TS JERNOBYL
HET EINDE VAN
EEN ILLUSIE?
T GRIEN HOEKSKE
HET MOMENT VAN BEZIN
NING
DE ACHTERLIJKE RUSSEN
DE GEVAREN
vaak dus lange tijd zitten en zelfs
als hun straling maar zwak is kan men
zich afvragen of dit op de lange
duur toch niet schadelijk is men
heeft hiermee geen enkele ervaring.
Als we de hoofdtitels in de burger
lijke pers lezen de dagen vlak na
de kernramp in Tsjernobyl, dan wordt
het zo voorgesteld alsof de Russen
nog leven in het steentijdperk van
de kernenergie "Russen smeken het
Westen om hulp" en "Sowjet-kerncen-
trales missen onze veiligheidssys
temen" (Het Laatste Nieuws) en
"Sowjets-centrales zijn anders en
minder veilig dan Belgische" (Stan
daard/Nieuwsblad).
Bij ons zou zoiets onmogelijk zijn
onze kerncentrales zijn voorzien van
een stalen en betonnen koepel waar
door al die radioaktieve troep mooi
binnenshuis wordt gehouden en men
gebruikt geen grafiet als moderator.
En men verwijst fier naar Harrisburg
waar men een dergelijke ramp (op het
nippertje) kon vermijden.
Tot enkele dagen een geleerde profes
sor voor de radio komt verklaren dat
dat toch niet zo is er zijn in
Groot-Brittanië, de Duitse Bondsre
publiek en Frankrijk kerncentrales
met grafiet als moderator en er zijn
er zelfs zonder de fel geprezen be
tonnen koepel (die eerder bedoeld
is voor ongevallen van buitenuit,
bv. een vliegtuig dat te pletter zou
slaan op een kerncentrale)
Niemand weet of de beschermende koe
pel het in het geval van smelten van
de reaktor het zou uithouden nie
mand heeft daar enige ervaring mee
want het heeft zich tot nu toe nog
niet voorgedaan.
Tegenstanders van kernenergie wijzen
hierop en ook nog op een ander ge
vaar de smeltende kern zou door
de betonnen sokkel heen dringen en
in de grond wegzinken om het grond
water te bereiken. Dat kan tot een
reeks ontploffingen leiden met vor
ming van enorme stoomwolken die mas
sa's reaktief materiaal in de at
mosfeer zouden slingeren. Door de
elektriciteitsboeren wordt dat weg
gelachen "Als we jullie moeten ge
loven zou de reaktor een gat boren
in de aarde en er aan de andere kant
van de wereld, in China, terug uit
komen". Het verschijnsel werd "China-
syndroom" gedoopt.
Misschien krijgen de lachers het on
gelijk aan hun kant en zou het "Chi-
na-syndroom" zich in Tsjernobyl kun
nen voordoen.
Het zou de streek in tientallen km
in de omtrek onbewoonbaar maken en
over een nog groter oppervlak water
en bodem radioaktief besmetten.
Een reaktor van 1000 megawatt die
één jaar in bedrijf is produceert
meer radioaktiviteit dan duizenden
Hiroshima-bommen. Men spant zich wei-
in om hiervan zo weinig mogelijk te
laten ontsnappen maar dat is niet
te vermijden. Radioaktieve isotopen
komen in de omgeving van kerncen
trales vrij, we kunnen het alleen
maar door de feiten vaststellen.
Als er een lek is komt natuurlijk
een grotere hoeveelheid radioaktie
ve isotopen vrij en bij een ramp zo
als te Tsjernobyl is de schade niet
te overzien.
Rechtstreeks met de straling in kon-
takt komen kan reeds fataal zijn
dat hangt af van de dosis en van de
duur van de blootstel 1ing.
Maar men kan ook de rakioaktieve iso-
topen opnemen. Op zoveel honderden
km van de plaats van het ongeval is
dat het probleem dat zich voor ons
stelt. De radioaktieve deeltjes wor
den met de lucht en de wind meege
voerd en slaan uiteindelijk ergens
neer reqen versnelt dit proces.
Ze komen terecht- op planten zoals
groenten en door veelvuldig wassen
kunnen we ze wegspoelen. Maar ze ko
men ook OP en IN de bodem terecht
en IN het water en zo kunnen ze ook
door plant en dier opgenomen worden
en via de voedselketens geraken ze
ook bij de mens.
Er kan zich onderweg opstapeling
voordoen van de radioaktieve isoto
pen, te vergelijken met het opsta
pel ingseffekt van sommige pestici
den, van kwik of van PCB's. Daar
door wordt het effekt nog versterkt.
