geschiedenis van liei kerkplein ie ninove
4
DE PAUS EN DE PAUW
Reeds herhaaldelijk heb ik in
de vroegere bijdragen over het
"spausstraeteken" geschreven.
Van dit oude straatje, dat thans
"Pauwstraat" heet rest nog al
leen het steegje aan de Vijfhoek.
Vroeger was dit straatje veel
langer en besloeg het ook gans
de zuid-westkant van het huidige
Kerkplein. Bovendien is dit
straatje lange tijd de enige
toegangsweg geweest tot de ab
dij en de abdijkerk, gezien de
huidige Dekenijstraat van veel
recentere datum is. (Waarover
later nog meer). Het straatje
was dus in voorbije eeuwen
belangrijker dan nu.
Is Pauwstraat wel de juiste om
zetting van het Middelneder
landse spausstraat
PAUS, PAAP, PAUW
Ons woord paus komt van het
Latijnse Papa. Papa, vader, is
in de Latijnse kerk de aanspreek
titel voor de bisschop van Rome.
Vanuit het Latijn, en met die
specifieke betekenis van bis
schop van Rome, hebben alle West-
europese talen een pauswoord
gevormd. Pape, pabst, pope, paus
klinkt het in het Frans, het
Duits, het Engels en het Neder
lands. Paus komt al in het
vroegste Middelnederlands voor.
In het Nederlands kennen we ook
het nu wat in onbruik geraakte
woord paap, waarmee de veelvul
dig voorkomende eigennaam
De Paepe aanverwant is. Paap
komt niet voort van het Latijnse
papa, maar van het Grieks pappas,
dat vadertje betekent. In de
Griekse kerk was pappas de aan
spreektitel voor de gewone monnik
of parochiepriester. Nu nog kent
men in de Oosterse kerk de term
pope. Via de kruistochten is uit
het oosten, pappas ook in het
Middelnederlands opgenomen en om
gevormd tot paap. Een paap is
dus geen paus, maar gewoon een
lagere, lokale geestelijke,
een priester of clericus. Paap
is in het Engels ook pope, dat
één woord is voor beide (paus
en paap). Omdat paap gewoon
priester betekent, is het paap
toponiem ook erg verspreid in onze
gewesten. Ook komt het vaak in
het meervoud voor. Er zijn vele
papen, maar slechts één paus.
Kortom paap en paus lijken wel
goed op mekaar maar zijn twee
te onderscheiden woorden met
elk een eigen betekenis en ge
schiedenis. Bovendien is in het
Nederlands paap van recentere
oorsprong dan paus. Dan is er
nog het woord pauw. De pauw is
een oosters dier, reeds bekend
in de Oudheid, dat via de ade-
lijke hoven ook in Westeuropa
verspreid werd. Ons woord pauw
komt van het Latijnse pavo.
In het Middelnederlands was ook
pau een gangbare vorm voor pauw.
Ook dit woord beschikt over
vrij oude adelbrieven in het
Middelnederlands.
VERWARRING
In 1946 publiceerde de bekende
taalkundige Lindemans de stel
ling dat de eigenaam De Pauw,
afgeleid zou zijn van de eigen
naam De Paepe. Lindemans meen
de verder dat pape afkomstig
was van het Latijnse papa en
dat dus paap, pauw en paus één
pot nat is. Een van de hoofd
argumenten van Lindemans was
zijn bewering dat onze streken
in de middeleeuwen geen pauwen
kenden. Hierop kwam in 1949
felle reactie van twee andere
taalkundigen Van Cleemput en
De Smet. In de middeleeuwen wa
ren de pauwen hier reeds talrijk
aanwezig, stelden dezen. Onze
streken kennen vele pauwtoponie
men, die niets met de paaptoponie
men te maken hebben, maar met de
aanwezigheid van pauwen. Uitein
delijk verwarde, zo stelden zij,
Lindemans paus met paap en ten
gevolge daarvan ook paap met
pauw. Want zo erkenden Van Cleem
put en De Smet, pauw en paap kun
nen niet met elkaar verward wor
den, maar paus en pauw wel, want
die schrijfwijze liep in het
Middelnederlands soms door me
kaar.
SPAUS VAN DE PAUS
OF VAN DE PAUW
Wat nu met het Ninoofse spaus-
straetken Deze straatnaam komt
voor vanaf de 15de eeuw en heeft
als variante schrijfwijzen spaeus-
stratken, pausstraetkenpau-
straetken en pauwstratien (dit
laatste alleen einde 18de eeuw.
