om in 1969, als lid
van de kloostergemeenschap van lieverlee naar
Guatemala te vertrekken
IVP "Dat was eigenlijk heel eenvoudig. Ik
wou iets doen voor de armen. Zo ben ik bij
de missie-congregatie terecht gekomen. Ik
wist wel dat ik naar een derde wereld land zou
vertrekken. Toevallig werd het Guatemala,
waar de missie van Heverlee in volle uit
breiding was. Ik kreeg eerst een opleiding
van twee jaar om traditioneel pastoraal werk
te doen.
Dit was niet zo direkt voorbereidend op de
politieke situatie ginder."
ILLEGAAL
U was eerst missiewerkster, nadien ontwik
kelingshelpster. Waaruit bestonden uw ak-
tiviteiten
IVP. "Ik heb gedurende 9 jaar in parochiaal
verband gewerkt. Vooral de eerste jaren ging
al mijn tijd naar de kristelijke basisgemeen
schappen. Deze zijn ontstaan na het tweede
Vatikaans Concilie en de Bisschoppen Konfe-
rentie in Me de 11i n (Columbia-1968)Wat er
toen in Rome besproken werd is doorgetrokken
naar de Latijns-Amerikaanse situatie.
Die situatie is een groep uiterst rijken,
met daarnaast de grote massa die op de rand
van de honger leeft. Niet dat er ginder geen
eten is; het is de machtsstruktuur die daar
aan de basis van ligt.
Ik moest de mensen thuis gaan bezoeken en dan
samen met een aantal mensen van verschillende
dorpen om de week samenkomen. Daar bespraken
we dan konkrete feiten uit het dagelijkse
leven, bijvoorbeeld een kind dat gestorven is.
Op basis daarvan besloten de mensen om meer
samen te werken in het dorp. In het begin was
dat louter sociaal gericht.
Stilaan ondervonden de mensen dat dat geen
oplossing bracht. Ze kregen bijvoorbeeld
geen hulp bij het verbeteren van een weg of
het aanleggen van een brug. Ze stootten steeds
op' een muur.
Daarna kwamen er andere akties. Bijvoorbeeld
doordat er mensen van hun grond of uit hun
huis moesten. De basisgemeenschappen, en
later ook de kleinere vakbonden van de fabrie
ken uit de buurt, besloten om samen op te komen
voor de rechten van de mensen.
In de ogen van het regime was dat reeds
subversief. Dat werd gekontroleerd. Toen we
ook begonnen met het grootgrondbezit aan te
pakken, dus meer in de diepte gingen zoeken
naar de oorzaken van de miserie en onrecht,
stootten de mensen op de politieke strukturen
van het land en kwamen er ook andere akties
uit die eerder politiek gericht zijn. Toen
begon de repressie pas in alle hevigheid.
Van daaruit heb ik de boerenorganisatie C.U.C.
(het komitee voor boereneenheid) in 1978
zien ontstaan. Niet alleen in de streek waar
ik was, maar ook elders in het land. Daar
werkte ik aktief aan mee. Niet in de leiding,
maar door kleinere dingen, die zij niet
konden, zoals typen.
Volgens de wetten van het land moet elke orga
nisatie een ledenlijst indienen. Het C.U.C.
heeft dat nooit gedaan, daar reeds duizenden
mensen werden vermoord op basis van die
lijsten. Het C.U.C. werkte dus illegaal. Ook
vrouwen en kinderen waren daar aktief in. Dat
is iets heel anders dan een mannenorganisatie
Er zijn indiaanse vrouwen (ondertussen is er
een vermoord) die leiding hebben en de verant-
woordlijkheid dragen over een ganse streek."
Daar de organisatie illegaal was, moest u dus
ondergronds werken.
IVP "Ja, dat is juist. Dat was ook zo met
het "Komitee voor Rechtvaardigheid en Vrede"
waar ik in zat. Ook daar moesten we onze
aktiviteiten naar buiten laten overkomen als
een louter kerkelijk- of wijkkomitee. Maar
zelfs dat was gevaarlijk. Hoe kerkelijk het
soms ook was. Nu werkt iedereen illegaal"
TERUG
In februari 1982 bent U naar België terugge
keerd. Waarom
IVP. "Doordat ik werkte met de basisgemeen
schappen werd ik zoals zo vele anderen,
geviseerd en gekontroleerd. Nadat een Filip
pijnse Scheutist ontvoerd was en 12 dagen
later Walter VOORDECKERS door huurmoordenaars
van de regering op 12/5/80 werd neergeschoten,
ben ik moeten weggaan uit de streek waar ik
reeds enkele jaren verbleef.