Ingebouwd in de cellen van ons li
chaam kunnen deze radioaktieve stof
fen mutaties en als verder gevolg
erfelijke afwijkingen veroorzaken
en ook kanker. Enkele voorbeelden
Jodium-131 (halveringstijd 8 dagen):
wordt bij de mens in de schildklier
opgenomen het schildklierhormoon
is één van de weinige stoffen die
het element jood bevattten en het
is dus nodig voor de opbouw van het
schiIdklierhormoon. De schildklier
legt er een reserve van aan. Maar
het kan (vooral bij jonge kinderen)
schildklierkanker veroorzaken.
Strontium 90 (halveringstijd 28 jaar):
wordt opgenomen en opgestapeld in
het beenweefsel; het kan in beenïïeren
de plaats innemen van calcium. Het
kan botkanker en leucemie veroorza
ken.
Daarenboven wordt bij het omzetten
van strontium-90 het radioaktieve
Yttrium-90 (halveringstijd 64 uur)
gevormd en dat stapelt zich in het
lichaam op in de mannelijke en vrou
welijke voortplantingsorganen en kan
mutaties in de geslachtscellen ver-
oorzaken en bij gevolg erfelijke af
wijkingen.
Strontium-90 werd destijds in grote
hoeveelheden vrijgemaakt in het mi
lieu bij de bovengrondse kernproeven
in de jaren zestig.
Cesium-137 (halveringstijd 30 jaar):
de mens neemt het op en scheidt het
praktisch niet uit. Het kan in het
lichaam de plaats innemen van het
element kalium. Men vond bij metingen
in zoetwatervis bij de kerncentrale
van Henford in de V.S. duizenden ma
len meer cesium-137 dan in het ri
vierwater, wat een mooi voorbeeld
is van het opstapelingseffekt.
Plutonium-239 (halveringstijd 24.400
jaar*) (er zijn een vijftal plutoni-
umisotopen beschreven!) is een bui
tengewoon gevaarlijke stof 1/1000
van een gram geeft bij inademing
longkanker.
legen 1990 zitten we met een pluto-
niumproduktie van 450.000 kg per
jaar en dat voor eeuwen lang.
Een snelle kweekreaktor (=een ander
reaktortype) gebruikt 3000 kg pluto
nium als brandstof.
Al de radioaktieve isotopen die we
in onze cellen inbouwen blijven daar
en al die stralen. Het stralingsge
vaar is daarenboven kleurloos, reuk
loos en smaakloos en ook onzichtbaar.
Het werkt niet onmiddellijk maar op
termijn als sluipend gif.
Men heeft dan ook de neiging om het
te minimaliseren en Jan Modaal noemt
het vlakaf flauwekul om de mensen
"od stanq te jaqen". En dat is be
grijpelijk men moet al enige kennis
hebben over chemie en fysica om het
allemaal goed te kunnen volgen.
De wijze waarop men in de nieuwsme
dia bv. omspringt met de eenheden,
®r
die de sterkte van de straling moe
ten weergeven leiden bij de leek on
vermijdelijk tot verwarring als men
de getallen hoort BecquerelCurie,
Röntgen,RAD, REM en af en toe duiken
de meer recente eenheden op, Gray
(=100 RAD) en Sievert (=100 REM).
Als het gaat om biologische effekten
van de straling weer te geven wordt
vaak de REM gebruikt (=Röntgen Equi
valent Man) of de mi 11i-REM 1/1000
REM). Zo is de achtergrondstraling
waaraan we allemaal onderhevig zijn
170 mi 11i-REM per jaar.
Tin de maatregelen die men in diverse
landen treft zijn ook al niet van
die aard om de verwarring weg te ne
men In Nederland houdt men de koeien
binnen en bladgroenten als spinazie
worden afgekeurd maar 100 km zuid
waarts blijkt dat alles niet nodig.
Wordt ons de waarheid verteld
Men heeft kritiek op de Russen die
weinig mededeelzaam zijn. Het wekt
allemaal de indruk dat men de zaak
heeft willen stilhouden, maar dat
het allemaal zo uit de hand is ge
lopen, dat het niet meer anders kon
dan het nieuws wereldkundig te maken.
De geheimdoenerij is nu eenmaal ei
gen aan het Sowjetregime.
ben tenzij wanneer het allemaal wer
kelijk verkeerd zou gelopen zijn.
In 1957 of 1958 zou er in de Sowjet-
Unie reeds een erge nukleaire ramp
gebeurd zijn nabij de stad Kystyn.