Spaus is een genitiefvorm zoals
wij die nu nog kennen in 's mor
gens, 's middags, 's avonds en
heeft als grondwoord dus paus
of pau. Spausstraat is dus het
straatje van de paus of van de
pau(w). Zowel Van Gassen als
Van Cleemput meenden dat men in
Ninove met een pauwtoponiem te
doen had. Pauwtoponiemen, komen
ook elders in Vlaanderen veelvul
dig voor, terwijl de pausen
hier weinig aanleiding hebben
gegeven om een straat naar hen
te doen noemen, zo meenden zij.
Maakt Ninove de ui zondering
In het Dagboek van abt De Moor,
anno 1698, een bron die Van
Gassen niet raadpleegde, staat
immers een andere verklaring over
die straatnaam te lezen. Abt De
Moor heeft het over de aanleg
van het Corneliusplein (ook
Kloosterplein, nu Kerkplein
genaamd): "De 8ste januari heb
ik het nieuwe Sint-Cornelius-
plein, alzo door mij genaamd,
doen beplanten langs de kant
van de pastorie, met beuken en
olmen. De heer Bartholomeus
Meerbeke, rentmeester van de
prins van Vaudemont, heer van
Ninove, die ik gevraagd had,
was aanwezig daar hij de op
dracht heeft te waken over de
rechten en prerogatieven van
de voormelde stadsheer. Hij
heeft mij verklaard dat door
die beplanting niet het min
ste nadeel werd veroorzaakt
aan de jurisdictie van de
Prins. Ten andere, wat mij be
treft, geloof ik dat deze geen
recht kan doen gelden op het
straatje, in de volksmond ge
naamd "Pausstraetien" ofte
straatje van de Heilige Paus
Cornelius, daar dit vanouds
toegestaan is geweest als
toegang tot onze kerk en onze
watermolen. Ten andere nooit
heeft dit straatje doortocht
verschaft naar een straat die
onder de rechtsmacht valt van
de Prins".
KIEZEN VOOR DE PAUS
Een Paus-straat te Ninove Vraag
is of abt De Moor en zijn tijdge
noten aan een bestaand pauwtopo
niem een meer clericale en pause
lijke betekenis hebben gegeven,
dan wel of sommigen in de 18de
eeuw van een Pausstraat een Pauw
straat hebben gemaakt, omdat de
oorspronkelijke betekenis van
het woord voor hen verloren was
gegaan. Want Pauwstraat komt al
leen in de tweede helft van de
18de eeuw voor en in de 19de
eeuw geraakte het woord volledig
in onbruik en duikt het toponiem
Kerkstraatje op.
Er moet ook een motief, een reden
geweest zijn, waarom het straatje
naar de abdij, spausstraetje is
gaan heten. Een aanwijsbaar his
torisch motief waarom men het
straatje pauwstraatje zou gaan
noemen zijn, is er niet. Een
historisch motief om het pausstraat
je te heten is er wel. Zoals
te Leuven het Paus Adrianuscollege
kortweg het Pauscollege is gaan
heten, zo kan te Ninove het volk
het straatje naar de kerk en het
klooster van Paus Cornelius het
Pausstraatje zijn gaan nomen.
Pausstraat en Pauwstraat zijn
etymologisch even verdedigbaar.
Pausstraat is voor Ninove histo
risch zinvoller dan Pauwstraat.
Er is bovendien de getuigenis
van abt De Moor. Pas in 1980
is men ten Ninove overgegaan het
toponiem Pauwstraat officieel
in te voeren. Toen heeft men
alleszins een betwistbare, over
haaste en weinig gefundeerde be
slissing genomen. Gaat men
die fout in deze "pausmaand"
rechtzetten
Dirk Van de Perre
Paus Cornelius was erg popu
lair in Vlaanderen, ook te
Ninove. Ligt zijn naam aan
de oorsprong van het spaeus-
straetken, een naam die zijn
oudste vermelding vindt in
het rentboek van hertog
Filips, graaf van Vlaanderen
en heer van Ninove
Blijkens dat rentboek uit
ca. 1450 had "Jacob Baroens
zijnder stede in spaeus-
straetken neven Jans Stoc-
mans stede".
Vavi
HET WOORD VAN GOD
vervolg van paq. 5
is als 1 dag. De hemel is een
tijdloze plaats. Na de herop
standing zullen wij samen met
Jezus heersen.