Was het geaakkelijk om u terug aan te passen
aan het leven in België na een 13 jarig
verblijf in Guatemala
IVP. Ik heb er altijd met schrik tegenaan
gekeken om terug te moeten komen. De mentali
teit is hier zo anders, zo individualistisch,
meer gericht op "een huisje met een tuintje".
Ginder heb ik waarden ontdekt onder de bevol
king die men hier nauwelijks aantreft.
Vijf jaar geleden, toen ik eens naar hier
terug kwam en uit de congregatie van Heverlee
stapte, proefde ik eventjes de mentaliteit
hier. En toen dacht ik, dat het mij heel wat
moeite zou kosten om hier te leven. Maar ik
probeer me nu aan te passen en ontmoet hier
mensen en groepen die anders zijn en veel meer
oog hebben voor het begrip solidariteit."
U kreeg de opdracht om hier te werken voor de
Guatemalteken. Op welke manier denkt U hier
in Europa iets voor hen te kunnen doen
IVP. "De mensen van ginder hebben mij
gevraagd, om in de eerste plaats juiste
informatie te verspreiden, zodat de waarheid
aan het licht zou komen en zodat men hier zich
beter zou bewust worden van wat in werkelijk
heid in Midden Amerika en Guatemala aan het
gebeuren is. En dit in de hoop, dat er meer
solidariteit zou ontstaan en betuigd worden."
Had U de indruk dat er hier veel valse infor
matie verspreid wordt over de toestand al
daar
IVP Ten eerste krijgt men hier weinig
nieuws over Guatemala, en dan nog veel van
die kleine berichtjes, in de zin van "Er is
een botsing geweest tussen de guerrilla en
het leger en er zijn zoveel guerrillero's
vermoord
Ten tweede wordt er vervalste informatie ver
spreid door de machthebbers en hun trawanten
(de U.S.A., de multinationals, de banken...)
Alle berichten worden eerst gezift in Amerika
en dan vervalst doorgestuurd."
Zou U nog terugkeren naar Guatemala indien U
daar de kans toe kreeg 1
IVP Ja, zeker. Maar ik weet, dat ik er op
dit moment zelfs niet moet van dromen. De
mensen daar weten, dat ik terug kom van zodra
ik de kans krijg. Als ik niet ben gaan werken
in Mexico of Nicaragua, voor de 200 000
vluchtelingen, dan is het omdat de Guatemal
teken mij uitdrukkelijk gevraagd hebben om
alhier zoveel mogelijk informatie te ver
spreiden.
Iets wat ik dan ook regelmatig doe in scho
len, parochies, nu in "t Klokzjiël."
ecu/tie s
DEaccHOS
HUM mos m
Toen ben ik in de hoofdstad (Guatemala City)
gaan werken ongeveer twee jaar, en dat was wel
op een andere manier. Dan moest ik reeds
serieus oppassen. Ik werkte als lekenhelpster
en was niet altijd bezig met dingen binnen de
kerk. Ik kwam samen met mensen, gaf een
stuk vorming, politiek en zo. Daarna heeft
men mij gevraagd de vluchtelingen te bege
leiden die op de dool waren. Ik moest weg uit
de hoofdstad want verschillende mensen van het
"Komitee voor Rechtvaardigheid en Vrede" wer
den opgepakt. Door de militaire akties van
het leger in het binnenland, ben ik terug
moeten vluchten en belandde opnieuw in de
hoofdstad.
Nadat Serge Berten op 19/1/8? was opgepakt,
hebben de mensen mij de raad gegeven om te
vertrekken en om van hieruit voor hen iets te
doen. Een andere Belgische (ekenhelper
Ward Capiau, was op 22/10/82 ook al neerge
schoten geworden door militairen. Het was
overduidelijk, dat ik op de een of andere dag
ook dreigde opgepakt te worden."
WELKE nEWSE/VRECHTW???-
GEWAPENDE STRIJD
In een interview in "DE MORGEN" van 16/10/82
over de situatie in Guatemala zei U "De
mensen vluchtten voor het leger. De mensen
wisten niet waar naartoe. Ze waren slecht
bewapend.
Jammer genoeg zou ik zeggen. De mensen sme
ken om wapens. Ze weten zeer goed wat ze
willen.
Ze willen geen kommunisme. Alleen maar een
rechtvaardig bestaan."
Betekent dit dat U voor de gewapende strijd
bent
IVP. "Het is waar dat de mensen weerloos
zijn als het leger ganse streken begint uit
te kammen en willekeurig gaat moorden. De
mensen bezitten niet genoeg wapens om het
leger tegen te houden.