De eerste die er melding van maakte
is de Sowjet-dissident Medvedev. Vol
gens hem zou de Sowjet-Unie toen de
V.S en Groot-Britannië hiervan op
de hoogte hebben gebracht maar men
zou er akkoord over geraakt zijn er
in alle talen over te zwijgen.
Leidt deze kernramp in Tsjernobyl
tot bezinning over het gebruik van
kernenergie Of zal het zo zijn dat
heel het geval binnen een paar weken
uit de aktualiteit is en door de bra
ve burger zowel als door de verant
woordelijke politici vergeten
We hopen van niet. Zelfs de liberalen,
die door dik en dun kernenergie en
kernraketten verdedigen beginnen in
sommige landen hun twijfels te krij
gen. In Nederland (met de adem van
de kiezer in de nek) hebben ze zich
uitgesproken over een voorlopig uit
stel van de beslissing over de bouw
van 2 nieuwe kerncentrales.
En bij ons Voorlopig zwijgt men,
maar vroeg of laat wordt men er met
de neus opgedrukt of in Doel of Ti-
hange nog een kerncentrale moet bij
komen.
Men heeft nochtans destijds genoeg
druk uitgeoefend om te maken dat de
kerncentrales er kwamen. De Wiele
waal Jongeren te Halle kunnen er
over mee spreken. In de periode van
de diverse betogingen tegen kernener
gie waren intimidaties niet uit de
lucht: van "huisbezoeken" door de
B.0.B tot het ophoaden van de bus
sen de dag van de betoging door de
Rijkswacht. We onderstellen dat ze
niet op eigen houtje handelen, maar
hun opdrachten hadden van de poli
tieke overheid.
Die overheid zal nu misschien een
toontje lager zingen en zij zowel
als wij zullen niet veel meer zin
gen moest morgen te Doel, Tihange
of Chooz een dergelijk ongeluk ge
beuren. Men kan dan heel België ont
ruimen en het land wordt onbewoon
baar voor vele jaren. Wie het over
leeft en niet doodgaat van ziekte en
honger kan misschien de rest van zijn
dagen slijten in een of ander Vluchte
lingenkamp.
En dan bedenken dat men intussen nog
naar zit te zwammen over nog meer en
modernere raketten en atoombommen.
Om wat ermee te^doen Als een futu-
liteit als een ontploffende kerncen
trale al zoveel heibel maakt in Eu
ropa, wat staat er te gebeuren als
men wederzijds wat atoombommen dropt
over eikaars hoofd Misschien dringt
dat uiteindelijk ook eens door tot
de sabelslepers en hun politieke stro
mannen.
Kernenergie? Bedankt
Atoombommen en Kruisraketten
Nog meer bedankt
De kernramp van Tsjernobyl zou ver
strekkende gevolqen moeten hebben.
Maar de man van de straat snapt door
gaans niet erg veel van die isotopen
Maar zijn wij er beter aan toe op
dat punt. Als morgen een kerncentra
le in Doel ontploft zullen ze het
in Antwerpen wel merken, maar type
rend is dat kleinere ongelukken
angstvallig verzwegen worden. Alles
wat misloopt met kêrnenergie wordt
vaak in een waas van geheimzinnig
heid gehuld. Moest Green Peace de
aard van het ongeluk van de Mant
Louis niet openbaar gemaakt hebben
we zouden het niet eens geweten heb-
De milieuramp van Tsjernobyl
in de Oekraïne heeft velen van
ons met verstomming geslagen.
Het nieuws kwam maar met mond
jesmaat tot bij ons. We werden
aangeraden geen verse melk meer
te drinken, kinderen niet in
zandbakken te laten spelen,
groenten grondig te wassen,
koeien op stal te houden enz.
Europa leefde in een waas van
een onzichtbare dreiging. Maar
opvallend was de gelatenheid.
Wij konden er toch niets aan
verhelpen. Heeft deze ramp ons
dan niets geleerd
In "HYACINT", het mededelingen
blad van de Wielewaal afd. Hal-
Ie verscheen volgend artikel,
dat ons misschien wat meer
klaarheid brengt in deze toch
al duister zaak.
(uit'De Morgen')
r>r*
OENMARK
(OOR)
Germany (OFRl
Czech
De kerncentrales in België: Tlhange I en II (2), Doel IJl JU
en IV (3).
Kerncentrales rond de Belgische grenzen: De 6 centrales van
Gravelines (16), 3 centrales in Paluel (20) en 1 centrale in
Penly (24C), Chooz I (25), Golfech I (24), Kaerllch (49),
Dodewaard (59) en Borssele (60).
uit"Hyacint"maart-april 1986
Mededelingenblad van de Wielewaal
afd. Halle.