VDE Wij geloven inderdaad
dat'de duivel de Satan bestaat,
als een verpersoonlijkte macht
die op de aarde heerst en er
een heleboel problemen veroor
zaakt. Zien we maar naar al
die oorlogen en alle ellende
in de wereld. Door de zonde
heeft de mens zich onbewust
onder het gezag van de duivel
geplaatst.
VDE Het lijkt erop. We kunnen
daar geen idee over geven. Maar
we weten dat al vele miljoenen
gelovigen voor ons zijn geweest,
en er nu nog miljoenen op aarde
zijn.
TAFF Zoals reeds gezegd is de mens
geen robot. Hij heeft zijn eigen ver
antwoordelijkheid. Wij begrijpen niet
niet alles. Maar er komt een tijd dat
het kwaad zal overwonnen zijn.
VDE Wij geloven dat er een hel
is. De grootste straf is eeuwig
gescheiden te blijven van Gods
aangezicht. Zolang we op aarde
zijn profiteren we nog van Gods
aanwezigheid, omdat we zijn
werk van de schepping mogen aan
schouwen. In de hel zal er grote
eenzaamheid zijn. De bijbel
spreekt van een onuitblusbaar
vuur als straf.
Mevrouw VDE De protestantse ge-
meenschap zal geen officieel kon-
takt hebben met de paus. Wij
hebben er niks tegen dat hij zijn
gelovigen komt bezoeken maar wij
erkennen geen pauselijk gezag.
We kunnen niet aanvaarden dat er
zich op aarde iemand in de plaats
stelt van Jezus Christus. Als
de paus kerkelijke wetten uit
vaardigt zijn dat menselijke
verklaringen, die niet uit de
bijbel komen.
Indien we het gezag van de paus
aanvaardden, dan zouden we tegen
de bijbel ingaan, daar we de
Heilige Geest als opvolger van
Jezus op aarde hebben.
VDE We doen niet aan politiek.
We willen alleen een goede rege
ring om in vrede te leven en
daar bidden we voor. We hechten
geen belang aan partijpolitiek.
VDE We zijn in principe tegen
eIke bewapening. Maar als er ont
wapend wordt, moet het aan beide
zijden tegelijk.
TAFF Oh ja, geloven is iets
van het hart. Het is zeer diep
gaand en voor ons het belang
rijkste in ons leven.
VDE Godsdienst of geloven is
geen gemakkei ijkheidsoplossing.
God zegt in Zijn Woord 'Heb Uw
naaste lief als u zelf.'
Wij proberen dan ook mensen die
lijden te steunen en te helpen.
Dit is zeker geen passief toe
zien. Wij zijn overtuigd dat
het zinvol is. H NeuCKermans
Correspondenten
Kamiel V.D.Elst
Hulststraat 23
9400 NINOVE
Tel. 32.23.48
Edmond Taffijn
Brakelsesteenweg 254
9406 Ninove
Tel. 33.13.34
Tijden van diensten in
lokaal,Elisabethlaan
Zondagmorgen 10 u Eredienst
Zondagmiddag 5 u Verkondigen
van Gods Woord.
Woensdagavond 19,30 u
Bidstond en bijbelbespreking
KL Als er in uw denken zoveel
goed bestaat in God, bestaat
zijn tegenpool het kwaad dan
niet en als dat zo is waarom
duldt God kwaad in de wereld
KL Satan zal dan wel meer vol
gelingen hebben dan God.
KL Als God zo groot en machtig
is, waarom doet hij er dan niks
tegen
KL Als er een God is, is er
een hemel. En Satan woont die
in de hel
KL Het belooft in elk geval
spannend te worden. Iets an
ders nu. Hoe staan jullie tegen
over het pausbezoek
KL Waar situeren jullie zich
op politiek vlak
KL Hoe staan jullie tegenover
de geïnstalleerde kernraketten
KL Als ik jullie zo bezig hoor,
vermoed ik dat jullie veel met
religie bezig zijn...
KL Is godsdienst of geloven
geen gemakkelijkheidsoplossing.
Als je zegt dat het goed uit
eindelijk zal overwinnen moe
ten we dan nog wel aardse inspan
ningen leveren.
Of als de Satan achter oorlog en
de droogte in Afrika zit, hoe
kan je dat probleem dan nog zin
nig aanpakken. Dan is het sowieso
uitgesloten dat er enig menselijke
hulp zou baten. Hoe zie je dat