Wat wapens betreft zal het leger altijd
sterker zijn, niet alleen op het land, maar
ook in de lucht. Met voor gevolg massa's moor
den. Ganse volksverhuizingen hebben er dan
plaats.
En op zo'n moment denk je dan "Had de be
volking maar betere wapens en kon ze maar
vliegtuigen en helikopters naar beneden
halen."
Het klinkt misschien alsof ik voorstander ben
van de gewapende strijd. Maar de bevolking
heeft geen andere keus dan de opgedrongen
strijd te voeren; ze moet zich wel verdedigen
en guerrillatroepen uitbouwen, wil ze niet
afgeslacht worden."
Als de regering vliegtuigen inzet tegen de
guerrilla, worden er dan dorpen gebombar
deerd
IVP. :In Guatemala heeft de guerrillastrijd
zich ongeveer over het ganse grondgebied
uitgebreid. Vooral in de streken waar de
Indianen wonen is zowat iedereen georgan
iseerd.
En ook de niet-georganiseerden zijn tegen de
regering. Het leger past er de taktiek van
de verschroeide aarde toe d.w.z. dat ze alle
leven dat er is kapot maken. Wanneer de ge
vluchte mensen daarna uit de bossen terugke
ren, dan vinden ze alles vernietigd.
Een vijf, zes departementen werden gebombar
deerd; vierenzestig dorpen werden volledig
platgebrand.
En napalm werd ook gebruikt
Waarschijnlijk had II vroeger wel een andere
opinie ivm. het gewapend weerstand bieden aan
de repressie 1
IVP. Mijn denken is sterk geëvolueerd, mag
ik wel zeggen. Maar ik stond wel altijd
erg open voor veel zaken.
Jarenlang had ik de kans om de noden van de
bevolking ginder van dichtbij te leren kennen.
De boerenmensen kunnen noch lezen noch
schrijven, maar zijn niet dom. De ouderen die
de invasie van de Amerikanen in 195^ in
Guatemala hebben meegemaakt stelden reeds
jaren terug voorop dat het er vlug opnieuw
hard zou aan toe gaan.
Er is een duidelijke wisselwerking geweest
tussen ons, buitenlandse ontwikkelingshelpers,
en het volk. Samen zagen wij dat de enige
mogelijke uitweg was deze van de organisatie.
De mensen zelf ondervonden dat individuele
akties of werken in kleine groepjes niets
opleverde, dat er dus serieus grote volks
organisaties nodig waren, vooral onder de
boeren, want zij vormen de meerderheid.
In het begin dacht niemand aan wapens, wel
aan geweldloze druk uitoefenen door middel
van betogingen en dergelijke. Doch het
enige resultaat was terreur. In de betogingen
werd gewoon geschoten.
De 1e mei van dit jaar is het drie jaar
geleden dat de laatste betoging heeft plaats
gevonden
Er werden toen meer dan 100 mensen opgepakt
en drie zijn direkt neergeschoten. Zelfs
de sociaal demokratische leiders, dus rijkere
mensen die louter sociale korrekties willen
aanbrengen, hebben uiteindelijk de geweldloze
oppositie laten varen.
Grote delen van het volk en bepaalde organi
saties, die eerst van geen guerrillaoorlog
moesten weten, zijn zo tot het inzicht geko
men, dat alleen nog de gewapende strijd
overbleef.
En daar ontstond voor mij en voor vele reli
gieuzen de vraag hebben wij het recht te
zeggen Neen, dat mag niet terwijl dat mensen
gewoon afgeslacht worden 1 Op een gegeven
moment wordt daar niet zoveel over gepraat,
maar kiezen de mensen zelf.
Ik kan daar echt inkomen."
Is een demokratische oplossing langs onder
handelingen om niet meer mogelijk 1
IVP. Neen, dat is totaal onmogelijk gewor
den. U kunt dat niet vergelijken met wat
hier in West-Europa gebeurt, zelfs niet in
Polen.
De belangen van de grootgrondbezitters, de
multinationals, de U.S.A. en dus de regering
botsen zo met deze van het volk, dat er niet
meer mee te onderhandelen valt. Het is een
verhouding van Goliath tegen David. Ik denk
niet dat er dialoog mogelijk is met iemand die
ergens meters ver boven U staat en gij ligt op
de grond. De minste vorm van oppositie wordt
bloedig onderdrukt.
Er is niet alleen de repressie en de terreur,
maar ook het strukturele geweld de honger de
lage, lage lonen
Zijn er multinationals die belang hebben bij
het in stand houden van het huidige dictato
riale bewind in Guatemala 1
